Woord: raadsel
|
raadsel , raadsels
, Witje-witje zat op ’t hektje, Witje-witje brak zien nektje, Is gijn man in ’t hijle land, Dei witje-witje weer moaken kan. Hiervoor ook: Istje-menistje lag op de bank, Istje-menistje vōl van de bank, Is gijn, enz. (Antwoord: ei);’k Kwam op ’n diektje, ’k Kwam op ’n damke, Kwam mie ’n roodbōnt (of: zwartbōnt) hōndje tegen; ’k Heb die ’t nō al dreimoal zegd en nog wijst nijt hou ’t hōndje hijt (– weet gij niet hoe ’t hondje heet). (Antwoord: kwam.); Mien mouder hat ’n doosje, In dat doosje zat ’n roosje, Dat roosje gōng van krōlderdekrōl; Kenst nijt roaden al worst ook dōl. (Antwoord: walnoot.); Op Eli goa ik, Op Eli stoa ik, Op Eli bin ik welgemoud, Dat ik mien man verlössen mout; ook: Roar ijs, wat is dat veur goud? (Oplossing: Eene vrouw kon voor haren man, die gevangen zat, de vrijheid herkrijgen, indien zij een raadsel wist te bedenken, dat niemand kon oplossen. Dat gelukte haar: Eli had haar hondje geheeten, van welks huid zij pantoffels droeg.);’k Gooi ’n dinktje rond op ’t hoes en ’t zel d’r lank weer ofkomen (Antwoord: kluwen garen.) Ook Oostfriesch, Solingen, enz.;’k Gooi ’n dinktje wit op ’t hoes en ’t komt ’r rood weer of. (Antwoord: ei.);’k Gooi ’n dinktje rood in de put en ’t zel d’r zwart weer oetkomen. (Antwoord: kooltje vuur.) Kinderen breiden zoodanige opgaven wel uit, bv.:’k Gooi ’n dinktje allijn op ’t hoes en ’t komt ’r bie honderdoezenden weer of, waarvan het antwoord moet zijn: een zakje met zaadkorrels, enz.; Stōn ’n juffrou in de deur, Har ’n witbont schoetje, ook: witte schuddeldouk veur; Hou langer dat ze stōn, Hou meer dat ze vergōng. (Antwoord: brandende kaars.); Een rond oud mannetje, Een dik vet wijf, Zij hadden drie kindertjes, En ook nog wat in ’t lijf. (Antwoord: ijzeren pot. Het hengsel is ’t mannetje, de pot de vrouw en de pooten zijn de kindertjes.); Doags gait ’t van klapperdeklap, ’s Oavens stait veur ’t ber en gapt. (Antwoord: muilen.); Gait ’n dinktje rond om thoes en kikt alle piepergoatjes in. (Antwoord: de zon.); Olle grieze graue, Slept alle nachten in daue; Al het hij ook gijn vlijs of bloud, Hij dait doch alle mensen goud; ook Oostfriesch (Antwoord: roggemolen.); Stōn ’n mantje op de diek, Zien oogtjes gōngen van kiekerdekiek, Zien hoartjes gōngen van krōlderdekrōl, Kenst nijt roaden al worst ook dōl. (Antwoord: schaap); Vijr (of: Vair) olle wieven, Kenn’ kander nijt (nait) kriegen, Hou harder dat ze loopen, Hou meer dat ze verkoopen (Antwoord: molen, eigenlijk: molenwieken.) Zie ook: roar. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
raadsel , raodsel
, röödsel , röödselke , raadsel. Bron: Daelen-Meuter, Jos. van (ca. 1937), Venloos waordebook, ongepubliceerd typoscript, Venlo. |
|
raadsel , raodsel , onzijdig
, raodsels , räödseltien , raadsel Bron: Jonker, L. & H.G. van Grol (z.j., ca 1940), Woordenboek dialect van Vriezenveen |
|
raadsel , raesel , ,
, raadsel. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
raadsel , roadsel , zelfstandig naamwoord onzijdig
, 1 raadsel.1) Achter de blaauwe diek Doar binnen de boeren riek, Behaalve blaauwe Jan Dij het niks om òf an; Hai het gain houd, gain hoar òf wol, Schraift haarder as n twinterbol. (De Toren.) 2) Achter in mien voaders hòf, Doar staait n pòtje mit verlòf, Doar pizzen ze in, doar poepen ze in, Doar stippen heren ‘t widdebrood in. (Iemskörf.) 3) Achter in mien voaders hòf, Doar staait n boom mit kralen, Dij aal dij kralen tellen kin, Dat is de boas van alen. (Steerns aan locht.) 