In het thema De relatie tussen sociale, geografische en diachrone diversiteit in cultuur legden Markus Balkenhol en Sophie Elpers de laatste hand aan hun proefschriften. Beide onderzoekers promoveren in het voorjaar van 2014 en zijn vanaf 1 oktober 2013 in dienst als postdoc bij het Meertens Instituut in het project Nederlandsheid. Markus Balkenhol organiseerde in het kader van dit project het internationale symposium Frozen Formations. Re-discovering the national in Europe, onderdeel van de jaarlijkse conferentie van de Council for European Studies.
Het E-Science Center kende een subsidie toe aan het project From Sentiment Mining to Mining Embodied Emotions: Emotional Styles on the Dutch Stage, 1600-1800 van Herman Roodenburg, in samenwerking met de Vrije Universiteit.
Projecten
-
Nederlandsheid
Na de aanslagen op 09-11 en de politieke moord op Pim Fortuyn en Theo van Gogh lijkt het begrip Nederlandsheid nieuw leven ingeblazen te zijn. In politieke, intellectuele, artistieke en commerciele kringen zijn nieuwe invullingen aan het begrip ‘Nederlandsheid’ gegeven. Het onderzoek naar het concept Nederlandsheid gebeurt op basis van veldwerk, archiefonderzoek en interviews/enquêtes. Ook zal gekeken worden naar het emotionele vocabulaire dat parlementariërs hanteren in relatie tot Nederlandsheid.
Resultaten in 2013: 2 wetenschappelijke artikelen in een tijdschrift, 1 hoofdstuk in een wetenschappelijke bundel, 9 lezingen, onderwijs aan de Vrije Universiteit en de Reinwardt Academie, 2 voltooide masterscripties, 1 populaire publicatie, organisatie van een congres en symposium.
Medewerkers: Herman Roodenburg (projectleider), John Helsloot (onderzoeker), Peter Jan Margry (onderzoeker), Irene Stengs (onderzoeker), Marc van Oostendorp (onderzoeker), Sopie Elpers (postdoc), Markus Balkenhol (postdoc)
-
Deelproject van Nederlandsheid: Het Unox-effect. Het bedrijfsleven en de branding van ‘Nederlandsheid’.
Dit project gaat over commercialisering in de recente herontdekking van het ‘nationale’. Het stelt de rol van het bedrijfsleven centraal. Door middel van etnografisch onderzoek wordt nagegaan hoe representaties van het ‘nationale’ door bedrijven in Nederland geconstrueerd en in werking gezet worden en welke effecten dit heeft.
Resultaten in 2013: Sophie Elpers heeft zich ingewerkt in de thematiek. Zij heeft een internationale lezing gehouden (selected, SIEF conferentie, Tartu) en een internationaal panel voorgezeten op het minisymposium ‘Frozen formations. Rediscovering the national in Western Europe‘ (CES conferentie, Amsterdam). Zij heeft een hoorcollege Nederlandsheid gegeven (Reinwardt Academie, Amsterdam). Bovendien heeft zij verschillende interviews (kranten en radio) gegeven over het onderwerp. Sophie is – tevens in het kader van Nederlandsheid – sinds 2013 lid van de toetsingscommissie voor de nationale lijst immaterieel erfgoed (uitvoering van de UNESCO conventie ter bescherming van het immaterieel erfgoed). Zij heeft voor het archief van het Meertens Instituut de collectie kasboeken en de collectie cassettebandjes (met opnames van interviews) van de verzamelaar van streekdrachten Herman Rosa geacquireerd. De collecties kunnen in het kader van het onderzoek naar Nederlandsheid in de toekomst een rol spelen als het gaat over kleding
Medewerker: Sophie Elpers (postdoc)
-
Deelproject van Nederlandsheid: National Geography
Onderzoek naar het maken van land als topos in Nederlands nationalisme.
Resultaten 2013: Er zijn nog geen resultaten, het project is in november van start gegaan.
Medewerker: Markus Balkenhol (postdoc)
-
Feestcultuur in Nederland
Onderzoek naar ‘Hedendaagse feestcultuur in Nederland’. Uitgangspunt hierbij is diversiteit: Nederland als multiculturele samenleving. Door middel van etnografisch/antropologisch onderzoek worden aan de hand van feesten en rituelen relevante maatschappelijke, historische en culturele ontwikkelingen aan de orde gesteld. Veldwerk vormt de basis van dit onderzoek. Vragen als wie bepaalde feesten en rituelen vieren, en waarom en hoe, kunnen daarmee op empirisch onderbouwde wijzen beantwoord worden. Het onderzoek richt zich zowel op vieringen die door bepaalde groepen (etnisch, regionaal, sociaal) als betekenisvol (identiteit/erfgoed) worden beschouwd, als nieuwe publieke rituelen (festivals, dance feesten, herdenkingen) en de rol van media en celebrity cultuur hierbij.
