Collecties

Al meer dan 80 jaar verwerft het Meertens Instituut archieven en worden er collecties aangelegd door onderzoekers. Dit unieke materiaal op het terrein van de Nederlandse etnologie en variatielinguïstiek behoort tot het nationale erfgoed van Nederland. Het Meertens Instituut heeft een Data Seal of Approval (DSA) en werkt volgens de Archiefwet.

Momenteel bezit het instituut meer dan 550 collecties bestaande uit (digitale) onderzoeksdata, audiocollecties, archiefcollecties, gedrukt materiaal, vragenlijsten, kaartsystemen, kaarten en foto’s.

Projecten

De afdeling Collecties initieert zelf projecten en werkt mee aan extern gefinancierde projecten. De afdeling heeft onder andere zorg gedragen voor:

  • Sanering collecties (intern project)

In verband met de verhuizing van de bibliotheekcollectie en de in de toekomst beschikbare ruimte is kritisch gekeken naar de relevantie van een aantal deelcollecties. Veel materiaal in de categorie adresgidsen, encyclopedieën en gedrukte bibliotheekcatalogi was verouderd. Er is daarom ca. 40 meter afgestoten. Historisch waardevol materiaal, zoals oude adresboeken en bibliotheekcatalogi, is aangeboden aan collega-instellingen, waaronder Tresoar, het Noord-Hollands Archief en het Regionaal Archief Zutphen.

  • Opschoning Abonnementenpakket (intern project)

Het budget voor tijdschriftabonnementen was niet meer toereikend. Het abonnementenpakket is doorgelicht om te bepalen welke titels nog relevant zijn voor lopend onderzoek. De onderzoekers hebben in 2015 op basis van tijdschriftenlijsten en overleg in de onderzoeksraad bepaald welke tijdschriften voortgezet moeten worden en welke eventueel konden worden opgezegd. Uiteindelijk is het abonnement van 23 titels omgezet naar de goedkopere variant online-only. Van 60 titels is het abonnement opgezegd.

  • Data Depositie project – CLARIN (extern gefinancierd project)

Het doel van CLARIN is een onderzoeksinfrastructuur te realiseren die gegevens en tools kan leveren waarmee onderzoekers in de sociale wetenschappen en de geesteswetenschappen onderzoek kunnen verrichten. Voor de opslag en het toegankelijk maken van talige gegevens zijn momenteel drie Nederlandse CLARIN centra actief: het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL), het Max Planck Instituut / The Language Archive en het Meertens Instituut.

Omdat financiers in toenemende mate eisen dat gearchiveerde datasets voor het publiek toegankelijk zijn, is in dit project de data depositie faciliteit van het Meertens Instituut heringericht. In 2015 is een procedure opgesteld voor het duurzaam opslaan van digitale data van externe partijen Bijbehorende documentatie is opgesteld en via de website beschikbaar gemaakt. Zo is een document voor de datadepositie procedure opgeleverd en is er samen met de juridische afdeling van de KNAW een licentie opgesteld. Daarnaast zijn om de faciliteit te testen drie digitale collecties opgenomen.

  • Parthenos, Pooling Activities, Resources and Tools for Heritage E-research Networking, Optimization and Synergies (extern gefinancierd project)

Parthenos wordt gefinancierd door Horizon2020, het programma van de Europese Commissie om Europees onderzoek en innovatie te stimuleren. Het doel van Parthenos is de verwezenlijking van een overkoepelend netwerk dat met nieuwe instrumenten het geesteswetenschappelijk, het cultureel erfgoedgerelateerde en taalwetenschappelijk onderzoek steunt en samenwerking en integratie bevordert. Het project is gestart in 2015 en loopt 4 jaar. De afdeling collecties van het Meertens Instituut zit in werkpakketten 3 en 4. De eerste gesprekken met werkpakketleiders en betrokkenen (o.a. met Data Archiving and Networked Services ofwel DANS) zijn gevoerd.

