Woord: luis
|
luis , lü̂s , lü̂ze , vrouwelijk
, luis; gin lü̂s wèrd, niets waard. Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak |
|
luis , loes , luus
, luis, ook soortnaam als het Oostfriesch lûs; Hoogduitsch Laus. Zegswijs: neem ’n loes ijs meer as ’t leven, zooveel als: van hem is niets meer te halen; ook: hij heeft niets meer te verliezen dan het leven, zijn ongelukkige toestand kan niet verergerd worden. Spreekwoord: Beter ’n loes in de pot as hijlendal gijn vlijs (vlais, of: vlees), schertsend voor: op een beetje onreinheid in ’t eten moet men niet zien, waarin ligt opgesloten: er zijn menschen die er zoo over denken, maar het is mij niet onverschillig hoe de spijzen worden bereid. Met geringe wijziging ook Oostfriesch, Oldenburgsch, Westfaalsch. – West-Vlaamsch Beter een luis in den pot als geen vet = beter iets dan niets. (De Bo). Men het mijstal meer te doun mit de neten as mit de loezen = kleine schulden maken ’t vaak lastiger dan groote, ook: ondergeschikten hebben vaak meer bestels dan hunne heeren; in ’t algemeen: het kleine veroorzaakt ons meestal meer last dan het groote. – Vergelijking: zoo koal as ’n loes. Oostfriesch: so arm as ’n lûs. Zegswijs: ’t was net of mie ’n loes over de lever lijp = ik verschrikte er van, gevoelde eene rilling door mijne leden; “’t Wuir hom as-of er en loes hom loopen was over de lever” (zoo sloeg de schrik hem om ’t lijf). (v. Dale: er kan geene luis over zijne lever loopen = hij wordt licht toornig.) luus - pluus = loes - ploes; luus en pluus, voor: allerlei gedierte op velden en in tuinen, inzonderheid luizen, rupsen en muizen, enz. die de bladeren en wortels der planten vernielen; ’t wordt alles opvreten deur luus en pluus. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
luis , luis , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, Zegsw. Zijn kop is zo kaal dat de luizen erlui poten breken. – Hij ken liegen (of hij zel er zo’n spijt van hebben), dat de luizen op zen kop barsten. Vgl. in Lijste v. Rariteyten v. Anna Folie 1, 175: Gy moet suypen dat de Luyzen op uw kop borsten. Zie nog een zegsw. op hoofd en langhaar en vgl. de samenst. kwadluis. Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971) |
|
luis , luis
, Ik schiet op als een luis in een teerton, ik schiet in ’t geheel niet op. Verg. Wdb. VI, 1222, op Huik. Bron: Beets, A. (1927), ‘Utrechtsche Volkswoorden en Volksgezegden’, in: Driemaandelijksche bladen 22, 1, 1-30, 73-84. Groningen |
|
luis , loes
, luus , lüske , luis. Bron: Daelen-Meuter, Jos. van (ca. 1937), Venloos waordebook, ongepubliceerd typoscript, Venlo. |
|
luis , lůs , mannelijk
, lüüze , luis Bron: Jonker, L. & H.G. van Grol (z.j., ca 1940), Woordenboek dialect van Vriezenveen |
|
luis , lopende roos , [zelfstandig naamwoord]
, schertsend: luizen. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
luis , loes , met korte oe , [zelfstandig naamwoord]
, loezen met lange oe , luis. Hai zit onder lutje loezen = a. hij is ziek; b. zijn zaak staat zwak; (ontleend aan de paarden). Ie kinnen n loes nait meer benemen as ‘t levent = men kan van een arm mens niets halen. Van iemand die heel veel gegeten heeft: hai is zo dik, hai kin wel n loes op zien lief knappen. Hai het n levent as n loes op n zere kòp. Nou bist eerst weer oet de loezen = nu ben je eerst weer uit de zorg, uit de nesten. Hai is zo gevoarliek as n loes op de kaam = er is geen hoop meer voor hem. Men het mainsttied meer last mit neten as mit loezen = kleine schuldeisers plagen meer