4) Achter in mien voaders toen, Doar staait n Jan mit polten, Houveul haarder dat de wind moar waait, Houveul te haarder Jan mit de polten swaait. (n Stronk mous.) 5) Ain zee: ‘k wol dat ‘t dag was; Aander zee: ‘k wol dat ‘t nacht was; Daarde zee: ‘t kin mie niks schelen, ik mout toch aaltied aarbaiden. (‘t Ber, de toavel en de klòk.) 6) Achter in mien voaders toen, Doar ligt n dikke, swaarde roen, Mit aal zien ribben omgekeerd. (n Omplougde kaamp laand.) 7) As n kou op honderd gullen komt, Woar staait n kaalf din op? (Op zien poten.) 8) As n mud hoaver drij gullen kòst, Wat krigt de boer din veur n woagenvol? (n Peerd.) 9) As e löpt, din staait e, Moar as e vlogt, din ligt e. ( ‘t Toefke van n kieviet.) 10) As ze komen, din komen ze nait, As ze nait komen, din komen ze. (De musken in de pas gezaaide aarten.) 11) Boer, mag ik joen rikkerak lainen? Ik wil toezemoes hoalen, eerdat striedewied komt. (Woagen, heu, regenbui.) 12) Der gong n mannechie over de brog, Mit zeuven katten op zien rog, En ieder kat haar zeuven jongen, Road es, houveul bainen over de brogge gongen. (Twij.) 13) Doags gaait ‘t van klipperdeklap, ‘s Nachts staait ‘t veur ‘t ber en gapt. (De slòppen.) 14) Doags staait te pronken, ‘s Nachts ligt ‘t vol knorren en bonken. (‘t Bèr.) 15) Dou ik jonk was en schoon, Druig ik n blaauwe kroon, Dou ik wör òld en stief, Kreeg ik n baand om ‘t lief; Dou wör ik stöt en sloagen En loater deur heren en doames droagen. (‘t Vlas.) ; 7 16) Eerst wit as was, Dou gruin as gras, Din zo rood as bloud, Loater swaart as rout. (n Kaars.) 17) Fuut, fuut, Laange bainen en gain kuut. (De taang.) 18) Gaait n dinkje rond om ‘t hoes en kikt in ale piepergoaties. (De Zun.) 19) ‘t Gaait ter maal heer in wereld; ain hòldt ‘t mit buul en aander mit ‘t geld. Woar hòlst doe ‘t mit? (Mit hannen.) 20) Gries, graauw, bont, blaauw, bles peerd, Het gain kòp, gain pokkel, (n Wolk.) 21) Gries, graauw, bont, blaauw, bles peerd Zunder kòp, zunder lief, zunder bainen, Nòg kin gries, graauw, bont, blaauw, bles peerd, Zunder kop, zunder lief, zunder bainen, Lopen allainen. (De zaailen van de meulenrouden.) 22) Elterdetelt Vloog over ‘t veld, Gain ain het zoveul bainen As Elterdetelt. (n Aaide.) 23) Grode meneer mit schaarbe sporen, In ‘t aailand geboren, Holt veul van vraauwen, Mor nait van traauwen. (De Hoan.) 24) Hier n boom en doar n boom Aan ieder boom n tak; Hier n tak en doar n tak, Aan ieder tak n nust; In ieder nust n aai; Hier n aai en doar n aai, Op ieder aai n piek; Hier n piek en doar n piek, In ieder piek n swaart bekje. (waalske bonen.) 25) Hoes en hòf vol, En nòg gain kòpke vol (Rook.) 26) n Hoes vol en ‘t laand vol En nog gain haandvol. (Dook.) 27) n Hoes vol drinken en eten, Moar de deur is vergeten. (n Aai.) 28) Hòlderdebòlder Gong over de zòlder Mit n bek vol mìnskenvlaais. (De klompen.) 29) Hai is midden in de Wildervank En achter op Sapmeer, Op ‘t Hogezaand doar is e nait, Mor in Grunnen is e weer. ( De letter r.) 30) n Hòlten hutje, n Kopern putje, n Iezern draaier in ‘t gat, Roa, roa, wat ding is dat? (Kovviemeulen.) 31) Houveul aaier kin ie nöchtern eten? (Ain.) 32) n Iezern peerd Mit n vlazzen steert, Mit n knup veur ‘t gat, Roa, roa, wat ding is dat? (Naal en droad.) 33) Ik gooi n dinkje laank op ‘t hoes en ‘t komt ter kruuskras weer òf. (n Scheer.) 34) Iepmie en Kniepmie Dij woonden in n hoes; Iepmie gong vot, En wèl bleef in hoes? (Wie niet ingelicht is en Kniepmie zegt, wordt in zijn arm geknepen.) 35) Ik gooi n dinkje allain op ‘t hoes en ‘t komt ter bie honderdoezend weer òf. (Zakje mit zoad.) 36) Ik heb vief, ik trek ter vief òf en ik hòl ook nòg vief over. (Vingerhanske.) 37) Ik gooi n dinkje rond op ‘t hoes en ‘t komt ter bie ellen en ellen weer òf. (n Kloun goaren.) 