INT Dialectwoordenboeken

Woord: water

water , waoter , over ʼt waoter joagen = onder ʼt rijden een paard den tijd niet gunnen zijn water te loozen.
Bron: Molema, H. (1889), Proeve van een woordenboek der Drentsche volkstaal in de 19e eeuw, handschrift

water , water , onzijdig , water.
Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak

water , woater , waterzucht; an ’t woater wezen = aan waterzucht lijden, ook Oostfriesch, bij v. Dale: het water hebben. – over ’t woater joagen = de paarden op eene lange reis geene gelegenheid geven om te wateren, zoodat er kramp of blaascatarrh bij die dieren ontstaat ten gevolge van ophooping der urine in de blaas; ook Drentsch; wat woater loopen loaten = woatêrn = pissen, wateren; in ’t woater vallen (fig.) = niet gelukken, niet aan de verwachting voldoen: ’t vuurwark is in ’t woater vallen = door den regen, enz. mislukt; dat ken we in ìjn woater ofwasken (fig.) = die zaken kunnen wij in éénen beredderen, dat is maar ééne moeite. – an ’t woater wonen = aan een bevaarbaar kanaal wonen. – Zegswijs: hij ’s al voaker mit dat woater veur dokter west = hij heeft al vaker in dat onaangename geval verkeerd, ’t is niet de eerste keer dat hij die ondervinding opdoet; hōm gait gijn woater te hoog = hij durft alles wagen, of: ondernemen.
woater - brood, in: hij zit op woater en brood, zooveel als: hij krijgt in zijn gevangenistijd niets dan water en droog brood. (Wellicht een volksgeloof.)
woater en wind, woater en wiend, zegt men van spijzen die niet zeer voedzaam zijn, eten vooral waarin weinig vet is gekookt. Zoo zegt men zulks ook van soep en geeft op den koop toe: soep, ijnmoal gepoept, ijnmoal gepist, weg is ’t.
Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887)

water , water , H(i)ee hef ʼt water in de kelder – hij is failliet.
Bron: Draaijer, W. (1896). Woordenboekje van het Deventersch Dialect. ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff

water , water , zelfstandig naamwoord, onzijdig , Zie de wdbb. – Zegsw. ’t Was of ik water zag branden, ’t was of ik een wonder zag gebeuren, zo verbaasd was ik. – Water breekt dijken en dammen: as ’et over je hart slaat, ben-je dood (waarschuwing om niet te veel water te drinken). Vgl. bij HARREBOMEE 1, 119: “Het water is gevaarlijk in de maag; het steekt dijken en dammen door”. – Water op je warremoes en met blote bienen na bed (als schertsende bedreiging voor kinderen, evenals: Pas op, of ik zel je neus tussen twee oren zetten). – Zie verder: krap water op krap II, het nare (of bruine) water op naar II, en uiten water op uit. – Vgl. de samenst. drangwater, onderwater, petwater, polderwater, schuttelwater, alsmede watertje-putten en de met water- beginnende woorden.
Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971)

water , water , H(i)ee hef ʼt water in de kelder – hij is failliet.
Bron: Draaijer, W. (2e druk 1936), Woordenboekje van het Deventersch Dialect, Deventer: Kluwer.

water , water , waeterke , water.
Bron: Daelen-Meuter, Jos. van (ca. 1937), Venloos waordebook, ongepubliceerd typoscript, Venlo.

water , wâa (te) , , , te wâa gaen, de netten uit het ruim halen en weer naar beneden brengen, ten einde broei te voorkomen. Ze benne te wâa. Ook in B. 1790.
Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen

water , waeter , , , ’t Is ’t iene waeter in ’t âor edrege, water naar de zee dragen.
Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen

water , woater , zelfstandig naamwoord onzijdig , In Appingedam, in Slochteren en de Veenkoloniën wotter. In Stad waoter, zo ook in Onstwedde, ongeveer als wòtter; in Sellingen nadert de klank tot wouter. Op ‘t Hogeland ook wodder. || wotter , (Hogeland en Westerkwartier en Oldambt)
Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen

