INT Dialectwoordenboeken

Woord: aan

aan , an , Aan.
Bron: J.A.V.H. (18e eeuw), Haagsch Nederduitsch woorden-boekje. Den Haag: Johannes Mensert. Uitgegeven in: Kloeke, G.G. (1938), ‘Haagsche Volkstaal uit de Achttiende eeuw’, in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 57, 15-56.

aan , [zonder] , ane , was in onze oude taal, gelijk nog ohne bij de Duitschers, zonder, en schijnt ook te Breda gebruikt te zijn geweest; zie VAN VLIET, Recht van successie in stad en lande van Breda, Bl. 3, in de annotatiën, alwaar het uitgezonderd beteekent. Het komt ook voor in het Landrecht van Averissel, door MELCHIOR WINHOFF, bl. 451, not. 71: “ende eyn man de gued under hadde gehad dre en dertich jaer sees weke ende dre daghe ane rechte bisprake.” In het Angel-Saks. is het an. In het oud Duitsch en Frank-Duitsch was het ook an, ana en ano. In het plat-Duitsch is het nog ane. Bij MELIS STOKE, uitgave van HUYDECOPER, 2. D. bl. 220 en 221, vindt men aen haren danck, d.i. zonder haren danck, huns ondanks. In vervolg van tijd heeft men bij onze ouden meer oon gebruikt, blijkens SPIEGH., Hertsp., 1. B. V. 380, alwaar zie VLAMING, 466 en 523; 2, 213; 5, 47; en BREDERO, in Roderich en Alphonsus, heeft: “Ghy die oon reen of onderscheyt / De menschen wuften zin beleyt.” En in zijn groot Liedeboek: “De Typhon straf en streng oon mans hulp ging verwecken.” VONDEL heeft zelfs nog ergens oon artzeny. Bij PHILIP NUMAN, Strijt des gem., is het onge, fol. 16, b. Van dit oon is nog overgebleven onze onafscheidelijke particula privativa on, welke eertijds afscheidelijk was, en bij KILIAAN voorkomt in de beteekenis van sine, absque, praeter, citra.
Bron: Hoeufft, J.H. (1838), Aanhangsel op de proeve van Bredaasch Taal-Eigen, bevattende ophelderingen van eenige in onbruik zijnde woorden en spreekwijzen, in oude Bredasche stukken voorkomende, Breda.

aan , aan , Veel zegt men hier bijv. aan de kerk wonen, aan den handwijzer wonen, voor hetgeen men elders uitsluitend zegt, bij de kerk wonen, enz. dat hier ook m
Bron: Panken, P.N. (1850) Kempensch taaleigen, Idioticon I, A-Z, Idioticon II, H-Z, red. Johan Biemans, 2010, Bergeijk.

aan , an , aan. [Aanvulling J. van Lennep: voor aan is zoo weinig een Dordracisme, dat men het, geloof ik, door negen tienden onzer landgenooten in het gemeenzaam gesprek hoort zeggen, even goed als zy me of m’n en z’n zeggen voor mijn en zijn, zoo dikwijls er op die pronomina geen klemtoon valt. Schrijven zal ’t wel niemand behalve Multatuli; maar de uitspraak geloof ik, is, behalve in ’t witgedaste diskoers, de juiste.]
Bron: Bisschop, W. (1862), ‘Het Dordsche taaleigen. Bijdrage tot de kennis der Hollandsche dialekten’, in: De Taalgids 4, 27-48.

aan , an , voorzetsel , aan.
Bron: Boeles, P. (ca. 1875), Idioticon Groninganum. Vergelijkend woordenboek van den Groningschen tongval, uitgegeven door Siemon Reker, 1977, Egbert Forsten & Profiel.

aan , an , anne , 1. aan, ook in samenstellingen, ook Gron. Zie echter aa. 2. voor: an, ook in samenstellingen: anneholden, annespreken, anneraonen, enz.
Bron: Molema, H. (1889), Proeve van een woordenboek der Drentsche volkstaal in de 19e eeuw, handschrift

aan , an , bijwoord, voorzetsel , aan.
Bron: Gallée, J.H. (1895), Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect, aanhangsel Twents

aan , an , bijwoord, voorzetsel , aan; de karke, de schóle is an, de kerk, de school is begonnen.
Bron: Gallée, J.H. (1895). Woordenboek van het Geldersch-Overijselsch Dialect. Deventer: H.P. Ter Braak

aan , an , term bij het dekken met stroo of riet. De dekker roept aan zijn helper, tegennaier, omdat hij moet tegennaien, nl. aan den binnenkant den draad bevestigen, enz.: an! wanneer de draad vast zit; is de schoof (of: zijn de schooven) naar eisch gelegd en wordt zij door den draad vast geknepen, dan roept hij: biezet! (bijgezet), en is de draad dan op nieuw vastgemaakt: weg! (ga verder).
Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887)

