Home

Zaandijk

Noord-Holland

11. En hai zee: d'r was een man die twee zeuns had.

12. De jongste d'rvan zee teuge ze vader; vader, geef main et deel van de spultjes weer ik recht op heb. En de vader dee zuks.

13. Et duurde niet lang of de jongste zeun had wet ie ekrege had ok weer verkocht. Van de cente daarvan gong ie op rais, nee een ver land weer ie et allegaar over de ballek gooide; hai leefde d'r raik van en was d'r puur skeutig mee.

14. Toe ie d'r zodoende alles deurejast had, kwam d'r een ruttege hongersnood deero; deervedaan dat ie et arrem begon te kraige.

15. En hai gong de hort op en wust ien van de mense deero zo ver te kraige dat die 'm et veld in stuurde om op ze varrekes te passe.

16. En altemet had ie zo'n trek ekrege dat ie ze balleg zellefs wel vulle wou met de skille die de varrekes atte - maar gien mens die 'm d'r wet van gaf.

17. Toe ie naggeres nee-edocht had, zee ie bai ze aige: hoeveul knechse van me vader zouwe d'r nou brood zat hewwe? En kaik main nou deres: ik zien greeuw van de honger, ik houw et temet niet oit.

18. Ik zel nee me vader toegaan en den zel ik teuge 'm zegge: vader, ik hew ezundegd teuge de hemel, en teuge jou ok nag.

19. Ik ben et niet weerd dat oewe me nag oewes zeun noeme; beskouw main voortaan maar as ien van oewes knechse.

20. En hai gong overend staan en gong nee ze vader trug. Die zag 'm al in de verte ankomme en hai skoot helegaar vol, van meelaie den. En hai kwam 'm tegemoet, viel 'm om ze nek en zoende 'm.

21. En de zeun zee: Vader, ik hew ezundegd teuge de hemel en teuge oewe ok en ik ben et helegaar niet weerd dat oewe me oewes zeun noeme.

22. Maar de vader zee teuge ze knechse: Haal metien ze gnappe pak hiero en trek'm dat an, en doen een ring an ien van ze fleke en skoene an ze biene.

23. En haal et kallef datteme vet emest hewwe en slacht et, en lete me den lekker ete en ket hewwe.

24. Want me zeun hiero was dood en nou is ie weer levendeg eworre, hai was zoek en me hebbe 'm evonde. En toe kon de ket beginnen.

25. Ze ouste zeun werrekte in et veld en toe die op hois ofgong leek ie wel meziek te hore en hai zag ok dat der edanst wier.

26. En hai riep ientje van de knechse om te vrage wet d'r an de hand weze kon.

27. Deuze zee: oewes broer heb tois ekomme en deervedaan heb oewes vader et emeste kallef slachte lete, oit blaidskip omdat ze zeun gezond en wel trug'ekomme heb.

28. Maar zuks skoot de ouste zeun verkeerd en hai wou oit narreghaid et hois niet in. Toen kwam ze vader op 'm of en die perbeerde 'm om te prate.

29. Maar hai zee teuge ze vader: Hoor nou es effe, ik hew al zoveul jare voor oewe ewerrekt en nooit van me leve hew ik dwars elege - maar an main heb oewe van me leve nag gien gaitebokkie egeve om ket met me vrunde te hewwe.

30. Maar nou me broer toisekomme heb, die al oewes hebbe en houwe an de hoere oppemaakt heb, nou heb oewe voor hum et emeste kallef slachte lete.

31. Maar hai zee: jai benne ommers aldeur bai me? Alles wat ik hew, is ok van jou.

32. Me moste feest viere en blaid weze omrede asdat je broer esturreve was en nou weer levendeg eworre heb, me hadde 'm verlore en nou hewwe me 'm trug'evonde.

Notes of the translator.

De bovenstaande vertaling is historiserend, en geeft het dialect weer zoals ik me dat uit mijn jongensjaren (meer dan zestig jaar geleden) herinner. De Zaanse streektaal is nagenoeg verdwenen. Er zijn nog een paar restklanken: de uitspraak van ij en ei zweemt nog naar ai (in het noorden van de streek soms meer naar de Westfriese oi) en de ui wordt af en toe nog als eu uitgesproken of zweemt daar in elk geval naar. Bij vorige generaties Zaankanters was deze eu (i.p.v. ui) onveranderlijk een oi of zelfs een ooi-klank.

Genoemde ai en eu zijn lang niet algemeen meer - naar mijn schatting is mogelijk de helft van de streekbevolking elders geboren. Af en toe hoor ik nog de sk-uitspraak in woorden zoals school, scheef enz., maar ook dat is verre van algemeen.

Andere typische eigenschappen van de vroegere streektal, zoals de rekking (het trage spreektempo) en de taalmelodie (het Zaanse 'zangertje') kom ik nog wel hier en daar tegen. Dit zijn echter elementen die bij het opschrijven verloren gaan.

Tenslotte: de opvallend grote woorden- en uitdrukkingenschat (zie Boekenoogens idioticon) is nog wel ten dele bekend, maar dan uitsluitend bij ouderen. Bekend, meer niet, de oude woorden en uitdrukkingen worden niet meer gebruikt. Jongeren en kinderen kennen geen enkel Zaans woord meer. Het was juist deze woorden- en uitdrukkingenschat die het Zaans duidelijk onderscheidde van de Westfriese en Waterlandse dialecten.

Het was trouwens ook Boekenoogen die er in zijn De Zaansche Volkstaal op wees dat "het dialect bijna geheel plaats heeft gemaakt voor de gewone Hollandsche spreektaal". Dat was in 1897.

Ik acht het feitelijk onjuist dat de Zaanse streektaal nog steeds als dialect te boek blijft staan. Tussen 1970 en 1995 hield ik bijna 400 lezingen over het Zaans. Daarbij kon ik constateren dat de kennis steeds verder afnam: ontmoette ik in de jaren '70 bij mijn gehoor nog regelmatig 'Aha-Erlebnissen', in de trant van 'dat was ik vergeten, maar plotseling hoor ik het mijn moeder of grootmoeder weer zeggen', tenslotte kwam dat vrijwel niet meer voor.

Uitdrukkelijk wil ik ook nog wijzen op het probleem dat zich voordoet bij het vertalen van geschreven tekst in een dialect dat uitsluitend als spreektaal werd gebezigd. Dit probleem is des te groter door Winklers keuze van een bijbeltekst. Bij zo letterlijk mogelijke vertaling, dus door dicht bij de vormelijke, literaire bijbeltekst te blijven, zou het karakter van het dialect volstrekt verloren gaan. Ik heb geprobeerd dat karakter zoveel mogelijk te behouden; dit ging min of meer ten koste van de authenticiteit.

Notes of the editor

Kloeke code: E 84

This translation corresponds with the 1874 translation nr.: 110

To be found in 1874 dialecticon vol. II, p. 64-67

Name of the dialect in the 1874 dialecticon: Zaankant

This dialect is a representative of the region:Zaankant (or Zaanstreek)

De nieuwe Winkler