E-MAIL-LORE
VAN GOOD TIMES
TOT POLLEKE DEN HACKER
Theo Meder
Internet is voor dergelijke verzinsels
wat een discotheek is voor open tbc.
Francisco van Jole (1)
In deze bijdrage worden electronische nep-viruswaarschuwingen bezien in het licht van de e-mail-lore, en in het perspectief geplaatst van de kettingbrieven. Er wordt dieper ingegaan op mutaties die viruswaarschuwingen via het World Wide Web hebben door-gemaakt, op de mechanismen en retoriek die de berichten geloofwaardig maken, en op de parodiëring van het genre. Kortom: viruswaarschuwingen als een specifiek soort Broodje Aap-verhaal, waar soms om te lachen valt.
Good Times
Op 6 december 1994 ontving ik van een taalkundige collega een viruswaarschuwing. De waarschuwing was in het Engels en was via de SARA-server van de UvA op de 'endangered languages'-distributielijst terecht gekomen. De waarschuwing, met als titel 'WARNING: "Good Times" Computer Virus', luidde alsvolgt:
Hi All,
Just received this warning
There is a virus on America Online being sent by E-Mail. If you get anything called "Good Times", DON'T read it or download it. It is a virus that will erase your hard drive. Forward this to all your friends. It may help them a lot. (2)
Mijn mailtje kwam uit Australië en was dus al minstens één keer de wereld rond geweest. De verzender was doctor T. Matthew Ciolek, een "Information Systems Administrator" van de Australian National University in Canberra. Hij had de mail weer ontvangen van Dominic A. Hodgson, werkzaam aan de universiteit van Tasmanië.
De Good Times-viruswaarschuwing is de moeder van alle virus-waarschuwingen. De waarschuwing was drie weken eerder, op 15 november 1994 de wereld ingebracht vanuit de Verenigde Staten (3). Naar verluid is de waarschuwing min of meer per ongeluk tot stand gekomen: het was bedoeld om een irritante electronische kettingbrief met het opschrift 'Good Times' een halt toe te roepen (4). Hoe het ook zij, de Good Times-viruswaarschuwing was de eerste en de grootste, en heeft net als veel navolgende mails de nodige mutaties ondergaan (5).
De virus hoax
Ik zal hier de nadruk leggen op Nederlandse versies van de viruswaarschuwingen, of op anderstalige viruswaarschuwingen die uitgebreid in Nederland hebben gecirculeerd, des-noods met een begeleidende toelichting van de verzender in het Nederlands.
Er zijn talloze lijsten op internet te vinden van zogeheten virus hoaxes. De meest uitgebreide die ik heb kunnen vinden bevat niet minder dan 315 virus hoaxes (6). Als je alle lijsten met el-kaar combineert, kom je ongetwijfeld op honderden verschillende viruswaarschuwingen uit.
Zelf heb ik successievelijk de volgende viruswaarschuwingen ontvangen: Good Times, Irina, Deeyenda, Join the crew, Penpal greetings, Returned or Unable to Deliver, Win a holiday to..., Get more Money, It Takes Guts to Say 'Jesus’, How to Give a Cat Colonic, Your friend D@fit, Girl Thing, California IBM, A Virtual Card for You, An Internet Flower for You, en het meest recent New Pictures of Family. Over sommige namen valt nog wel wat te zeggen. Bepaalde titels zijn goed verzonnen en zouden je zeker kunnen verleiden om de mail te openen zonder er bij na te denken. In deze categorie vind ik ‘Returned or Unable to Deliver’ de beste, want dergelijke mails krijg je inderdaad af en toe van postmasters. Een titel als ‘Jokes’ is ook een goede verleider, en ‘A Virtual Card for You’ zou je inderdaad zomaar kunnen krijgen. De echte virusmakers weten zelf ook donders goed dat een verlokkende titel (zeker voor mannen) het halve werk is; we hoeven maar te denken aan reële virussen die hun destructieve werk hebben kunnen doen dankzij het opschrift ‘Koernikova’ en ‘I love you’. Onder de virus hoaxes zijn ‘Win a holiday to...’ en ‘Get more Money’ ook goede titels, en ze sluiten goed aan bij de enorme hoeveelheid spam die je krijgt als je bijvoorbeeld een hotmail-adres hebt. Als Engels niet je moedertaal is, moet de titel 'How to give a cat colonic' tamelijk raadselachtig zijn. Wat betekent dat immers? Een vertaling die waarschijnlijk in de buurt komt, luidt: hoe bezorg je een kat diarrhee... (7). Kennelijk voor de dierenkwellers onder ons. Voor de kenners is de titel ‘Deeyenda’ enigszins doorzichtig als hoax: ‘Deeyenda’ is regelmatig kort voor ‘Deeyenda Maddick’, wat door een slachtoffer eenmaal uitgesproken klinkt als: the end of my dick – in Engelstalige landen een bekende cafégrap.
Ontvangers van viruswaarschuwingen zijn vaak geïntimideerd door het bericht, hebben ontzag voor, en vertrouwen in de verstuurders, en durven het risico niet te lopen om het bericht niet door te sturen. Ze sturen het door "voor het geval dat..." De laatste toezender is bovendien vaak iemand die men vertrouwt: het gaat om je broer, je tandarts, je baas (8). Mensen laten vertrouwen prevaleren boven deskundigheid, maar vertrouwen ook mensen die gezien hun professie verstand van virussen zouden moeten hebben, maar die in feite helemaal niet deskundig blijken. Men spreekt in zulke gevallen wel van het False Authority Syndrome (9).
Op zeker moment komen mensen er achter dat de viruswaarschuwingen nep zijn: ze sturen ze niet meer door. Eén van de redenen waarom er nog steeds viruswaarschuwingen rondgaan, is onzekerheid: je weet maar nooit. Dit zou een echt virus kunnen zijn. Bovendien komen er elke dag weer duizenden nieuwe internetgebruikers bij, de zogenaamde newbies. Zij trappen weer in de waarschuwingen en sturen ze door: het is als het ware een initiatieritueel. Het groentje is zich van geen kwaad bewust, net als de jongste bediende die op 1 april zonder argwaan op zoek gaat naar het traditionele ooievaarskuitenvet. Het is tevens een 'rite de passage', een overgangsritueel: wie niet meer valt voor de viruswaarschuwingen, is gepromoveerd van newbie tot ervaren internetgebruiker (10).
