Woord: roos
|
roos , roos
, Elke koortsaandoening, elk ziektegevoel bestempelt de boer met dien naam. Later meer hiervan. Bron: Buser, T.H. (1856-1861), ‘Geldersch Taaleigen’, in: De Nederlandsche Taal 1856, 1: 13-17, 163-188; 1857, 2: 194-217; 1858, 3: 271-278; 1859, 4: 186-197; 1861, 6: 61-68. |
|
roos , roose
, koude, rooze in de hoed = koude in het ligchaam. Bron: Ballot, A. (1870), Eigenaardigheden van het Twentsche dialect, uitgegeven in 1968, Hengelo. |
|
roos , rooze , vrouwelijk
, roos (bloem); koorts, ontsteking. Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak |
|
roos , loopende roos
, voor: luizen, als men dien naam niet uitspreken wil. Zie: roos. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
roos , roos , roze
, zooveel als: eene koortsachtige aandoening, een koortsachtig gevoel, in Drentsch, Overijselsch, Geldersch elke aandoening van koorts, de zwaarste koorts zelve niet uitgezonderd; Veluwe: roos, roze = zware verkoudheid. – roos in de ingewanden = ontsteking der darmvliezen. – Is eene zweer zeer gezwollen en daardoor rood en prikkelend, dan noemt men dit ook roos, nl. als iets dat in de zweer huisvest. – Ook = afschilferende hoofdhuid, wat ook verklaart het verzachtende: loopende roos. Oostfriesch rose = de bekende heete, vurige, smartelijke aandoening der huid. Vergelijking: ’n kleur as ’n roos (of: roze) = eene bloeiende kleur, inzonderheid van meisjes. Spreekwoord: De ijne roos mout de ander verdrieven, zegt men, wanneer iemand zich bij koortsachtige ongesteldheden niet van het gebruik van rozîg eten (zie aldaar) wil onthouden, en synoniem met: die van een hond gebeten is, leg er van zijn haar op; eene soort van volkshomoeopathie. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
roos , róze , vrouwelijk
, Koude. Aj ʼn zweer in de vinger heb, moj zö̀(r)gen, daj dʼr de róze n(i)eet ankrîgt. Rózig – waar de roos aan is. Bron: Draaijer, W. (1896). Woordenboekje van het Deventersch Dialect. ’s-Gravenhage: Martinus Nijhoff |
|
roos , roos , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, Zie de wdbb. – Een kleur als een roos, een kleur als een boei. || Hij kreeg ’en kleur as ’en roos (hij bloosde sterk). – Ook in de naam van een stuk weiland te Oostzaan. || De Roosjes. Zo genoemd naar een vormalig bezitter behorende tot het Oostzaner geslacht ROOS. Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971) |
|
roos , roos*
, ook (evenals elders) voor het afschilferen der hoofdhuid, vandaar het euphemisme loopende roos*. Bron: Ganderheyden, A.A. (1897), Groningana – Supplement op H. Molema’s Woordenboek der Groningsche Volkstaal, Groningen (reprint 1985) |
|
roos , róze , vrouwelijk
, Koude. Aj ʼn zw(i)eer in de vinger heb, moj zorgen, daj dʼr de róze n(i)eet ankrigt. Rózig – waar de roos aan is. Bron: Draaijer, W. (2e druk 1936), Woordenboekje van het Deventersch Dialect, Deventer: Kluwer. |
|
roos , roeës
, ruëske , roos. Bron: Daelen-Meuter, Jos. van (ca. 1937), Venloos waordebook, ongepubliceerd typoscript, Venlo. |
|
roos , rooze , vrouwelijk
, roos. De rooze in de hoed hebben: koortsig zijn van een verkoudheid. Bron: Jonker, L. & H.G. van Grol (z.j., ca 1940), Woordenboek dialect van Vriezenveen |
|
roos , roosies , ,
, zie roze. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
roos , roze , ,
, (roossies), grondteeken, gewasjes op den zeebodem. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
Roos , Roos , [eigennaam]
, Joodse voornaam. Roossie, vrouwennaam. || roossie Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
roos , roos , roze , [zelfstandig naamwoord]
, 1 lichte koorts. Ain roos mout aander verdrieven = de ene ziekte moet de andere maar wegjagen; gezegd, als men toch spekspannekoeken eet tegen ‘t voorschrift van de dokter.; 2 roos in ingewannen, kwaal bij zuigelingen, als ze zure melk drinken, dan kunnen ze niets inhouden.; 3 elke ontsteking, die gepaard gaat met roodheid, hitte van de huid en zwelling. Belroos, zunroos.; 4 schin op ‘t hoofd. Schertsend: lopende roos = luizen; dit niet Westerkwartier; 5 pijnlijk gevoel aan de haarwortels(Westerkwartier) || rooskruden Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
roos , roos , roze, roossie , [zelfstandig naamwoord]
, roos. Hai let roosjes zörgen: violen zorgen. Sloapen as n roos, n kleur as n roos. Ook de roos van schietschijf en kompas. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
