Woord: haan
|
haan , hane , mannelijk
, hanen , haan. Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak |
|
haan , hoan
, Zegswijs: de broaden hoan speulen = de beest spelen, razen, tieren, meest van kinderen gezegd. (v. Dale: den gebraden haan spelen = den grooten heer uithangen.) Spreekwoord: ’n Goie hoan is (of: wordt) nijt vet, toegepast op gehuwde mannen. Neder-Betuwsch Ene goejen haon is nie vet; Aken Nen gauen hahn es selde fett; Noordfriesch En gauhsen kräjdder wordt sälten fätt. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
haan , haan , zelfstandig naamwoord, mannelijk
, Zegsw. ʼt Komt hier niet op ʼn hentje (hennetje) of haantje an, het kan hier wel lijden, men is er royaal, – Je kenne net zo lank onthouwen as ʼen haan ʼen koren pikt, je hebt geen geheugen. – Vgl. de samenst. koolhaan. Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971) |
|
haan , haan
, hane , haenke , haan. Bron: Daelen-Meuter, Jos. van (ca. 1937), Venloos waordebook, ongepubliceerd typoscript, Venlo. |
|
haan , haanen , mannelijk
, haanen , hääntien , haan. Träân as nen dreistüüversen haanen: parmantig lopen Bron: Jonker, L. & H.G. van Grol (z.j., ca 1940), Woordenboek dialect van Vriezenveen |
|
Haan , Hâan-om , ,
, 1. de duivel, 2. de dood. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
Haan , Hâantjevaer , ,
, de openbare duivel. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
haan , hoan , hoane , [zelfstandig naamwoord]
, 1 haan; verklw. hoanje, hoantje. De broaden hoan oethangen. Stappen as n stoters hoan. Zien hoan mout keunenk kraaien. n Gòie hoan is nait vet. n Hoan vecht schaarp op zien aigen haim = men verdedigt zich ‘t best op eigen terrein. Hai staait ter zo permanteg as n hoan op (zien aigen) mis. Ieder hoan kraait ‘t haardste op zien aigen mis. As hoan op zien aigen mis staait, din is e in zien hoogste recht = in zijn eigen huis kan iemand doen wat hij wil. Der kraait gain hìn òf hoan noa. Hai het kuten as n hoan. Spr. Hoan is boas,.... as hìn nait in hoes is. Hai staait doar as n hoan in ‘t stòpgoaren = hij is geheel verlegen. Vrouger kraaiden de hoanen nòg, zee dove Joap, en nou doun ze allain de bek moar open. Raadsels van de haan: Woarom knipt hoan ogen dicht, as e kraait? (Dat òl rebben zain zellen, dat e ‘t van boeten kin.); 2 Woarom staait ter n hoan op toren? (As ter n hìn op ston, mos köster aal doage ‘t aai hoalen.) Weerspreuk: As hoan noa middag kraait, Is ‘t zeker, dat ‘t weer verdraait. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
haan , haann , zelfstandig naamwoord, mannelijk
, haann , haantjen , haan. Zukke haann he’k wal ear huern kreejn en ’s moarns learn ze dood oondr t rik, door grootspraak wordt niets bereikt Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl. |
|
haan , haon , mannelijk
, haone , hántje , haan, hanen, haantje. Bron: Kerkhoff, Chris (1970 ev), Dialectwoordenlijst van het Land van Cuijk, Cuijk |
|
haan , haan , zelfstandig naamwoord
, in de zegswijze loupe as ’n haan van ’n stoter, trots lopen. Letterlijk als een haan van 12½ cent, d.w.z. een koek of een stuk speelgoed in de vorm van een haan. – ’t Is ’n haan mit ’n dubbelde kam, het is een flinke kerel, een durfal. – Je kenne van moin(part) de haan naaie, platte verwensing in de zin van: loop naar de pomp. – ’n Goeie haan is niet vet, schertsend gezegd van een magere vrijer of echtgenoot. – Je kenne wel zien, dat er gien vreemde haan over de mat weest het, schertsend gezegd om aan te geven, dat een baby of kind sprekend op de vader lijkt. – Je ziene d’r uit of je de haan jaagd (joegen) hewwe, gezegd van iemand met een hoogrode kleur van inspanning of opwinding. – As de haan kraait op de mis (= mesthoop) verandert ’t weer (of ’t bloift zôas ’t is), weerspreuk met een ironische toevoeging die de betrekkelijkheid van de spreuk aangeeft. Meervoud hane, in de zegswijze de hane valle van de balke, daar kijk ik van op, dat mag wel in de krant. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