Moderne sagen / Broodjes Aap / e-legends
Viruswaarschuwingen worden door de beroemde Amerikaanse volksverhaalonderzoeker Jan Harold Brunvand gerekend tot het genre van de urban legend. In Nederland duiden we het genre wel aan als stadssage, als moderne of hedendaagse sage, maar in de volksmond is vooral het begrip ‘Broodje Aap-verhaal’ gangbaar geworden. De viruswaarschuwingen worden door Brunvand ondergebracht in de subcategorie van ‘Computer Folklore’. De waarschuwingen worden in de Nederlandse Volksverhalenbank van het Meertens Instituut gecatalogiseerd als BRUN 07405, Viruses, ‘The Mystery Glitch’ etc., zoals Brunvand ze in zijn type-index noemt (11). Toen hij er in 1984 over schreef, doelde hij vooral op verhalen over onmogelijke computer-grappen die hackers zouden uithalen, maar ook de nep-virussen en de viruswaarschuwingen kunnen hier thans toe gerekend worden (12).
Viruswaarschuwingen behoren tot het genre van de urban legend, waarin de angst voor allerhande moderne technologie regelmatig terugkeert: wantrouwen tegenover magnetrons, angst voor straling, genetische manipulatie en gemodificeerd voedsel. Het virus waar de hoaxes voor waarschuwen is een fictief virus en in veel gevallen zelf een onbestaanbaar virus. E-mail-tekst kan helemaal geen virus bevatten: platte ASCII-tekst kan geen commando's aan de computer geven! Ook is het onmogelijk dat tekst - zoals wel beweerd wordt - de harde schijf fysiek beschadigt: een serie nullen en enen kan geen fysieke schade toebrengen. Maar in de belevingswereld van veel mensen is een virus een levende entiteit, en ligt de analogie met een biologisch virus voor de hand, die wel in staat is om het lichaam te beschadigen. De menselijke kwetsbaarheid wordt als het ware geprojecteerd op die van de machine. Het doel in het leven van ieder biologisch virus is: zich verspreiden over zoveel mogelijk mensen. Voor het computervirus is de verspreding over zoveel mogelijk computers de levensvervulling. Computervirus-makers - en ik doel daarmee op een bepaald soort hackers -beleven er plezier aan om hun geesteskind zo breed mogelijk te verspreiden. Nep-virussen hebben geen doel, want ze bestaan niet. Niet de nep-virussen, maar de waarschuwingen verspeiden zich als een virus. We mogen aannemen dat ook de makers van nep-viruswaarschuwingen plezier beleven aan een brede verpreiding (13).
Onbegrip leidt al snel tot allerhande bijgeloof. Dit fenomeen zien we optreden bij het genre volksverhaal dat sage heet. De computer is in de belevingswereld van veel mensen een magische machine, die de wonderbaar-lijkste dingen tot stand kan brengen: men zou het apparaat bijna bovennatuurlijke krachten gaan toekennen. Mensen gaan nodeloos tegen de machine praten en ontwikkelen rituelen in de omgang ermee. Met de komst van het internet kan de computer een limineel object worden, een mystieke middelaar waarmee je het grensgebied van de eigen leefwereld kunt overschrijden naar het 'bovennatuurlijke virtuele universum' waar alles mogelijk lijkt (14). Allicht dat mensen dan ook geloof gaan hechten aan hoaxes over destructieve virussen.
Aanstekelijke retoriek
Bezien we de retorica van de viruswaarschuwingen. Om te beginnen krijg je ze vaak van een vriend of een collega, je baas of in een enkel geval van een onderknuppel van automatisering. In elk geval allemaal mensen die het beste met jou en je computer voorhebben. En jij wordt geacht het goed voor te hebben met anderen: stuur dit bericht door naar je vrienden, want je kunt ze er enorm mee helpen. Afgezien van de eventuele autoriteit van de afzender moest het oudste bericht over ‘Good Times’ het louter hebben van de waarschuwing: lees of download geen e-mail met de titel ‘Good Times’, want hij bevat een virus die je harde schijf wist. Ondanks het feit dat een hoeveelheid ASCII-tekst niet in staat is een fataal commando aan de computer door te geven, trapten toch hele volksstammen erin, omdat een computer voor hen niet vooral bestaat uit een verzameling processoren die gekoeld en wel op input van enen en nullen zit te wachten, maar een toverdoos met even ongekende als onbegrepen talenten, aangestuurd door medicijnmannen en magiërs die computerprogrammeur en hacker heten.
De Irina-waarschuwing kreeg ik in 1996 van een bevriende collega Cefas. Hij kende mijn onderzoek en scheef zelf boven de mail: "Beste Theo, Wat denk je ervan: serieus of broodje aap?" Zelf had hij de mail gekregen van zijn vriend Roland, die schreef: "De volgende boodschap ontving ik vandaag van de broer van Ingrid. Wees gewaarschuwd en geef 'em door aan vrienden en bekenden." Dan volgt de Engelstalige waarschuwing, dat in de Irina-mail een virus zit die je harde schijf wist. De trouwhartige beheerder Roelof van het voorheen interne netwerk Waternet schreef op zijn beurt erbij dat sinds Waternet op Internet is aangesloten, ook alle leden gevaar lopen voor besmetting.
In september 1997 ontving ik van een automatiseerder de vraag: "Theo, is dit ook weer een broodje aap?" Zelf had hij de "Join the Crew"-mail ontvangen, met veel KAPITALEN, uitroeptekens en herhalingen, van ene Martijn van ID Systems, die spreekt van een "verradelijk virus". Martijn had de mail uit Hamburg ontvangen. De mail waarschuwt tegelijkertijd voor "Penpal greetings" en "Returned or Unable to Deliver". In de mail zou een Trojan Horse-virus verstopt zitten, dat de boot sector van de harddisk zou wissen. En het virus verzendt zichzelf vervolgens automatisch naar elk adres dat hij in je mailbox aantreft. Kennelijk was het leger sceptici groeiende, want hier wordt het autoriteiten-topos in stelling gebracht, dat wil zeggen: er worden betrouwbare autoriteiten opgevoerd, die de realiteit van het gevaar zouden bevestigen. Zo lezen we:
This information was received this morning from IBM.
AOL has said this is a very dangerous virus, and there is NO remedy for it at this time.(15)
Als deze autoriteiten zeggen dat er gevaar dreigt, dan moet het wel waar zijn. Wie moeten we anders nog geloven? De gebruiker neemt veelal niet de moeite om te controleren of IBM en AOL de informatie bevestigen: dat is weer zo’n gedoe. Feit is natuurlijk wel dat IBM en AOL de viruswaarschuwing zouden ontkennen.
Drie maanden later, in december 1997, krijg ik de 'Join the crew'-waarschuwing nog een keer van een collega, nu vertaald in het Nederlands:
Via Leuven krijg ik vanuit Gent net een waarschuwend bericht over een virus dat via de mail zijn weg naar de harde schijf zou vinden. Indien je een bericht in je mailbox vindt met de titel "JOIN THE CREW", dan is het ten zeerste aan te raden dit NIET te openen en meteen te vernietigen. In het andere geval zouden naar verluidt alle bestanden op je harde schijf eraan kunnen gaan.