aan , an , aan, ook in alle samenstellingen; ’t het ’r an, of: – wèl an (’t heeft er wel aan) = ’t zel zien bezijn hebben (’t zal zijn bezien hebben) = er valt wel iets op af te dingen, ’t is zoo zeker niet; ’t gelag is an = het bestelde, of: het bijeengebrachte geld is verteerd; ’t is ’t ’r altied op en an = – op en weg = zij hebben nooit iets bespaard, ook: geen goederen, bv. kruidenierswaren, in voorraad; is niks van an = ’t is niet waar, ’t is een leugen; ’k heb niks an mie = ik ben geheel zuiver van ongemak (luizen); ’t land is an, of: anboud = - uitgebouwd en heeft daarom behoefte aan mest of rust, enz.; de vreierei is an = de verkeering duurt nog voort; ’t wel an tied hebben = tijd genoeg hebben; zich ’t wel an tied doun = iets zonder overhaasting verrichten, er den tijd voor nemen; hest hōm nijt an west = gij hebt den knikker, noot, enz. niet geraakt; ie maggen narns ankomen = gij moogt niets aanraken; wie hebben narns an west = wij hebben nergens gepleisterd; ik heb hōm d’r over an west = heb hem erover gesproken; ook: - om verzocht; zij goan an ’t eten = zij gaan aan den maaltijd; goat moar an ’t eten = gaat maar aan tafel. Zoo ook: oan ’t schrieven, visken, swemmen, enz. goan. – hij ken hōm wel an = is sterker dan zijne tegenpartij; hij duurt ’t wel an (nl. zijn geld) = hij is niet spaarzaam, eerder verkwistend; altied an = onophoudelijk; hij zit ’r an = heeft proces-verbaal gekregen; ’t zit ’r nijt an = wij kunnen ons die uitgaaf niet veroorloven; ’t zit ’r wel an = zij kunnen dat wel doen, zij hebben geld genoeg (ook elders); bie ons an hoes = bij ons thuis; an de grond liggen = tegen den grond gesmeten zijn, en fig.: aan lagerwal zijn; dei kant an = dien kant op, of: uit; oostan = oostwaarts van ons; niks an (iets) hebben = niets daarvan in eigendom bezitten; nog ’n joar an hebben = nog een jaar huurder van het land zijn; is niks an = ’t bevalt niet, ’t is vervelend; hij komt mie an = hij raakt mij aan; an en van de stad (of: van ’t loug) wonen = wel buiten, maar toch in de onmiddellijke nabijheid van de stad (of van de kom van het dorp); an langs (of: lans), pleonasme voor: langs, in: an langs slieren; hij lopt ’r stoef an langs = onmiddellijk langs (bv.) dat huis; wie kennen d’r nijt an eten, bv. van vruchten in den tuin, zooveel als: wij hebben er te veel van, meer dan wij kunnen gebruiken; hij was mie an om geld = hij wilde geld van mij leenen; an kerk wezen = lid zijn van een kerkgenootschap; nijt an hebben = uit verkiezing weinig kleeren dragen, niet zooveel aan ’t lijf hebben om tegen de koude te beschutten, te dun gekleed gaan; hij wōl d’r nijt an = daartoe was hij niet te bewegen, en eig.: hij wilde niet bijten; zij ’s hoog an = zij is boven haren stand getrouwd, en ook: zij dient bij groote lui; de kinder bin altemoal goud an = zij zijn allen goed af, zij hebben een goed huwelijk gedaan; doar mout ’t moar op an = daar moeten wij ’t maar op aanhouden, dat, of: die moeten wij maar kiezen; an de gulden, enz. = bijna een gulden; hij ’s nijt an west = hij heeft geen deel genomen aan het Avondmaal; Spreekwoord: Zoo d’r an zoo d’r van = ’t Nederlandsche Zoo gewonnen, zoo geronnen. Zie ook aa, en: an tou; Middel-Nederlandsch an, aen, voorz. en bijwoord; West-Vl. an = aan, ook Saks. Hoogduitsch Friesch Oud-Hollandsch.
voor, in: doar hei geliek an; ’k heb d’r gijn zin an, enz.
(aan), overtollig in: veur kerktied an = vóór kerktijd.
an en van, voor: te huis en van huis: oom is gedurig an en van = oom heeft buiten ’s huis vele bezigheden.
Bron: Molema, H. (1895), Woordenboek der Groningsche Volkstaal in de 19e eeuw (handschrift met aanvullingen op gedrukte editie uit 1887)

