INT Dialectwoordenboeken

Werkgroep Dialecten Hoeksche Waard (2006), Hoekschewaards woordenboek, Klaaswaal.

's-Gravendeel, ’s Graevendêêl, eigennaam, ‘s Gravendeel

-achtig, achteg, achtig (toevoeging bij veel woorden, naar analogie van regenachteg) ’t Is koudachteg en ik bin een bietjie griepachteg Het is wat koud en ik ben wat grieperig

Aagje, Aechie, eigennaam, Aagje Nieuwsgiereg Aechie Nieuwsgierige jongen/meid

aak, aek, zelfstandig naamwoord, aeke, aekie, aak, plat vaartuig

aal, ael, zelfstandig naamwoord, aele, aeltie, aal, vissoort Ael of paeling is dezelfde soort vis Aal of paling is dezelfde vissoort

aalbes, ellebes, aelebes, zelfstandig naamwoord, ellebesse, aelebesse, ellebessie, aelebessie, aalbes D’r binne rooie en zwarte ellebesse, de witte binne bekant uichesturreve, de rooie en zwarte nie; D’r binne nog steeds rooie en zwarte aelebesse, maor de witte zie je bekant nie meer Er zijn nog steeds rode en zwarte aalbessen, maar de witte zie je bijna niet meer

aalbessenboom, ellebessebôôm, zelfstandig naamwoord, ellebessebôôme, ellebessebôômpie, aalbessenstruik Azzie nog een paor ellebesse voor je aaige wou hebbe, dan mozze wel visnette over de ellebessebôôme gegooid worre Als je nog een paar aalbessen wilde oogsten moesten er wel netten over de struiken gegooid (anders vraten de vogels ze op)

aalmoes, aelmoes, zelfstandig naamwoord, aelmoeze, aelmoesie, aalmoes, bedelgift Wajje d’r voor kreeg was maor een aelmoes Wat je er voor kreeg was maar een aalmoes

aalschaar, aelschaer, zelfstandig naamwoord, aelschaere, aelschaertie, aalschaar, ijzeren vork waarmee aal werd gestoken Een aelschaer of elleger, met drie of vier tande mè weerhaoke, was vroeger ‘t añgeweeze gerêêschop om ael te vange

aalsvel, aelsvel, zelfstandig naamwoord, aelsvelle, aelsvellechie, aalof palinghuid Aelsvel of paelinghuid wier vroeger gebruikt om de klippel an d’n dorsvlegel te binge Aalsvel of palinghuid werd vroeger gebruikt om de knuppel aan de dorsvlegel te binden

aambeeld, ambeeld, uitdrukking, Altijd op ’t zelfde ambeeld slaan In herhalingen treden

aamborstig, amborsteg, bijwoord, aamborstig, kortademig Hij is zôô amborsteg, astie een leegen asbak ziet gaotie al hoeste Hij is zo kortademig, als hij een lege asbak ziet gaat hij al hoesten

aan, an, voorzetsel, 1. aan An de pin zijn Bezig zijn An gunne kañt Aan de andere kant An z’n ijk legge Genoeg (alcoholische drank) gedronken hebben 2. bij, bijna De klok is nog nied an Het is bijna tijd ’t Is nae an Het is bijna zover; D’n bal is an Nu is het genoeg; De bôôt is an Nu is het genoeg

aan elkaar, ammekaor, bijwoord, aan elkaar, aan elkander Ze binne ammekar gewaogd Ze zijn tegen elkaar opgewassen

aan-elkaarfiets, ammekaorfiets, zelfstandig naamwoord, ammekaorfietss, ammekaorfietsie, tandem Een ammekaorfiets meddun weeromstomp Een tandem met terugtraprem

aanaarden, anaerde, werkwoord, aerd an, aerde an, añgeaerd, aanaarden van groeiende aardappels Ook añloete, anrugge Zie ook ruchie

aanbesteden, añbesteeje, ambesteeje, werkwoord, bestee an, bestêêde an, añbestêêd/ambestêêd, aanbesteden Ook ambesteeje

aanbieden, añbieje, ambieje, werkwoord, bie an, bôôj an, añgebôôje / bied an, booj an, angebooje, aanbieden Het wier nogal goeiekôôp añgebooje en daerom vertrouwde ik ’t niet Het werd nogal goedkoop aangeboden en daarom vertrouwde ik het niet Ook ambieje Ook amprizzenteere

aanbinden, añbinge, werkwoord, bing an, bong an, añgebonge, aanbinden Bakkers binne kort añgebonge meñse; ze staon zôôgezaaid kort voor de waoge Bakkers zijn kort aangebonden mensen; ze zijn opvliegend

aanbranden, añbrande, werkwoord, brañd an, brañde an, angebrañd, aanbranden, geraakt zijn Je mô niessôô gauw añbrande, die meñse bedoele ’t goed Je moet niet zo snel geraakt zijn, die mensen bedoelen het goed

aanbrengen, añbrenge, werkwoord, breng an, broch an, añgebrocht, aanbrengen, verraden, verklikken

aandraaien, andraoie, andraaie, werkwoord, draoi an, draoide an, angedraoid, aandraaien Je mot tat schroefie nog een bietjie andraoie Je moet dat schroefje nog een beetje aandraaien; Er een knol andraaie De feiten niet volledig en niet naar waarheid vertellen