water , wotter , wodder , zelfstandig naamwoord onzijdig , 1 water. ‘t Is n drup wotter op n gloeiende stain. Zo gaauw as wotter. Ze binnen as wotter en vuur tegen kander. ‘t Is hoog wotter = a. ‘t is vloed; b. ‘t kind moet nodig “een kleine boodschap doen’’. Ain ‘t wotter dik (troebel) moaken = iem. moeilijkheden veroorzaken. Dat kìnve in ain wotter òfwasken = in een moeite in orde brengen. Dat is in ‘t wotter valen = mislukt. Hai is onder wotter = aan de zwier. - Hai is weer boven wotter = uit de nood - Op zokke wotters vang ie zokke vizzen = van zulke lui kun je zo iets verwachten. - Hai let Gods wotter over Gods akker lopen. - Hai is verdronken, veurdat e wotter zain het = verongelukt, eer hij enige ervaring had. Der mout nog hail wat wotter deur de ziel lopen. Tussen wotter en wind = juist aan de waterlijn van een schip. - Hai kin gain bobbel van ‘t wotter poesten.; 2 urine. Peern over ‘t wotter joagen = de paarden geen gelegenheid geven om te wateren, zodat zij er ziek van worden. Vandaar: most mie nait over ‘t wotter joagen = je moet mij even rust gunnen. Wat wotter lopen loaten. Hai mout mit ‘t wotter veur dokter komen = hij moet met de waarheid voor den dag komen. Hai het mit ‘t aigenste wotter veur dòkter west = hij verkeerde in dezelfde moeilijke omstandigheden.; 3 ‘t vaarwater. Aan ‘t wotter wonen.; 4 waterzucht. Hai is aan ‘t wotter. || woater
Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen

water , water , voor water en wind lopen, gezegd van kinderen die zonder toezicht lopen.
Bron: Beets, A. (1954), ‘Leidse woorden en uitdrukkingen’, in: Bicker Caarten, A. (red.), Leids Volksleven, Leiden: Sijthoff

water , water , zelfstandig naamwoord , in de zegswijze water en poest, pap van een zeer goedkoop recept. – ’t Is alles water dat verbai jouw goôt loupt, dat gaatje niets aan. – D’r komt water in de kelder, er komen problemen, het begint er slecht uit te zien, je dreigt het spel te verliezen. – Water in de kelder kroige, zie de vorige zegswijze – Water op je land, skade in je hand, wateroverlast op je bouw- of weiland betekent vaak een grote schadepost. – ’t Is houg water 1. ik moet nodig een plas doen. 2. schertsend gezegd van te korte broekspijpen. – ’t Is kwaad water mit die twei, die twee hebben flink ruzie. – As ’t water zakke gaat, begint ’t ois te kraken, als het plasje komt, gaat dat gemakkelijk vergezeld van een windje. – ’t Liep m’n of as water, gezegd als men hevig last van diarree heeft. – Hai drinkt ’t as water, gezegd van iemand die veel sterke drank gebruikt. – Z’n water weer ophale, zijn gelofte niet nakomen, zijn koop niet gestand doen.
Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer

water , waater , onzijdig , waatesj , waeterke , water. Van alle waater gewėsje: door de wol geverfd. “Waater is noch neit gout in ’ne klómp” wordt gezegd, als men liever iets anders heeft dan het aangeboden glas water en ook, indien iemand een glas water vraagt en men hem iets beters wil presen
Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam

water , watter , water; ’t watter, waterzucht, ziekelijke ophoping van vocht in het onderhuidse weefsel en in de lichaamsholten
Bron: Crompvoets, H. en J. van Schijndel (1991), Mééls Woordeboe:k. Meijel: Medelo.

water , waoter , zelfstandig naamwoord , water. 1. Water is nooit populair geweest in Beek. Het wordt vooral gewaardeerd omdat men er bier van kan brouwen. “Waoter is vur de kïkvorse”placht Jaones Hees (Heezemans) te zeggen. 2. “’k Vuul ’t on m’n waoter”zegt men als men ergens een voorgevoel van heeft. 3. ’t Kiepke kwam recht van tandarts Sterenborg af. Hij spierste ’n plèske bloed bekant op de voeten van d’n Uiver. “Ge kondt zeejker oewe laach wèl haawe?”zei d’n Uiver. “Beejter as m’n waoter,” zeej ’t Kiepke. 4. As ’t waoter zakt krokt ‘t èès. Dit zegt men als iemand onder ’t wateren een wind laat.
Bron: Naaijkens, J. (1992), Dè’s Biks – Verklarende Dialectwoordenlijst, Hilvarenbeek