aan , aan , an , (steeds an) , bijwoord, voorzetsel , 1) Voorzetsel || Ik heb ’et an de tijd, ik heb tijd, ik heb de tijd aan mij. – De uitdr. komt ook bij HOOFT voor, b.v. Warenar 435: “Alsewe te nacht niet slaepen gaen, zoo hebbe we ’t an de tijt”, en 1153: “Daer sprak ik jou gaeren af, hadt jy ’t an de tijt.” – Evenzo Fri. an tiid of an ’e tiid. An me lijf niet! (met nadruk op lijf), om de dood niet, in géén geval. || “Willen we na huis gaan?” “Nee, an me lijf niet na huis toe!” An me lijf geen quadrille! (laten wij toch in ’s hemelsnaam geen quadrille dansen). – Aan mijn lijf zal wel gelijk staan met: ik zou het niet willen, al ging het aan mijn lijf (leven), al moest ik er an sterven. An ... toe, tot aan. || Aen ’t Westland van ’t Ventje (een stuk land) toe. Priv. v. Westz. 543 (a° 1638). ’t Was van de brug an Krommenie toe erge smerig. Ze is an Kersmis toe bij ons ’eweest. – Zo ook in het Stad-Fri. 2) Bijwoord – An zijn, lidmaat van de kerkelijke gemeente zijn. || Je benne ommers al an? – Ook in het Stad-Fri. Vgl. alaan, inverdan, VAN KANT AAN op kant I, kirrie-kirrie, neerwerdan, opperdan, ovverdan, POOT AN op poot I, REED AN op reed III, uitverdan, weeraan, zijd-an.
Bron: Boekenoogen, G.J. (1897), De Zaanse Volkstaal. Deel II: Zaans Idioticon - Aanvullingen. Zaandijk (herdruk 1971)

aan , an* , (bldz. 496) vgl. bakkeran *: vgl. verder om -an * (bl. 297) en om en an * (bldz. 549), alsmede “aankunnen” bij v. Dale. Zie ook: an -tou en vōrt *. – Ook = ’t Nederlandsch “in”, bvb. in: ’k heb d’r gijn oarighaid (of zin) an, doar hei’geliek an (en omgekeerd: in de proat hollen); zoo ook in: zok tegenanzetten, Nederlandsch zich tegeninzetten = van zich zetten of zich er overheenzetten, vgl. ofstellen * (bl. 548). Zie voorts: an wezen en: op zitten , alsmede angoan * (ook de aanteekeningen.)
Bron: Ganderheyden, A.A. (1897), Groningana – Supplement op H. Molema’s Woordenboek der Groningsche Volkstaal, Groningen (reprint 1985)

aan , an , voorzetsel , op of in. Bv.: H(i)ee wont an ’n Barg, an de Welle, an de Haven, op de Kò(r)te Bissemstraote, op de Hòfstraote, op de Rikmanstraote, op ’n Poot, op ’n Brink. Op meestal bij breede en korte of oploopende straten en bij pleinen; bij andere straten en bij stegen: in. Bij plaatsbep. met an en op wordt het bep. lidw. dikwijls, vooral vóór b of p, verkort tot ’n. Bv.: An ’n Barg, op ’n Barg, op ’n Brink, an ’n Platvôt, op ’n Poot. Soms wordt het geheel weggelaten: Op Karkhòf, op Pòthöf.
Bron: Draaijer, W. (2e druk 1936), Woordenboekje van het Deventersch Dialect, Deventer: Kluwer.

aan , ån , aan; hei is mi wier ån: hij heeft mij ingehaald; de schoule is ån: de school is begonnen; hei is ån et haiken: hij is bezig met harken; het is ån tusschen dei bäiden: die twee zijn het eens; het is dikke ån
Bron: Jonker, L. & H.G. van Grol (z.j., ca 1940), Woordenboek dialect van Vriezenveen

aan , an , , , 1. bijw. Azzəwe an waere, met de schuit thuis. De bom wier anezettət, op het strand gezet. Opte zös weke waere we an. Hij is an, hij heeft alles afbetaald. 2. voorz. in de richting van. An zâe, zeewaarts. We benne de hâel’ ochtend an zâe komme gaen. Hij lâat an zâe, hij gaat verder van den wal, met den kop van den wal af. An zâe van de straet, verder in zee dan de straet ligt. De zeilen komen an de wind, als ze niet meer dragen, maar de wind van voren er in slaat. An de wind!, waarschuwing aan den roerganger ’k Gae an me frokje, me boezeroentje, me overhemmetje, met mijn frokje enz. aan. An mòòte, an flenters, an stikke. An zwijm legge, in zwijm liggen.
Bron: Overdiep, G.S. (1949), Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee, Antwerpen

Aan , Ane , Aan; Anne; Oane , [eigennaam] , mansnaam. Geslachtsnaam Anemoa. Vrouwennaam Aanje, Aantje.
Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen

aan , aan , [voorzetsel] , 1 aan. Aan toavel, aan laand komen. Hai ligt aan de grond; fig. = hij is op. Aan zied = aan de kant; fig. opgeborgen; afgedaan. Aan zied goan = a. zich verbergen; b. naar bed gaan; c. sterven. Ik heb ‘t wel aan tied = ik heb ruim de tijd. Hai dut zok ‘t wel aan tied = hij neemt er alle tijd voor. Hai is aan ‘t Lutje Kerkje = hij behoort tot de Afgescheiden Kerk.; 2 in ‘t bezit van. Wie willen ‘t hoes aan ons zulf hòlden. Hai het ter niks aan = niets er van behoort aan hem. Zo der an, Zo der van, Zo gewonnen, zo geronnen.; 3 tot. Wie zellen wachten aan ankom Maai. De rek van Poaske aan Pinkster is zo laank nait.; 4 bijna. ‘t Kost aan de gulden. Der binnen aan de twinteg.; 5 aangeraakt. Ik heb hom nait aan west. Naarns aan komen! Fig. Ik heb hom der over aan west = ik heb hem er over gesproken; ik heb ‘t hem verzocht.; 6 Ik heb ter gain oareghaid aan, der is niks aan = ‘t is vervelend.; 7 Der is niks van aan = van waar.; 8 in. Ik heb ter gain zin aan. Doar heb ie geliek aan.; 9 Zie der aan; 10 zie aan mouten mit; 11 zie der aan hebben.; 12 aan, als bijwoord. Wie hebben ‘t veur de wind aan. Doar mout ‘t op aan = die kant moet het uit. Hai is bakker aan = hij zit er aan vast; hij is er gloeiend bij. ‘t Is krap aan honderd gulden = bijna.; 13 aldoor, voortdurend. ‘t Dundert hail dag aan. ‘t Regent mor aal weer aan!; 14 aan ‘t eind; op de plaats waar men wezen moet. Snik is aan. Ik bin aan = ik ben bij met mijn werk. Ik roak aan = ben haast klaar.; 15 aan ‘t eind; op. Ik bin aan mit mien geld.; 16 aan de beurt. Ik bin eerst aan.; 17 aan de gang. ‘t Vuur, schoul, kerk, vrijerij is aan. Hou is ‘t aan komen?; 18 aan ‘t lijf. Hai het n nij pakie aan. Ze haar niks aan en om = zij had haast geen kleren aan ‘t lijf.; 19 de richting aanduidende: Dij kaant aan; Oostaan.; 20 drukt de toestand uit. Zai is hoog aan = zij is voornaam of doet zich voornaam voor. Heur kinder bin ook apmoal goud aan = zijn allemaal goed af.; 21 tegen. Ik kin der nait aan aarbaiden, lopen = ik kan zo gauw niet.; 22 ter versterking achter een gebiedende wijs: Nou, heur es aan! Begriep es aan!; 23 ter versterking van een vriendelijk woord tegen kinderen of van een medelijdend woord. Kom mor hier, mien laive lutje Janman-aan! Ik zel die helpen, mien aarme stumper-aan! Niet Westerkwartier; 24 Wat betreft: Aan hom te heuren, is ‘t apmoal best = als men hem hoort.; 25 in ruil voor: Zai kregen winkelwoar aan bòtter en aaier. Zie spek aan spinnen.; 26 Goa moar eerst aan ‘t sloapen = ga slapen. Zo: ze goan aan ‘t speulen; hai gaait aan ‘t maaien enz. Ga werken = goa aan ‘t waark. Ga lopen! = loop hin.
Bron: K. Ter Laan (1952), Nieuw Groninger woordenboek, 2e druk (herdruk 1989), Groningen

aan , an , voorzetsel , aan, tegenaan, tegen, vlakbij. Eenn an n kop houwn, iem. aan ’t hoofd slaan; biej eenn an t hoes, bij iem. thuis
Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl.

aan , an , bijwoord , waar, zeker. eenn wier an wean, iem. weer ingehaald hebben; zoo an goan, zo vanzelf overkomen; wat geet oew an, wat bezielt je; wat an loopm, wat vlugger lopen; groot an wean, erg bevriend zijn; dr is niks van an, er is niks van waar; noa an, op 't nippertje; dr is wat van an, 't is tamelijk erg
Bron: Schönfeld Wichers, K.D. (1959), Woordenboek van het Rijssens dialect, herdruk 1996, z.pl.

aan , ’n , waarschijnlijk relict van het voorzetsel an = aan. In een tijdsbepaling als ‘’n zundeg’ kan ‘’n’ zowel naar de toekomst als naar het verleden wijzen. Vgl. ik moet ’n zundeg te kermis, ik moet de komende of aanstaande zondag naar de kermis; ik hew ’m ’n zundeg nag sproken, ik heb hem de afgelopen zondag nog gesproken.
Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer

aan , an , bijwoord, voorzetsel , Aan. Zegswijze an weze, 1. Zijn portie gehad hebben. 2. Zijn schuld betaald hebben. | Ik ben an bai de bakker. 3. Blut zijn. Vgl. Fries oan weze. – D’r mee an weze, het zat zijn, vermoeid zijn. Vgl. Fries der mei oan wêze – Wat moet ik deer mee an, wat moet ik daarmee aanvangen, hoe moet ik dat probleem oplossen? Vgl. Fries hoe moat ik der mei oan? – Ientje an moete (wulle), iemand moeten of willen spreken. – Deer moet je duur an, dat moet je duur betalen. Vgl. Fries earne djûr oan moatte. – ’t Ken lang an, het kan lang aanhouden, het kan lang goed gaan. – Deer is niks an, 1. daar is niets aan te beleven. 2. Dat is niet moeilijk. – ’t Is dik an, ze zijn dikke vrienden, ze hebben stevig verkering. – Erges op an moete, ergens naar toe moeten. – Deer kè je van op an, daar kun je zeker van zijn. – Deer houwe we ’t op an, dat houden we voor afgesproken. – D’r án wulle, graag willen eten of drinken. – Ik wul d’r nag niet an, ik kan het nog niet geloven. Vgl. Fries it wol my net oan. – Ik hew ’t er nag van op an, ik ben er nog verbaasd over, sta er nog versteld van, – ’t Gaat er deer leuk op an, het gaat er daar vreemd aan toe. – Dat is tot déér an toe, dat daargelaten, dat is het ergste nog niet. – Zô d’r an, zô d’r van, zo gewonnen, zo geronnen. – An en bespan (is twei), knikkerterm (verouderd). De knikkers lagen ‘an’ als ze vast of vlak naast elkaar lagen, ‘bespan’ als de afstand tussen twee knikkers met uitgespreide duim en pink kon worden overspannen.
Bron: Pannekeet, J. (1984), Westfries Woordenboek, Wormerveer

aan , á , (aan), heej haed um d’r á: heej haed verloare mit b.v. toepe.
Bron: Kuipers, Cor e.a. (1989), È maes inne taes. Plat Hôrster, Horst.

aan , an- , 1. ie bint mie an: je hebt me ingehaald; 2. ik bin himmoa an: ik ben doodop; 3. aan.
Bron: Werkgroep Dialekt van het Cultuur Historisch Genootschap Raalte (1995), Nieuw Sallands Woordenboek, Raalte

aan , an , am , (Zuidwest Drenthe, noord, wb). Ook am (wb) = term bij jongensspel: als je ergens met de hand tegenaan stond, mocht je niet getikt worden An ban, zet mij an (wb:Sle), Ik bin an ik sta in of op het honk (Dwi)
Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum

aan , an , aan , Ook aan (Veenkoloniën) = 1. in combinatie met der, daor en waor, in vaste verbindingen met vele werkwoorden; der an, daoran en waoran vervangen daarbij an plus zelfstandig naamwoord of voornaamwoord en treden meestal gescheiden op Ik kom der aan ik kom (Vtm), Zet dat ding der mar vlak an (Coe), Hij hef door ok een andiel an hij heeft daar ook aan meegedaan (Bro), Die koe is der goed an is dik bevleesd (Dro), Der zat wal een borrel an... er was wel een borrel mee te verdienen (Bov), Het zit er daor wal an ze zijn welgesteld (Emm), Der was gien lopen an er was niet tegen te lopen (Sle), Hij is ter nauw an hij zit nu helemaal in de schulden (Bro), Wat muw, vrouwe? Zeg ie het maar! Ik bin der mit an! ik zie geen oplossing (bh), Dat döt er niks an of daar wordt het niet anders van, (Odo), Hie wol er niet an, mor hie mös er an geleuven (Man), Wat is door nou an? (Bco), De rogge hef het deur die storm der aordig an ehad (Uff), Zo gauw a’k tied hebbe, gao ik der met an ermee aan de gang (Bro), Zie hebt ’t er an toe om te trouwen (Bui), Die ko is er an toe kan nu op elk moment gaan kalven (Dwi), De koe was ter nog met an het kalf te kriegen mee bezig (Wei), Ik gleuve, dat ik wel wete, waor aj op an wilt... waar je naar toe wilt (ui), Ie moet daor meer op an je moet meer die kant op (Dwi), As ik mij niet waar, dan heb ik het er drekt an te pakken (Zwig), Ik zee der tegen an um mit dit hondewèer de deure uut te gaon (Rui), As ik de hiele dag rogge mut bienden, dan heb ik het er ’s aovends goed an ben ik doodmoe (Bro), Hij hef het er de veurige winter flink an langs had is erg ziek geweest (Wei), Dat zal der wel an hebben het gaat er om (Dwi), Kiek toch oet, want daor komst doe mit an daar krijg je problemen mee (Bco), Dat hef e der vies an kregen verloren (Coe), Hij hef het er an hij is failliet (Geb), De aolde wordt er niet beter an beter op (Coe), Det bint gevaorlijke kerels, as het er op an komt (Bro), Nou jongens, jullie weten het; nou moej er an je moet er nu mee beginnen (Eri), zie ook antoe 2. aan, als kleding om het lichaam (...) met heur beste pak an, het ooriezer op, gold en zulver an (ti), Die hef hum goed an hij heeft veel sterke drank op (Rod), Op het feestie was hij nogal gauw an snel dronken (Val) 3. op de genoemde of bedoelde wijze Het gung nog net an op het nippertje (Sle), Het kun mor net an het paste precies (Bal), Het mus erop an, want men kun het aaltied toch zo niet kriegen! zo moest het (N), Hij was maor krap an op tied (Vle), Det mot met verloop an! dat moet langzaam beginnen (Hijk), Det opheugen doet ze mit verloop an, daor bij de neie huzen langzaam oplopend (Dwij), zo ook Ie mut de neie straote mit verloop an de olde ansluten (Bro), Begriep nou toch ies an, hoe kan die jong toch met dat wichien gaon hoe bestaat het (Sle), Dat rotzooit al mar an (Zwig), Zij begunden van veuren of an (Bco), Wij begunt van die kaant an vanaf die kant af, bijv. bij maaien (Sle) 4. toe, gericht aan Ik gao op hoes an (Anl), Pas op, die boom komp op je an (Eex), De wind is noou meer oost an is naar het oosten gedraaid (Anl), De wind is hoog an komt uit het noorden (Exl), Daor moew het mor op an holden in die richting gaan (Sle) 5. naast, tegenaan, bijlangs Hij leup bij de fiets an met de fiets aan de hand (Schn), Hij keek bij zien brille an (Wei), Het pèerd mus nog beleerd worden en daoromme leup hij mor bij de waegen an (Dwi), Hij gönk bij de stoel an zitten ernaast (Flu), Ik geut de koffiepot zo vol, ’t leup er allemaole bij an (Noo) 6. over De muur hangt wat noord an (Odo), Het voor heui hangt dis kaant wat an (Vri), Het voor zakt schief, het gung de rechter kaant an (Wes) 7. door Het mot de hele dag an motregent alsmaar (Hijk), Het regent aal van aachteren of an steeds weer opnieuw (Anl), Wat hew een volk had, het leup de hele dag an (Zwe) 8 klaar, bij Ik ben met het strieken an (Nor), Ik bin mit de bookholding precies an (Die), Ze bint an met de hure (Bei) 9. doodmoe (Zuid-Drenthe, Midden-Drenthe, Veenkoloniën) Gisteraovend wa’k hielemaole an (Ker) 10. aan de gang Um 9 uur giet de schole an (Bei), Het is al een hiele toer an van bijv. vergadering of verkering (Sle), Het is dik aan het is een stevige verkering (Vtm), Ik moet met de bonen an, want zie begunt te rutten (And) 11. in werking De moter stiet an (Man), Ik maak de kachel an (Wes) 12. waar Ze kunt wel meer zeggen, maor der is niks van an (Zwin) *Zo der an, zo der van zo gewonnen, zo geronnen (Sle)
Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum

aan , an , aan , Ook aan (Veenkoloniën, in samenstellingen ook elders in Noord-Drenthe) = 1. aan, tegenaan, tot. Vaak in combinatie met een werkwoord dat een beweging of doel uitdrukt Iene an de polse vulen (wb), Zie gungen vro an het wark (Emm), en vele andere vaste verbindingen met werkwoorden en substantieven, zoals in Hij is an ’t eten (Man), Het water is an de kook (Zwe), Jammer, dat ’t an de regen gung (hi), Wai gungen ’s mörgens al op tied an de rais (Pei), Umdat hij ’t lief reur har, mus hij alsmor an de reize moest hij steeds naar het toilet (Pes), Wij zit an de bonen wij zitten bonen te eten (Sle), ... an de pannekoken (Bei), ...an de middag aan het middageten (Dwi), Ik heb ’t an zied legd opzij (Bal), De knecht krooit de mes an de bult (Bui), Neem ij even een aarm vol braand met, ik heb niks meer an ’t vuur (N), Hie lig met ’t laand an oes langs (Zwe), Wij woont an en van mekaar (N:Sle), As het blad an en van de bomen gaot (Wtv), Een dokter möt ok leven, zee dokter an loze Jop tegen (ov), De koou was neeit gooud an de maot (Eex), Hij had het wel an tied genoeg tijd (Eri), Het an (de) ruumte hebben voldoende ruimte hebben (Wee), As men ’t zolf niet an ’t volk har, hölp één van de naobers wel niet genoeg personeel (ov) 2. bij, naast, vlakbij Hie zaat kurt an mij (Bal), Dat was kört an vlakbij (Sle), Wij hebt vroeger an mekaar zetten in de schoel naast (Scho), Het was makkelijk te vinden, het was zo goud as an de deure (Bov) 3. ongeveer, bijna Het was an de aovend (Sti), Kort an de vieftig vrouwlu (Flu), Der lagen an de 50 zwienen op ’t hok (Dal) 4. naar (Zuid-Drenthe, Midden-Drenthe, Veenkoloniën) Wij gaot an hoes, kieken of er nog wat is te bikken (Dro), Wij brengt de melk an de febriek (Oos), Ik was an Assen en daor bin ik ofstapt (Sle), Zij bint an ’t Hoogeveine (Stu) 5. in bezit Hij wol de winkel an zukzölf holden (Bov) 6. afgaand op An Jan te heuren giet het merakel (Exl)
Bron: Kocks, G.H. (1996-1997), Woordenboek van de Drentse Dialecten (WDD), Assen: Van Gorcum

aan , aon , aan: daor kumt iemant aon, daar komt iemand aan.
Bron: Zegers, A. (1999), Het dialect van het land van Ravenstein, in het bijzonder van Uden en Zeeland, Uden.