aaneens, anêês, anêêñs, bijwoord, opeens, ineens, plotseling ’t Weer is anêês omgeslooge Het weer is plotseling omgeslagen Ook anêêñs

aangaan, añgaan, werkwoord, gaa an, ging/gong an, añgegaan, 1. aangaan, kort bezoek afleggen Kwan, ik zel nog effe thuis añgaan Kom, ik zal nog even thuis aangaan 2. beginnen van een bijeenkomst Hoe laet gaat ’t an? Nou, ’t zou om hallef acht añgaon Hoe laat zou het beginnen? Nou, het zou om half acht beginnen

aange-, añge..., añge... krijge bijhouden met … Ze kon ’t bekant nied añgehoest krijge Zij kon het bijna niet bijhouden met hoesten (deze constructie geldt ook voor andere werkwoorden, bijv. Ik kon het niet añgegeete krijge Ik kon het niet bijhouden met eten)

aangebrand, añgebrand, bijwoord, boos, verstoord Je mag wel oppasse, want hij is gauw añgebrand

aangenomen, añgenoome, uitdrukking, ’t Lijken wel of tie in ‘t añgenoome staot Hij werkt snel (ook: hij eet snel) (bij aangenomen werk geldt: eerder klaar is meer verdiend)

aangeschoten, añgeschoote, bijwoord, lichtelijk dronken Met lootjiesdag liepe d’r veul añgeschoote over durp Op de dag dat er geloot werd voor militaire dienst liepen er veel jongens lichtelijk dronken over het dorp

aangeschreven, añgeschreeve, uitdrukking, Goed añgeschreeve staon In een goed blaadje staan Hij stong goed añgeschreeve

aangewind, añgewind, bijwoord, als de wind uit de juiste hoek komt As ’t angewind was kojje (bijv. in Dordt) de stank van de rôôterije op ’s Graevendêêl ruike Als de wind uit de juiste hoek kwam kon je (bijv. in Dordrecht) de stank van de roterijen in ’s Gravendeel ruiken

aangronden, añgronde, werkwoord, grond an, gronde an, añgegrond, [O] peilen, met de voeten aan de grond komen De jonges motte allêên maor zwemme op plaese waer ze ’t kenne añgronde De jongens moeten alleen maar zwemmen op plaatsen waar ze het kunnen peilen Zie ook paaile

aanhalen, anhaole, werkwoord, haol an, haolde an, angehaold, aanhalen, liefkozen Je mottien schurftegen hond nied anhaole Je moet die schurftige hond niet aanhalen

aanhang, anhang, zelfstandig naamwoord, anhange, anhañchie, aanhang, volgelingen Zie ook simpetizante

aanhanger, anhanger, zelfstandig naamwoord, anhangers, anhangertie, aanhanger, volgeling

aanhoeken, anhoeke, werkwoord, hoek an, hoekte an, angehoekt, aangeven Den ofsteeker stong op ’t voer koore en een twêêde man moste schôôve naer d’n taslegger anhoeke De afsteker stond op het voer koren en een tweede man moest de schoven aan de taslegger aangeven Ook añlange

aanhouden, anhouwe, werkwoord, houw an, hieuw an, añgehouwe, aanhouden Je kejje jas wel anhouwe, ’t is nog veuls te koud Je kan je jas wel aanhouden, het is nog veel te koud

aanhoudend, anhouwend, bijwoord, aanhoudend, voortdurend

aankijken, añkijke, werkwoord, kijk an, keek an, añgekeke, ergens op aanzien ’t Is allang verjaerd, maor ze blijven ‘m d’r op añkijke Het is allang verjaard, maar ze blijven hem erop aankijken

aanklampen, añklampe, werkwoord, klamp an, klampte an, añgeklampt, aanklampen, aanspreken

aankleden, añkleeje, werkwoord, kleej an, kleede an, añgekleed, [O] 1. aankleden Ze hadde d’r aaige voor ‘t fêêst mooi añgeklêêd Ze hadden zich voor het feest mooi aangekleed Añgeklêêd gaat uit Die heeft zich in uitgaanskleding gestoken en gaat op stap 2. iemand beschuldigen Och zôô, hebbe ze jou daer weer mee añgeklêêd? Ach zo, hebben ze jou daar weer de schuld van gegeven? 3. iemand met iets opschepen Dan biñje ôk angeklêêd, azzie zôô’n domme jonge wat mot leere Daar zit je dan ook mee opgescheept als je zo’n domme jongen iets moet bijbrengen

aankoeken, añkoeke, werkwoord, koek an, koekte an, añgekoekt, [veroud] aandikken (in materiële zin)

aankomend, añkommende, bijwoord, aankomend, opgroeiend Ze hebbe daer een grôôt gezin met een stik of wat añkommende jonges Ze hebben daar een groot gezin met een aantal opgeschoten jongens

aanlangen, añlange, werkwoord, lang an, langde an, añgelangd, aangeven Kneeles lang mijn de kôôlof is an Kees geef mij de hak met lange steel eens aan Zie añhoeke