roos , rouze , [zelfstandig naamwoord]
, roos in ingewannen. Ook: rouze in ‘t hoar. || roos , (Westerwolde) Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
roos , roze , [zelfstandig naamwoord]
, rozeboom = rozestruik. Rozeboom, geslachtsnaam. || roos Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
roos , rooskes van Soaroa , Soaroa-rooskes , [zelfstandig naamwoord]
, ook: Soaroarooskes (Hogeland) =een gekweekte koekoeksbloem in de oude kruudhof, lychnis viscaria. Verbastering van de roos van Saron uit Hooglied II: 1. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
roos , rooze , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, roozn , ruesken , roos Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl. |
|
roos , roôs , zelfstandig naamwoord
, Haar- of hoofdroos, in de zegswijze roôs mit poôtjes, schertsend voor hoofdluizen. | Hei je soms last van roôs mit poôtjes datje zô zitte te krabben. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
roos , rôze , zelfstandig naamwoord, meervoud
, Rozen, in de zegswijze hai rekende voor rôze, maar ’t wiere peerdebloeme, hij meende winst te maken, maar kwam bedrogen uit. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
roos , roos , mannelijk
, roos, huidschilfers op het hoofd. Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
roos , roos , vrouwelijk
, rooze, , reuske , roos. Me mót gein roozen ónger de vėrke sjtruie: geen paarlen voor de zwijnen werpen. ’n Roos is gau geseiert: goede wijn behoeft geen krans. Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
roos , roeës
, ronde plek die dient als middelpunt van een schietschijf. Bron: Crompvoets, H. en J. van Schijndel (1991), Mééls Woordeboe:k. Meijel: Medelo. |
|
roos , roze
, reusies , reusie , roos; reusies [in:] * reusies maeken: het gebruik om samen met de buren papieren roosjes te maken voor een ereboog t.g.v. een huwelijk. Bron: Werkgroep Dialekt van het Cultuur Historisch Genootschap Raalte (1995), Nieuw Sallands Woordenboek, Raalte |
|
roos , roos , roze , 0
, rozen , (Zuidoost-Drenthe, Midden-Drenthe, Kop van Drenthe). Ook roze (Zuidwest-Drenthe, Zuidoost-Drents zandgebied, Midden-Drenthe, veengebieden Oost-Drenthe) = 1. roos Hij haar een roos in het knoopsgat (Row), Mensken die onbezwaord zitten, zitten op rozen (Nor), Een roos kan lekker roeken (Eev), Hij slap as een roze (Oos), Wilde rozen kuj bij vènegaeten vienden hondsroos (Wap), (fig.) Het zal daor vanaovend wel rozen sneien een woordenwisseling ontstaan (Hgv) 2. middelpunt van een schietschijf Dat was een schot in de roos (Eel) 3. roos op de nageboorte (Zuidoost-Drenthe, Zuidwest-Drenthe, noord), z. ook droeve 4. kenmerk van rouw Vroeger hadden de kerels met de rouw een zwart roosie an de pette en de vrouwen haren een zwart hoodtie op het ooriezer, ok met zwarte roosies (Hijk), z. ook droeve Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
roos , roos , roze , 0
, (Zuidoost-Drents zandgebied, Midden-Drenthe). Ook roze (Zuidwest-Drenthe, Zuidoost-Drents zandgebied) = 1. koortsige ongesteldheid, verkoudheid An zien kleur kuj zeein dat e roos hef (Eex), Ik gao vrog hen bedde, ik heb roze in de hoed (Ruw), Ik bin niks te lekker, ik heb roos in de hoed (Oos), In de roos zei ie allemaole gekke dingen ijlend (Hol, veroud.), De roze is mij op de hoed vallen heb griep met koorts gekregen (Sle) 2. verdikking van tandvlees (Zuidoost-Drenthe) Hie hef roos in de mond, de gaogel döt hum zèer (Sle), As het peerd roos hef, wordt dat oetbraand met een gloeiende bolt (Eex), Aj roos in de mond hadden, dan mus ie speulen met aluun (Hijk), ...selvethee broeken (Ros) 3. (Zuidoost-Drents zandgebied), in Tegen kwaoie roos kwam der een kerel van Nei Schombuk en die bezette zu’n zwien Antoniusvuur, een varkensziekte (Pdh) 4. (Zuidwest-Drenthe, zuid, Midden-Drenthe), in de roos in de hoed hebben ongedurig worden As de zun an de locht komp, dan kriegt de boeren de roos in de hoed (Hijk) Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
roos , roos , roze , 0
, Ook roze (Zuidwest-Drenthe, zuid) = 1. hoofdroos Tegenwoordig hebt ze roos in het haor; vrogger zeden ze van schin (Sle), Je moet je haor ies good wassen, ie hebt er almaol roos in zitten (Bei) 2. pijnlijke hoofdhuid (Midden-Drenthe, Zuidwest-Drenthe) Annegie hef roos op het veurheufd; de smeersels van dokter hölpt der niet veur (Eex), Ik heb last van roos; het haor stiet mij steil op (Dwi), Ik heb de roos in het haor pijn, net onder de hoofdhuid (Sle) Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