aan , an , aan. Ik bin d’r an toe ‘ik ben bijna klaar’
Bron: Fien, A., Ph.C.G.M. Bloemhoff-de Bruijn en J. Gunnink (2000), Woordenboek van de Kamper Taal, Kampen

aan , aon , bijvoeglijk naamwoord , naar, Ik gaoi aon de mart. * Dr. F.P.H. Prick van Wely, Kramer’s Frans woordenboek: à: naar. bn - vlakbij, IJ woont kort aon Ette.
Bron: Verschuren, Frans (2000), Tètte-leurs Woordeboek. Zèège n'èn Schrijve meej plotjes, Etten-Leur.

aan , an , aan. ’t Löp geregeld an en of.
Bron: Dialectwârkgroep Heerde/Waopmvelde (2004), Nieje Heerder Woordnboek, Heerde.

aan , an , voorzetsel , 1. tegen iets of iemand aan 2. nabij, bijv. De auto staot vlak an de sloot 3. vast tegen, bevestigd op 4. bij, toegevoegd aan 5. gesitueerd te, ter plekke van 6. gericht tegen 7. tegen, bijna (m.b.t. leeftijd, aantal) 8. met betrekking tot, bijv. Et mekeert him niet an geld 9. tot/op een bep. puntIn de tijd, activiteiten enz. 10. bestaand uit, zich bevindendIn een bep. toestand 11. ter uitdrukking van een voldoende of behoorlijke hoeveelheid, graad, bijv. et an tied hebben genoeg tijd hebben 12. door, als gevolg van
Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte.

aan , an , bijwoord , 1. aan het lichaam 2. tegen, vlakbij 3. aangekomen 4. naar, in de richting van 5. volgend, gaand na 6. arriverend 7. naar een bep. punt in tijd, activiteiten 8. bij, op het punt waar men moet zijn 9. door z’n geld heen 10. oververmoeid 11. van lampen enz.: brandend 12. van apparaten: in werking 13. op een kier 14.waar, juist, bijv. in Is d’r wel wat van an? 15. in d’r van op an kunnen erop kunnen rekenen, vertrouwen 16. in d’r mit an moeten ermee om (weten te) gaan 17. bestaand, m.b.t. een liefdesrelatie e.d. 18. voortgaand 19. in de directe nabijheid 20. aan de gang 21. ter uitdrukking van verbazing, verrassing 22. om de aandacht op te wekken, bijv. Begriep toch es an 23. in d’r an willen kunnen geloven 24. tegen iets staand, zodat men niet getikt mag worden 25. in ontgonnen staat 26. raak, in hoge mate aan de gang
Bron: Bloemhoff, H., J. Withaar, A. Bloemhoff en T. Bontekoe (2005), Stellingwarfs-Nederlands Verklarend Handwoordenboek (SNVH), Berkoop/Oldeberkoop: Stichting Stellingwarver Schrieversronte.

aan , an , voorzetsel , 1. aan An de pin zijn Bezig zijn An gunne kañt Aan de andere kant An z’n ijk legge Genoeg (alcoholische drank) gedronken hebben 2. bij, bijna De klok is nog nied an Het is bijna tijd ’t Is nae an Het is bijna zover; D’n bal is an Nu is het genoeg; De bôôt is an Nu is het genoeg
Bron: Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal.

aan , aon , voorzetsel , aan , aon Zw: aon d'n aovend: tegen de avond. Zw: Ich heb 't gegoüwe aon 'nnen euro: voor een euro; letsel: (geen letsel hebben) niks aon hebbe VB: 'r Ês zich 'nne fleenke sjläog gevalle, meh 'r hèt gelökkig niks aon.; tegen aon VB: aon d'n aovend.; voor aon 'nnen euro. VB: Ich heb dat gegoüwe aon 'nnen euro en vuur gèine sént mie.
Bron: Jaspars, G. en H. Fiévez (2006-2008), Woordenboek van het Gronsvelds, Gronsveld/Ryckholt

aan , ôn , aan
Bron: Bergh, N. van den, e.a. (2007), Um nie te vergeete. Schaijks dialectboekje, Schaijk.

aan , òn , aan
Bron: Peels-Mollen, J. met werkgroep Weerderheem in Valkenswaard (Ed.) (2007), M’n Moederstaol. Zôô gezeed, zôô geschreeve. Almere/Enschede: Van de Berg.

aan , aon , aan (voorzetsel).
Bron: Luysterburg, J. e.a. (2007), Dialecten in het Zuidkwartier. Hoogerheide, Ossendrecht, Putte, Woensdrecht, Heemkundekring Het Zuidkwartier.