dan grote. Ook: as ie loezen dood hebben, bieten joe de neten. n Hongerge loes bit vinneg = geldgebrek leidt tot afkeurenswaardige handelingen. - ‘t Is net òf mie der n loes over de lever löpt = een rilling gaat door mijn leden. Beter n loes in de pòt as haildaal gain vlaais, schertsend of nijdig, wanneer ‘t eten niet zindelijk bereid is. Ook = beter een klein stukje dan helemaal niets. Zo koal, zo aarm as n loes. Zie loes en ploes. Ain n loes in de pels poten = iem. iets berokkenen. waar hij een hekel aan heeft. - Dij kaamp is zo koal vreten, dat ie kinnen der wel n loes mit de sweep over hìn joagen, als het vee de wei kaal gevreten heeft. Hou komt n aarm mìnsk aan loezen? uitroep als antwoord op een vraag, die men niet beantwoorden kan of waarop het antwoord van zelf spreekt; hou komt n ezel aan twij laange oren? Loes en moes hebben op ‘t Hogeland ook in ‘t enkelv. een gerekte oe; in ‘t Westerkwartier zijn de woorden ook in ‘t mv. kort van klank. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
luis , luis
, politieagent. Bron: Beets, A. (1954), ‘Leidse woorden en uitdrukkingen’, in: Bicker Caarten, A. (red.), Leids Volksleven, Leiden: Sijthoff |
|
luis , loes , zelfstandig naamwoord, mannelijk
, luuze , luusken , luis. Zik nen loes in n peals neejn, zich zelf een strop aandoen; a’j vitn weelt, kù’j in n skoon hemd wa nen loes veenn, wie vitten wil, kan altijd wel iets vinden Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl. |
|
luis , luus , vrouwelijk
, luis, luizen. Bron: Kerkhoff, Chris (1970 ev), Dialectwoordenlijst van het Land van Cuijk, Cuijk |
|
luis , luize , zelfstandig naamwoord, meervoud
, in de zegswijze luize hewwe. 1. streken hebben, zich beter voordoen dan men is. 2. lui zijn. – Luize as torre hewwe, 1. veel streken of kuren hebben. 2. een grote opschepper zijn. – Al bè je uit de luize, den bè je nag niet uit de nete, je bent slechts gedeeltelijk uit de problemen, houd er rekening mee, dat er nog meer problemen komen. – Zit je niet onder de luize, dan zit je onder de nete, je komt van het ene in het andere probleem. – Je komme van de luize in de nete. 1. je komt van het ene probleem in het andere. 2. je komt van de kinderen in de kleinkinderen. – De luize kenne je keêl of boite, kleinigheden kunnen zeer nare gevolgen hebben. – Uit de luize weze, uit de armoe zijn. – Onder de luize en snuize zitte, allerlei kuren of streken hebben. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
luis , loes , vrouwelijk
, luus , luske , luis. Hae zit zoo vol leuges, wie ’n houn vol luus: hij staat bekend als een fervent leugenaar. “Zoo plat wie ’n loes” wordt gezegd van een meisje of vrouw met vrijwel geen boezem. Hae zit wie ’n loes tösje twee naegel gekneepe: hij z Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
luis , leusj
, luis. Bron: Crompvoets, H. en J. van Schijndel (1991), Mééls Woordeboe:k. Meijel: Medelo. |
|
luis , lùis , zelfstandig naamwoord
, luis. 1. Zò èèrm as ’n lùis. Zò kaal as ’n lùis. 2.’ne Lùizebòs is een grote bos haar. 3. ’n Lùizetrèpke ontstaat als een onhandige moeder het haar van haar kinderen met een schaar trip-trap knipt. ’n Trapje voor de luizen zogezegd. 4. De beruchte lùizekam had heel fijne tanden om luizen en neten mee te lijf te gaan. 5. ’n Lùizepèdje (paadje) is een scherpe scheiding in het haar. 6. Het meervoud is hetzelfde als het enkelvoud. Z’ne kop zat vòl lùis. Bron: Naaijkens, J. (1992), Dè’s Biks – Verklarende Dialectwoordenlijst, Hilvarenbeek |
|
luis , luus