aanleggen, añlegge, werkwoord, leg an, lee an, añgelege, 1. aanleggen, bezoeken Hij mos bij elleke herreberg effe añlegge Hij moest elke herberg even bezoeken 2. Ze hebbe daer toen een nieuwe veerstoep añgeleege waer de pont beter kon añlegge Ze hebben daar toen een nieuwe veerstoep aangelegd waar de pont beter kon aanleggen

aanloeten, añloete, werkwoord, loet an, loete an, añgeloet, [O] aanaarden van aardappels in de groei Ook anaerde, anrugge

aanloop, añlôôp, zelfstandig naamwoord, añlôôpe, añlôôpie, aanloop, bezoek We hadde vandaeg veul añlôôp We hadden vandaag veel aanloop Om over die vliet te springe moddik een añlôôpie neeme Om over die vliet te springen moet ik een aanloopje nemen

aanmaken, ammake, werkwoord, maak an, maakte an, angemaakt, aanmaken, aansteken Ik mottet vier nog ammake Ik moet het vuur nog aansteken

aannemeling, anneemeling, zelfstandig naamwoord, anneemelinge, anneemelingchie, [O] iemand die lidmaat van een kerk wil worden, belijdeniscatechesant

aannemen, anneeme, werkwoord, neem an, nam an, añgenoome, 1. aannemen werk aannemen, stukwerk Ze zouwe een blok pee anneeme om pee te dunne Ze zouden een blok suikerbieten aannemen om de bieten uit te dunnen Zie ook op êên zette Hij ha’ gêên tijd om te pisse omdattie in ’t añgenoome stong Hij had geen tijd om te plassen omdat hij het werk had aangenomen Zie angenoome werk 2. aannemen in de kerk (geloofsbelijdenis doen)

aanongelen, anhommele, werkwoord, hommel an, hommelde an, angehommeld, [O] zich hechten, aankoeken Giet dat vet maor oit ‘t pannechie, anders gaot ‘t anhommele en kejje ‘t demee niemeer schôôn krijge Giet dat vet maar uit het pannetje want anders koekt het aan en dan krijg je het straks niet meer schoon

aanpeulen, anpeule, werkwoord, peul an, peulde an, añgepeuld, hard werken

aanpezen, anpeeze, werkwoord, pees an, peesde an, añgepeesd, zwaar werk doen ’t Was hard anpeeze, peesteke voor zeve cente de roe Het was zwaar werk doen, bieten rooien met de hand voor zeven centen per roe (16 m2)

aanpissen, anpisse, uitdrukking, Je kennet anpisse Het is vlakbij; Je ken ’t añ pisse Het is heel dichtbij; ook: anzaaike

aanpollepelen, añpolleepele, werkwoord, polleepel an, polleepelde an, añgepolleepeld, hard werken ’t Zel añpolleepele weeze om het op tijd klaor te krijge Het zal hard werken zijn om het op tijd klaar te krijgen

aanpresenteren, amprizzentere, werkwoord, prizzenteer an, prizzenteerde an, amgeprizzenteerd, presenteren, aanbieden Maggik ie een glaesie bier anprizzentere? Je ken d’r beter van pisse as van een korsie kaes Mag ik je een glaasje bier aanbieden, je kunt er beter van pissen dan van een kaaskorstje Ook ambieje

aanraden, añraaie, werkwoord, raai an, raaide an, añgeraaie, aanraden Ik zouet je niet añraaie Ik zou het je niet aanraden

aanrecht, añrecht, zelfstandig naamwoord, añrechte, añrechie, aanrecht Ze stong bij ‘t añrecht de vaet te doen Ze stond bij het aanrecht de vaat te doen

aanrecommanderen, añrikkemedeere, werkwoord, rikkemedeer an, rikkemedeerde an, añgerikkemedeerd, [Fra, recommander] aanbevelen

aanreiken, añraaike, werkwoord, raaik an, raaikte an, añgeraaikt, aangeven Raaik me ’t kommechie is añ Ook lange

aanruggen, añrugge, werkwoord, rug an, rugde an , añgerugd, aanaarden van aardappels Zie anaerde, anloete

aanschaffen, añschaffe, werkwoord, schaf an, schafte an, añgeschaft, aanschaffen

aanschieten, añschiete, werkwoord, schiet an, schoot an, añgeschoote, terloops aanspreken ’k Zel ‘m effe añschiete azzik ‘m ziet

aanschijten, añschijte, werkwoord, schijt an, scheet an, añgeschete, [O] achteraankomen ’t Hêêle boeltie was al oitchebrand toen de brandweer kwam añschijte De hele zaak was al uitgebrand toen de brandweer er pas aan kwam Zie achteranschijte

aansmeren, añsmeere, werkwoord, smeer an, smeerde an, añgesmeerd, 1. opknappen De lucht smeer weer an De lucht knapt weer op 2. aansmeren Lae’ je niks añsmeere hoor!