Gelieve dit bericht verder te verspreiden.
Kortheidshalve ontbreekt het autoriteiten-topos. De mensen van automatisering hebben het bericht nu vaak genoeg voorbij zien komen, en voelen zich genoodzaakt de medewerkers van het instituut gerust te stellen. In opvolgende mails schrijft men:
Met het doorgeven van deze waarschuwingen is het virus nu echt losgebarsten. Eens in de twee maanden bereikt automatisering een dergelijke bericht. [...] Don't worry, be happy. Niks aan de hand.
En in het volgende bericht:
Er kunnen virussen meegestuurd worden als attachment. Op het moment dat attachments uitgepakt en gelanceerd worden kunnen ze wel degelijk schade aanrichten.
Dit laatste is een belangrijke constatering, waar ook steeds meer internetgebruikers van doordrongen raken: in de tekst van e-mail kan zich geen virus verschuilen, maar er kan wel een virus meegestuurd worden als attachment. Wie over een e-mail-programma beschikt dat attachments automatisch lanceert, loopt gevaar op besmetting. Als de software het attach-ment niet vanzelf opent, is er nog niets aan de hand: men hoeft slechts verdachte e-mail en attachments te deleten.
In de navolgende periode volgden meer mails (en ook berichten in de media) die op de hoaxes wezen, en die aanraadden om de waarschuwingen juist niet te verspreiden, omdat ze het internet verstopten (16). Dit verhinderde niet, dat de 'Join the crew'-waarschuwing bij mij binnen bleef komen, ruim anderhalf jaar lang.
In december 1998 is het "Get more Money" waarvoor met "High Priority" gewaarschuwd wordt, en in dezelfde mail ook "Returned or unable to deliver" nog eens. Nog steeds moeten we geloven dat het virus zich in het e-mail-bericht zelf schuil houdt. De formulering van de waarschuwing wordt steeds naargeestiger: "Dit is een nieuw, zeer kwaadaardig virus" en "Dit virus breekt in op uw internetverbinding en maakt u machteloos". De autoriteit van hardware-fabrikant IBM heeft plaats moeten maken voor software-gigant Microsoft, want we lezen nu: "Dit bericht is vorige week door Microsoft verspreid". En verder: "AOL zegt dat er op dit ogenblik nog geen remedie tegen dit virus bestaat." Er worden ook extra argumenten gegeven waarom de waarschuwing moet worden doorgestuurd: "niet veel personen weten van het bestaan af" en er bestaat "nog geen remedie tegen dit virus", met andere woorden: de antivirus-software herkent het virus nog niet. Deze twee argumenten zullen in latere mails veelvuldig herhaald worden.
In de loop van 1999 wordt het attachment-gevaar werkelijkheid, als de eerste internet-worm genaamd HAPPY99.EXE zich hecht aan e-mail en zich zo verspreidt. Een collega schrijft me op 11 maart 1999:
Ik merk dat ik een 'worm' aan het verspreiden was! Als je als attachment een file HAPPY99.EXE hebt ontvangen, vernietig het dan. Als je zoiets per ongeluk opent, heb je een probleem. Mail me eventueel voor een recept voor een ontwormingsmiddel.
Overigens had ik het bestand niet ontvangen, en openen had geen schade aangericht omdat ik met een Apple Macintosh werk, die niet reageert op executable files (17). Het bestand betreft geen virus in de zin dat deze de harde schijf zou aantasten. Het programmaatje toont, eenmaal opgestart, nieuwjaarsvuurwerk en de mededeling "Happy New Year 1999!!" op het scherm en hecht zich aan de uitgaande mail. De waarschuwers moeten moeite doen om ge-loofd te worden. Vandaar de volgende openingszin: "Het schijnt deze keer echt geen flauwekul te zijn, en ik heb de volgende informatie gekregen van een discussion list waarop het probleem zich daadwerkelijk heeft voorgedaan." Een ander schrijft: "Het is beslist geen grap".
Een nieuwe hoax in 1999 is "It Takes Guts to Say 'Jesus'" en de bekende autoriteiten worden weer opgevoerd: IBM en AOL. Er blijkt wederom geen remedie te zijn, en veel mensen zouden het virus nog niet kennen.
In april 1999 is de waarschuwing voor 'Penpal' en 'Join the Crew' dusdanig gemuteerd, dat hij alle voorafgaande rampen in zich verenigt. Niet alleen zou het virus uit de mail de harde schijf wissen, er wordt ook schade aan de hardware toegebracht, èn het virus verstuurt zich ook nog eens aan alle adressen in de mailbox (18). De volgorde van deze acties lijkt me even opmerkelijk als onmogelijk.
Later in 1999 ontving ik de "How to Give a Cat Colonic"-waarschuwing met veel vertrouwde elementen: open de mail niet, je harde schijf wordt gewist, het virus is kwaadaardig en velen kennen het niet, er is nog geen anti-virus-software voor, deze informatie komt van IBM, stuur deze mail naar al je vrienden. Een toevoeging aan deze mail - die er niet standaard bij hoorde - bevat een geraffineerde retorische truc, door alle vroegere waarschuwingen naar het rijk der fabelen te verwijzen, en tegelijkertijd te benadrukken dat dit specifieke bericht wel waar is. Er staat:
Het computervirus waar de meeste angst voor bestaat, is realiteit: het openen van een e-mail is voldoende om de pc te infecteren. Tot nu toe behoorde dat virus tot de populairste onderwerpen van broodje aap-verhalen.
Gevolgd door een technisch verhaal over een lek in het software-pakket Office 97 van Microsoft. Was getekend: Atie de Heer, Data Direction B.V.
Het geijkte stramien werd in 2000 ook gevolgd voor de waarschuwing betreffende "Your friend D@fit". De autoriteit die wordt opgevoerd is echter nog betrouwbaarder: de maker van anti-virus-software McAffee. De mail wordt zelfs quasi-ondertekend met: "Service Centre Netforce and McAfee Netherlands".
In 2000 werd gewaarschuwd voor "Girl Thing". Wat het virus in de mail precies doet, wordt niet duidelijk, maar de waarschuwing is afschrikwekkend:
Dit virus is nog erger dan het I LOVE YOU en MELISSA virus en er is momenteel nog geen oplossing voor dit virus, het zal de hele wereld op zijn kop zetten. Het is gemaakt te werken via Netscape Navigator en Microsoft Internet Explorer, Macintosh en IBM compatible computers.
