Woord: Driekoningen
|
driekoningen , drijkeuningen , [zelfstandig naamwoord]
, Driekoningen. Nog ± 1870 liepen de Driekoningen nog in Westerwolde rond met de ster; zij zongen hun lied aan de deuren voor een metworst of een stuk spek. De schrijver Neuteboom heeft er een gedicht op gemaakt, te vinden in ‘t Mndbl. “Groningen”, III, 191, De aanhef luidt: Drij Keuningen namt heur staf ter hand En trekt deur ‘t Westerwoldsche land Mit de steern, dij veur heur henne dreit En ‘t licht, dat nooit nich oede geit. De weg is zo swoar en zo wied en zo veer, En heile oet ‘t Oosten, doar kumpt wie ja heer, Wie vuilt goar gein honger, wie vuilt goar gein dörst, Gein kòlde òf natten, gein hette òf vörst. , (Westerwolde) Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
Driekoningen , Driekeuninge
, Driekoningen (6 januari). Bron: Schelberg, P.J.G. (1986), Woordenboek van het Sittards dialect, Amsterdam |
|
Driekoningen , Driekònninge , eigennaam
, Driekoningen. Op 6 januari trekken de kinderen als koninkjes verkleed en voorafgegaan door een ster zingend langs de deuren. Het meestgezongen liedje luidt: Driekooninge, driekooninge, / Gif mèn ’ne nuuwen hoed. / M’nen aawe is versleejte, / òns moeder mag ’t nie weejte, / òns vaojer heejet gèld / Al òp de tònbank nirgetèld. De uitspraak kònninge (korte ò) komt zo goed als niet meer voor. Men hoort veelal Driekooninge. Bron: Naaijkens, J. (1992), Dè’s Biks – Verklarende Dialectwoordenlijst, Hilvarenbeek |
|
Driekoningen , Driekoningen
, 6 jan. Driekoningen, die leg of brek een brug dan begint het te vriezen of te dooien (Sti) Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
Driekoningen , Driykunningen
, Driekoningen. d’n zesden janewarie gaon ons jong as driykunningen roond, op 6 januari gaan onze kinderen verkleed als de drie koningen de deuren langs, om te zingen en wat geld of snoep te verdienen. Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden. |
|
Driekoningen , Driekeuningen , zelfstandig naamwoord
, Driekoningen Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
Driekoningen , driekunninge
, driekoningen Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk. |
|
Driekoningen , Driejkunninge
, Driekoningen Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen |
|
Driekoningen , Driekuueninge
, Driekoningen (6 januari) , Daag linge mèt Driekuueninge einen hanesjrej, mèt Sint Pieëter twieë en met Leechtemès tèlle wae neet mieë. Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn |
|
Driekoningen , Driekäöninge
, Driekoningen (6 januari); met Driekäöninge zeen de daag eine hanesjrei gelingdj – met Driekoningen zijn de dagen een hanenzang langer geworden (de draagwijdte van en 'hanesjrei' is ca. 800 meter, ca. 10 minuten gaans). Op Driekoningen werd in de vla of pudding die na het eten werd opgediend, een boon verstopt. Degene die de boon in de pudding op zijn bord aantrof, was die dag de koning zie ook hingstebal Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel. |
|
Driekoningen , Driekôoninge , zelfstandig naamwoord