haan , haan , mannelijk
, haane , haenke , haan; geweerhaan; pinnig meisje. Haut doe dienen haan bénne, dan laot ich mien pöl loupe, woo ze wilt: omdat jij er iets tegen hebt, dat jouw zoon met mijn dochter omgaat, kun je van mij niet verlangen, dat ik mijn dochter het uitgaan belet. Ein Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
haan , haene
, haentien , haan. Bron: Bos-Vlaskamp, G. e.a. (1994), Olster woorden, Olst. |
|
haan , haene
, haentie , haan. Bron: Werkgroep Dialekt van het Cultuur Historisch Genootschap Raalte (1995), Nieuw Sallands Woordenboek, Raalte |
|
haan , haan , hane, haene, haon
, haanen , (Zuidoost-Drenthe, Midden-Drenthe). Ook hane (Zuidoost-Drents veengebied, Zuidwest-Drenthe, zuid, Midden-Drenthe, Veenkoloniën), haene (Zuidwest-Drenthe, noord), haon (Noord-Drenthe) = 1. haan Dei haan hef een borst as een orgel (Bov), Hij löp as een hane mit stront an de sporen (Mep), ... stront an de poten (Dal), ...tussen de tienen (Sle), ...an de hakken (Dwi), ...as een stoterse haon hij is eigenwijs (Ass), Hij is altied haentie de veurste (Die), Daor hef de rooie hane kreid is brand geweest (Geb), Hij kreit as een haon, die eier leggen wil heeft een kraaiend stemmetje (Eex), Zien haontje mot altied keuning kraaien hij wil de eerste zijn (Vtm), Daor kraait gien haon naor wordt niemand gewaar (Row), Ik gevuil mie as een haon in het hounderhok prima (Pei), Hij hangt de gebraoden haon oet is een opschepper (Rol), De haon kraait van de toren van een opschepper (Nor), Een stoters haantie langwerpig dun krentebroodje voor 12½ cent 2. klein, strijdlustig persoon Dat is mij een haantie, heur (Hgv), Wat is Piet jao een haantie, die steet zien mannegie (Bei), Dat is zo’n haantien, die mak altied ruzie (Zdw), IJ bint baos op het hoenderrik, as de haan der niet is je hebt niets te vertellen (Sti) 3. haan van een vuurwapen Ik zag hum de hane van het geweer overhalen (Klv), De haan sluug der niet hard genog op en het geweer ketste (Pdh), De haene gunk bij ongelok over (Die) *Siepe, sappe veugelvet / Pisse van een jong hane als antw. op de vraag Wat ete wij? (Ruw); Kreit de hane bij aovend of nacht, dan wordt er aander weer verwacht (Flu); A. Ik verkope alles. B. Maar ie hebt vaste niet wat ik hebben mut. B. Klompies veur oonze hane (Hol); Twei hanen in ein hok gait nich (Bov); Een goeie hane is niet vet van een mager mannetje met een groot gezin (Bei); Hanen die ’s mörgens vro kreit, zit ’s aovends dood op het rikke (Hijk); As het haantien zwig / En het hennegien kreeit / Dan is daor in huus / De boel verdreeid (Dwij); Het is wat te zeggen, zeuven kiepen en de hane an het leggen onzinnig gezegde (Hol); Zeuven hounder en een haon, daor kan een boer niet van bestaon (Rol); Even de haan op het rik zetten gezegd door oudere vrijgezellen, die bijv. bezig waren met het zetten van een boog. De jeugd, die dit hoorde moest dan zien dat ze wegkwam, aans kregen ze wat um de tonten (Sle); Hanen heb wij niet / Hennen verkoop wij niet / Kukens zit nog in de dop / En ij bint een lelijke dikkop (Oos), zie ook haantien Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
haan , haon
, haan. Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden. |
|
haan , ane
, haan. Die löp as een ane met stront an de poten ‘die is erg verwaand’ Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen |
|
haan , haene
, haentien , haan; haentien, haantje. Hie is altied haentien de veursten. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
haan , haon
