Leonie Cornips en Irene Stengs, onderzoekers in het deelproject Lokale identiteiten en culturele praktijken werkten de tweede helft van dit jaar aan The Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS) in Wassenaar. De beide Meertens-onderzoekers maken deel uit van een internationale themagroep die onderzoek doet naar de constructie van lokale identiteiten door talige en culturele praktijken. Leonie Cornips organiseerde met Peter Auer, Ray Jackendoff en Shana Poplack de workshop Sociolinguistics in dialogue with Parallel Architecture aan het FRIAS in Freiburg. Leonie Cornips, Marc van Oostendorp en Sjef Barbiers kregen met een internationaal consortium een FP7 grant toegekend voor het project Advancing the European Multilingual Experience (AThEME).
Binnen hetzelfde thema begon het NWO-groot project Nederlab onder leiding van Nicoline van der Sijs. Een eerste demoversie van Nederlab werd in het kader van de CLARIAH-infrastructuur aanvraag in de herfst gelanceerd.
Projecten
-
Nederlab, een laboratorium voor onderzoek naar veranderingspatronen in de Nederlandse taal en cultuur
Binnen Nederlab wordt een grootschalig onderzoekscorpus ontwikkeld voor geesteswetenschappelijk onderzoek. Nederlab biedt aan onderzoekers de mogelijkheid alle gedigitaliseerde teksten die relevant zijn voor de geschiedenis van de Nederlandse taal en cultuur tegelijkertijd te doorzoeken en te analyseren: van de oudste geschreven periode (circa 800) tot heden. Hierdoor kunnen geesteswetenschappers nieuwe onderzoeksvragen formuleren en systematisch onderzoek doen naar verandering in cultuur, maatschappij, literatuur en taal. Zie http://www.nederlab.nl. Project in samenwerking met het Huygens ING, Instituut voor Nederlandse Lexicologie, Universiteit van Amsterdam , Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit, Universiteit Utrecht, Universiteit van Tilburg, Universiteit Twente, Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren/Koninklijke Bibliotheek en de Fryske Akademy.
Resultaten in 2013: De aftrap was op 25 januari 2013. Daarna is gewerkt aan een prototype van Nederlab dat op 11 september op het Trippenhuis is getoond als demonstrator voor de CLARIAH-aanvraag binnen de Roadmap. Voor die demonstrator zijn als data de teksten uit de DBNL en een deel van de historische kranten van de Koninklijke Bibliotheek gebruikt. Met TICCLOPS zijn zoveel mogelijk leesfouten in de optische tekenherkenning van de kranten gecorrigeerd. Van alle data zijn de woorden geïndexeerd, en de teksten zijn geconverteerd naar het FoliA-formaat, waarbij via het programma Frog aan de woorden lemmatiseringen, woordsoortaanduiding, morfologische tagging en named entity recognition is toegevoegd. De Nedelab-redactie heeft, met de stagiairs/vrijwilligers Loes van Andel, Matti Gortemaker, Lisa de Graaf, Stephanie Theunisse, Kyra Vromen, Karin Walta, Anouk Dubois, Bartèl Kappers, de metadata opgeschoond en gekoppeld. De technici hebben de frontend en backend van de Nederlab-infrastructuur gebouwd. Daarin is het computationele historische lexicon van INL ingebouwd zodat onderzoekers spellingvarianten kunnen zoeken. Via het door INL beschikbaargestelde blacklab kunnen onderzoekers ook zoeken op woordsoort. De stuurgroep van Nederlab (Hans Bennis, Marc Kemps-Snijders, Nicoline van der Sijs, René van Stipriaan) kwam veelvuldig bijeen. Op 13 november was een bestuursvergadering. Op 4 december is een workshop voor letterkundigen georganiseerd. De projectmedewerkers hebben 15 publicaties en presentaties over Nederlab verzorgd.
Medewerkers: Nicoline van der Sijs (lid bestuur, projectleider), Sjef Barbiers (onderzoeker), Hans Bennis (onderzoeker), Antal van den Bosch (Radboud Universiteit), Gosse Bouma (Rijksuniversiteit Groningen), Matthijs Brouwer (ict-ontwikkelaar), Hennie Brugman (ict-ontwikkelaar), Ineke Brussee (Koninklijke Bibliotheek/Meertens Institituut), Katrien Depuydt (INL), Matthijs Dröes (user-interface specialist), Ronald Haentjes Dekker (Huygens ING), Lex Heerma van Voss (Huygens ING), Marc Kemps-Snijders (hoofd technische ontwikkeling), James Kennedy (UvA), Cees Klapwijk (DBNL), Dieuwertje Kooij (redacteur), Jan Pieter Kunst (ontwikkelaar), Martin Reynaert (RUN/UvT/MI), René van Stipriaan (stuurgroep), Erik Tjong Kim Sang (postdoc), Rob Zeeman (ontwikkelaar), Junte Zhang (ontwikkelaar).