38) Ik gooi n dinkje rood in de put en ‘t komt ter swaart weer oet. (Kooltje vuur.) 39) Ik gooi n dinkje swaart in de put en ‘t komt ter rood weer oet. (n Wòddel.) 40) Ik gooi n dinkje wit op ‘t hoes en ‘t komt ter geel weer òf. (n Aai.) 41) Ik goa mit n dinkje rond om ‘t hoes en ‘t dut moar ain voutstap. (n Koar.) 42) Ik kin ‘t mit n waan bedekken, Moar aal boeren heur peerden Kinnen ‘t nait trekken. (De Put.) 43) Ik ston op ‘t vonder, Ik zag n wonder, ‘t Gat boven en kòp onder. (Eend mit kòp in ‘t wotter.) 44) Ik trok en boer trok, En wat trok schòsstain? (Rook.) 45) Ik wait n roadsel Van mekoatsel; Hòl haand op, Din zek die ‘t zeggen. (De oningewijde geeft de hand en.... hij krijgt er n kwakje spij op.) 46) Juffrauw Heltenstelt Vloog over ‘t veld; Haar ik zoveul bainen as Juffrauw Heltenstelt, Din kon ik ook over ‘t veld. (De aaide.) 47) n Kòpke as n knikkertje, n Liefke as n bikkeltje, En bainen as n aaibert. (De taang ) 48) Juffraauw Tin is ter aaltied in, Juffraauw Toel gaait aaltied oet, Juffraauw Turelureleur Dij gaait ‘t haile hoes deur. (Lepels en vörken; rook oet schòsstain; koamerbezzem.) 49) Kovvie dat kòld is En drij doagen òld is, Hou haiten ze dat?! (Over ‘t vuur.) Ook: 50) Kool is kòst, mous is eten Hou haiten ze baaident In de stad van Grunnen? 51) n Krompìnsde kerel En n dikpìnsd wief, Drij noakende kinder En ain in ‘t lief. (‘t Zeel, de pòt, de drij tonen en n slaif.) 52) Kwam ies deur n stroadien, Met mien kammeroadien Klòpte an n gruine deur, Kwam n gele juvver veur. (Stad. n Eendaai.) 53) Kwam op n damke, Kwam op n diekje, Kwam mie n roodbont hondje tegen; ‘k Heb zien noam al drijmoal zegd, En nòg zeltoe dij noam nait waiten. (Kwam.) 54) Löpt n dinkje om ‘t hoes tou en aal zien daarms slepen hom achternoa. (Klok mit kukens.) 55) Nòg klainer as n moes Siert ‘t haile hoes. (n Licht.) 56) Roa, roa, roar, De wereld op n koar, De koar onder ‘t geutgat, Hou n roar ding is dat? (n Leugen.) 57) Òlle, òlle griezegraauw, Staait ale nachten in de daauw, Het gain vlaais òf bloud, Dut ale mìnsken goud. (De meulen.) 58) Richterroadsels. Zie daar. 59) Rieke lu steken ‘t in buus, Aarme lu gooien ‘t weg. (As ze heur neus snuden.) 60) Roege, roege roeperd, Wat bistoe swaart in dien poeperd, Wat bistoe swaart in dien laange gat, Doar hest in gain zeuven joar n Man bie had. (De schòsstain.) 61) Roegerd zat en koalerd hong. Roegerd wol, dat koalerd hom in de bek vol. (De kat kikt noar n worst in de wiem.) 62) Ston n dinkje wit op diek, Zien ogen gongen van kiekerdekiek, Zien hoar dat gong van krollerdekrol, Kinst nait roaden, al wòrst ook dol. (n Schoap.) 63) Voor kleine kinderen: Tien tunnels trokken toertak tegen flottjebaarg op. 64) Ston n juffraauw in de deur, Haar n witbont schoetje veur, Hou laanger dat ze ston, Hou meer dat ze verswon. (Keers.) 65) ‘t Is nait in hoes, ‘t Is nait boeten ‘t hoes, ‘t Is ook nait op ‘t Ellersveld. (‘t Glas.) 66) Tou ain gat kroep ie der in, Tou drij goaten kroep ie der oet, En as ie der weer oet binnen, Din bìnje der in. (‘t Hemd.) 67) Twijbain zat op drijbain, Dou kwam vairbain, Dij wol twijbain bieten. Dou nam twijbain drijbain En wol vairbain smieten. (Schoumoaker op schoamel, en hond.) 68) Uddeltut zat op de baank, Uddeltut vol van de baank, Der is gain timmerman, Dij Uddeltut weer moaken kan. (n Aai.) 69) Vair kammeroaden gongen in ‘t wotter en de laankste kreeg ‘t eerst de kop nat. (De vair koutitten.) 70) Vair òlle wieven, Dij kinnen kander nait kriegen, Hou haarder dat ze lopen, Hou meer dat ze verkopen. (De vair meulenrouden.) 71) Van binnen wit, van boeten swaart, Drij roggen en gain staart. (Boukwaaitkòrrel.) 72) Twij ronde rollen, Twij kakkedollen, Mit n dikke poepzak, Dij der boven op zat. (Sees met twij peerden; koetsier.) 73) Ook: Twij ronde rollen, Twij kakkedollen, Mit n leren poepzak, Doar meneer zien bainen in stak. (Sees; twij peerden en ‘t schootsvel.) 74) Vief haarten, vief staarten, En n prik in ‘t gat; Roa, roa, wat ding is dat! (n Mispel. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
