PROFIELWERKSTUKKEN
home pws
straattaal
dialecten
STRAATTAAL

Op deze website staan ideeën voor een profielwerkstuk over straattaal. Stuk voor stuk sluiten ze aan bij onderzoek van het Meertens Instituut. Hoe is het om te werken als taalkundige? Kruip in de huid van de onderzoeker en ervaar het zelf.

Wat is straattaal?

Ideeën voor een profielwerkstuk over straattaal
Geluidsanalyse: de Hollandse en de Marokkaanse [z]
Negers en nepnegers
Oma's jongerentaal
Straattaal internationaal?

Meer ideeën (links)
Hoe schrijf ik een profielwerkstuk? (links)

Wat is straattaal?

Straattaal is de taal die al meer dan tien jaar wordt gesproken door jongeren met gemengde achtergrond. Het is in de eerste plaats een spreektaal en het verandert in een razendsnel tempo. Daardoor is deze taalvariant moeilijk vast te leggen - op het moment dat er een nieuwe woordenlijst op internet verschijnt, is deze bij wijze van spreken alweer verouderd.
Aanvankelijk had straattaal een negatief imago. De nieuwe jongerentaal kreeg in 1997 het etiket 'smurfentaal' opgeplakt. Een journalist van het Parool schreef dat jongeren met Nederlands als tweede taal steeds dezelfde woorden bezigen, net zoals smurfen het woord 'smurf' te pas en te onpas gebruiken. Straattaal zou dus een gebrekkig soort Nederlands zijn, ontstaan bij sprekers met een kleine woordenschat.
Uit onderzoek bleek echter dat iemand die straattaal gebruikt, de Nederlandse taal juist goed moet beheersen. Je kunt pas spelen met taal als je weet hoe je ermee kunt variëren. Het zijn dan ook zeker niet alleen allochtone jongeren die straattaal spreken; jongeren met Nederlands als moedertaal doen dit evengoed. Voorwaarde is wel, dat zij regelmatig contact hebben met leeftijdsgenoten die thuis een andere taal spreken dan het Nederlands.
Verschillende taalkundigen hebben zich met straattaal beziggehouden. René Appel onderzocht het taalgebruik van jongeren uit Damsco (straattaals voor Amsterdam). Anderen, zoals Jacomine Nortier, hebben gekeken of de resultaten van zijn onderzoek ook geldig waren voor straattaalsprekers die niet uit Amsterdam komen. Zij vroegen zich af: wat is de invloed van de bevolkingssamenstelling op straattaal? Worden er andere woorden gebruikt in een wijk of stad waar veel mensen met een Surinaamse achtergrond wonen, dan in een wijk of stad waar veel mensen met een Marokkaanse achtergrond wonen?

Meer lezen:
http://www.meertens.nl/projecten/straattaal.html

Homepage dr. J.M. Nortier:
http://www.let.uu.nl/~Jacomine.Nortier/

Straattaal-website van de Utrechtse wijk Lombok: http://www.lombox.nl/Jongeren/murks.html

top

Ideeën voor een profielwerkstuk over straattaal

Geluidsanalyse: de Hollandse en de Marokkaanse [z]

Handleiding

Taalkundigen werken tegenwoordig veel met computerprogramma's om spraakklanken te bekijken en te analyseren. Een voorbeeld van zo'n programma is PRAAT, dat in 1995 werd ontwikkeld aan de Universiteit van Amsterdam. Het wordt nu wereldwijd gebruikt aan universiteiten en onderzoeksinstituten.
PRAAT kan ook interessant zijn voor een profielwerkstuk over straattaal, omdat het de mogelijkheid biedt klanken heel precies te bekijken en te vergelijken. Spreekt iemand met het Nederlands als moedertaal een Marokkaanse [z] hetzelfde uit als iemand die van huis uit Marokkaans praat? Welke verschillen tussen de 'Nederlandse' en de 'Marokkaanse' [z] merk je op? Maak geluidsopnames, ga aan de slag met het programma PRAAT en maak een lijst met karakteristieken.

PRAAT wijkt af van de standaard microsoft(achtige) programma's. Daarom hebben we in de handleiding een stap-voor-stap uitleg gegeven zodat je de geluidsanalyse tot een goed einde kan brengen.