water , water , waoter, wotter, waeter , 0 , waters , (Zuidoost-Drenthe, Zuidwest-Drenthe, zuid, Midden-Drenthe). Ook waoter (Noord-Drenthe), wotter (Kop van Drenthe, Veenkoloniën), waeter (Zuidwest-Drenthe, noord) = 1. water Bij waeter hej vaeke mistbaanken (Die), Hij prat een vissie uut het waeter kan geweldig praten (Dwi), Doe bust ja net zo gemein as het water deip is (Bco), Ik bin zo beroerd, het flauw water komp mij umhoog soort ziekte. Dan loopt het sap iem. uit de maag en uit de mond. Nam men een borrel, dan was het over (Sle), Scharp water geest van teer (Sle), z. ook giest, Grune ziep deej in het eerste water. As het goed schoon was kwam het in het twiede water, dan wuur het nog schoner van waswater (Sle), Hai is zo rad as waoter snel (Rod), Hij kin neit koken, hij laot het waoter nog anbranden (Erf), Het is allemaole water en wiend gezegd van bijv. knollen (Hgv), Het mag um mij wel warm water regen gezegd bij winterweer (Noo), Lopend water water uit een stroom of tochtsloot, het speelt een beduidende rol in vele oude recepten (N:Zuidwest-Drenthe): Zommerspenen van een koe kon je helen door ze voor en na het melken te wassen met lopend water water uit een stroom (Sle), ook Lopend water kuj gebruken veur dikke enkels (Zdw), Hij keek, of e water zag braanden (Hgv), Dat wast al het water van de zee niet of (Hol), (fig.) Waoter naor de zee draogen overbodig werk doen (Row), Hij is bang dat hij zich an kaold water brandt (Coe), Die hef het water in de kelder die is failliet (Rui), Die hebt het water in de kelder ze moeten trouwen (Zdw), Laoten wij er maor gien water meer over voel maken, ie bint welkom (Flu), Hai is nait weer boven waoter kommen nog niet weer opgedoken (Twe), Dat feest is in het waoter vallen (Eex), Het waoter stun hom nao an de lippen (Eel), Hai lat Gods water over Gods akker lopen laat het gaan zoals het gaat (Zui), Hij hef water bij de wien daon heeft wat toegegeven (Klv), Die beiden, dat is water en vuur het zijn felle tegenstanders (Ruw), Gien water is hum te diep hij durft alles (Coe) 2. urine Hie hef het met het water (Oos), Het waoter gung heur maor zo of ze had geen controle over het plassen (Vri), Die is zo gierig, die wil zien eigen water wel drinken (Hol), Hij mus mit het water veur de dokter zich blootgeven, zeggen wat hij vond (Klv), Hij hef hoge nood, het waoter steit boven de kneien (Zey), ook Het water boven de knienen en nog gien natte voeten (Hol), of Hie hef last van hoog water moet urineren (Sti), Dit was niet goed, hij vuulde het an zien water (kv) 3. regen Wie hebt de leste tied een boel water had (Bov), Wij hebt wij een beste bui waoter had (Eex) 4. waterachtig product Der stön zuk lekker eten op de taofel, dat, het water leup mij om de tanden, ....in de mond (Hijk) *As het water vaalt, dan kraakt het ies gezegd als iem. een wind laat (Mep); As alles braandt, braandt water ok (Zdw); As er gien water meer is, kent men de putte (Coe); Waor water ewest hef, komp water weer (Hol); Stille waters hebben diepe gronden (Hoh)
Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum

water , waoter , wàtter , 1) (waoter) water, meestal in grote hoeveelheden: ik goi nie ovver ’t waoter, ik vaar niet over de zee, 2) (wàtter) water, in kleinere hoeveelheden. unnen emmer wàtter, een emmer water. Ik geef ‘r gèn háánd wàtter um, ik geef er niets om, ’t hèt ‘r gèn háánd wàtter bij, het heeft er niets bij, het kan er niet aan tippen.
Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden.

water , water , water
Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen

water , waeter , water. Zie heb ’t waeter in de kelder (het gaat hun slecht).
Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde.

water , wôtter , regen , Wa köm'ter toch 'n wôtter teegewórreg, 't moet ónderhand mér'res wa gôn dréúge. Wat valt er veel regen tegenwoordig, 't moet langzamerhand maar eens gaan drogen.
Bron: Hendriks, W. (2005), Nittersels Wóórdenbuukske. Dialect van de Acht Zaligheden, Almere

water , waeter , zelfstandig naamwoord , et 1. bekende vloeistof: water 2. regen, regenwater 3. waterachtig vocht; een glassien raozend waeter een glaasje prik 4. urine 5. het totale water in poelen, plassen enz., het wateroppervlak 6. meer, zee, vaart e.d.
Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte.

water , waoter , uitdrukking , Geen hand waoter Niets vergeleken met ’t Heb gêên hand waoter met voreg jaer Het is niets vergeleken met vorig jaar; Nou kompet waoter voor d’n dokter Nu wordt alles duidelijk
Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal.