De boodschap is dat geen enkele computergebruiker er aan zal ontkomen. Het nieuws zou binnengekomen zijn bij HP Nederland, en als ultieme bron wordt opgevoerd: "Network Associates International (McAfee), Virus Alerts".
Ook de waarschuwing voor 'California IBM' gooit het op een afschrikwekkende vergelijking met het I Love You-virus:
Er is een nieuw virus ontdekt dat via E-mail verspreid wordt onder de naam: CALIFORNIA IBM. Microsoft heeft bevestigd dat dit virus krachtiger is dan het Love Letter-virus. Er bestaat géén oplossing voor, het wist alle informatie van de harde schijf en vernietigt Netscape Navigator en Microsoft Explorer. [...] Weinig mensen zijn op de hoogte van dit virus, stuur dit dus zo snel mogelijk door!
Eén van de meer recente gevaren zouden "A Virtual Card for You" en "An Internet Flower for you" vormen. Beide zijn virussen en de eerste vernietigt de boot-sector, de tweede verwijdert alle .dll bestanden. De autoriteiten die dit bericht zouden bevestigen, zijn niet gering: Microsoft, McAfee, CNN, Intel en New Media Computer Corp. Een bijna-slacht-offer, Conny geheten, voegt daar nog een zeer geloofwaardige getuigenis aan toe:
Beste mensen,
Dit is niet zomaar weer een loze waarschuwing. Ik ken zelf al drie mensen die met een gecrashte computer zitten.
De laatste waarschuwing die ik ontving in september 2001 was New Pictures of Family (ook wel Family Pictures geheten). Weinig nieuws onder de zon: je krijgt het virus van een bekende en je denkt dat het om foto’s gaat. De C-schijf wordt gewist, en een vriend van een vriend is al slachtoffer geworden. Intel heeft er een officiële waarschuwing over verzonden. Stuur deze waarschuwing naar iedereen door. Om alle aarzelingen weg te nemen, neemt de waarschuwer zijn toevlucht tot een mooi retorisch argument: "I would rather receive this 25 times than not at all."
Gevorderde computeraars weten dat e-mail geen virus kan bevatten, attachments wel. Voor hen kwamen de viruswaarschuwingen in omloop die waarschuwen voor een attachment. In 1998 werd ik gewaarschuwd voor een zogenaamde screen-saver getiteld "The Budweiser Frogs" (BUDDYLST.ZIP). In 2000 was het een Star Trek screensaver met de naam IROK.EXE. Met deze virus hoax konden dus ook de ervaren computergebruikers weer aan het twijfelen worden gebracht: een succesvolle mutatie derhalve.
De schade van een succesvolle aanval van een echt virus loopt in de miljoenen, zo niet miljarden dollars. Maar ook de schade van viruswaarschuwingen kan gekapitaliseerd worden. Er is wel berekend dat als iedereen op internet één keer één minuut aandacht besteedt aan een viruswaarschuwing, dan is dat een verlies aan arbeidskracht van ruim 41 miljoen dollar. Wanneer iedereen zo’n hoax aan tien personen doorstuurt, dan zitten we in de zesde ronde al op een miljoen mails (19).
Wat betreft de effectiviteit van viruswaarschuwingen in het algemeen kan gesteld worden: doe geen moeite, want een goed virus is altijd sneller! Als we eens een echt I Love You-virus vanuit de Philippijnen krijgen toegestuurd, dan worden we door niemand op tijd gewaarschuwd. Waar was trouwens de anti-virus-software toen we hem nodig hadden? De software is lang niet altijd bestand tegen nieuw ontwikkelde virussen, en holt achter de feiten aan: de anti-virus-software beschermt vooral met terugwerkende kracht tegen oude virussen. Zodra de waarschuwingen voor een echt virus ons bereiken, dan is het voor zeer velen al te laat. In geval van een echt virus komen de waarschuwingen niet van je broer, je tandarts of je baas, maar via de media: radio, televisie, krant, en internetsites van anti-virus software-makers (20).
Net als bij een kettingbrief is de virus hoax de plaag zelf: de waarschuwing ìs het virus en mensen verspreiden het graag onder al hun vrienden (21).
Kettingmail
Het fenomeen kettingbrief bestaat al vele decennia. Sinds de inburgering van e-mail ben ik ook langzaam maar zeker kettingmail gaan ontvangen. Ik geef hier drie voorbeelden: de Good Luck Totem, de mail waarin Bill Gates een beloning uitlooft aan wie meedoet om zijn Email Tracking-software te testen, en de Solidaridad con Brian-brief. Een kettingmail bevat steeds een drietal elementen: 1. je krijgt iets, 2. er dreigt iets en 3. je moet iets (22).
Op 3 december 1996 ontving ik de Good Luck Totem, waarin met ASCII-tekens een indianen-figuurtje met speer wordt afgebeeld:
 |
Wie enigszins bijgelovig is aangelegd (en dat zijn we eigenlijk allemaal wel een beetje), zal de neiging hebben het bericht door te sturen. Wie weet brengt het echt geluk - en je hoeft er niet eens in te geloven! Het staat er niet met zoveel woorden (zoals in andere kettingbrieven), maar misschien brengt het niet-doorsturen wel ongeluk! En als het doorsturen niets helpt, dan brengt het wellicht een ander tòch geluk. Baat het niet, dan schaadt het niet.
Een kettingmail van een geheel andere orde ontving ik op 8 juni 1998. Het bericht opent heel amicaal:
Hello Everyone,
And thank you for signing up for my Beta Email Tracking Application or (BETA) for short. My name is Bill Gates. Here at Microsoft we have just compiled an e-mail tracing program that tracks everyone to whom this message is forwarded to. It does this through an unique IP (Internet Protocol) address log book database. We are experimenting with this and need your help. Forward this to everyone you know and if it reaches 1000 people, everyone on the list will receive $1000 and a copy of Windows98 at my expense. Enjoy.
Note: Duplicate entries will not be counted. You will be notified by email with further instructions once this email has reached 1000 people.
Windows98 will not be shipped until it has been released to the general public.
Your friend,
Bill Gates & The Microsoft Development Team.
Onze vriend Bill Gates die geld en software weggeeft - daar trapt toch niemand in? Jawel hoor, blijkens de verzendlijsten in de mail is het door vele tientallen mensen gelezen en doorgestuurd. Sommigen schreven er een kort regeltje bij en verheugden zich al handenwrijvend op de kadootjes. Hun gebrek aan scepsis verbaasde mij temeer omdat dit vriendelijke mailtje een bijzonder kwalijke boodschap uitdraagt: Bill Gates solliciteert hier namelijk naar de positie van Big Brother. Als het bericht waar zou zijn, dan zou Microsoft binnenkort in staat zijn om alle e-mail-verkeer ter wereld te volgen en mogelijk ook te lezen. Bill Gates is watching you!
