Woord: rooien
|
rooien , reuyen
, onkruid wieden. Holl. roeijen, uitroeijen. Holst. Gr. ruden, en ruiden. Isl. at rya, plukken. hefi rûd, ik heb geplukt. Hd. rotten. Isl. at rydia disturbare. Bron: Halbertsma, J.H. (1835), ‘Woordenboekje van het Overijselsch’, in: Overijsselsche Almanak voor Oudheid en Letteren 1836, Deventer: J. de Lange. |
|
rooien , rooden , transitief werkwoord
, rooien, delven, graven; aardappelen rooden, boomen rooden, het onkruid uitrooden, opruimen, zuiveren. Bron: Bouman, J. (1871), De Volkstaal in Noordholland, Purmerend. |
|
rooien , reuden , [werkwoord]
, het uitgraven van aardvruchten, als aardappels, wortelen enz. Ook Dre. Kil. roeden, roden, extirpare, eradicare. De. utrydde. Nd. raden. Hd. reuten, roden. Bij Bor, Ned. Oorl. i. bl.544 (uitg. 1679): 'Tot uitroedinge der valser leringe .... souden zij gebruiken dese middelen'. Visser en Amersfoordt, a.w. iii. bl.332: 'ende sij woerpen dat muerwerck onder den voet, ende rodent uut.' In het 'Ost-Friesenlied der Ober-Hasler', achter Wirsen, Diss. de Colonia Suecorum in Helvetiam deducta, Ups. 1827. heet het stroph.72 'Reithauen war ihr Geigenbogen', waarop de schrijver p.xxi aantekent: 'Suetice est Rothugga, eradicare et de silvestri agro extricando quotidie usurpatur.' Bron: Boeles, P. (ca. 1875), Idioticon Groninganum. Vergelijkend woordenboek van den Groningschen tongval, uitgegeven door Siemon Reker, 1977, Egbert Forsten & Profiel. |
|
rooien , roon
, rooden, van aardappelen, enz. Bron: Molema, H. (1889), Proeve van een woordenboek der Drentsche volkstaal in de 19e eeuw, handschrift |
|
rooien , raoën
, rooien. Bron: Gallée, J.H. (1895), Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect, aanhangsel Twents |
|
rooien , róën , zwak werkwoord
, rooien, wieden, delven. Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak |
|
rooien , rooien
, tot overeenstemming komen, ’t eens worden; zij kennen ’t nijt rooien. Zie ook: rooi. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
rooien , ruden
, woelen in ’t bed en dit zoodoende in wanorde brengen; tegen zoo iemand, en ’t geldt in dezen natuurlijk kinderen, zegt men: bist ’n rudōm; Oostfriesch rüder, rüdewold. – Ook = ruien; fig.: in ’t ruden wezen = er minder gezond, welvarend uitzien, als het eene ongesteldheid betreft die wel langdurig, maar niet gevaarlijk is. (Zie ook: ruden 1.) Deensch rode = woelen, rondwentelen. Kil. ruyten = verdelgen, verwoesten. Alzoo verwant met: roeien, in: uiroeien. Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
rooien , ruden , reujen, reuden
, ruden (Oldampt) = reuden (Ommelanden) = reujen (Langewold) = rooien van aardappelen, wortelen, knollen; van aardappelen zooveel als losmaken (oetzetten) en opzamelen. – De uitdrukking: veur ’t ruden te duur wezen, eig. zooveel als: de vrucht is niet zooveel waard als de kosten van het rooien bedragen; fig.: meer schulden dan bezitting hebben. (Men zegt het zelfs van geheele dorpen.) Oostfriesch rüden, Hoogduitsch reuten = uittrekken, uitrukken, enz. Bij Hooft ruiten = plunderen, bij Kil. ruyten en rooven. West-Vlaamsch reiten, reien. bij Kil. reten, en: gruyten. (De Bo). Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887) |
|
rooien , rooien , zwak werkwoord, transitief, intransitief
, Zie de wdbb. In verschillende opvattingen. –1) Uit de bet. op een regel schikken, richten. – a) Passen en meten. || Ik ken ’et zo net niet rooien (zo precies regelen, zo nauw nemen). Rooi ’et maar zo nauw niet (sla er maar een slag naar). Ook Stad-Fri. – b) Mikken (bij het knikkeren). || Je moete op die aâre knikker rooien. Ik rooide niet op jouwes (die van jou). – c) Schatten, berekenen. || Heb ik dat niet goed ’erooid; der benne net glazen genoeg. Alle eten op en toch niemand te kort, dat’s knap ’erooid! Ik rooi, dat-i nou wel gauw thuis kommen zel. – d) Gissen, raden. || Ik zel er maar ers na rooien (raden). 