aanspraak, añspraek, zelfstandig naamwoord, añspraeke, añspraekie, aanspraak, toespraak Hij haddun mooie añspraek gehouwe Hij had een mooie toespraak gehouden

aanstaan, añstaan, werkwoord, sta an, stong an, añgestaan, aanstaan, de uitdaging aannemen Ga d’r maor añstaon, d’r stao nie voor Neem de uitdaging maar aan, er is geen kruid tegen gewassen

aanstaarten, añstaerte, werkwoord, staert an, staerte an, añgestaert, paarden met de kop aan de staart van de voorganger aan elkaar verbinden De paerde añgestaert naer de waai brenge De paarden in een rij naar de wei brengen

aansteken, añsteeke, werkwoord, steek an, stak an, añgestooke, besmetten Ze hebbe me zeker añgestooke

aansteken, añstekke, werkwoord, stek an, stak an, añgestoke, [O] 1. aansteken 2. aansluiten (bij het kinderspel aansluiten in een rij)

aantekenen, añteekene, werkwoord, teken an, tekende an, añgetekend, aantekenen, in ondertrouw gaan Ze binne vorege week añgeteekend Ze zijn vorige week in ondertrouw gegaan

aantonen, añtôône, werkwoord, tôôn an, tôônde an, añgetôônd, aantonen, bewijzen Je mottet kenne añtôône Je moet het kunnen bewijzen

aantrekkelijk, añtrekkelek, bijvoeglijk naamwoord, licht geraakt Z’ is nogal añtrekkelek Ze is nogal licht geraakt

aanvaarden, añvaerde, werkwoord, añvaerd, añvaerde, añvaerd, aanvaarden, aannemen Ik durf die uitdaeging wel te añvaerde Ik durf die uitdaging wel te aanvaarden

aanwas, añwas, zelfstandig naamwoord, añwasse, añwassie, [O] vette rand van vlees

aanwensel, añweñsel, zelfstandig naamwoord, añweñsels, añweñseltie, aanwensel Da’s gêên mooi añwensel Dat is geen mooie gewoonte

aanwippen, añwippe, werkwoord, wip an, wipte an, añgewipt, kort bezoek afleggen Ik kwam toch langs, dus ik doch ‘effe añwippe’

aanzaaien, añzaoie, uitdrukking, ’t Is mèchêên mud erte añ te zaoie Het zijn er teveel om op te noemen

aanzakken, añzakke, werkwoord, steeds komen bezoeken, te laat komen

aanzegger, añzegger, zelfstandig naamwoord, añzeggers, añzeggertie, aanzegger, de man die een sterfgeval meldt Den añzegger viel int klompeloosie; de meñse zatte te eete en lachte d’r om. D’n añzegger wier kwaad en zee: nou zeg ik ôk nie wie d’r dôôd is De doodbidder viel in het klompenloodsje. De mensen zaten te eten een lachten erom. De doodbidder werd kwaad en zei: Dan zeg ik ook niet wie er dood is Zie ook dôôdbidder

aanzetten, añzette, werkwoord, zet an, zettende an, añgezet, 1. arriveren, aankomen Daer komme d’r nog twêê añzette Daar komen er nog twee aan 2. blinden sluiten (tegen de hitte, of bij rouw in de straat); 3. D’n taefel añzette De tafel dekken

aap, aop, zelfstandig naamwoord, aope, aopie, aap Astie wat weggeeft motter eerst een aop uit z’n reet zijn gespronge Voor hij wat weggeeft moet er eerst een aap uit zijn gat zijn gesprongen; D’r is zeker een aop uit z’n reet gespronge Er is iets bijzonders met hem gebeurd; Den aop vlooie Iets nutteloos doen Gao d’n aap maor vlooie Doe maar wat; Je hoef een aop gêên klimme te leere Je hoeft het niet uit te leggen aan iemand die het al weet of kan

aapjeskoets, aopieskoes, zelfstandig naamwoord, aopieskoese, aopieskoesie, aapjeskoets, rijtuig

aar, aer, zelfstandig naamwoord, aere, aertie, aar, bloeiwijze Ze waere an ’t aere leeze, stik voor stik opraope en dan in een leesband binge Ze waren bezig aren te lezen, stuk voor stuk oprapen en in een leesband binden; [Nbl] Kijk den terrow komt al in d’n aer Kijk, de tarwe staat alweer hoog (volop in bloei)

aard, aerd, zelfstandig naamwoord, aerde, aerdrtie, aard, karakter Hij’s nie kwaod van aerd, maor met heur mojje uitkijke Hij is niet kwaad van aard, maar met haar moet je uitkijken; Dien aerd van dinge Dat soort dingen

aardappel, aerepel, errepel, erpel, zelfstandig naamwoord, aerepels, errepels, erpels, aerepeltie, errepeltie, erpeltie, aardappel Een goeien aerepel is blommeg Een goede aardappel is kruimig; aerepels mè blôôte voete Een vlees- en groenteloze maaltijd; aerepels ofgiete Pissen, urineren ’t Is een hêêle toer om teege de wind in de aerepels of te giete Het is een hele toer om tegen de wind in te urineren; ’t Is mis metten errepel Het is mislukt, ook gezegd als iemand ziek is (oorspr.: De aardappeloogst is mislukt); Een kwaoien errepel Een opstandig mens; Een meñs is gêên errepel al istie medden stokkie gepoot Vorm van excuus aanbieden; een mens blijft maar een mens; errepels met blôôte voete Aardappelmaaltijd zonder groente of vlees; De domste boere hebbe de grôôste errepels Degene die de domste opschepperige praat doet wordt geloofd; uitdrukking In d’n aerepel Tijdens de aardappelrooitijd [O] Amme demee in d’n aerepel nog maor wat goed weer hebbe Als het straks tijdens het aardappelendelven nog maar goed weer is ’t Is mis mettun aerepel wil zegge dattut een natten herrewst is met een moeileke rooitijd Het is mis met de aardappel wil zeggen dat het een natte herfst is met een moeilijke rooitijd Zie ook delft, den