-
Tools Adaptation
De postdoc in het project Nederlab heeft als taak integratie van bestaande algemene NLP-software ten behoeve van de taalkundige analyse van teksten die in Nederlab worden verzameld. Daarnaast onderzoekt de postdoc of en hoe de taalsoftware kan worden aangepast aan de specifieke eisen van de Nederlabteksten, bijvoorbeeld voor de correcte verwerking van Nederlands van voor 1900.
Resultaten 2013: Lezing op International UDC Seminar 2013
Medewerker: Erik Tjong Kim Sang (postdoc)
-
Diachrone corpora
Coordinerende en inhoudelijke werkzaamheden om diachrone corpora voor onderzoek samen te stellen en te ontsluiten. Project in samenwerking met de Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal, Universiteit Oldenburg, DBNL, Nederlands Bijbelgenootschap, Instituut voor Nederlandse Lexicologie en Radboud Universiteit Nijmegen.
Resultaten in 2013: Nicoline van der Sijs heeft samen met Hans Beelen en de Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal 36 digitale uitgaven verzorgd, waaronder de Statenvertaling 1657; deponeerder van de 25.000ste dataset bij DANS. In 2013 is verschenen: Donselaar, J. van (2013), Woordenboek van het Nederlands in Suriname van 1667 tot 1876, red. Nicoline van der Sijs, Amsterdam. De gegevens hiervan zullen worden gekoppeld aan het moderne Surinaams-Nederlandse woordenboek van Van Donselaar en aan het materiaal over het Cape Dutch Pidgin dat door Hans den Besten was verzameld en door stagiaire Caroline Morris in een database is gezet. Piet van Reenen heeft het CRM en Corpus Gysseling verder taalkundig verrijkt.
Medewerkers: Hans Beelen (universiteit Oldenburg), Piet van Reenen (onderzoeker), Nicoline van der Sijs (onderzoeker).
-
Elektronisch Woordenboek van de Nederlandse Dialecten
Het aan elkaar koppelen van digitale dialectwoordenboeken, met als doel de ontwikkeling van een dialectlemmatiseerder en een computationeel dialectlexicon voor het zoeken binnen dialectteksten. Project in samenwerking met Dialectologie Gent, Universiteit Tilburg (Jos Swanenberg) en de Fryske Akademy.
Resultaten in 2013: er is subsidie aangevraagd en verkregen van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Een tiental oude dialectwoordenboeken is door vrijwilligers gedigitaliseerd. De Nijmeegse Data Curation Service heeft een tiental woordenboeken gecureerd.
Medewerkers: Nicoline van der Sijs (projectleider), Leonie Cornips (onderzoeker), Joep Kruijsen (onderzoeker), Jos Swanenberg (Uninversiteit van Tilburg), Rob Zeeman (ontwikkelaar).
-
Exploratory Political Search (ExPoSe) van Jaap Kamps en Maarten Marx, toegekend bij NWO CLICK 2012
In het EXPOSE project wordt de gedigitaliseerde Nederlandse parlementaire geschiedenis gereed gemaakt voor een nieuwe manier van (onder)zoeken: verkennend zoeken. Dit kan door allerlei bronnen aan elkaar te koppelen op basis van de ankerpunten in een tekst (tijd, plaats, de spelers, de onderwerpen). De ontstane zoekomgeving verbindt onze parlementaire geschiedenis met het heden, en is dus bruikbaar voor zowel historisch als journalistiek onderzoek. Project in samenwerking met de UvA.
Resultaten in 2013: project is eind 2013 van start gegaan. Werkzaamheden van Nicoline van der Sijs beginnen pas in 2014.
Medewerkers: Nicoline van der Sijs (lid consortium).
-
Time Capsule van Toine Pieters en Tigran Spaan, toegekend bij NWO CLICK 2012
Time Capsule heeft als doel alle beschikbare gestructureerde en ongestructureerde databases op het gebied van medicinale planten aan elkaar koppelen. Er zijn een aantal van die datasets in Nederland, bijvoorbeeld bij Naturalis de Thesaurus for the history of pharmacy, PLAND bij het Meertens Instituut en de Erfgoedthesaurus bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Voor de deelnemende partijen is het interessant om te zien wat de beste manier is om al die verschillende datasets met elkaar te verbinden, zonder ze op één grote hoop te gooien. De datasets blijven namelijk bij de instituten en houden hun eigenheid. Project in samenwerking met de Universiteit Utrecht, GridLine Amsterdam.
Resultaten in 2013: project is eind 2013 van start gegaan. Werkzaamheden van Nicoline van der Sijs beginnen pas in 2014.
Medewerkers: Nicoline van der Sijs (Expert & adviseur).
Online Personal Exploration and Navigation of SoNaR (Extended version)- Open SoNaR
Het OpenSoNaR project zal eindgebruikers online toegang geven tot het SoNaR-500 referentiecorpus van modern geschreven Nederlands, zowel tot de data als de metadata. Project in samenwerking met de Universiteit van Tilburg, Instituut voor Nederlandse Lexicologie en Huygens ING.