, lusie , luis; * a’j vitten wult kö’j wè ’n luus in een schoon hemp vinden: wie wil vitten, kan altijd wel iets vinden. Bron: Werkgroep Dialekt van het Cultuur Historisch Genootschap Raalte (1995), Nieuw Sallands Woordenboek, Raalte |
|
luis , loes , loeze, luus, loos , 0
, loezen , (Zuidoost-Drenthe, Noord-Drenthe). Ook loeze (Zuidoost-Drents veengebied), luus (Midden-Drenthe, Zuidoost-Drents veengebied, Zuidwest-Drenthe), loos (Midden-Drenthe) = 1. luis Aj mestkevers umkeert, zit ze under de loezen (Bui), Een goud zwien hef loezen (Bov), Hie hef loezen under het tuug kleerluizen (Sle), Hij hef een leven as een loes op een zeer kop een prettig leven (Bor), Dat mèensch is zo mager as brandholt, de loezen vrit hum op (Sle), Hij hef een luus in het haor of Die is een luus over de lever lopen is niet best te spreken (Eri), ook Die hef een loes in het oor (Zey), Hij kan gien luus kwaoddoen geen vlieg (Hgv), Hij kan nog gien luus knappen heeft geen cent (Hgv), Smerig en vies as het daor is, de luzen koomt oe bij de deure ientegen (Ruw), Het is hum de leste jaoren aordig goed egaone, hij zal nou wel uut de luzen wèzen in betere doen (Ruw), Daor kan gien luus een pote tussen kriegen het is erg goed afgewerkt (Hgv), Hou komp een aarm mensk an loezen en hou wordt e ze weer kwiet ja, als we dat eens wisten (Eev), Hie hef het laand zo kaol, ie kunt de loezen der wel met een zweep over jaogen (Dro), ook gezegd van kaal hoofd (Sti), In dat laand zit mij teveule hazebrood, het is zo schraol as een luus (Noo), Hij voert nogal staot, maar hij is zo kaal as een luus (Ruw), ...zo aarm as een loes (Nor), ...as de luzen bezit niets (Die), Hij schöt op as een loes op een teerkwast (Geb), ...as een luus op een teertonne (Dwi), Hij hef luus in de baord uitslag (Mep) 2. pit van de rozebottel (Zuidwest-Drenthe, noord) of meidoorn (Zuidwest-Drenthe, zuid) *Daor heur ik oe, zee dove Jaopik, en hij heurde een luus over de zolder lopen (ui); Je kunnen van een loes niet meer halen as het levend een arm iemand heeft geen geld (Klv); Op een kale kop is het makkelijk loezen vangen (Sle); Beter een loes in de pot, as heilemaol gien vleis (Nsch); Men hef meer last van de neten as van de loezen (Gas) Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
luis , luus
, lûzen , lusien , luis Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen |
|
luis , luis , zelfstandig naamwoord
, spr: IJ ee gin luis om dwood te slaon. Hij heeft geen geld. Bron: Verschuren, Frans (2000), Tètte-leurs Woordeboek. Zèège n'èn Schrijve meej plotjes, Etten-Leur. |
|
luis , luus
, luis. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
luis , lûis
, luizen , Zit nie ammel in'new haor te dabbe, ze zulle wél dènke dég'ge lûis héd. Zit niet steeds in je haar te krabben, ze zullen wel denken dat je luizen hebt. Bron: Hendriks, W. (2005), Nittersels Wóórdenbuukske. Dialect van de Acht Zaligheden, Almere |
|
luis , luus , zelfstandig naamwoord
, de; luis: echte luis, ook: bladluis en soortgelijke insecten Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
Luis , Luis , uitdrukking
, De Luis an de Ketting De naam van een logement in Oud-Beijerland in de 19de eeuw, waar buiten een hoop houten benen van landlopers lag. Als je zo’n houten been nodig had mocht je zonder vragen er één meenemen Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal. |
|
luis , luis , uitdrukking
, Hij heb gêên luis om dôôd te doen Hij heeft helemaal niets; Hoe kom een jood an luize Antwoord op een vraag, waarop iemand geen antwoord wil geven; Ze kenne liege datte luize op d’r kop borste Het zijn grote leugenaars Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal. |