aan , an , bijwoord, voorzetsel , aan. De klokke angt skief an de mure; An de belle trekken; Loop is wat an ‘loop eens wat vlugger’; Uitdr.: Döör is niks van an ‘daar is niets van waar’; Ie bint mi’j an ‘je hebt me ingehaald’.
Bron: Kraijer, M., H. Mulder, D. Visscher en Ph. Bloemhoff (2009), Op zien Zwols: Woordenboek van de Zwolse Taal, Kampen: IJsselacademie

aan , aon , aan , ’t aon hebbe = een slechte bui hebben- zegter mar nie teveul tege want hij eegut wir aon = zeg maar niet teveel tegen hem want hij is niet in een goede bui-
Bron: Melis, A. van (2011) Bikse Praot. Prinsenbeeks Dialectwoordenboek. Prinsenbeek: Heemkundekring ‘Op de Beek’

aan , èn , 1. aan; 2. in èn zén: doodop zijn , Èn dizze kant. Aan deze kant., Ik bén èn. Ik ben doodop.
Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen

aan , ópèn , ópin , 1. naar toe; 2. richting, op aan , Ik goj óp huis ópèn. Ik ga naar huis toe. , Ik goj Nirwètte ópin. Ik ga richting Nederwetten., Van iemes ópèn kanne. Van iemand op aan kunnen.
Bron: Laat, G. de (2011), Zoo prôte wèij in Nuejne mi mekaâr, Nuenen

aan , aon , voorzetsel , naar (West-Brabant)
Bron: Swanenberg, A.P.C. (2011), Brabants-Nederlands: Nederlands-Brabants: Handwoordenboek, Someren

aan , aan , 1. aan 2. bij , Bès se al aan?: heb je je al aangekleed? Dao is niks aan: dat is niet moeilijk; dat vind ik niks. Det haaj mich get aan vuuerdet zie kwaam: het duurde lang voordat zij kwam. Det kindj, dao is get aan: dat kind heeft een aangeboren afwijking. De vrindjsjap is aan. Höb ich get van dich aan?: wat moet je?Ich bèn poem aan: ik ben vermoeid, afgemat van het werken. Kóm neet aan mien femielie!
Bron: Tonnaer, M. en Har Sniekers (eindred.), (2012), Thoears Woeardebook, Thorn

aan , aan , moe; hae is ram aan, hae is poep aan – hij is doodop, afgepeigerd zie ook meug
Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel.

aan , aân , aan , voorzetsel , aan; det hiët hae aan zich – dat is zijn gewoonte; aanne koeëj – thuis; aanne pinne, aanne hèk – doodop, afgepeigerd; aan hem! – aan het werk!; det zitj tjer neet aân – dat kan bruin niet trekken; het is ter werm aân – het is (te) warm om te werken; dao is niks van aân – dat is helemaal niet waar; det hiët get aan – 1. dat duurt een tijd 2. dat kost veel moeite; es get aan hem/häör kum(p)tj – als hij/zij ernstig ziek wordt/komt te overlijden
Bron: Janssen, L. (2013), Limburgs Woordenboek Heels-Nederlands, Heel.

aan , aon , òn , bijwoord, voorzetsel , "aan; Daor hèddem aon. - Daar komt hij aan .Ge meut nergeraand ònkôome; òn hèùs kôome .Cees Robben: ik trèk men miezezónneke mar is aon; wöróm kómde wir halfzat aon?; Cees Robben: ze zien mèn staon meej niks aon; as ge óp hèùs aon gaot; Pierre van Beek: Ik bèn er goed aon bekènd - ik ben er goed mee op de hoogte. (TT); Henk van Rijen: tis dik aon - het is nauwe vriendschap; Van Delft - Zij is er goed ""aan"" bekend zegt men in plaats van: zij is er goed mede bekend. (Nwe. Tilb. Courant; Van Vroeger Dagen afl. 111; 27 april 1929); Dialectenquête 1879 Kernkamp – Ze waandelden tot oan de staad; Van Rijen (1998): 'On zo-n kèèr hè-k niks aon - met zo'n wagen kan ik niets doen.'; D. Boutkan: (blz.41) 'aon/ òn' als ww-deel; - En vurlichting waar der toen nòg nie bij, dus veul vraauwe waare-n-er èllek jaor steevaast bij. Dan waare ze wir aon de tèl, èn asse ’n mònd of zis op scheut waare, dan werd de luurkörf wir klaor gezèt. (Ed Schilders; Wè zeetie?; website Brabants Dagblad Tilburg Plus 2009); òn; aan; Dènkt eraon dègger on dènkt . - Vergeet niet eraan te denken. A.A. Weijnen, Dialectatlas van Noord-Brabant (1952) - ik bèb et òn men hart; A.A. Weijnen, Dialectatlas van Noord-Brabant (1952) - hij heej gezeej dèttie òn me zal dènke; Henk van Rijen - òn zon kèèr hèk niks aon; Henk van Rijen - òn höös koome; Henk van Rijen - òn kouse nuuw voete braaje; WBD III. 2. 2:83 'aan zijn' - verkering hebben"
Bron: Sterenborg, W. en E. Schilders (2014), Woordenboek van de Tilburgse Taal (WTT), Tilburg: Stichting Cultureel Brabant

aan , aan , vast; volgegeten; erg moe; uitgeput
Bron: Arts, Jan (2015), Brónsgreun Bukske, Editie Veldes dialek, Velden. +

<< vorige pagina