INT Dialectwoordenboeken

Woord: wal

wal , wal , mannelijk , opgeworpen aarde langs of rondom een stuk land en met hout beplant.
Bron: Panken, P.N. (1850) Kempensch taaleigen, Idioticon I, A-Z, Idioticon II, H-Z, red. Johan Biemans, 2010, Bergeijk.

wal , wal , mannelijk , wallen , stoep, boenwal, een houten trap aan het water, dienende om water te scheppen en te boenen.
Bron: Bouman, J. (1871), De Volkstaal in Noordholland, Purmerend.

wal , wal , mannelijk , walle , wal.
Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak

wal , wal , wand, kant eener sloot; ook de rand van een water; de wallen willen nijt stoan = glieden in = de randen glijden naar beneden. Ook = de bermen der wegen. “Verhuring van de wallen bijlangs den provincialen trekweg van af Uithuizen tot Fraamklap”; de wallen huren = het grasgewas huren dat aan den kant der wegen, of: der slooten van bouwland groeit, ’t welk bij de verhuringen van akkerland voorkomt. Zegswijs: doar ken ’k niks mit op wal hoalen = daarmee valt niets te verdienen, dat werk, of: die onderneming kan mij geen wezenlijk voordeel aanbrengen. Vgl. Kil. walle = dijk, wal, aarden muur, waterkant, wand, enz.; walluys = wandluys; walje, wallechie (= walletje). Zegswijs: bie ’t walje, of: bie ’t wallechie langs = zóó, dat het maar even is gelukt, ook: wat nauwlijks door den beugel kan. (v. Dale: bij het walletje langs = bijna, het scheelde zeer weinig.); wallen, in de zegswijs: hij et van baide wallen, ook: hij stait, of: lopt midden in de sloot en et van baide wallen = hij heult met beide partijen en doet daarmee zijn voordeel. Aan de veeteelt ontleend.
Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887)

wal , woal , wal , rond opgezwollen striem op de huid; ook: woalen van vet = breede rimpels of ruggen van vet op handen, armen enz.: ook onder de oogen: “O dei gemaine kerel mit zien wallen onder oogen.”; “n Hals mit woalen er om tou” (Roare raize.) Oostfriesch wale, wâl, Ditmarssum wale, Engelsch wale = opgezwollen striem op de huid; Angel-Saksisch valu = striem door geeseling, enz. veroorzaakt. In Drente noemt men: waolen, het ineengedraaide stroo waarvan de bijenkorven gemaakt worden. Vgl. het Zweedsch, Noorweegsch valen, door koude opgezwollen; Oud-Noorsch valr = rond, ovaal; Oud-Hoogduitsch wel, wël, in: sinawel = rond, kogel- of rolrond, met: walen (Oostfriesch) = draaien, wentelen, rollen van denzelfden oorsprong. Zie: woalen, en ten Doornk. art. wale.
Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887)

wal , wal , zelfstandig naamwoord, mannelijk , Zie de wdbb. – Zegsw. Van d’iene wal in d’aâre, van ’t ene uiterste in ’t andere. – Ook: een planken kaai langs het water, soms over de gehele breedte van het erf, soms slechts enige planken breed en omtrent 1½ m lang. Deze wal wordt gebruikt bij het vaten wassen en goed spoelen. Vgl. boenwal en walstoep. Evenzo elders in N.-Holl. (BOUMAN 113). || Ik heb de emmer op ’t waltje staan lêten. Zie nog een zegsw. op schuur, en vgl. bodswal, florswal, hangwal, onderwal, schotwal, zakwal.
Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971)

wal , walje* , van Dale: bij het walletje langs.
Bron: Ganderheyden, A.A. (1897), Groningana – Supplement op H. Molema’s Woordenboek der Groningsche Volkstaal, Groningen (reprint 1985)

wal , wal , welke , wal.
Bron: Daelen-Meuter, Jos. van (ca. 1937), Venloos waordebook, ongepubliceerd typoscript, Venlo.

wal , waal , wale , [zelfstandig naamwoord] , 1 de Stadswal.; 2 de slootswaal, de kant en de berm van de sloot. Vandaar, van een schaap of koe in een droge sloot: van baaide walen eten. Ik heb mien daghuur weer op waal = ik heb mijn loon verdiend (van slootgravers of schippers). Ook: doar kinje niks mit op waal hoalen = niets mee verdienen. - Ze hebben de waal kapt, nl. de bomen, die er stonden. Hai ruik van de waal in de sloot = het werd erger met hem in plaats van beter. Zo ook: Ain van de waal in de sloot helpen. ‘t Gaait bie ‘t waalje langs = ‘t gaat maar zo zo; ‘t kan er haast niet mee door. Misschien is dit ook een boerenspreekwoord. De vruchten op de slootswal leveren niet het volle beschot; dit was nog veel meer zo, toen die wal met struiken en ruigte bezet was. Weer bie de waal opkroepen = a. langzaam herstellen; b. er weer boven op komen.- Walen maaien = de slootswallen afmaaien.; 3 de wal van het vaarwater. De waal stuurt ‘t schip = men kan niet verder gaan, niet meer doen dan de omstandigheden toelaten. Der vaalt te veul in ‘t wotter tussen de waal en ‘t schip = a. er worden te veel onnodige kosten gemaakt; b. er verdwijnt geld door bedrog. Dat rakt gain kaant of waal = dat is mis, daar lijkt het niet op. (Lett. = ‘t schip kan niet aan wal komen); 4 de vaste wal. Aan waal blieven = niet meer varen. Aan leger waal komen. De beste stuurlui stoan aan waal.; 5 walen onder ogen = wallen onder de ogen. || aaierwaal; aaneren; woal
Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen

