Woord: zwijn
|
zwijn , zwiin , [zelfstandig naamwoord]
, varken. Het eerste woord, hoezeer ook Ndl., wordt hier meer gebruikt dan het laatste. Got. svein. ONo/IJsl. Zwe. Angels. svin. De. sviin. Eng. swine. Nd. swin. Hd. Schwein. Zwiinbeest, een zeer onmatig mensch, vooral een dronkaard. Zwiinigel, stekelvarken, ONo/IJsl. igull. Angels. igil.; Hd. Sauigel. Stat. Overz. Lev.11:30 “swyn-egel”. Ook, een dronkaard, even als in ‘t Hd. in die bet. Schweinigel (bij M. Nathusius, Gesamm. Schriften. iii r. B. S.265). Zwinekram, een ring van ijzer- of koperdraad, dien men het zwijn in den snuit steekt, om het wroeten te bemoeijelijken. Bron: Boeles, P. (ca. 1875), Idioticon Groninganum. Vergelijkend woordenboek van den Groningschen tongval, uitgegeven door Siemon Reker, 1977, Egbert Forsten & Profiel. |
|
zwijn , swien
, zwijn; die zellen de swienen bejegên (u zullen de zwijnen bejegenen), zooveel als eene bedreiging, ook: zellen die swienen te muite komen (gij zult zwijnen ontmoeten) = als gij het doet zult gij geene aangename ontmoeting hebben, gij zult straf beloopen, en ’t laatste ook als waarschuwing: men zal u hard tegenwerken; iemand ’n swien in ’t ies joagen = hem eene spaak in ’t wiel steken; tusken swien en big (of: bigge) in wezen = tusschen jongeling en knaap in, en, voor zulk een meisje, dan bakvischje, overeenkomende met: te groot voor servet en te klein voor tafellaken; ’t swien zit mit baide veurpooten in de sleutelgoaten van ’t kamnet, zegt de daglooner, als zijn varkentje hem te veel begint te kosten en hij het daarom wenscht te slachten; hij bekeert hōm van swien tot varken, schertsend voor: hij verandert zich in niets, hij blijft dezelfde; “minsken gait ’t net as swienen, as ze vōt (vooruit) zellen dan moje ze an steert trekken.” Spreekwoord: Veul swienen, dunne drank = het Nederlandsch: veel varkens maken dunne spoeling, Oostfriesch Föl swine maken dünne drank, ook Meiderich. Vergelijking: swart as ’n swien = vuil van aangezicht en handen; sloapen as ’n old swien = in diepen slaap zijn. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
zwijn , zwien
, zie zwienen * 1 en goud * (bldz. 131 II.) Bron: Ganderheyden, A.A. (1897), Groningana – Supplement op H. Molema’s Woordenboek der Groningsche Volkstaal, Groningen (reprint 1985) |
|
zwijn , swientje , zelfstandig naamwoord onzijdig
, 1 varkentje.; 2 de vrucht van de aaiberbloum bij de kinderen; die steken er stokjes in als poten en staart.; 3 n swientje bòzzeln (Hogeland) = een erfenis delen (schertsend). Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
zwijn , swien , zelfstandig naamwoord onzijdig
, 1 zwijn; mv. swienen; swiene (Westerwolde). Zugst ter ja oet as n swien! Bist zo swaart as n swien! - Hai hangt ter tegen as n swien, dat ringd wòrren zel = hij ziet er vreselijk tegen op. Dij swienen ringen wil, mout zok ‘t gieren getroosten.; 2 n Boer het swienen op ‘t hòk = in het hok. Vandaar: hest hail dag op ‘t hòk legen? = ben je de hele dag thuis geweest? (Schertsend).; 3 ‘t Swien zit mit baaide veurpoten in (sleudelgoaten van) ‘t kamnet = het varken komt te duur aan onderhoud, het moet geslacht worden. Dat swien is ook weer oet ‘t ies = die moeilijkheid zijn we te boven. Ain n swien in ‘t ies joagen = iemand een moeilijkheid bereiden. Doar zit n swien in ‘t ies = er is een kink in de kabel.; 4 As bak nait bie ‘t swien komt, mout ‘t swien bie bak komen = men moet zich naar de omstandigheden schikken. - n Goud swien vret ales, schertsend, als iem. graag eet, wat pòt opschept. Tieze (fieze) swienen wòrren nait vet = a. al te kieskeurige kinderen groeien niet goed; b. wie niets door de vingers kan zien, schiet niet op. - Veul swienen moaken draank dun.; 5 Doar laibe swienen vrouden, is ‘t aaltied haard = wie lui is, zal nergens goed aanpakken. Lege bakken moaken knorrege swienen.; 6 Wat is ‘t swien ja vet! schertsend gezegde, als er veel lampen branden. - Heur maaid het n vet swien verdaind = is binnentijds uit haar dienst geraakt; zo ook: de knecht het ‘t swien vet = hij wordt weggestuurd.; 7 Men kin oet ain swien gain twij roggen snieden = men moet het onmogelijke niet verlangen.; 8 Ik lus wel van ‘t haile swien = ik eet wat de pot opschept. -’t Gaait n boer as n swien, baaidend wòrren ze knorrende vet; swienen wòrren knorrende vet = al klagend wordt een boer rijk.; 9 Zai is tussen swien en big = tussen servet en tafellaken. - Wat in n swien nait opkomen kin, en dat van wòddels! hatelijke uitdrukking over iemand, die zich voornaam voordoet.; 10 Hai het zok bekeerd