aardappelhoofd, aerepelhôôd, aerepelhôôfd, zelfstandig naamwoord, aerepelhôôje, aerepelhôôfde, aerepelhôôtjie, aerepelhôôffie, aardappelhoofd; dik, groot hoofd Ook aerepelhôôfd

aardappelhor, aerepelhor, zelfstandig naamwoord, aerepelhorre, aerepelhorrechie, aardappelharp, een schuin opstaand sorteerraam van houten latten

aardappelloof, aerepellof, errepellof, zelfstandig naamwoord, aardappelloof Ze waere an ’t aerepellof verstooke, je stikte zôôwat, omdattut añgewind was Ze waren het aardappelloof aan het verstoken, je stikte bijna omdat de wind deze kant op stond

aardappelprak, errepelprak, zelfstandig naamwoord, errepelprakke, errepelprakkie, geprakte aardappelen

aardappelput, aerepelpit, errepelpit, zelfstandig naamwoord, aerepelpitte, errepelpitte, aerepelpitjie, errepelpittie, aardappelkuil De aerepelpit mot nog gewinterdekt worre De aardappelkuil moet nog onder het winterdek (dikke laag stro en aarde)

aardappelriek, aerepelriek, zelfstandig naamwoord, aerepelrieke, aerepelriekkie, aardappelschepriek met gedopte tanden (om beschadiging van de aardappels tegen te gaan)

aardappels mudden, errepels mutte, werkwoord, mut, mutte, bemut, aardappels in mudzakken doen, na opslag in een kuil op het land gepikt

aardappelzak, errepelzak, zelfstandig naamwoord, errepelzakke, errepelzakkie, aardappelzak, mudzak

aardbei, aerebees, errebees, errebee, zelfstandig naamwoord, aerebeeze, errebeese, errebeeje, aerebeesie, errebeesie, errebeechie, aardbei As een aerebees gêên groente en gêên fruit is, wat zel het dan wel weeze? Als een aardbei geen groente en geen fruit is, wat zal het dan wel zijn?; De leerjonge wier om een errebeezeleertie voor in de errebeeze gestierd De leerjongen werd om een aardbeienladdertje voor in de aardbeien gestuurd; errebee [Nbl]

aardbeientips, errebeezetipsie, zelfstandig naamwoord, errebeezetipsies, aardbeienmandje

aarde, aerde, zelfstandig naamwoord, 1. aarde, wereld Datte aerde rond is wor beweeze deur ’t faait dak m’n klompe scheef lôôpt Dat de aarde rond is wordt bewezen door het feit dat ik mijn klompen scheef afslijt 2. grond, oppervlak; Hij sting boove aerde De overledene was nog niet begraven

aardedonker, aerdedonker, bijwoord, pikdonker ’t Was zôô aerdedonker dajje gêên hand voor ôôge kon zien Het was zo pikdonker dat je geen hand voor ogen kon zien

aarden, aerde, werkwoord, aarden, wennen, gewennen, Ze komme weer hier weune want ze kenne gunter nied aerde Ze komen weer hier wonen want ze kunnen ginds niet aarden

aardewerk, aerdewerrek, uitdrukking, aerdewerrek is paerdewerrek Grondwerk is werk voor de sterken

aardig, aerdeg, bijvoeglijk naamwoord, 1. eigenaardig, vreemd ’t Is toch maor aerdeg das sôôiets beurt azzie nie thuis bin Het is toch eigenaardig dat zoiets gebeurt als je niet thuis bent 2. aardig, vriendelijk Het was altijd zôô’n aerdeg mannechie Het was altijd zo’n aardig mannetje; aerdege aardige, behoorlijke Dattut ‘m toen toch een aerdege cent gekost heb Dat het hem toen toch een aardige cent gekost heeft

aardigheid, aerdeghaaid, zelfstandig naamwoord, aerdegheeje, aerdeghedes, aerdeghaaidtjie, aardigheid, grap Ze zeeje ‘t maor voor de aerdeghaaid, je mô je d’r niks van añtrekke Ze zeiden het maar voor de grap, je moet je er niets van aantrekken

aardigheidje, aerdeghaaitjie, zelfstandig naamwoord, aerdeghaaitjies, aardigheidje, cadeautje Ze broch altijd een aerdeghaaitjie mee Ze bracht altijd een cadeautje mee

aardje, aertie, zelfstandig naamwoord, aerties, aardje Zij is een aerdege maaid, maor hij heb een aertie naer z’n vaertie Zij is een aardige meid, maar hij heeft een aardje naar zijn vadertje

aardstralenkastje, aerdstraolekassie, zelfstandig naamwoord, aerdstraolekassies, aardstralenkastje, geplaatst als met een wichelroede de zogenaamde aardstralen waren opgespoord, waarmee kwalen werden tegengegaan

aars, naers, zelfstandig naamwoord, naerze, naersie, aars, anus

Aartje, Aortie, eigennaam, Aartje

aartsdom, aertsdom, bijvoeglijk naamwoord, aartsdom Hij wassôô aertsdom dattie gêên uile van bonte kraaie kon onderschaaie Hij was zo aartsdom dat hij geen uilen van bonte kraaien kon onderscheiden