Op 6 november 2000 ontving ik een e-mail met de titel: Solidaridad con Brian. Het (verder in het Nederlands vertaalde) mailtje past in de traditie van wat Brunvand Postcards for little Buddy (BRUN 07145) noemt. De urban legend gaat dat een terminaal kind in het Guinness Book of World Records wil komen door zoveel mogelijk ansichtkaarten of visitekaartjes te ontvangen. Het is in 1989 ooit begonnen met kettingbrieven over het 9-jarige kankerpatiëntje Craig Shergold die wenskaarten spaarde, maar hij is inmiddels genezen en kan geen wenskaart meer zien (23). Hierop volgden allerhande nieuwe variaties. Solidaridad con Brian is een e-mail-versie van de kettingbrief of -fax ten behoeve van een ziek kind:
Het gaat om een kleine jongen (Brian) uit Buenos Aires, die een afwijking heeft aan de hartspier en daarom een transplantatie nodig heeft. Deze operatie kost 115.200 US dollars. De ISP (Internet Service Provider) betaalt 0,01 dollar voor elke mail die voor dit doel verzonden wordt en over de server gaat met de boodschap (titel!) SOLIDARIDAD CON BRIAN. Het is nodig snel te handelen. Naast de jongen in het ziekenhuis staat een notebook met modem om te tellen en er zijn welgeteld 11,5 miljoen mails nodig om de operatie te kunnen financieren. Kunnen jullie, indien mogelijk, aan alle mensen die jullie kennen een copie van deze mail sturen ?
Dit kost jullie 2 minuten en je kan de jongen ermee helpen. Verbreek de ketting a.u.b. niet en vergeet vooral de titel (Solidaridad con Brian) niet, die onder het kopje subject/onderwerp moet komen, want dat is de controlemogelijkheid voor de server.
Kettingmails en viruswaarschuwingen appelleren aan een emotie-combinatie van ‘angst’ en ‘sociaal gevoel’. Computercrash, onheil, gebrek aan gewin en een slecht geweten worden gevreesd als men de boodschap niet doorstuurt. Bovendien dupeert men anderen door een mail niet door te sturen: of het nu bevriende computergebruikers zijn die het virus nog niet kennen, òf mensen die het geluk van een totem of een vuist vol dollars goed kunnen gebruiken, òf zieke kinderen die je een operatie niet mag onthouden (24).
Kettingmails en viruswaarschuwingen kunnen zo frequent verschijnen, dat ze ergernis beginnen te wekken bij de doorgewinterde computeraar. Eén remedie is: de mail niet doorsturen, zelfs niet lezen en meteen weggooien.
Humor maakt resistent
Een andere reactie kan latente onlustgevoelens nog beter bevredigen: in de tegenaanval gaan met humor als remedie. Ik heb in de loop der tijd een viertal mailtjes (en variaties daarop) ontvangen die het genre van de viruswaarschuwing op de hak nemen. Het betreft het WERK-virus, het Slechte Tijden-virus, het Osama-virus en het Belgische virus.
Het WERK-virus ontving ik op 8 juni 2000, en was gesteld in het Nederlands:
Viruswaarschuwing!!!!!
ATTENTIE
Er is een uiterst gevaarlijk virus in omloop, dat al bij meerdere grote bedrijven, met desastreuze gevolgen, heeft toegeslagen.
De naam van het virus is "WERK".
Als U "WERK" van iemand krijgt, chef, collega's, per e-mail of internet, NIET OPENEN, NIET BEKIJKEN en zeker NIET AANRAKEN.
Bij jullie in het bedrijf waart "WERK" al enige tijd rond in gebouwen en systemen en ieder die met "WERK" in aanraking is geweest moet vaststellen dat zijn complete privéleven gewist is en dat zijn/haar hersenen zijn normale functie opgegeven heeft.
Als "WERK" via e-mail binnenkomt kunt U deze niet deleten, de enige remedie is de e-mail beantwoorden met als onderwerp "Ik heb al meer dan genoeg werk gedaan, ik ga naar de kroeg". Op deze manier is er een kans dat de hersenen "WERK" vergeten.
Als "WERK" op papier binnenkomt, in GEEN GEVAL BEKIJKEN, NIET LEZEN en DIRECT in de PRULLENBAK MIKKEN!!!!!
Vervolgens jas pakken en met een aantal vriend(inn)en naar de dichtstbijzijnde kroeg gaan en bestel voor ALLEMAAL Bier (of andere alcoholhoudende drank). Herhaal dit een keer of 15, en U zult zien dat "WERK" volledig uit uw hersenen gewist is.
Stuur deze waarschuwing naar al uw collega's, vrienden en vage bekenden die in uw adresboek staan. Heeft U die niet dan betekent het dat het virus "WERK" uw leven al volledig onder controle heeft....
Zo ziet u maar, wat "WERK" allemaal aanrichten kan...
Ik hoop dat de waarschuwing nog op tijd is!
Het ligt voor de hand dat de naam van het Bad Day- of Slechte Tijden-virus, ook bekend als Bad Times-virus, een parodie is op het Good Times-virus. Een variant op het Slechte Tijden-virus ontving ik op 27 januari 1999 met de wel erg Nederlandse, op Koos Koets (een creatie van Kees van Kooten) geïnspireerde naam Mozeskriebel-virus. Aan het virus worden destructieve eigenschappen toegekend, die zo onwaarschijnlijk zijn, dat het lachwekkend wordt. Enkele fragmenten:
IF YOU RECEIVE AN EMAIL ENTITLED "MOZESKRIEBEL" DELETE IT IMMEDIATELY!
DO NOT ATTEMPT TO OPEN OR READ IT. This one is EXTREMELY DANGEROUS.
It will not only erase everything on your hard drive, but it will also delete anything on disks within 20 feet of your computer.
It demagnetizes the stripes on ALL of your credit cards.
[...]
It will program your phone AutoDial to call only your mother-in-law's number.
This virus will mix antifreeze into your fish tank.
It will drink all your beer.
[...]
If the "Mozeskriebel" message is opened in a Windows 95 environment, it will leave the toilet seat up and leave your hair dryer plugged in dangerously close to a full bathtub.
[...]
FORWARD THIS URGENT INFORMATION TO EVERYONE YOU KNOW IMMEDIATELY!!!
Een Nederlandse bewerking die ik op 10 september 2001 ontving, beweert onder meer: het virus "herprogrammeert je GSM zodat je alleen nog maar 0900-seksnummers kunt bellen. Dit virus mixt anti-vries in je aquarium. Het zuipt AL je bier op. [...] Het vervangt je Head and Shoulders door glijmiddel en je glijmiddel met secondelijm."