Resultaten in 2013: project is eind 2013 van start gegaan. Werkzaamheden van Nicoline van der Sijs beginnen pas in 2014.
Medewerkers: Nicoline van der Sijs (gebruiker, lid projectteam).
-
Lokale identiteiten
Dit onderzoek richt zich op ‘taalcultuur’, een concept dat uitdrukking geeft aan de verwevenheid van cultuur en taal in het uitdragen van lokale identiteit. Dit betekent dat talige elementen (taalkeuze, woordgebruik, grammatica) een inherent onderdeel zijn van culturele praktijken die specifiek met het lokale verbonden worden (feesten, gerechten, sporten etcetera). Door te onderzoeken hoe culturele en talige praktijken elkaar versterken in het vormen van lokale identiteiten, welke keuzes daarbij worden gemaakt, en wie, waar, wanneer en waarom deze middelen inzetten, proberen de onderzoekers zicht te krijgen op de machtsrelaties binnen en tussen economische, politieke en culturele centra en periferieën. Als casus is gekozen voor taalcultuur in Limburg. Door middel van veldwerk wordt bestudeerd hoe inwoners en buitenstaanders Limburgse eigenheid en diverse lokale identiteiten binnen de provincie beleven en vormgeven. Project in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (Vincent de Rooij) en Maastricht University (Lotte Thissen).
Resultaten in 2013: begeleiding van acht stagiairs, begeleiding twee masterscripties, 3 populaire artikelen, 1 proceeding, 21 columns in Dagblad de Limburger, 1 peer-reviewed boekhoofdstuk, 24 lezingen, 1 gastcollege, 4 workshops georganiseerd.
Medewerkers: Leonie Cornips (onderzoeker) en Irene Stengs (onderzoeker)
-
Dialect nivellering in een expat gemeenschap? Verkenning naar negatie in het Japans in Amstelveen
Dit onderzoeksproject bestudeert de talige uitkomsten van een intensieve contactsituatie tussen vrouwen van expats uit Japan in Amstelveen. De taalkundige analyse richt zich op negatie patronen. De vraag is in hoeverre negatie dat flink varieert in diverse Japanse variëteiten nivelleert in een migrantensetting. Hoe deze vrouwen spreken, zal ook als sociale praxis geanalyseerd worden. In hoeverre maken deze vrouwen zich talig een plek eigen in Amstelveen. De data worden verzameld door interviews, opnamen van group sessies en participerende observatie.
Resultaten 2013: 2 wetenschappelijke artikelen in bundel, 1 electronisch artikel en organisatie van 2 workshops.
Medewerkers: Leonie Cornips (onderzoeker) en Anna Strycharz-Banas (postdoc)
-
Sociolinguïstisch/Syntactisch onderzoek: Limburg
Onderzoek gericht op syntactische variatie en verandering in de Limburgse dialecten en het Limburgse Nederlands; parameters en sociale distributie.
Resultaten in 2013: 1 working paper, 3 publicaties (peer-reviewed), 5 lezingen, 1 workshop-organisatie.
Medewerkers: Leonie Cornips (onderzoeker).
-
Grammaticaal geslacht in het Deens en Nederlands van jongeren (GIDDY)
Dit project onderzoekt variatie in het grammaticaal geslacht van het bepaald lidwoord en adjectief in het Deens en Nederlands gesproken door jongeren. Deze studie integreert theoretische taalkunde met sociolinguïstiek (specifiek hoe jongeren met twee talen tot hun beschikking in toekenning van het grammaticaal geslacht variëren). Dat jongeren (net als volwassenen) anders spreken dan de norm voorschrijft, kan alles te maken hebben met de identiteit die ze beleven en willen uitdrukken. We onderzoeken dus of het al dan niet spreken van een ander soort Nederlands en Deens een gevolg is van identiteitsformatie. Voor het Nederlands maken we gebruik van experimentele en in mindere mate van spontane spreektaaldata (uit het TCULT-project), voor het Deens onderzoeken we longitudinale spreektaaldata. Project in samenwerking met LANCHART, University of Copenhagen, Prof. Frans Gregersen and Boeg Thomsen.
Resultaten in 2013: 1 lezing (Iclave 7).
Medewerkers: Leonie Cornips (onderzoeker), Frans Gregersen (Lanchart, University of Copenhagen), Boeg Thomas (Lanchart, University of Copenhagen).
-
Jongerentaal en straattaal
Doel van het project is om straattaal zowel taalkundig als antropologisch in kaart te brengen, op basis van onderzoek naar de taalkundige diversiteit van jongeren met een verschillende etnische achtergrond in de grote steden in Nederland. Project in samenwerking met de UvA.
Resultaten in 2013: gastcollege van Leonie Cornips: Kindertaalverwerving, jongerentaal en identiteiten. Deutsches Seminar. Universitaet Zurich.
Medewerkers: Leonie Cornips (onderzoeker), Vincent Rooij (onderzoeker, Universiteit van Amsterdam).