aartslelijk, aertslillek, bijvoeglijk naamwoord, aartslelijk Dat meñs wassôô aertslillek dat asset zeer zou doen je ze in Dordt kon hore schrêêuwe Die vrouw was zo aartslelijk dat als het pijn zou doen je haar in Dordt kon horen schreeuwen Ook: Dat meñs was zôô aertslillek datten tram d’r voor omree Die vrouw was zo aartslelijk dat de tram voor haar een omweg maakte

aartsleugenaar, aertsleugenaer, zelfstandig naamwoord, aertsleugenaers, aertsleugenaertie, aartsleugenaar Hij was sôô’n aertsleugenaer dattie oplest zellef glôôfde wattie zee Hij was zo’n aartsleugenaar dat hij op het laatst zelf geloofde wat hij zei

aartslui, aertslui, bijvoeglijk naamwoord, aartslui

aas, aes, zelfstandig naamwoord, aeze, aesie, aas, lokaas Levende wurreme is goed aes Levende wormen is goed aas; Hij haal z’n aes trug Hij neemt wraak

aas, aes, zelfstandig naamwoord, aeze, aesie, aas (van het kaartspel)

aasje, aesie, zelfstandig naamwoord, aesies, aasje, greintje, vrijwel niets D’r zit gêên aesie verschil in dien twêêling Er is vrijwel geen verschil tussen die tweelingen ’t Schouw maor een aesie of ik was in de slôôt gereeje Het scheelde vrijwel niets of ik was in de sloot gereden; D’r zit gêên aesie kwaod bij Gezegd van iemand die altijd goede bedoelingen heeft

accorderen, akkerdeere, akkedeere, werkwoord, akkerdeer, akkerdeerde, geakkerdeerd / akkedeer,akkedeerde , geakkedeerd, accorderen, met elkaar overweg kunnen Ze konne van begin of an niet goed akkerdeere Ze konden van begin af aan niet met elkaar overweg Ook akkedeere; [Fra, accorder] accorderen, tot overeenstemming komen

accu, akkie, zelfstandig naamwoord, akkies, akkietjie, accu

acht dagen, achdaege, zelfstandig naamwoord, een week ’k Bin al in achdaege nie verdeur geweest Ik ben al in een week niet buiten geweest Maandag over achdaege Maandag over een week

achter, achter, uitdrukking, Er achter zijn (uitdr) Meegaan in trouwof lijkstoet Oóñze buuman waster gêênêês achter in de lijkstaosie Onze buurman liep niet eens in de begrafenisstoet mee

achteraan, achteran, bijwoord, 1. achteraan, achterop Hij komt altijd achteran, ok in de kerrek zittie achteran Hij loopt altijd achteraan, ook in de kerk zit hij in de achterste bank 2. achterna De pliesie zattum achteran De politie zat hem achterna Ook achternae

achteraankakken, achterañkakke, werkwoord, [sGr] altijd achteraan komen Ook achterañschijte

achteraankomertje, achterañkommertie, zelfstandig naamwoord, achterañkommerties, nakomertje Z’ is een achterañkommertie, een verwend en bedurreve mormel Ze is een nakomertje, een verwend en bedorven mormel

achteraanpraat, achterañpraat, zelfstandig naamwoord, achteraf praten ’t Had ôk anders gekend, maor da’s achterañpraat Het had ook anders gekund, maar dat is achteraf praten

achteraanschijten, achterañschijte, werkwoord, schijt achteran, scheet achteran, achterañgescheete, te laat komen Hij komt altijd achterañschijte Hij komt altijd te laat Ook añschijte

achteren, achere, achtere, bijwoord, achter, wc, toilet ’k Mot effe naer achere Ik moet even naar het toilet Ook achtere

achteren, van achtere, bijwoord, achteraf Van achtere bekeeke wassut harstikke fout, maor ja, ’van achtere kijk ie een koe in zijn kont’ Achteraf bekeken was het hartstikke fout, maar ja, ‘achteraf kijk je een koe in zijn kont’; Van achtere bekeeke Achteraf bekeken; Van achtere kijkie een koe in z’n kont Achteraf praten is altijd gemakkelijk

achterkontig, achterkonteg, bijvoeglijk naamwoord, achterbaks Ze is nogal achterkonteg, ze heppet achter d’r ellebooge Ze is nogal achterbaks, ze is niet te vertrouwen

achtermiddag, achtemiddag, zelfstandig naamwoord, achtemiddaege, achtemiddagie, namiddag Ik mot achtemiddag nog een paor booschoppe doen Ik moet deze middag nog een paar boodschappen doen

achterna, achternae, bijwoord, achterna Ze wiere deur de pliesie achternae gezeete Ze werden door de politie achterna gezeten Ook achteran

achterpeuler, achterpeuler, zelfstandig naamwoord, achterpeulers, achterpeulertie, landbouwwerktuig, o.a. gebruikt bij het dorsen van koolzaad

achtersmaks, achtersmaks, bijwoord, [Obl] achterbaks

achterst, achterste, uitdrukking, Op z’n achterste pôôte gaon staon [O] Zich hevig opwinden Al gao je oppie achterste pôôte staon, toch krijgie je zin nie Al wind je jezelf nóg zo op toch krijgt je je zin niet

