Ouwerkerk, H. Gertrudis van Nijvel |
||
Cultusobject: | H. Gertrudis van Nijvel |
![]() ![]() |
---|---|---|
Datum: | 17 maart | |
Periode: | 15e eeuw (?) - 16e eeuw | |
Locatie: | Parochiekerk | |
Adres: | Ring 48, 4305 AH Ouwerkerk | |
Gemeente: | Schouwen-Duiveland | |
Provincie: | Zeeland | |
Bisdom: | Breda | |
Samenvatting: |
In de late middeleeuwen werd vanuit Zeeland de heilige Gertrudis in Ouwerkerk bezocht en aangeroepen tegen de muizen en ratten. |
|
Auteur: | Peter Jan Margry | |
Illustraties: | ||
Topografie |
- Het kleine ringdorp Ouwerkerk (vroeger ook wel: Oukerk of Ouderkerk) is gelegen op het eiland Schouwen-Duiveland, een kleine acht kilometer ten zuidoosten van Zierikzee. De middeleeuwse cultus was gesitueerd in de voormalige parochiekerk; een parochie die toen ter begeving stond van het kapittel van S. Salvator in Utrecht. |
|
Cultusobject |
- Gertrudis van Nijvel (626-659) was een dochter van Pepijn van Landen (hofmeier van de Frankische koning Dagobert) en diens vrouw Itta. Na de dood van Pepijn stichtte Itta een klooster in Nijvel waarvan zij zelf abdis werd. Na haar dood werd zij opgevolgd door Gertrudis. De verering te Borgvliet en elders is verweven met enkele bekende legenden over de persoon Gertrudis. Een daarvan verhaalt dat de heilige eens tijdens het spinnen in slaap was gevallen, waarna ratten en muizen haar spinrokken in hun hol hadden gesleept. Een andere legende vertelt hoe Gertrudis tijdens het spinnen werd gesard door de duivel in de gedaante van een muis. Niettemin wist de heilige haar geduld te bewaren. In weer een andere legende wordt verhaald hoe de heilige, moe van het spinnen, op zeker ogenblik in slaap was gevallen. De duivel zond daarop ratten en muizen die haar spinrokken in de war maakten. Gertrudis, eenmaal ontwaakt, zou echter deze dieren hebben verjaagd. Dergelijke verhalen kenden reeds aan het begin van de 15e eeuw een wijde verspreiding in West-Europa. |
|
Verering |
Voor een bedevaartcultus van Gertrudis in Ouwerkerk bestaat alleen indirect bewijs. De 18e-eeuwse geschiedschrijver Isaak Tirion vermeldt in zijn Tegenwoordige Staat van Zeeland dat voor de reformatie op Duiveland St. Gertrudis op het hele eiland met grote eerbied werd vereerd. Volgens de overlevering konden "er, om die reden, geene Rotten of Muizen in leeven blyven; geen wonder dan, dat ze er thans zoo wel als elders gevonden worden.” Het uitstralingsgebied van de verering wijst op een nadrukkelijk bovenlokale cultus, die daarmee bedevaart verondersteld. |
|
Bronnen en literatuur |
Literatuur : J. van Reygersbergh, Dye Cronijcke van Zeelandt (Antwerpen: wed. H.P. van Middelburch, 1551) gegevens? ; Isaak Tirion, Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; Negende Deel, Behelzende eene Beschryving van Zeeland (Amsterdam: Tirion, 1753) 495; A.J. Van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, dl. 8 (Gorinchem: Jacobus Noorduyn, 1846) 736-737. |
|
naar het KDC, voor aanvullingen en
commentaar. << |