Hier en daar doet de vertaling er nog een schepje bovenop in vergelijking met de Engelse tekst. De bewerking eindigt met de opmerking: "Enne... als je blond bent: dit is een grap!" Afzender: ICT Afdeling West Nederland, Dienst KPN.
Van zeer recente datum is de waarschuwing voor het Osama-virus dat door Bin Laden is verspreid: ik ontving het bericht op 8 oktober 2001. Het virus heeft het vooral voorzien op Unix servers. Wie in zijn directories een bestand tegenkomt met de naam 'Bin', moet dat direkt hernoemen in 'Bush'. Het virus zou van het type Trojaans Paard zijn, maar deskundigen spreken liever van een Trojaanse kameel. Als autoriteit wordt McAfee geciteerd, maar op hun website is natuurlijk niets te vinden. De folklore die op internet losbarstte na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 is overigens ongekend te noemen: het wemelde binnen de kortste keren van de grappen en de geruchten, voorspellende kwatrijnen van Nostradamus gierden de aardbol over... Maar vooral de visuele folklore - als digitale opvolger van de xeroxcopy-lore - tierde welig, en nog nooit zijn er zoveel gemanipuleerde plaatjes als attachment per email rondgestuurd (25).
  |
Geachte ontvanger,
U heeft zojuist een Belgisch virus ontvangen.
Daar wij technologisch niet zo ver ontwikkeld zijn, is dit een handmatig virus.
Zou u alstublieft alle bestanden op uw harde schijf willen wissen en deze mail doorsturen naar iemand die u kent?
Hartelijk dank voor uw hulp!
Polleke den Hacker
In dezelfde humorcategorie valt het Ierse Virus. Het Irish Virus doet het ongetwijfeld goed onder de Britten, maar er is ook een Ierse variant:
Hello there,
I'm a virus from County Kerry. Please forward this email to the contact in your personal address book. Then delete all the files on your hard disk.
That's grand, thanks very much.
In Ierland zijn de zogeheten Kerrymen Jokes buitengewoon populair. Mensen uit het landelijke Kerry worden in de rest van Ierland beschouwd als achtergebleven boeren-pummels.
Op 8 februari 2001 ontving ik van een Turkologe uit Tilburg de volgende versie (26):
 |
GLIMLACH
Geachte internetgebruiker,
Hierbij treft u een Turks Laz-virus aan.
Omdat we in Turkije nog niet zo’n moderne technologie hebben bereikt als u, is dit geen automatisch maar een met de hand werkend virus.
Zorgt u er alstublieft voor dat dit virus zich verspreidt door het aan iedereen te sturen.
Wist u daarna persoonlijk alle informatie en bestanden op uw computer.
Wij danken u voor uw hulp.
Hacker Temel
Van Hakan & Utku
De hoeveelheid moppen die door Turken in Turkije en in de diaspora worden verteld over Temel is ontelbaar. Temel is de naam van een bewoner van het Zwarte Zeegebied - hij woont niet zelden in de stad Trabzon. De bewoners van het gebied worden Lazen genoemd. In de ogen van de andere Turken lopen de Lazen achter en spreken ze een raar dialect.
Een Amerikaanse versie van de virus-grap, daterend van 18 augustus 2000, luidt aldus:
You have just received the "Texas A&M Aggie Virus"!!!
As we don't have any programming experience, this Virus works on the "honor system".
Please delete all the files on your hard drive, and manually forward this Virus to everyone on your mailing list.
Thanks for your cooperation.
GIG'EM
Een "Aggie" is een Student Landbouwkunde, en wordt in de academische wereld aangezien voor een achterlijk boertje (27). Er bestaan nog meer variaties op dit thema: er zijn onder meer nog een 'Albanian Virus', een 'Amish Virus', een 'Blond Virus' (28), en ja hoor, een ‘Taliban Virus’, verzonden door Abdullattack, Taliban Hacker! Domheid versus slimheid vormen hier de belangrijke culturele categorie en de stereotiepe binaire oppositie. Nu zijn dit soort grappen weliswaar een vorm van fictie en komen de stereotiepen maar ten dele overeen met het beeld dat men in de werkelijkheid van elkaar heeft, het tappen van moppen over bepaalde groepen geeft vaak wel inzicht in de plaats die mensen elkaar toekennen in de maatschappelijke en etnische hiërarchie. Een andere functie is het bevrijdend spotten met het genre van de virus-waarschuwingen: humor maakt resistent.
Tot slot: breinvirussen
De verspreiding van volksverhalen is waarschijnlijk al zo oud als de mens over taal beschikt om te kunnen communiceren. Het is een vorm van mondelinge folklore, die na verloop van tijd ook in schriftbronnen terecht is gekomen. Teksten op schrift kunnen andere vertellers weer inspireren om een verhaal door te vertellen. Het verhaal gaat van mond tot mond, maar bepaalde boodschappen laten zich soms beter op schrift verspreiden. Met de komst van het kopieer-apparaat ontstond ook de xeroxcopy-lore. Iemand had een leuke grap op een A4-tje (een tekstgrap of een cartoon bijvoorbeeld) en deelde dat uit aan collega’s en vrienden. Die legden het A4-tje vervolgens weer onder de kopieermachine, en verspreidden het papier weer onder hun collega’s en vrienden. Xeroxcopy-lore is door de technologische ontwikkelingen ingehaald door het fenomeen e-mail, en daarom kunnen we spreken van e-mail-lore. De omloop-snelheid van waarschuwingen, kettingbrieven, tekstuele en visuele grappen is daarmee wederom in een stroomversnelling geraakt: een hedendaagse sage of een plaatje van Bin Laden kan op één dag tientallen malen de wereld rondgaan.
 |
Communicatiedeskundige Jaap van Ginniken zegt: "Inmiddels is het volgroeide internet ook een van de belangrijkste domeinen geworden waar geruchten en broodje-aapverhalen zich versprei-den" (29).
Hieraan kunnen de actuele moppen en visuele grappen nog toegevoegd worden. Al die zogenaamde ‘onzin’ biedt ons een niet te onderschatten inzicht in wat ons in het dagelijkse leven wezenlijk bezighoudt: wat we vrezen, wat we geloven, welke standpunten we innemen, en waar we van dromen. We voelen dat wij èn onze vele datasystemen kwetsbaar zijn, we vrezen het redeloze en onvoorspelbare geweld van de radicale islam, we bespotten degenen die we als goedgelovig of dom beschouwen, we verlangen naar rust en geluk, we willen ons sociaal opstellen, we willen ons slechte geweten sussen en het ongeluk niet over ons afroepen...