Resultaten in 2013: 4 stagiaires,4 wetenschappelijke lezingen,3 populair-wetenschappelijke lezingen, 1 MAscriptie,veldwerk,4x media publiciteit.
Medewerker: Irene Stengs (onderzoeker)
-
Erfenis van het verlies? Wederopbouwboerderijen en de culturele omgang met traditie, modernisering en de Tweede Wereldoorlog
Het betreft een studie naar het spanningsveld tussen traditie en modernisering bij de wederopbouw van de in de Tweede Wereldoorlog verwoeste boerderijen en naar de belevingen daarvan door verschillende generaties. Vragen die hierbij gesteld worden zijn: Hoe ontstond dit spanningsveld tussen modernisering en traditie, welke krachten werkten daarin en in welke vorm kwamen deze tot uitdrukking? Hoe werd het spanningsveld door de direct betrokkenen ervaren? Hoe werden en worden de belevingen door de generaties heen doorgegeven en hoe veranderen de betekenistoekenningen in de perceptie van verschillende generaties? In hoeverre en hoe werd en wordt het spanningsveld tussen traditie en modernisering bij de wederopbouw door de betrokkenen toegeschreven aan de Tweede Wereldoorlog en de dikwijls traumatische ervaringen van verwoesting en verlies? Het project is qua discipline zowel historisch als etnologisch georiënteerd en kent raakvlakken met de architectuurgeschiedenis, de landbouwgeschiedenis en met erfgoedstudies. Project in samenwerking met het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudie en het Instituut voor Cultuur en Geschiedenis.
Resultaten in 2013: het proefschrift is afgerond en het manuscript met de titel ‘Erfenis van het verlies. De strijd om de wederopbouw van boerderijen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog‘ is door de promotiecommissie goedgekeurd. Sophie Elpers heeft twee lezingen over het onderwerp gegeven. Verder heeft zij een expertinterview gegeven over haar onderzoek naar aanleiding waarvan een item wordt gemaakt in de tv-serie “Na de bevrijding” (NTR, 2014). Zij heeft het in het kader van het proefschrift verzamelde materiaal (audio- en video-opnames van oral history interviews incl. de bijhorende transcripties en beschrijvingen) gearchiveerd in het archief van het Meertens Instituut onder: 26_BoerinnenEnBoerendochtersInDeTweedeWereldoorlog; 27_ErfenisVanHetVerlies. Het materiaal, in het bijzonder 26, is geschikt gemaakt voor gebruik in andere onderzoeksprojecten. Bovendien is er financiering aangevraagd voor een vervolgproject COMPARE (COMPAring floor plan lay-out of REconstructed Dutch farmhouses of the 1940s and 1950s, using visualization and pattern recognition techniques) dat eind 2013 is goedgekeurd.
Medewerker: Sophie Elpers (in 2013 promovenda, nu postdoc)
-
Past matters – Slavery, emplacement and the body politic in the Netherlands
In de afgelopen decennia is de trans-atlantische slavernij steeds meer onderdeel geworden van de geformaliseerde nationale herinneringscultuur in Nederland. Er zijn nu een aantal monumenten, de slavernij is onderdeel van een nieuw samengestelde historische canon, en er is een onderzoeksinstituut voor onderzoek naar slavernij. Dit project onderzoekt hoe en waarom deze omwentelingen plaats hebben gevonden. Specifiek wordt in het project gekeken naar de manieren waarop het verleden vorm krijgt. Aan de ene kant refereert dat aan de veranderende belangstelling voor slavernij in politieke dynamieken van representatie, of de manier waarop slavernij vormt krijgt in het politieke domein. Aan de andere kant staat in deze processen de vraag centraal hoe het verleden materiële vorm aanneemt – in specifieke gebouwen of, in een bredere zin, de architectuur en de ordening van de urbane ruimte in de voormalige koloniale metropool, in monumenten, en begraafplaatsen, maar ook in het eten, in kleding, of in het lichaam zelf en in emoties. Door te kijken naar de manieren waarop het verleden vorm krijgt in Nederland draagt het project bij aan recent onderzoek naar materiele cultuur. Het zal tot een beter begrip komen van hoe nieuwe vormen politieke subjectiviteit voort komen uit een ensemble van processen van dekolonisatie, de formatie van cultureel erfgoed en een veranderende politics of belonging in Nederland. Dit PhDproject is onderdeel van het onderzoeksprogramma ‘Heritage Dynamics. Politics of Authentication and Aesthetics of Persuasion in Brazil, Ghana, South Africa and the Netherlands’, een cooperatie tussen de Vrije Universiteit Amsterdam, het Meertens Instituut en internationale partners in Ghana, Zuid-Afrika en Brazilïe. Het project wordt gefinancierd door de NWO. Project in samenwerking met: Vrije Universiteit Amsterdam.