, "1. zelfstandig naamwoord eigennaam; Driekoningen - de feestdag van 6 januari, in de Roomse kalender Epifanie, de openbaring van Jezus als mens; Jan Naaijkens - Dè's Biks - 1992 – - Driekònninge - Driekoningen [de o is in Beek dus kort]; Piet van Beers –uit: 'Kèrsemes 1996' – Ik hèb vur ènkele jaore terug/ unnen bôom meej klèùt gekòcht./ Èn...nao Driekooninge hèk 'm/ nao munne tèùn gebròcht. 1.1. Een van de beelden uit de Kerstgroep; Cees Robben: den zwarten driekooning die hèdde genèkt. [datum?]; 2. Samenstellingen; 2.1. Driekôoningezinge; Interview Van den Aker (1978), transcriptie door Hans Hessels (2014) - “Dan gingde Driekôonenge zinge, dan ginge ze de straoten aaf èn dan hadde zon mèndje bij, zon körrefke, èn dan krêede ooveral en paor (???) òf en snoepke èn zôo òf meense wòr ge ene sènt van krêegt èn agge dan tös kwaamt hadde meschien en kwartje òf tweej kwartjes…”; Henk van Rijen: op zis janewaarie gòn ze driekôoninge-zinge; Lodewijk van den Bredevoort (Jo van Tilborg) – Gaon zingen meej Driekôoninge waar nie zon succes. Oew haande vroren van oew lèèf en dan moeste nog den hille tèèd, dè sigarekiesje rèècht hauwe. In dè kiesje stond un braandende kèèrs, et waar un miraokel as ge die vlam op den hille lange, barre tocht aon kost haawe. Enne echte lampion, waor de miste kender meej langs de deuren gingen, zaat er bij ons nie aon. Wij behielpen ons èège mar meej un sigarekiesje. Et vroor det klapte, en oew haande hielde nie wèèrm. In de bôjem van et kiesje han ze meej enne gloeiende spèker gaotjes gebraand in de vörm van un ster, ge liept asset ware meej un lichtende ster te venten. Veul kiesjes heb ik in braand zien vliegen, in dè van men kos ik et kèrske amper aonhaawe, den héle tèèd waaide et èùt. Nèè dè Driekoningenzingen hè’k nôôt zon succes gevonden. Wè moeste trouwes meej al die plekzooi, diese in oew tas flikkerde, as beloning veur oew zingen. Ge waart nog nie ötgezonge of ze knikkerde de deur al dicht. (Kosset den brèùne eigeluk wel trekken? Jeugdherinneringen van een gewone volksjongen; 2006); 2.2. driekôoningenaovend; WBD (III.3.3:240) driekôoningenaovend; 2.3. Driekôoningefist; Piet van Beers –uit: 'Allòchtontjes' – Diejen dag zèn der nog veul/ zangerkes gewist./ Dès èlk jaor opnuu/ meej 't Driekooningefist. 2.4. Driekôoningelieke; Piet van Beers –uit: 'Traditie' – Ik was de Kèrstbôom af òn 't tèùge./ Toen stond er iemand òn de bèl./ Ze zonge 'n Driekoningelieke./ Ge kènt dè vèrsje toch nog wèl. 3. Afgeleide verbeeldingen; 3.1. weversterm; WBD Driekôoninge (II:1008) - drie naast elkaar gelegen 'smètte', ten teken dat een stuk (weefsel) vol was. Lambert de Wijs – 1928 - ""Kunde vandaog niet naar 't durp?"" ""Dè leet 'r aon of dè de drie koningen op komst zèn."" ""Ze zitte precies tege de veurboom."" ""Dan rij 'k om tien ure naar 't durp."" (...) Dit gesprek had plaats voor 'n groote veertig jaren, in de weefkamer van een eerzaam weversechtpaar aan den Heikant. (...) Dat naar 't durp gaan werd altijd vooraf gegaan door de komst van de drie koningen. Ter verklaring hiervan diene, dat elk stuk ongeveer 12 smet lang was. De smetten nu, 'n teeken van roode aard, ""rooièèrd"", werden van 1 tot en met 11 gemerkt; de twaalfde echter met drie teekens; 'n ingenieus wever had hiervoor den naam van ""drie koningen"" uitgedacht. Gerard van Leijborgh - Wanneer een stuk „vol"" was dan kon de wever dit reeds van te voren zien aankomen, want dan zag hij niet één, doch 3 smetten bij elkaar. De wevers noemden dit de „Drie Koningen”. (De laatste Tilburgsche huiswever 4, Nieuwe Tilburgsche Courant, 22-11-1940 - Aan het woord is Frans van Geloven, de laatste huiswever.); 3.2. kaartterm (familietaal?); WTT 2012 - bij het kaartspel zwikken: alle drie de kaarten zijn 'heren'; als bod ook genoemd 'zes jannewaarie' (ca. 1970)" Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant |
|
Driekoningen , Dreejkeuninge
, Driekoningen Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. + |