, haan , Ne goejen haon is nie vét. Een goeie haan is niet vet. Smoes van een magere getrouwde man. Meervoud haone. Wa is’t toch iet, zeuve haone én gin tiet. Wat is het toch iets, zeven hanen en geen kip. Het is toch wat, zegt men uit verbazing. Bron: Hendriks, W. (2005), Nittersels Wóórdenbuukske. Dialect van de Acht Zaligheden, Almere |
|
haan , haene , zelfstandig naamwoord
, de; haan Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
haan , haon , zelfstandig naamwoord, mannelijk
, haone , hëuneke , haan , VB: Mêt dèn haon dè ich ién 't hoonders heb loüpe môs te dich oét de riézer hawe, dè vêlt dich aon. Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt |
|
haan , hoan
, haan Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk. |
|
haan , aon
, haan. Bron: Luysterburg, J. e.a. (2007), Dialecten in het Zuidkwartier. Hoogerheide, Ossendrecht, Putte, Woensdrecht, Heemkundekring Het Zuidkwartier. |
|
haan , ane , zelfstandig naamwoord
, aantien , haan. Uitdr.: IJ löp as een ane met stront an de poten ‘hij loopt naast zijn schoenen’. Zi’j löp as een stoterse ane ‘zij loopt erg verwaand’. Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie |
|
haan , aon
, haan , bij het krieke van d’n dag hoorde d’n aon kraaie = bij het aanbreken van de dag hoor je de haan kraaien- g’ad kieppe en g’ad aone = er waren kippen en er waren hanen Bron: Melis, A. van (2011) Bikse Praot. Prinsenbeeks Dialectwoordenboek. Prinsenbeek: Heemkundekring ‘Op de Beek’ |
|
haan , hân , hôn, hòntje
, hántje , haan Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen |
|
haan , haon
, haone , haan, hanen Bron: Gast, C. de (2011), ’t Boekske van de Aolburgse taol, Wijk en Aalburg: Stichting behoud Aalburgs dialect. |
|
haan , haan , mannelijk
, hane/haander , haenke , haan , Dao krejtj geinen haan nao. Eine gojen haan weurtj neet vèt. Woea d’n haan sjertj, mót t’r ouch pikke: waar de jongen vrijt, moet hij ook mee-eten. Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn |
|
haan , haan , zelfstandig naamwoord
, haander , haenke , haan; eine haan krejtj ’t helst op ziene eige mèsthaûp – thuis, op eigen terrein, heeft iedereen het meeste lef; eine gooje(n) haan is neet vèt – een goede minnaar mag niet dik zijn Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel. |
|
haan , haan , zelfstandig naamwoord, mannelijk
, hane , haenke , haan Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd. |
|
haan , haon , zelfstandig naamwoord
, hòntje , "verkleinwoord = zie hòntje; haan; Jan Jaansen - Ze had al 'n partijke haonen geslacht en er waar groote verslaogenheid in et kippenhok, want, och jao, de haontjes zijn wel 'ns laastig veur de kiepkes, mar as ze d'r nie zijn, of al te weinig, dan is 't ok nie goed, dè snapte! (uit het feuilleton 'Oome Teun in den trein' van Piet Heerkens;); Lechim - Mee 'n stuk of vèf zis koeikes/ 'n Haffel kiepe en 'nen haon/ Hai alles we 'ne meens kan wille/ Hij keutelde zó mar wè aon. (Ongedateerd knipsel; Tilburgse Koerier, ca. 1970); Lechim - En ze di'n mee hoôge fiste [hoogtijdagen]/ Mee virtien man van èènen haon... (Ongedateerd knipsel uit Tilburgse Koerier, ca. 1970); Piet van Beers - In de Lònse Moer daor wonde / onzen Ôome Adriaon. / Hij ha zeuve zwarte kiepe èn unne grôoten zwarten haon. (uit: Aaajer òf jong; CuBra); Piet van Beers - Ziede ´m daor gaon/ zô fier èn frèèt, z´n borst flink brèèd/ èn èlken dag z´n biste kleere aon./ Hij schudt zene kop/ z´n vèère glimme/ èn zô nou èn dan/ ziede´m kwansuis ´n kiep beklimme. (uit: 'Den haon'; CuBra, ca. 2007); Elie van Schilt - Ge wiert wakker dur ut kraaien van dun haon van dun buurman, ut getok van de kiepen, hèèl uitgelaoten as ze un aai hadden gelee. (Uit: 'Vruuger heurde wij aanders'; CuBra, circa 2002); 1. mannelijke kip (Gallus gallus); 1.1 Metafoor voor seksualiteit; De haan speelt