roos , róós
, 1) roos (bloem); 2) hoofdroos; 3) rode huidontsteking; 4) koorts. Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden. |
|
roos , roze
, 1. roos; 2. koorts. De roze in d’oed ebben ‘grieperig zijn’ Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen |
|
roos , roze
, roos (bloem). Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
roos , roze
, gevatte kou. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
roos , roze , roos , zelfstandig naamwoord
, de 1. rozenstruik (van diverse soorten) of bloem daarvan 2. in Gelderse roze Gelderse roos 3. (vaak verkl.) rozet 4. midden van een schietschijf 5. (g. mv.) pijnlijk en/of koortsig gevoel in de huid, pijnlijke huidontsteking, pijnlijke verdikking door ontsteking (in de mond, op het hoofd, ook wel op de rug; vaak met koortsverschijnselen, vaak door kou), ook: koortsuitslag 6. elk der zichtbare aanhechtingsplaatsen van vruchtvlies aan de baarmoederwand (op druiven gelijkend); rosies, mv. 1. kleine rozen 2. benaming van bep. soort aardappelen, roosjes Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
roos , roos , roze , zelfstandig naamwoord
, de; hoofdroos Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
roos , roes , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, roeze , ruuske , roos , VB: Ich vên de roes èin van de sjoenste blomme. Zw: 'r Hèt aon alle ruuskes geroëke en 'r zit zich op 'nnen distelesjtroék neer: hij heeft veel verkeringen achter de rug en hij heeft nog de verkeerde keus gemaakt. Zw: Op roeze zitte: op fluweel zitten; roos roes VB: 'r Hèt z'nne jas altiéd wit van de roes. Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt |
|
roos , roeze , zelfstandig naamwoord
, fluweel , (op fluweel zitten) op roeze zitte VB: Wie v'r 't hoés hebbe kênne verkoüpe, noé zit v'r op roeze. Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt |
|
roos , roewes
, roeweze , ruuweske , 1.roos (bloem); 2. rode huid (ontstoken); 3. hoofdroos Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk. |
|
roos , roze , zelfstandig naamwoord
, reusien , roos. Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie |
|
roos , rwôôs
, rwoske , roos , gij ee mwooje rwoskes in oewen hof = jij hebt mooie rozen in je tuin- Bron: Melis, A. van (2011) Bikse Praot. Prinsenbeeks Dialectwoordenboek. Prinsenbeek: Heemkundekring ‘Op de Beek’ |
|
roos , roôs
, reuske , roos Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen |
|
roos , roos , roose
, 1. zware verkoudheid; 2. ontsteking (in de mond). Bron: Scholtmeijer, H. (2011), Veluws handwoordenboek, Almere. |
|
roos , roeas , vrouwelijk
, roeaze , ruueske , 1. roos 2. roos, haarschilfers , Bie ein fieftigjaorige broelof seertj de buurt de waeg nao de kirk mèt pepere ruueskes. ’t Kindj sluueptj wie ein roeas. Kinderversje: Ringe, ringe roeaze / de bótter in de doeaze / de eier in de kaste / mörge zulle wae vaste / uuevermörge sjäöpke slachte / det zal rope ‘bèh’. Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn |
|
roos , roeës , zelfstandig naamwoord
, roeëze , ruëske , roos Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel. |
|
roos , roeës , zelfstandig naamwoord, mannelijk
, hoofdroos Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd. |
|
roos , roeës , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, roeëze , ruuëske , roos (bloem) Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd. |
|
roos , rôos , zelfstandig naamwoord
, ruske , roos, roosje; DANB die rôoze hèbbe lange doores; Mandos - Brabantse Spreekwoorden - 2003 - schôon is de roos, mar de doore die stikt (Si'67) - gezegd van iets dat men van tevoren als prettig beschouwde, maar dat achteraf tegenvalt; WBD III.4.3:152 'wilde roos' = idem, ook 'wild roosje'; Cornelissen & Vervliet - Idioticon van het Antwerpsch dialect - 1899 - ROOS (de o is scherplang) fr. rose; fig. bloemig meisje, meisje met fleurig, blozend gelaat; ruske - roosje; verkleinwoord van 'roos' (met umlaut) Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant |
|
roos , roeës
, roeëze , ruueske , roos Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. + |