2) Uit de bet. in orde schikken. – a) In orde brengen, klaarspelen, redden. || Zien maar hoe dat je ’et rooit. Heb-je nou al na Zaandijk ’eweest, hoe heb-je ’m dat ’erooid? Hij zel ’et ’em wel rooien; ’t is ’en gauwe vent. Ik ken ’et mit Piet allienig niet rooien, ik moet er ’en aâre knecht bij nemen. Ook in het Stad-Fri. en elders. – b) Het met iemand kunnen klaarspelen, het goed met hem kunnen vinden. || Ze kennen ’et goed mit mekaar rooien. Ik ken ’et mit me broer niet rooien. – Ook bij houtzagerijen van de zagen gezegd. De punten der zaag recht knijpen, zodat ze in de rooilijn komen. – Vgl. rooiijzer. 3) Uit de bet. op een regel geschikt zijn, zodat het een met het ander overeenkomt. – Gelijken. || Hij rooit op zen vaar (vader). Ze rooien wel wat op mekaar, maar ze benne toch niet krek ’etzelfde. Waar rooit dat ok op? Nou hoor, dat rooit er niet na, of: ’t rooit er op gien enden nê (het lijkt er in de verste verte niet op, ’t is heel iets anders). Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971) |
|
rooien , roeien , rooien , zwak werkwoord
, Zie de wdbb. – Popjes roeien, kinderen halen; zie pop. Te Oostzaan zeggen enkele oudjes in deze zin rooien. || Hij (de vroedmeester) het zes kinderen bij me wijf ’erooid. – Vgl hardroeier. Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971) |
|
rooien , rooien , zwak werkwoord
, Wi hebt et erooit: wij hebben het gered Bron: Jonker, L. & H.G. van Grol (z.j., ca 1940), Woordenboek dialect van Vriezenveen |
|
rooien , rôen , ,
, rôede, erôed (met lange oe gesproken), rooien van aardappelen. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
rooien , ròòie , ,
, klaren: Ze kenne-n-’t iet ròòie. 2. opschieten met elkaar. Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen |
|
rooien , reuden , ruden , [werkwoord]
, Ik reu, doe rudst, hai rudt; ik reude, rudde; heb reud, rud. , rooien. Eerappelreuden of -ruden = eerappelkraben. Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
rooien , rooien , [werkwoord]
, richting houden. Hai kon ‘t pad nait rooien. ‘t Rooit gain waal of kaant, ‘t rooit naarns noa = ‘t raakt kant noch wal. ‘t Rooit ter nait noa = ‘t lijkt er niet naar. Zai kinnen ‘t nait rooien = zij worden het niet eens. Ik kon ‘t nait langer rooien = klaar houden. Zie rooi = richting. || rooi Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen |
|
rooien , roen , zwak werkwoord
, wieden. Earpl roen, aardappels steken Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl. |
|
rooien , roojn , zwak werkwoord
, 1 begroten, 2 betrappen, 3 klaarspelen Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl. |
|
rooien , reuden , rudern
, rooien Bron: Steenhuis, F.H. (1978), Stoere en Olderwetse Grunneger Woorden, Wildervank: Dekker & Huisman |
|
rooien , ruden
, 1. rooien. 2. ruien (van vogels) 3. sloten schoonmaken. 4. woelen Bron: Steenhuis, F.H. (1978), Stoere en Olderwetse Grunneger Woorden, Wildervank: Dekker & Huisman |
|
rooien , rôde , werkwoord
, 1. Rooien. | Ze benne te piepers roden. 2. Opruimen, schoonmaken. | We gane murgen zolder rode. Vgl. Middelnederlands róden. Zie het N.E.W. onder rooien. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
rooien , rooie , werkwoord
, 1. Op een regel schikken, richten, passen en meten. | Ik ken ’t zô net rooie. Rooi ’t maar niet zô nauw. Vgl. het N.E.W. onder rooien 1 = in de rooilijn zetten, berekenen, in orde brengen. 2. In orde schikken, redden, klaarspelen | Ik ken ’t allien wel rooie, ’oor. 3. Goed overweg kunnen, kunnen samenwerken. | Die twei kenne ’t goed mit mekaar rooie. 4. Lijken op, eigenlijk op een regel schikken, zodat het een met het ander overeenkomt. | Hai rooit op z’n vader. Zegswijze dat rooit er op, dat ziet er goed uit, dat lijkt erop, dat is dik in orde. – Dat rooit nerges op, dat lijkt nergens op, dat is geen manier van doen. – ’t Rooit kat nach varken, zie de vorige zegswijze – Ze rooie d’r op of ze aarde d’r nei, ze zijn van hetzelfde soort of slag. Vgl. Fries roaije. Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer |
|
rooien , rodden
, 1. krabben. 2. fietsen op oud karretje (liefst hard fietsen). Bron: Bos-Vlaskamp, G. e.a. (1994), Olster woorden, Olst. |
|
rooien , rooien , zwak werkwoord, (on)overgankelijk
, 1. klaarspelen, het redden Wie as wie der noe veurstaot, rooit wie het wal mit mekaar (Bco), Wij kunt het goed met mekaar rooien goed met elkaar overweg (Eke), Hij rooit het niet redt (Sle), Wij hebt het mooi erooid mit het weer, alles is dreuge binnen (Bro), Precies op tied, dat he’k mooi rooid (Klv) 2. kant noch wal raken (Zuidwest-Drenthe, Midden-Drenthe, Kop van Drenthe) Het rooit nargens naor, wat hie zegt (Dwi), ...naarms op... (Row), Het rooit er niet op lijkt er niet op (Hijk), Het rooit er gien haor nao raakt kant noch wal (wb:Bor) 3. rechte lijn houden (Kop van Drenthe, Midden-Drenthe, Zuidoost-Drents zandgebied, Zuidwest-Drenthe, zuid) Hij kan het niet rooien hij slingert er over (Row) 4. mikken (Zuidoost-Drents zandgebied, Midden-Drenthe, Kop van Drenthe, Zuidwest-Drenthe) IJ moet goed rooien op de neuten met neutienschieten (Sti), Zij wil geern in de raod, daor rooit zij op (Hgv), Ik weet niet waor ij op rooit, maor volgens mij zit ie verkeerd (Bei) Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
rooien , roon , reuden, reuien, rooien, raon , zwak werkwoord, overgankelijk
, (Zuidoost-Drents zandgebied, Midden-Drenthe). Ook reuden en reuien (Kop van Drenthe), rooien (Zuid-Drenthe, Noord-Drenthe), raon (Zuidwest-Drenthe) = 1. rooien Vrogger rooiden ze de eerappels mit de vorke, later krabden ze ze uut de grond en nou rooit ze ze mit de mesjiene (Hol), ’s Winters gungen ze wel stobben rooien (Anl), Wij moeten die hege der uut rooien (Eri) 2. steken Aj visken willen, moej pieren reuien (Nor), Ze wilt nog even pieren rooien (Eke), z. ook wuppen Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
rooien , ruden , zwak werkwoord, onovergankelijk
, (Kop van Drenthe) = krabben De hounder zit aal in toen te ruden (Eev), z. ook rutern Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum |
|
rooien , rooien
, volbrengen. dè rooit ie nie, dat krijgt hij niet klaar. Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden. |
|
rooien , rôên
, (Gunninks woordenlijst van 1908) zie rooien Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen |
|
rooien , roenen
, (Kampereiland, Kamperveen) wieden Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen |
|
rooien , roojn
, taxeren, schatten. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
rooien , roen
, onkruid plukken, wieden. Wie laagn te roen tussn de riejn eerpels. Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde. |
|
rooien , rooien , roden , werkwoord
, 1. rooien (van aardappelen, bieten, bomen) 2. een stuk grond afwerken door aardappelen e.d. eruit te halen 3. mikken, richten op 4. taxeren, schatten, schattenderwijs goed uitvoeren 5. klaarspelen 6. juist zijn, lijken Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
rooien , roeien , ruien, rujjen , werkwoord
, rooien en verdelgen, uitroeien, bijv. Ik roei dat onkruud d’r hielemaol uut Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte. |
|
rooien , rooie , werkwoord
, rôôi, rôôide, gerôôid , 1. rooien Alle hooistoove langs d’n bôôgerd binne gerooid Alle knotwilgen langs de boomgaard zijn gerooid 2. doorstaan Ze rôôie het goed Ze redden zich best Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal. |
|
rooien , rooje
, volbrengen Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk. |
|
rooien , rwôôie
, rooien. Bron: Luysterburg, J. e.a. (2007), Dialecten in het Zuidkwartier. Hoogerheide, Ossendrecht, Putte, Woensdrecht, Heemkundekring Het Zuidkwartier. |