meestal een rol is spreekwoorden en gezegden die betrekking hebben op seksualiteit en voortplanting; De Wijs – (Twee ouwe vrijsters kopen bij de boer 4 kippetjes maar willen er (voor de orde) ook 4 haantjes bij hebben. De Boer: ) Dè is nie nodig, 4 haontjes bij 4 kiepen (Een van de vrijsters:) Jè, mar wij weten wè wochten is. (10-03-1967); Cees Robben: Dènkte naa dèk van zónne stómmen haon nóg êen aaj wil ötbroeje. Brabantse spreekwoorden (Mandos): nen goejen haon die brèngt er den bèuk èn bórsten aon (Handschrift Daamen 1916) - een goede echtgenoot maakt een vrouw zwanger); Frans Verbunt: ne goejen haon is nie vèt; Piet van Beers - Den haon komt vur de middag scharrele/ èn dan gaoget wir van "" HUPSAKEE "". (uit: 'De Aodelukke kiep'; CuBra, ca. 2007); Tony Ansems - Kaka Diedel Dee, kraaide den haon/ Kaka Diedel Dee, z'heej overspel gedaon/ Kaka Diedel Dee, van heur kan'k niks op aon/ Waar komt dat Russisch ei, onder der gat vandaon? (Van de cd Tilburgse Liedjes - American Style, 2007); 1.2 Eigenschappen van de haan; 1.2.1 Meeloper; Van Beek - ""'Haontje van den toren was zenne leermister"". - Hij draaide met alle winden mee. Hij was niet flink; hield er geen eigen mening op na. (Nwe. Tilb. Courant; Typisch Tilburgse uitdrukkingen afl. ?; 29 augustus 1959); 1.2.2 Verwaandheid; Cees Robben: Hij is zó verwond as enen haon die dénkt dè de zón ópkómt ómde hij kraajt; Lechim - Ik waar zo frèèd as unnen haon/ Mar de blèèk nie zo schraander/ Want toen 't bal laot tène was/ Vertrok ze mee 'n aander. (Ongedateerd knipsel; Tilburgse Koerier, ca. 1970); Frans Verbunt: lôopen as enen haon meej stront òn zen pôote - bekakt, parmantig; WNT - lemma Snoeshaan - Iemand die luidruchtig of aanmatigend optreedt, opschepper. Veelal met de gedachte aan iemand die een losbandig leven leidt of iemand die krijgshaftigheid ten toon spreidt. (...) Uit: Hoogduits schnauzhahn, eigenlijk kalkoensche haan. 1.2.3 Ongenaakbaar; Brabantse spreekwoorden (Mandos): ge bént nog nie van mèn aaf, zi den haon teege de pier, èn hij had em al half óp (D'16) gezegd tegen iemand die ten onrechte meent aan gestelde eisen te voldoen. Bijnamenboek Karel de Beer: de gebraojen haon = Jozef Janssen (blz.45); 1.2.4 Gulzigheid; Informant Raaijmakers - Hij vloog erop aaf as nen haon op ne knoezelbos. WTT 2013 - Deze vergelijking lijkt afkomstig uit de duivensport. De enige andere vindplaats van deze uitdrukking is het in Tilburg bekende lied 'Daor komt mene witpèn aon' van Jo Hoogendoorn, opgetekend door Rolf Janssen: 'En is 't concours [de duivenwedstrijd] ten end/ en d'n ötslag wordt bekend/ gaon ze [de duivenmelkers] op de lèsten los/ a's 'nen haon op 'ne knoezelbos/ eene roept er dan vol lol/ zeg, doet 'm nog es vol... (We hebben gezongen en niks gehad; 1984); 2 Ander mannelijk gevogelte; 2.1 mannelijke kalkoen (Meleagris gallopavo); Jan Jaansen - Den Sik wier zoo rood as 'nen kalkoenschen haon (uit: 'Den Sik van Baozel'; feuilleton van Piet Heerkens naar een tekst van Wibbelt; Nieuwe Tilburgsche Courant 1939); WBD I.6. Kleinvee - lemma Mannelijke kalkoen - haon - mannelijke kalkoen; 2.2 mannelijke zangvogel; WBD III,4.1:25 'haan' (=haon) - mannelijke zangvogel, ongeacht de vogelsoort - als 'man' of 'mannetje' ('mènneke') frequent in Tilburg; als 'haan': zeldzaam in het midden van het Tilburgse, ook in Gilze. 2.3 mannelijke fazant (Phasianus colchicus); WBD III.4.1:183 'haan' - mannelijke fazant; verspreid in Tilburg; 2.4 Korhoen ((Lyrurus tetrix of Tetrao tetrix); WBD III.4.1:185 'korhaan' - korhoen (Tetrao tetrix), ook 'korhoen'; zeldzaam in Tilburg; hòntje; haantje; verkleinwoord van 'haon', met vocaalkrimping; WBD hòntje - mannelijk kuiken; WBD (III.3.3:77) hòntje - haantje, torenhaan" Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant |