Het Meertens Instituut onderzoekt en documenteert taal en cultuur in Nederland en Nederlandse taal en cultuur in de wereld. Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze samenleving vormgeven.

In 1739 schreef de West-Afrikaanse vrouw Damma een brief die eeuwen later nog vragen oproept. Onderzoekers proberen via één woord uit haar tekst – ‘adga tome’ – te begrijpen hoe zij haar thuis, identiteit en vrijheid benoemde. Een nieuwe website brengt resultaten van het onderzoek samen.

Welke straattaalwoorden gebruik en (her)ken jij? Doe mee aan ons nieuwe onderzoek naar straattaal in Nederland onder verschillende generaties. Invullen kan tot en met 31 december 2025.

De onderzoeksgroep NL-Lab zoekt een postdoc-onderzoeker voor het project Een Neus voor Erfgoed. Solliciteren kan tot 21 november 2025.

‘Elf november is de dag dat mijn lichtje branden mag’, klinkt het uit de keeltjes van kinderen die Sint-Maarten vieren. De populariteit van Sint-Maarten is de afgelopen jaren toegenomen, bevestigd antropoloog Irene Stengs. Toch wordt het feest niet overal gevierd en concurreert het met Halloween.

Hoe zal het Nederlands er over dertig jaar concreet uitzien in Vlaanderen? Enkele taalspecialisten doen voor de Standaard toekomstvoorspellingen, onder wie variatielinguïst Stef Grondelaers.

Iedereen praat met een accent. Toch zijn er mensen die van hun accent af willen, omdat ze het gevoel hebben dat ze niet serieus genomen worden, zegt Stef Grondelaers, onderzoeker linguïstiek en taalvariatie bij het Meertens Instituut, tegen NU.nl.

Eind november verschijnt Vroegmoderne dieren in de Nederlanden, over de veranderende relatie tussen mensen en dieren tussen 1500 en 1850. De bundel sluit aan bij de animal turn, waarin dieren worden gezien als wezens met een eigen stem. “Dieren spreken via hun gedrag en aanwezigheid,” zegt taalkundige Marjo van Koppen, co-auteur van de inleiding. “Als historici deze vormen van communicatie leren lezen, kunnen ze geschiedenis mét dieren schrijven en niet alleen óver dieren.”

‘Ik loev het’, ‘die meisje’ of ‘tarpen’ in plaats van ‘praten’. Jongeren spelen vaak met woorden en grammatica om hun identiteit uit te drukken en groepsgevoel te creëren. Wat vaak als ‘fout’ wordt gezien, is voor taalwetenschapper Kristel Doreleijers een leermogelijkheid. In een nieuw project onderzoekt ze in hoeverre jongeren bewust grammaticale fouten maken.

Ton van der Wouden over het partikelwoordenboek

Taalkundige Ton van der Wouden neemt na bijna vijftien jaar afscheid van het Meertens Instituut, maar echt stoppen doet hij waarschijnlijk niet. Zijn fascinatie voor het Nederlands – en vooral partikels – is nog altijd groot. Hij werkt aan het partikelwoordenboek, een inventarisatie van woorden die weinig lijken te zeggen, maar ondertussen van alles betekenen, zoals toch, misschien, wel en maar.

Van stinkende grachten tot de zoete lucht van suikerraffinaderijen: geur is een vaak vergeten toegangspoort tot het verleden. Dankzij recent geuronderzoek weten we steeds beter hoe Amsterdam vroeger rook – en wat die geuren ons vertellen over het dagelijks leven van toen én nu.

Hoe kan de relatie tussen planten en mensen nieuwe inzichten bieden bij maatschappelijke vraagstukken? Een recent gestart onderzoek zet planten in de schijnwerpers en onderzoekt hun culturele en ecologische betekenis in verleden, heden en toekomst.

In de podcast Dat smaakt naar Meertens nemen podcastmakers Michiel van de Weerthof en Lot Broos je samen met onze onderzoekers mee op een zoektocht naar antwoorden op veelgestelde taal- en cultuurvragen vanuit de samenleving. De derde aflevering gaat over straattaal en jongerentaal en is vanaf nu te beluisteren.