|
luis , loés , lûis , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, lûis , lûiske , hoofdluis , loés; luis Zw: Zoe käol wie 'n loés. Zw: 'r Zit oonder d'n doûm wie 'n loés tössje twie nëgel. Zw: Zoe plat wie 'n loés: platzak. Zw. Géld wie drek en lûis wie dobbelsjtejn (zie 'geld'); lûis hoofdluizen lûis Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt |
|
luis , löske
, luisje. Bron: Luysterburg, J. e.a. (2007), Dialecten in het Zuidkwartier. Hoogerheide, Ossendrecht, Putte, Woensdrecht, Heemkundekring Het Zuidkwartier. |
|
luis , luus , zelfstandig naamwoord
, luis, hoofdluis, pietjes. Zie ook: pieties, piotters. Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie |
|
luis , luus , leus
, luis. Bron: Scholtmeijer, H. (2011), Veluws handwoordenboek, Almere. |
|
luis , loes , mannelijk
, luus , luuske , luis , Zoea erm wie ein loes. Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn |
|
luis , loês , loes , zelfstandig naamwoord
, luus , luuske , luis Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel. |
|
luis , loês , zelfstandig naamwoord, vrouwelijk
, luus , luuske , luis Bron: Feijen, Jan (2013), Zoeë Kalle Vae - Weertlands woordenboek, Weerd. |
|
luis , luize
, van je eige luize wor je ’t hardste gebete, van je familie moet je ’t niet hebben; eerst het-tie ’t van de luize en dan van de nete, eerst heb je last van je kinderen en dan van je kleinkinderen Bron: Grauw, Sibrand de en Gerard Gast (2014), ABC Dordt. Dordtse woorden en uitdrukkingen, dialect, verhalen en versjes, gedichten en straattypes, Asaprint Uitgeverij, Dordrecht. |
|
luis , lèùs , zelfstandig naamwoord
, löske , "luis; R.J. 'die hadden gin lùis'; Pierre van Beek – Om iemands welstand uit te drukken houdt men er in Tilburg ook een paar kernachtige uitdrukkingen op na. Zo zegt men van iemand bijv. dat ""hij geen luis heej om dood te trappen"", wat betekent, dat hij heel arm is. ""Geen luis in de mars hebben"" betekent hetzelfde en wanneer iemand ""zô hard is as 'nen spijker op z'nen kop"" dan is het met zijn materiële welstand al even erg gesteld. (Tilburgse taalplastiek 14 Nieuwe Tilburgse Courant – dinsdag 23 mei 1950); Van Beek - Hij voelde zich in die functie zeer op z'n gemak ""als 'n luis op 'n zeer hoofd."" (Nwe. Tilb. Courant; Tilburgse Typen afl. XIII; 28 maart 1958); Jan Naaijkens - Dè's Biks – 'lùis' zelfstandig naamwoord - luist zò èrm as ’n lùis; uitdrukking: Cees Robben - Vruuger zaate in de luis... En naaw vort in de neeten (19721208) [De prent gaat over de kosten van het sinterklaasfeest; na de tekst van Robben is een gedrukte ‘Voetnoot’ toegevoegd: ‘Luis moet men verstaan als kinderen. Neeten staan hier voor kleinkinderen.]; Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - hij liegt dètter de lèùzen óp zene kòp van barste (Pierre van Beek – TT '71); Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - irst vangen èn dan knippe (Daamen, Handschrift 1916)-de huid niet verkopen, voordat .. (Men kan luizen pas doden nadat ze gevangen zijn); Mandos - Brabantse Spreekwoorden (2003) - zó vêeg as en lèùs óp ene kam (Pierre van Beek – TT '73) - in doodsgevaar (variant: as en vèèreke óp enen bak: een mestvarken); Frans Verbunt: nen boer meej en vat lèùs" Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant |
|
luis , loe~s
, luus , luis Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. + |