van swien tòt vaarken. Der zellen die nòg wel aander swienen in muit komen; die zellen swienen te muide (in muit) komen; die zellen nog wel es aander swienen bejegen! = je zult nog wel erger dingen ondervinden. Deze uitdrukkingen berusten op het oude volksgeloof, dat men ongeluk kreeg op reis, als men het eerst van al een varken tegenkwam. Verbasterd tot: der zellen die nòg roare swienen in ‘t ies komen! - ‘t Swien het ook n krol in staart = ieder heeft wel wat waar hij trots op is. Zai is weer zo verkeerd as n swien - zij heeft de bokkepruik op. ‘t Liekt net as n swien in n jeudenhoes = ‘t is er helemaal niet op zijn plaats.; 11 ‘t Gaait hom net as n swien, hai dut eerst goud noa zien dood, gezegde over een gierigaard, n Swien in de wòddels! plagerij tegen een kind, dat met knappend geluid een wortel oppeuzelt. Swienen bòzzeln (rözzen), opdracht waarmee de schoapvìnt werd uitgestuurd. Van dij boer gain swienen! = met die man wil ik niets te maken hebben. - n Swien dij zat is en n vraauw dij zok stil hòlt, doar hèie op ‘t minste mit te doun.; 12 Roege swienen dijen op ‘t beste = kinderen moeten niet kieskeurig zijn bij het eten. || groupfaail; swienekrammen; swienringen; tisternait; wòrstpetroon Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
zwijn , swien
, TL 1006. ’t Liekt net as ’n swien in ’ n jeudnhoes = dat is nu helemaal niet op zijn plaats! Ik heb het nooit gehoord. Dat JEUDNHOES valt op. Bron: Meijer, J. (1984). Tolk van ’t Olle Volk – Joods Supplement op het Nieuw Groninger Woordenboek van K. ter Laan. Heemstede |
|
zwijn , sjwèin , onzijdig
, sjwèine , vuilik. Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
zwijn , zwien , 0
, zwienen , (Zuidoost-Drenthe, Noord-Drenthe) = 1. varken As de hoesslachter het zwien dood haar, dan kreeg e een borrel (Bei), Zwienen liggen langoet in de modder (Nor), Dei mensen bint zo ofgunstig, dei kunt nich zein, dat ie een zwien op het hok hebt (Bco), Hij is tuschen zwien en bigge in halfvolwassen (Bov), As men zwienen rop, dan zeg men koer, koer (Vri), Het stiet er op as haor op een zwien van dicht staand koren (ec), As ze met een zwien hen dekken west hadden, sneden ze hum in ’t staart men dacht dat het dan beter drachtig werd (Sle), Die lög as een zwien (Gie), Hij is zo brutaol as een zwien (Erf), Hij is zo dronken, ...vet, ...lui as een zwien (Sle), Hie is zo nustig, ...nat, ...hellig as een zwien (Anl), Hij blödde as een zwien (Bal), Ze zut er oet as een zwien smerig (Eel), Hij is zo gierig as een zwien (Emm), As ie je eigen pottien moet schrappen, zult je nog rare zwienen in de muut kommen zul je nog ontdekken dat dat niet eenvoudig is (Odo), ook Dai zullen ok nog wel ies zwienen bejegenen onaangenaamheden overkomen (N:be:Rod), Hij hef een leven as een zwien in de modder een goed leven (wb), Dat slag as een tang op een zwien slaat nergens op (Bov), Vrouger hadden ze Hamburger zwienen van zo’n 160 - 180 pond; dei gungen naor Duutsland. Hamburgers wurden laoter zolters nuimd (Vri), Een Londens zwien wordt bij oous een zolter nuumd. Die was zo’n 94 kilo (Bal), z. ook zolter 2. van een persoon Dat jong is toch zo’n ondeugend zwien (Erf) 3. geluk As je alle negen kegels omgooien, dan hebben je ain zwien (Vtm) *Een goed zwien vret alles gezegd tegen iemand die iets niet lust (Odo); IJ kunt oet een zwien gien twei ruggen snien of IJ kunt gien drei schinken van een zwien verlangen je kunt geen onmogelijke dingen verlangen (Sle), z. ook bij varken Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
zwijn , zwien
, zwijn. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
zwijn , zwien , zwijn , zelfstandig naamwoord
, et 1. varken 2. man of kind dat zich smerig maakt of heeft gemaakt 3. vervelende, beroerde kerel Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
zwijn , zwien , zelfstandig naamwoord
, zwijn. Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie |
|
zwijn , zwiên , zelfstandig naamwoord, onzijdig
, zwiêne , zwienke , zwijn Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd. |
|
zwijn , zwèèn , zelfstandig naamwoord
, zwèntje , zwijn; Frans Verbunt (1996) - toevalstreffer bij het biljarten; Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - ZWIJN - fig. overdadige en beestachtige mensch; zwèntje - verkleinwoord; zwijntje; Dirk Boutkan (1996) - (blz. 24) zwèntje; – verkleinwoord van 'zwèèn', met vocaalkrimping Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant |
|
zwijn , zwein
, geluk; mazzel Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. + |