Voor nep-viruswaarschuwingen geldt het zelfde principe als voor volksverhalen (sprookjes, sagen, moppen): de verzinners, de eerste vertellers of verzenders zijn zelden of nooit te achterhalen. De hoaxes verspreiden zich alsof het heuse virussen zijn. Een virus hoax is een urban legend, en een urban legend is een ‘meme’ ofwel een breinvirus. Het verhaal of de boodschap plant zich voort van het ene hoofd naar het andere. De ‘meme’ parasiteert op het brein, en als de ‘meme’ sterk genoeg is, dan worden er steeds nieuwe mensen mee besmet: "Dat is een goed verhaal, dat moet ik doorvertellen!" Hier geldt de survival of the fittest: is de boodschap niet sterk genoeg, dan sterft hij af. De enige manier om te overleven is in zo’n geval: muteren. Als mensen resistent raken tegen de boodschap, dan moet de urban legend dusdanig evolueren tot hij weer tot de verbeelding spreekt en doorgegeven wordt.
Broodje-aapverhalen en 'memen' moeten aldus Van Ginniken aan verschillende voorwaarden voldoen: "Ze moeten levendig genoeg zijn om een indruk achter te laten, sterke gevoelens oproepen; ze moeten aannemelijk zijn en passen in de gevestigde culturele verwachtingen en tot slot moeten ze niet krachtig weerlegd kunnen worden" (30).
Het virus dat viruswaarschuwing heet, moest in de loop der tijd muteren om slachtoffers te blijven maken. Computergebruikers raakten immers steeds beter op de hoogte, en er was steeds meer retorisch geweld voor nodig om overtuigend te blijven, op gevoelens in te spelen, of mensen tenminste te laten twijfelen - en ze voor de zekerheid toch maar te laten doorsturen. Het eerste bericht in dit genre had niet veel meer te melden dan: het Good Times-virus wist je harde schijf, dus waarschuw iedereen die je kent. Daarna werd het geclaimde gevaar steeds dreigender en de schade allengs groter: de schijf kon fysiek beschadigd raken, en het virus kon zichzelf automatisch doormailen. Bovendien bestond er nog geen anti-virus-software tegen. Soms werd beweerd dat het virus niet in de tekst verstopt zat, maar (veel geloofwaardiger!) als attachment zou binnenkomen. Bovendien kwamen er verwijzingen naar wèl bestaande virussen. Allerhande autoriteiten worden opgevoerd om de betrouw-baar-heid van het bericht te staven. Verder wordt er een beroep gedaan op het sociale gevoel van de ontvanger van de waarschuwing: de mededeling "weinig mensen weten het nog" moet motiveren om de mail door te sturen. Tenslotte wordt ook het ultieme argument in stelling gebracht: "Dit is geen Broodje Aap"! Ook al weten veel mensen inmiddels dat de waarschuwingen zelf het virus zijn, toch zal dit de circulatie ervan op korte termijn waarschijnlijk niet verhinderen. Wel valt de viruswaarschuwing nu met enige regelmaat ten prooi aan humor: parodie en spot is hun deel. De gevaren van de nep-virussen worden aldoende gerelativeerd en onschadelijk gemaakt. Maar een vaccin voor 100% resistentie moet nog uitgevonden worden.
NASCHRIFT
Kort na het voltooien van deze lezing, ontving ik een viruswaarschuwing voor SULFNBK.EXE, wat een slapend virus zou zijn. Tijdens de discussie na de lezing kwam dit type waarschuwing ook ter sprake. Niet zelden wordt kort op het waarschuwingsbericht een mail doorgestuurd waarin staat dat de virusmelding vals is. Dan is het voor sommige mensen al te laat omdat ze SULFNBK.EXE al van hun schijf hebben gewist. Het betreft echter inderdaad geen virus: het bestand maakt deel uit van het besturingssysteem Windows. Zie http://www.Vmyths.com/hoax.cfm?id=257&page=3
BIJLAGE: WEBSITES
Deze lijst streeft niet naar volledigheid. Sommige van de genoemde sites kunnen inmiddels al weer veranderd, verplaatst of verdwenen zijn.
o Een lijst met (ruim 60 Engelstalige) virus hoaxes is te vinden op de site van anti-virussoftware-ontwikkelaar McAfee:
http://vil.mcafee.com/hoax.asp?
o Een tweede anti-virussoftware producent - Symantec - onderhoudt ook een lijst van (ca. 120 Engelstalige) viruswaarschuwingen op:
http://www.symantec.com/avcenter/hoax.html
o Zie verder de site van Trend Micro met een virus-encyclopedie op:
http://www.antivirus.com/vinfo/virusencyclo/
De ruim 40 onderscheiden hoaxes zijn te vinden op:
http://www.antivirus.com/vinfo/hoaxes/hoax.asp
o Een lijst met ruim 30 Engelstalige viruswaarschuwingen is te vinden op:
http://urbanlegends.miningco.com/science/urbanlegends/cs/virushoaxesaz/index.htm
o Een Hoax Enxyclopedia (met ruim 50 virus hoaxes die behandeld worden) is te vinden op:
http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/blenhoax.htm
o Informatie over virus hoaxes is ook te vinden op de homepage van Hoaxbusters:
http://hoaxbusters.ciac.org/
Informatie over ruim 30 viruswaarschuwingen vindt men via deze link:
http://hoaxbusters.ciac.org/HBMalCode.shtml
o Een site aangaande de "truth about computer virus myths & hoaxes" is Vmyths:
http://vmyths.com/rant.cfm
En op de volgende site een lijst met ruim 60 hoaxes:
http://vmyths.com/hoax.cfm?id=15&page=1&cat=Hoax%20virus%20alerts
o Zie verder nog de site van HoaxKill:
http://www.hoaxkill.com/
Hier wordt een kleine selectie aan waarschuwingen behandeld:
http://www.hoaxkill.com/hoaxes.shtml
o Een enorme lijst met ruim 300 virus hoaxes is te vinden op:
http://www.securityportal.com/virus/hoaxes/
NOTEN
(1) F. van Jole: 'Het Rijk der Fabelen. Verzonnen virussen', in: De Volkskrant, 17 mei 1997.
http://www.xs4all.nl/~fvjole/archief/artikelen/Volkskrant/1997/fabels/970517.html
(2) Tenzij anders vermeld, zijn de voorbeelden van viruswaarschuwingen steeds afkomstig uit de Nederlandse Volksverhalenbank van het Meertens Instituut.