achtertouw, achtertouw, uitdrukking, Int achtertouw zijn Achterlopen Hij was in ’t achtertouw messun werk en knap in ’t achtertouw messun betaolinge Hij liep achter met zijn werk en was behoorlijk achter met zijn betalingen

achteruit, achteruitjie, zelfstandig naamwoord, achteruitjies, corpulent zitvlak Meñs, wat worrie dik, je krijg al een hêêl achteruitjie Vrouw, wat word je dik, je krijgt al een behoorlijk dik achterste

achteruitboeren, achteruitboere, werkwoord, boer achteruit, boerde achteruit, achteruitgeboerd, economisch achteruitgaan

achterwent, achterwent, uitdrukking, Ik lôôp int achterwent Ik ben in het laatste deel van mijn leven

achtje, achie, zelfstandig naamwoord, achies, klein biervat, een achtje, 1/8 hectoliter

adelaar, aodelaer, zelfstandig naamwoord, aodelaers, aodelaertie, adelaar

adelen, aodele, werkwoord, adel, adelde, geadeld, adelen, korten, besterven van bout

adem, aosem, zelfstandig naamwoord, aosems, aosempie, adem Ik voelde z’n hêêten aosem in m’n nek Ik voelde zijn hete adem in mijn nek; Die deur hedden stinkenden aosem Er komt veel kou door die open deur; [Ant] Ket z’n aosem gerooke Ik ben even poolshoogte bij hem wezen nemen

ader, aer, zelfstandig naamwoord, aere, aertie, ader, aar De veearts prikte mette naeld precies in een aer De veearts prikte met de naald precies in een ader

Adrianus, Janus, eigennaam, Adrianus Is hij d’r êên van Januzze? Is hij een zoon van Janus?

advertentie, afferteñsie, zelfstandig naamwoord, afferteñsies, afferteñsietjie, advertentie

advocaat, affekaot, zelfstandig naamwoord, affekaotjie, advocaat (sterke drank) Affekaot wier ôk wel wipkul of kippebiest genoemd Advocaat werd ook wel wipkul of kippenbiest genoemd

advocaat, avvekaot, affekaot, zelfstandig naamwoord, avvekaotjie, advokaat, jurist Je mag wel avvekaot weeze om d’r uit te komme Je mag wel advokaat zijn om dit op te lossen Ook affekaot

af, of, uitdrukking, of en an maok vrouw en man Een verkering, die uit gaat en later weer aan gaat, leidt vaak tot een huwelijk; Dat viel of Dat viel tegen; Ze was te punt of Ze was uitgeput

af, of, (als eerste lid van scheidbaar samengesteld werkwoord) af Giete errepels maor of Giet de aardappels maar af

af, of, (als eerste lid van een samengesteld zelfstandig naamwoord) af Zie ofdak, ofbraek, etc

afbijten, ofbijte, werkwoord, bijt of, beet of, ofgebeete, van zich afbijten, zich verweren Je mô’ vaj je of bijte Je moet van je afbijten

afbinden, ofbinge, werkwoord, bing of, bong of, ofgebonge, afbinden

afbladderen, ofbladdere, werkwoord, bladder of, bladderde of, ofgebladderd, afbladderen, afschilferen (vooral van verf)

afbraak, ofbraek, zelfstandig naamwoord, ofbraeke, ofbraekie, afbraak

afbranden, ofbrande, werkwoord, brand of, brande of, ofgebrand, afbranden

afbreken, ofbreeke, werkwoord, breek of, brak of, ofgebrooke, afbreken

afdak, ofdak, zelfstandig naamwoord, ofdakke, ofdakkie, afdak De fietse stonge onder ’t ofdakkie De fietsen stonden onder het afdakje

afdeling, ofdêêling, zelfstandig naamwoord, ofdêêlinge, ofdêêlinkie, afdeling Deur zijn toedoen ister toen hier een ofdêêling van de SDAP opgericht Door zijn initiatief is hier toen een afdeling van de SDAP opgericht

afdoen, ofdoen, werkwoord, doed of, dee of, ofgedaen, 1. afdoen, beëindigen 2. schoonmaken Hebbie de glaeze al ofgedaen? Heb je de glazen al schoongemaakt?

afdrogen, ofdrôôge, werkwoord, drôôg of, drôôgde of, ofgedrôôgd, afdrogen

afgaan, ofgaon, werkwoord, gaad of, ging of, ofgegaon, 1. afgaan 2. zich ontlasten

afgescheidene, ofgeschaaiene, zelfstandig naamwoord, ofgeschaaienen, afgescheidenen van het gereformeerd kerkgenootschap Ook ofschaaie

afgewind, ofgewind, bijwoord, afgewind Ik heb de klok niet hore luie; ’t is zeker ofgewind Ik heb de klok niet horen luiden; de wind staat zeker de andere kant op

afgieten, ofgiete, werkwoord, giet of, goot of, ofgegote, afgieten

afgod, ofgod, zelfstandig naamwoord, ofgode, ofgodjie, afgod

afhakken, ofhakke, werkwoord, hak of, hakte of, ofgehakt, afhakken

afheinen, ofhaaine, werkwoord, haain of, haainde of, ofgehaaind, heining zetten, omheinen Een stik van d’n bôôgerd motte me nog ofhaaine, wañt je ken die rotjonges nie vertrouwe Een deel van de boomgaard moeten we nog omheinen, want je kunt die kwajongens niet vertrouwen