wal , waalje , zelfstandig naamwoord onzijdig , walletje. ‘t Gaait zowat bie ‘t waalje langs = zij kunnen er net komen. || waal
Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen

wal , wal , zelfstandig naamwoord, mannelijk , wàlle , wàlken , 1 wal, 2 zand en oude stenen voor afsluiting van de oven. t Mut biej t waln bliewn, ’t moet niet te gek worden; van n aandr zinne wàlle, ten koste van een ander
Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl.

wal , waal , zelfstandig naamwoord , Rij gerooide produkten. | Die waal uiens zelle we murgen thuishale. Het woord is waarschijnlijk een dialectische variant van wal.
Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer

wal , wal , zelfstandig naamwoord , Ook: 1. Kant van opgestapelde kool. 2. Boenstoep. 3. Verdikking onder het oog. Zegswijze ze droive niet om de wal, ze zijn schaars, ze zijn niet gemakkelijk (in de buurt) te verkrijgen. – Je moete bouwe wat om de wal droift, je moet het komende seizoen juist die produkten verbouwen welke nu weinig of niets opbrengen, die nu als het ware in de sloot belanden en voor de wal drijven. – Weer bai de wal opkreêuwe (opkrabbele), 1. herstellen van een ziekte. 2. er financieel weer boven op komen. Meervoud walle, in de zegswijze weke walle zoeke, tegenwerpingen maken.
Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer

wal , wal , mannelijk , wel , welke , wal. Kom mer éns oppẹ wal: uitdaging. Den hooge wal: (plaatselijke benaming) gedeelte van de wal tussen Paardestraat en fort Sanderbout.
Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam

wal , wâl , briëje strook buüm of struûk nevven ut lând.
Bron: Kuipers, Cor e.a. (1989), È maes inne taes. Plat Hôrster, Horst.

wal , walle , wal.
Bron: Werkgroep Dialekt van het Cultuur Historisch Genootschap Raalte (1995), Nieuw Sallands Woordenboek, Raalte

wal , wal , waal, walle, wale, waole , 0 , wallen , (Zuidoost-Drenthe, Midden-Drenthe). Ook waal (Midden-Drenthe, Kop van Drenthe), walle (Zuid-Drenthe, Midden-Drenthe), wale (Veenkoloniën), waole (Veenkoloniën) = wal De baos hef vanmiddag opmeten, houveul törf der op de walle lig (Bco), Hij is an het kribbels mèeien op de waal (Eex), Wallen anleggen na het ploegen en eggen de kanten van het land bijwerken (Wsv), Hij hef de slaop niet oet, hij hef wallen, ...waolen under de ogen (Sle), (fig.) Wij bint vlot van wal kommen vlot begonnen (Klv), Hij mag geern pangeln, mar hij haalt er neet veule mit op de wal bereikt er weinig mee (Rui), Hie et van twie wallen (Man), Ie meut het een beetien bij het wallegien laoten het niet te gek maken (Die), Dat raokt gien kant of waal lijkt ergens op (And), Die is an lege wal raakt (Bui), Hij trekt de hakken in de wal krabbelt terug (Hgv), De waal keert het schip op een gegeven moment gaat het niet meer (Eev)
Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum

wal , wal , windkering en afscheiding van weiland of akker.
Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden.

wal , wal , wal
Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen

wal , wal , walle , zelfstandig naamwoord , de 1. langwerpige ophoging van grond, meestal: met bomen beplant langs of om een akker, een stuk weiland, langs een stuk bos enz., boswal 2. smalle verhoging op een akker waarin men een rij plant, bijv. van aardappelen 3. in de veenderij: verhoogd gedeelte met gewonnen turf 4. kant van een sloot, een niet zo breed water 5. kade, loskade, oever van een groot water 6. verdikking, verhoogde ring, in verb. als wallen onder de ogen hebben
Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte.

wal , wal , zelfstandig naamwoord , [O] modder uit de sloot die over het land wordt gespreid
Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal.

wal , waal , zelfstandig naamwoord, mannelijk , - , welke , wal , VB: Vreuger laog öm Mesjtreech 'nne groete waal dè ze sjpiétig genôg vuur 't groetste dèil hebbe aofgebroëke. Zw: (als iemand zegt: 'Dat maog neet' dan kan het antwoord zijn: 'De maogs oüch neet op de waal sjiéte en toch doén ze 't'
Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt

wal , walle , zelfstandig naamwoord , wal, kade.
Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie

wal , wal , 1. (hout)wal; 2. door slaan of stoten opgezet lichaamsdeel.
Bron: Scholtmeijer, H. (2011), Veluws handwoordenboek, Almere.

Wal , Wal , Wal , Inne Wal stuit ei sjoean böshökske.
Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn

wal , wâl , zelfstandig naamwoord, mannelijk , walle , omwalling, vestingmuur, wal
Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd.

wal , wal , wel , welke , wal
Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. +

<< vorige pagina