Home

Naamkunde op het Meertens Instituut

Naamkunde is de wetenschap die zich bezighoudt met onderzoek naar eigennamen. Van oudsher wordt onderscheid gemaakt tussen antroponymie (persoonsnaamkunde) en toponymie (plaatsnaamkunde), maar ook namen van huisdieren, boten, horecagelegenheden, instellingen en bedrijven, natuurverschijnselen etc. kunnen onderwerp van onderzoek zijn. Door het multidisciplinaire karakter van naamkundig onderzoek zijn er veel aanknopingspunten bij andere vakgebieden, in het bijzonder bij variatielinguïstiek en Nederlandse etnologie. Zowel bij taalvariatie als bij eigennamen zien we geografische spreiding, sociale verscheidenheid en historische gelaagdheid. Net als bij volkscultuur is er bij eigennamen sprake van een gedifferentieerd samenspel van groepsculturen waarbinnen eigennamen ontstaan en functioneren.

Het naamkundig onderzoek op het Meertens Instituut concentreert zich op aspecten waarin synchrone variatie aanwijsbaar en relevant is. Op het gebied van voornamen richt de aandacht zich onder meer op de motieven - in het bijzonder de invloed van idolen - en de esthetische normen bij de tegenwoordige naamkeuze, en op naamgeving bij etnische minderheden. Daarnaast wordt gewerkt aan de Nederlandse Voornamen Databank. De aandacht voor familienamen is momenteel vooral documentatief, in de vorm van het onderhoud van de Nederlandse Familienamen Databank. Het toponymisch onderzoek is vertegenwoordigd met het project Urbane toponiemen: een onderzoek naar moderne straatnamen en bedrijfsnamen vanuit taalkundig en sociologisch perspectief. Vanuit naamtheoretisch perspectief wordt een onderzoek gedaan naar het gebruik van eigennamen in gesproken Nederlands. Het richt zich op de linguïstische eigenschappen van naamgebruik, in het bijzonder verwijzing en morfosyntactische eigenschappen als geslacht en getal.

Door de opbouw van grote antroponymische en toponymische verzamelingen kan het Meertens instituut worden beschouwd als hét centrum voor naamkundige informatie en advies. De bibliografische informatie wordt ontsloten met behulp van het elektronische documentatiesysteem Namen en Naamkunde in Nederland en elders. Internationaal is het Meertens Instituut het belangrijkste Nederlandse aanspreekpunt voor naamkundigen uit andere taalgebieden.

Naamkunde is een vakgebied met ook een duidelijk maatschappelijk belang. Er is niet alleen behoefte aan gepopulariseerde publicaties, maar ook aan concrete adviezen. Aanstaande ouders, ambtenaren van de burgerlijke stand en juristen stellen regelmatig vragen over voornamen en de naamwet; genealogen verzoeken om inlichtingen over familienamen. De maatschappelijke relevantie is eveneens aan de orde bij advies op het gebied van straatnaamgeving en de schrijfwijze van Nederlandse en buitenlandse aardrijkskundige namen. Verder kan naamkunde een bijdrage leveren aan de ontwikkeling, het gebruik en het onderhoud van persoonsbestanden, bijvoorbeeld bij gemeenten, de belastingdienst en het verzekeringswezen.

Taalvariatie

Over voornamen