(3) John Ives: 'Computer Virus Hoaxes: Urban Legends for the Digital Age', in: Bad Subjects 37, mei 1998.
http://eserver.org/bs/37/ives.html Zie ook Les Jones op http://www.public.usit.net/lesjones/goodtimes.html
Er is weliswaar nog een oudere viruswaarschuwing bekend over het '2400 Baud Modem Virus' uit 1988, maar dit bericht heeft beduidend minder impact gehad en heeft nog niet de retorische structuur van de latere virus hoaxes. Zie http://hoaxbusters.ciac.org/HBMalCode.shtml
(4) F. van Jole: 'Het Rijk der Fabelen. Verzonnen virussen', in: De Volkskrant, 17 mei 1997.
http://www.xs4all.nl/~fvjole/archief/artikelen/Volkskrant/1997/fabels/970517.html
Van meer viruswaarschuwingen wordt wel beweerd dat ze oorspronkelijk bedoeld waren om kettingbrieven en ‘spam’ (ongevraagde, vaak commerciële mail) tot staan te brengen – o.a. ‘Make Money Fast’ om mensen te verleiden deel te nemen aan een piramide-spel. Zie http://hoaxbusters.ciac.org/HBMalCode.shtml
(5) John Ives: 'Computer Virus Hoaxes: Urban Legends for the Digital Age', in: Bad Subjects 37, mei 1998.
http://eserver.org/bs/37/ives.html
(6) http://www.securityportal.com/virus/hoaxes Zie ook mijn bijlage met webstites.
(7) De meeste woordenboeken kennen 'colonic' alleen als bijvoeglijk naamwoord met de betekenis: van het darmstelsel. Een zoektocht op internet leerde dat met 'a colonic' een darmspoeling kan worden aangeduid. In bepaalde viruswaarschuwingen wordt ook gesproken over 'a colonic' en niet over 'colonic'.
(8) Hierover Mary Landesman:
http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/weekly/aa030501a.htm
(9) Hierover http://www.Vmyths.com/fas/fas1.cfm
(10) Hierover Mary Landesman:
http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/weekly/aa030501a.htm
(11) J.H. Brunvand: The Baby Train & Other Lusty Urban Legends. New York [etc.] 1994, p. 342. Een ‘glitch’ is overigens een mankement of hapering die plots optreedt.
(12) J.H. Brunvand: The Choking Doberman and Other ‘New’ Urban Legends. New York [etc.] 1986, p. 201-202.
(13) Hierover Mary Landesman:
http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/weekly/aa102300a.htm
(14) John Ives: 'Computer Virus Hoaxes: Urban Legends for the Digital Age', in: Bad Subjects 37, mei 1998.
http://eserver.org/bs/37/ives.html
(15) AOL is de internetprovider America On Line.
(16) Ook in de krant verschijnen gaandeweg berichten die de hoaxes ontmaskeren. Zie bijvoorbeeld Jeroen van Bergeijk: 'Paniekzaaiers', in: NRC Handelsblad 15 augustus 1998, p.23.
(17) Overigens bestaan er wel virussen voor de Apple Macintosh, maar er is voor wizz kids geen lol aan om ze te maken: er vallen te weinig slachtoffers in vergelijking met een Windows-virus. In de zeven jaar dat ik met het Macintosh-systeem werk, heb ik nog nooit last van een virus gehad. Verder moet ook de virus-infectie van Windows-systemen niet overdreven worden: ze komen minder vaak voor dan de hypes in de media wel doen geloven. Bill Machrone: 'Computer Viruses: Myth vs. Reality', in: PC Magazine, 19 november 1996. Zie ook http://www.zdnet.com/pcmag/issues/1520/pcmg0032.htm
(18) In de zomer van 1999 verspreidt zich ook het onterechte gerucht dat er een virus bestaat dat GSM-telefoons infecteert en de sim-kaart onbruikbaar maakt. Zie Rien Meijer: ''GSM-virus' zorgt voor veel onrust', in: Algemeen Dagblad, 11 juni 1999, p.11. In het artikel wordt ook gerefereerd aan het verzinsel dat hackers op andersmans kosten kunnen bellen door de slachtoffers 90# (of #90) te laten intoetsen. Het bericht dat ik zelf al op 22 december 1998 hierover ontving, claimt dat het afkomstig is van het Institute for International Research van KPN-Telecom.NL. In een ander waarschuwingsbericht zijn de autoriteiten zelfs: Motorola, Nokia, KPN en CNN, met de bijbehorende web-adressen. ("In Amerika zijn al meer dan 3 miljoen GSM's geïnfecteerd!") Zie ook 'Onrust om onzinnige melding telefoonfraude', in: Algemeen Dagblad, 19 december 1998, p. 7. En Joop Hoek: 'PTT wordt suf gebeld over 90#', in: Brabants Nieuwsblad / De Stem, 18-12-1998.
(19) Hierover Mary Landesman http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/weekly/aa102300a.htm
http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/weekly/aa100600a.htm
Zie ook de site van Hoaxbusters: http://hoaxbusters.ciac.org/HBHoaxInfo.html#history
(20) Hierover Mary Landesman:
http://antivirus.about.com/compute/antivirus/library/weekly/aa030501a.htm
(21) F. van Jole: 'Het Rijk der Fabelen. Verzonnen virussen', in: De Volkskrant, 17 mei 1997.
http://www.xs4all.nl/~fvjole/archief/artikelen/Volkskrant/1997/fabels/970517.html
(22) Zie http://hoaxbusters.ciac.org/HBHoaxInfo.html#history
(23) Hierover ook Francisco van Jole: 'Daar is de post weer!' in: De Volkskrant, 26-07-1997.
http://www.xs4all.nl/~fvjole/archief/artikelen/Volkskrant/1997/fabels/970726.html
(24) Zie http://hoaxbusters.ciac.org/HBHoaxInfo.html#history
(25) Voor een Nederlandse site met een grote verzameling: http://www.gevoelig.nl
Voor drie Amerikaanse sites: http://www.fuckOsama.com
http://www.fuckUsama.com
http://www.almostaproverb.com
(26) Het woord "Türkis" voor "Turks" is waarschijnlijk migrantenturks, want eigenlijk hoort hier het woord "Türkçe" gebruikt te worden. De vorm "Türkis" is mogelijk ontstaan onder invloed van het Duitse "Türkisch". Tekst, vertaling en mededeling van Nadia Eversteijn, KUB.
(27) Zie voor een online Engels-Engels woordenboek http://www.m-w.com
Met "honor system" wordt bedoeld dat ieder op eigen initiatief de regels opvolgt. Met "gig'em" wordt bedoeld: jut ze op, irriteer ze, provoceer ze.
(28) http://www.securityportal.com/virus/hoaxes/hoax107.html
(29) J. van Ginniken: 'Memen veroveren de mens', in: Psychologie magazine, oktober 2001, p. 62.
(30) J. van Ginniken: 'Memen veroveren de mens', in: Psychologie magazine, oktober 2001, p. 62.
© 2000-2007 KNAW/Meertens Instituut