Medewerkers: Markus Balkenhol (promovendus, nu postdoc)
Resultaten in 2013: Markus Balkenhol heeft gewerkt aan zijn proefschrift en zal in mei 2014 promoveren.
-
De dynamiek van religieuze hervormingen in kerk, staat en samenleving in Noord-Europa, c. 1780-c.1920
Dit project creëert een platform waarmee vier academische instellingen een internationale en interdisciplinaire samenwerking tot stand brengen op het terrein van de religieuze geschiedenis. Het doel is om vanuit verschillende invalshoeken de wijzen waarop de kerkelijke hervormingsagenda werd uitgevoerd in Engeland, Ierland, Nederland, België, Scandinavië en Duitsland tussen 1780 en 1920 te onderzoeken, alsmede de impact die dit had op de verhoudingen tussen kerk en staat en op de invloed die de kerken hadden, als resultaat daarvan, op de samenleving als geheel. Project in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam, Centre for the Comparative Study of Modern British and European Religious History, University of Wales (Lampeter), Documentation and Research Center for Religion, Culture and Society, KADOC-K.U. Leuven (Leuven).
Resultaten in 2013: voorbereiding van deel 4 van de serie; schrijven en redigeren bijdragen.
Medewerkers: Joris van Eijnatten (Vrije Universiteit Amsterdam), Jan De Maeyer (Kadoc Leuven), Peter Jan Margry (coördinator).
-
Implicit Religion
Onderzoek naar min of meer verborgen of impliciete vormen van religiositeit in het dagelijks leven, welke niet uit traditionele, kerkelijke vormen van religie (lijken te) voort te komen (bijv. civil religion, stilte, nrm’s).
Resultaten in 2013: application Grant ‘Religion in Urban Spaces‘, international conference, funded by the Federal Ministry of Science and Culture of Lower Saxony, december 2013 (€12.000). Verder college via Skype met studenten van de University of Oregon inzake New religious movements.
Medewerker: Peter Jan Margry (onderzoeker)
-
Memorialization, Self and Society
Binnen dit project wordt onderzoek gedaan naar de betekenissen en de religieus-rituele en politieke dimensies van processen van ‘memorialisering’ rond personen, zaken of gebeurtenissen in de hedendaagse Westerse samenleving.
Resultaten in 2013: artikel online: ‘Mobocratie’ gedoogt Oranje’, 29 april 2013.
Medewerkers: Peter Jan Margry (onderzoeker), C. Sánchez-Carretero (Spanish National Research Council).
-
Shrines and Pilgrimage
Etnologisch en historisch onderzoek naar heilige plaatsen, de verering van personen en objecten en bedevaart en pelgrimage en de samenhangende materiële cultuur in de Nederlandse en Westerse samenleving.
Resultaten in 2013: artikel op http://www.has.vcu.edu/wrs/profiles/ArmyOfMary.htm within The World Religions & Spirituality Project (WRSP) en college aan de Universiteit van Amsterdam: Pelgrimage als cultuurverschijnsel.
Medewerker: Peter Jan Margry (onderzoeker)
-
Deelproejct Shrines and Pilgrimage: Apparitions in Contestation
Onderzoek naar rand-katholieke groepen en bewegingen die zich met name concentreren rond (niet-erkende) devoties en Mariaverschijningen en die zich op contestatief-heterodoxe wijze articuleren in geschriften, via boodschappen of door optredens en zich daarbij vooral verzetten tegen modernistische thema’s en ontwikkelingen in kerk en samenleving.
Resultaten in 2013: Artikel online, Army of Mary / Community of the Lady of All Peoples in the World Religions and Spirituality Project, Oktober 2013
Medewerker: Peter Jan Margry (onderzoeker)
-
Theorie en geschiedenis van de etnologie
Naast de projecten die direct verbonden zijn met de verschillende aandachtsgebieden schrijven verschillende medewerkers regelmatig artikelen of houden lezingen op het gebied van de theorie of geschiedenis van de etnologie.
Resultaten 2013: Lezing tijdens Twentieth International Conference of Europeanists, organisatie van internationaal symposium How Do Cities Sound? in het Amsterdam Museum, gastcollege aan de Vrije Universiteit Amsterdam (afdeling Geschiedenis), scriptiebegeleiding van R. Aukes en D. Holtmaat.