Download PRAAT gratis van:
http://www.praat.org/

top

Negers en nepnegers

Handleiding

Leonie Cornips en Vincent de Rooij onderzochten het gebruik van het woord 'neger' in de Rotterdamse wijk Feijenoord. Zij vroegen: wie is er een neger en wie niet? De huidskleur was in deze niet doorslaggevend; ook 'witten' werden zo genoemd als ze voldeden aan bepaalde - strenge - criteria.
Een soortgelijk onderzoek kun jij uitvoeren met betrekking tot het gebruik van straattaal. Hoort iemand bij een bepaalde groep, alleen door het dragen van de juiste kleren, of is er meer aan de hand? Wanneer, en met wie? En met wie juist niet? Taal verbroedert, maar schept ook afstand.

top

Oma's jongerentaal

Handleiding

Aanvankelijk richtte het onderzoek naar jongerentaal zich voornamelijk op het samenstellen van woordenlijsten. Deze opsommingen hebben wel iets weg van de vele straattaal-woordenrijtjes die op het web zijn te vinden. Kale lijsten vertellen echter niet zoveel over de wijze waarop of de reden waarom de woorden gebruikt worden. Daarom proberen wetenschappers jongerentaal tegenwoordig in een context te plaatsen.
Straattaal, een 'mengelmoesje' van verschillende talen, is nog niet zo oud. Maar het fenomeen jongerentaal gaat al zeker anderhalve eeuw mee, als we onder 'jongerentaal' voor het gemak ook 'studententaal' rekenen. In Hildebrands Camera Obscura komt studententaal voor, evenals in de bundel Studententypen van Klikspaan.
In de twintigste eeuw kwam de opmars van jongerentaal goed op gang. Tegen de jaren '40 werden huishoudens opgeschud door het taalgebruik van jongeren. De toneeltekst Een eeuw achter van Godfried Bomans is hier getuige van.
Een andere getuige van jongerentaal van weleer is wellicht jouw eigen opa of oma. Hoe keken hún ouders aan tegen het bezigen van jeugdtaalwoorden? Stel, naar aanleiding van de tekst van Bomans, een vragenlijst samen voor een onthullend interview met je grootouders.

top

Straattaal internationaal?

Behalve van tijd tot tijd verschilt jongerentaal ook van plaats tot plaats. Niet alleen verschilt Amsterdamse van Utrechtse straattaal, maar ook Nederlandse en Vlaamse straattaal verschillen van elkaar. En hoe is de situatie in Duitsland? Of in Chili?
Op internet is veel informatie te vinden over de taal van jongeren in andere landen. Maar het Nederlandse woord 'straattaal' laat zich niet zomaar vertalen in 'streetlanguage' of 'lengua de la calle'. Wél kennen de meeste talen een woord voor jongerentaal. In het Duits is dat bijvoorbeeld 'Jugendsprache' en in het Frans spreken jongeren 'Verlan'.
Wanneer jongeren met een verschillende moedertaal veel met elkaar omgaan.

Over het Vlaamse cités:
Mi, maak me geen eiers! Het Algemeen Cités.
Artikel van Ward Ramaekers, verschenen in het tijdschrift Onze Taal.
(Onze Taal)

Over de Chileense jongerentaal Xat (Spaans):
http://html.rincondelvago.com/lenguaje-juvenil-chileno.html
http://www.infobae.com/notas/nota.php?Idx=123824&IdxSeccion=100657

Over de Franse jongerentaal Verlan (Frans):
http://www.sunderland.ac.uk/~os0tmc/teci/verlan.htm
In het Frans. Over het verschil tussen het 'hoge' argot en het 'lage' verlan.

http://french.about.com/library/vocab/bl-verlan.htm
In het Engels, met een lijst van Verlan-woorden.

Over de Duitse Jugendsprache (Duits):
http://www.jugendserver.de/cgi-bin/showcontent.asp?ThemaID=2063
Duitse pagina met links naar websites met hetzelfde thema (o.a. woordenlijst). Sommige links zijn verouderd.

Lees ook het hoofdstuk 'Jongerentaal buiten Nederland' in dit boek:
Jacomine Nortier: Murks en straattaal. Vriendschap en taalgebruik onder jongeren. Amsterdam: Prometheus, 2001.

top

Meer ideeën voor een profielwerkstuk over straattaal:

top

Hoe schrijf ik een profielwerkstuk?

top

dit is een website van het Meertens Instituut / deze pagina is gemaakt door Amber van der Sar