raadsel , reisel , zelfstandig naamwoord
, Raadsel. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
raadsel , reetsel , raötselke , onzijdig
, reetsele , reetselke , raadsel. Tweebein zout op driebein, doe wol häör veierbein biete; doe pakde tweebein driebein, om veierbein mit te sjmiete (vrouw die een koe zat te melken en door ’n hond werd aangevallen greep de melkstoel “driebein” om de hond te verjagen Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
raadsel , röadseltie
, raadseltje. Bron: Werkgroep Dialekt van het Cultuur Historisch Genootschap Raalte (1995), Nieuw Sallands Woordenboek, Raalte |
|
raadsel , raodsel , 0
, raodsels , raadsel ’s Aovends bij het vuur weurden der wal is raodsels opgeven (Emm), Het is mij een raodsel, woor die sleutel bleven is (Hijk), Zij is altied nog een raodsel west (Eri), Waor die lu het allemaole van doet, is mij een raodsel (Nam) Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
raadsel , raodsel
, raadsel. Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden. |
|
raadsel , raodsel , raosel
, (Kampen) raadsel. Ook: raosel (Kampereiland, Kamperveen) Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen |
|
raadsel , raodsel
, reutseltien , raadsel. Bie de wienteraomd mekaere reutselties opgeevm. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
raadsel , rôdseltje
, raadseltje , Oopa moet dik nô de kléénkénder lûstere want dan hôn ze wir 'n rôdseltje. Opa moet dikwijls naar de kleinkinderen luisteren want dan hadden ze weer een raadseltje. Bron: Hendriks, W. (2005), Nittersels Wóórdenbuukske. Dialect van de Acht Zaligheden, Almere |
|
raadsel , raodsel , zelfstandig naamwoord
, et 1. opzettelijke, in vraagvorm gestelde puzzel, bedoeld om iemands vindingrijkheid te testen 2. ingewikkelde zaak, moeilijk oplosbaar probleem Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
raadsel , raosel , zelfstandig naamwoord
, raosels , raoseltie , raadsel Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal. |
|
raadsel , raodsel , zelfstandig naamwoord, onzijdig
, raodsele , rëudselke , raadsel , 't Ês mich e raodsel wie dy zoe vëul kênne oétgëve', zaag de eng klappej tiënge de aander. VB: Vuur sjtoën vuur e raodsel. Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt |
|
raadsel , rôdsel
, raadsel Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk. |
|
raadsel , raodsel , zelfstandig naamwoord
, röödseltien , raadsel. Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie |
|
raadsel , ròdsel
, raadsel Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen |
|
raadsel , raodsel , onzijdig
, raodsels , räödselke , raadsel , Emes ei räödselke opgaeve. Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn |
|
raadsel , raodsel , zelfstandig naamwoord
, raodsels , räödselke , raadsel Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel. |
|
raadsel , raodsel , rieëdsel , zelfstandig naamwoord, onzijdig
, raodsels/rieëdsels , räödselke/rieëdselke , raadsel Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd. |
|
raadsel , ròdsel , zelfstandig naamwoord
, ròdseltje , raadsel; R.J. 'raodseltje' Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant |
|
raadsel , raodsel
, raodsels , räödselke , raadsel Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. + |