water , wäoter , zelfstandig naamwoord, onzijdig , - , wëterke , water , VB: Mêt zoe'n hits heb ich nog 't leefste e gläos wäoter. Zw: Zoe riék es wäoter deep: steenrijk Zw: wäoter ês bëter es 't beer ês (woerde) Zw: Dat ês wäoter op z'n muüle: dat is koren op zijn molen. Zw: Dreenk mer wäoter, dao krys te klaor oüge van: troostend gezegd wanneer iemand water moet drinken in plaats van bier, wijn enz. Zw: Dat ês hoeg wäoter: gezegd wanneer de broekspijpen te kort zijn Zw: 't Ês hoeg wäoter: gezegd wanneer men dringend moet wateren Zw: 't Klaorste wëterke muejert waol 'ns: ook bij personen die in goede verstandhouding leven zijn er wel eens strubbelingen.; urine wäoter VB: Ich môt 't wäoter laote kontrolere bié d'n dokter.; koren (koren op zijn molen) wäoter op z'n muüle
Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt

water , wôtter , water
Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk.

water , waoter , water.
Bron: Luysterburg, J. e.a. (2007), Dialecten in het Zuidkwartier. Hoogerheide, Ossendrecht, Putte, Woensdrecht, Heemkundekring Het Zuidkwartier.

water , waoter , water
Bron: Melis, A. van (2011) Bikse Praot. Prinsenbeeks Dialectwoordenboek. Prinsenbeek: Heemkundekring ‘Op de Beek’

water , wátter , water , Wor ’t wátter ins kumt, kumt ’t dikker. Waar het water eens komt (overstroomt), komt het vaker. Een begane misstap (vaak is overspel bedoeld) zal herhaald worden.
Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen

water , water , onzijdig , 1. water 2. urine, plas , Dao is hieël get water door de Maas gegange ieër ’t zoeawied waas: dat heeft heel lang geduurd. Dao luiptj dich ’t water van oette móndj. Geldj wie water höbbe. Hoeag water höbbe: een broek met te korte pijpen dragen. ’t Water aaflaote.: een broek met te korte pijpen dragen. ’t Water aaflaote.
Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn

water , water , zelfstandig naamwoord, onzijdig , waters/watere , waterke , water
Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd.

water , water , ’t is as ’t water dâ langs Dordt ga, uitdrukking, gebruikt buiten Dordrecht, waarmee een situatie wordt bedoeld, wanneer iemand zijn mond niet opendoet of de ander niet groet (bijvoorbeeld door naar de wand te staren in een lift); Hij liep langs me heen zoals het water langs Dordt ga betekent zoveel als: hij liep me straal voorbij. Of als iemand zich ongeïnteresseerd gedroeg in gezelschap: hij zat erbij zoals ’t water dâ langs Dordt ga. Vaak wordt er smalend gezegd wanneer iemand weer eens blijft zwijgen: zo gaat ’t water langs Dordt nou ok, allenig stink ’t nie zo errug!
Bron: Grauw, Sibrand de en Gerard Gast (2014), ABC Dordt. Dordtse woorden en uitdrukkingen, dialect, verhalen en versjes, gedichten en straattypes, Asaprint Uitgeverij, Dordrecht.

water , waoter , zelfstandig naamwoord , "water; Van Delft - Bij noodzaak moet men z'n buren een dienst bewijzen, en dit drukt men volgenderwijs uit: ""Waoter en vuur en weigert men ginnen gebuur."" (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 117; 5 juni 1929); Van Beek - Water kan geen bloed worden. - Een stiefkind kan men niet als een eigen kind beminnen. (Nwe. Tilb. Courant; Dialect en spreekwijzen; 10 januari 1959); Cees Robben – We hebben ’n haoven mee waoter d’r in... (19540515) Henk van Rijen - Kaaw óp zen waoter hèbbe - aan een blaasaandoening lijden. R Waoter, dè dugt nòg nie in oew schoene! (dus niet drinken); WBD waoterput - waterput (op het boerenerf), ook 'put' genoemd; WBD III.1.1. lemma urine – verspreid in Tilburg; WBD III.1.1. lemma urineren - Tilburg – ‘Het is hoog water’. [Hoge nood hebben]; WBD III.4.4:21 'waterlucht' = regenvoorspellend wolkje; WBD III.4.4:189 'getwater', 'mooswater' = vuil water; DANB ik hèb et em afgeraoje óm zoo laot langs et waoter te gaon; DANB twaoter zal gaa kooke - het water zal dadelijk koken; Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - hil wè waoter vèùl gemòkt hèbbe (Pierre van Beek - TT '72) - na veel moeite de zaak toch geklaard hebben. Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - meej waoter valt niks goed te maoken èn meej sèùker kunde niks bedeèrve (Pierre van Beek - Tilburgse Taalplastiek 1965) - om iets te verbeteren dient men de juiste middelen te gebruiken. (ook Stadsnieuws - 040508); A.A. Weijnen; Onderzoek dialectgrenzen in Noord-Brabant (1937) - Volgens krt. 6l valt T nog net binnen het gebied waar de vocaal lang is; Jan Naaijkens - Dès Biks (1992) - waoter zn - water; Haor WATTER - water"
Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant

<< vorige pagina