  • Project MIDA (Meertens Instituut Data Archivering)

In het kader van het KNAW-fonds voor data-adviseurs (bedoeld om KNAW-instituten te ondersteunen bij het OA&DD beleid van de KNAW) is 25.000 Euro aangevraagd voor het MIDA project (Meertens Instituut Data project). De aanvraag is eind 2014 gehonoreerd. De startdatum was 1 januari 2015 en de looptijd is 1,5 jaar.

Activiteiten

  • Nederlands Dagboekarchief (NDA)

Het Meertens Instituut werkt bij het ontsluiten van de collectie dagboeken nauw samen met het Nederlands Dagboekarchief (NDA). Het Meertens Instituut faciliteert en begeleidt het NDA bij haar activiteiten. De dagboeken worden gelezen en ontsloten door een team van meer dan twintig vrijwilligers die maandelijks bij elkaar komen in het Meertens Instituut. In juni is op initiatief van het NDA een Europese koepel van dagboekarchieven opgericht met de naam EDAC (European Diary Archives and Collections, http://www.edac-eu.eu). Daarnaast verscheen op 12 juni, de Dag van het Dagboek, de tweede publicatie van het NDA, een boekje met het ‘Kort Verhaal van de groote Vacantie’ uit 1920 van dagboekschrijfster Tuuk de Bie

  • Bestuur en organisatie

Douwe Zeldenrust (Coördinator Onderzoekscollecties) is voorzitter van de Werkgroep Open Access & Digitale Duurzaamheid van de KNAW. Daarnaast is hij sinds 1 maart 2015 adviseur van het Netwerk Digitaal Erfgoed.

Collecties

De afdeling Collecties verwerft boeken, tijdschriften, archieven en geluidsmateriaal ten behoeve van het onderzoek. In 2015 zijn 563 titels (boeken en tijdschriften) aan de collectie toegevoegd. Daarvan werden 250 titels verkregen door aankoop en 313 titels door schenking. Hierbij kan nog de groei van de collectie van het NDA genoemd worden: deze groeide met ruim 300 nieuwe collectie-items naar een totaal van meer dan 2000 items.

In 2015 zijn de volgende audiocollecties gedigitaliseerd en beschikbaar gesteld via de audioserver:

  • de collectie 1e klassertjes, Daan – Heikens
  • de collectie Bollenstreek, Daan – Heikens
  • de collectie ongedocumenteerde opnamen,
  • de collectie Dutch Rituals
  • de collectie Fric
  • de collectie Herman Roza
  • de collectie Limburg/Maastricht C. Smits – W. Jongenburger
  • de collectie NCV – Dudokhuis
  • de collectie Onder de Groene Linden (radio uitzendingen)
  • de collectie Rensink (RND)
  • de collectie Straattaal
  • de collectie Sub Corpus Delft
  • de collectie volkskunde
  • 3 opnamen t.b.v de website SagenJager
  • 5 opnamen van Steenvoorde (toegevoegd aan de collectie Nederlands in Frankrijk zijn)

Tevens is in 2015 gewerkt aan een pilot voor het digitaliseren van vragenlijst 44. De pilot is afgerond en de dataset is duurzaam opgeslagen bij de digitale collecties.

Daarnaast is de collectie Fonetiek van de Universiteit van Amsterdam officieel overgedragen aan het Meertens Instituut. De collectie bevat uniek materiaal op het gebied van spraakverwerving, dialecten en omroephistorie. Het is een omvangrijke audiocollectie die bestaat uit meer dan 1700 glasplaten, honderden banden en tientallen wasrollen. De collectie is gedigitaliseerd door het Meertens Instituut en de data is duurzaam opgeslagen (1537 cd’s overgezet naar de server).

Informatieverstrekking

Binnen de afdeling Collecties vallen onder andere diverse databases zoals de Nederlandse Dialectenbank en de Nederlandse Voornamenbank. Ook de veldnamen en de audiocollecties vallen hieronder. Over de databases (en de overige collecties) komen jaarlijks vragen binnen. In 2015 zijn 374 vragen van buiten het Meertens Instituut ontvangen en binnen de afdeling verwerkt.