afjakken, ofjakke, werkwoord, jak of, jakte of, ofgejakt, afjakkeren

afkalven, ofkalleve, werkwoord, kalf of, kalfde of, ofgekalfd, afkalven De slôôskant gong lillek ofkalleve De slootkant was lelijk gaan afkalven

afkampen, ofkampe, werkwoord, kamp of, kampte of, ofgekampt, afhechten van breiwerk

afkanten, ofkante, werkwoord, kant of, kante of, ofgekant, afkanten

afkeuren, ofkeure, werkwoord, keur of, keurde of, ofgekeurd, afkeuren Ook opkeure

aflaat, oflaet, oflat, zelfstandig naamwoord, oflaete, oflatte, oflaetjie, oflatjie, aflaat, aan het huis gebouwde loods Zetjie klompe maor in d’n oflaet Zet je klompen maar in de loods Ook oflat

afleggen, oflegge, werkwoord, leg of, lee of, ofgeleege, afleggen, een gestorvene verzorgen Die persoon hessun vrouw ôk ofgeleege Die persoon heeft zijn vrouw ook afgelegd

aflegger, oflegger, zelfstandig naamwoord, ofleggers, ofleggertie, afzetter, oplichter Dien oflegger laetjie altijd te veul betaole Die aflegger laat je altijd te veel betalen

afleggertje, ofleggertie, zelfstandig naamwoord, ofleggerties, afgedankt kledingstuk We drooge toen ofleggerties van ouwere broerties en zussies We droegen toen afgedankte kleding van oudere broertjes en zusjes

aflopen, oflôôpe, werkwoord, lôôp of, liep of, ofgelôôpe, aflopen

afmaken, ofmaoke, werkwoord, maok of, maokte of, ofgemaokt, 1. afmaken, doden 2. beëindigen

afplukvlas, ofplokvlas, zelfstandig naamwoord, [sGr] losse vlasstengels die van bossen of boten zijn afgeplukt

afreden, ofrêêje, werkwoord, rêê of, rêêde of, ofgerêêje, afsteken van een slootof greppelkant Ze waere met een rêêspao de slôôskante an ’t ofrêêje Ze waren met een afsteekspade de slootkanten aan het afsteken

afroepen, ofroepe, werkwoord, roep of, roop of, ofgeroope, [Phk] in de kerk bekend maken van een sterfgeval Ze zeeje dattie dôôd was, maor ’t is nie waer, want hij is nog nied ofgeroope

afscheiden, ofschaaie, werkwoord, schaai of, schee of, ofgeschaaie, afscheiden De ofgeschaaiene worre ôk wel doleerende genoemd De afgescheidenen (gereformeerde kerkleden) worden ook wel dolerenden genoemd Zie ofgeschaaiene

afschoeven, ofschouve, werkwoord, schouf of, schoufde of, ofgeschoufd, [O] riet en gras weghakken langs wegen en slootkanten Zie ook schoufhaok

afslaan, ofslaon, werkwoord, slao of, sloog of, ofgeslooge, afslaan

afsteken, ofsteeke, werkwoord, steek of, stak of, ofgestooke, 1. afsteken 2. afdrijven, aborteren (bij vee) As een koe bij een kwaoje bevalling ofgestooke mô’ worre kompet kallef d’r an stikken uit; De veejas mosset kallef ofsteeke De veearts moest het kalf ontleden terwijl dit nog in de koe zat

afsteker, ofsteeker, zelfstandig naamwoord, ofsteekers, ofsteekertie, afsteker, man die met een hooivork hooi of graanschoven van een voer naar beneden afsteekt

aftellen, oftelle, werkwoord, tel of, telde of, ofgeteld, aftellen

aftelrijmpje, oftelrijmpie, zelfstandig naamwoord, oftelrijmpies, aftelversje bij kinderspelen Ook oftelversie

aftelversje, oftelversie, zelfstandig naamwoord, oftelversies, aftelversje Zie oftelrijmpie

aftippelen, oftippele, werkwoord, tippel of, tippelde of, ofgetippeld, [O] heel wat lopen Ik heb op dien dag hêêl wat ofgetippeld Ik heb die dag heel wat gelopen

aftrappen, oftrappe, werkwoord, trap of, trapte of, ofgetrapt, aftrappen

afval, ofval, zelfstandig naamwoord, ofvalle, afval

afvallen, ofvalle, werkwoord, [Wms] uitvallen van electriciteit (alleen gebruikt in voltooide vorm: De strôôm is t’r ofgevalle De electriciteit is daar uitgevallen)

afvoeren, ofvoere, werkwoord, voer of, voerde of, ofgevoerd, afvoeren

afvoeren, ofvoere, werkwoord, voer of, voerde of, ofgevoerd, laatste nachtvoederbeurt geven aan het op stal staande vee Ja, hij is wel thuis, maor hij’s an ’t ofvoere Ja, hij is wel thuis, maar hij voert het vee de laatste keer op deze dag

afvragen, ofvraege, werkwoord, vraeg of, vroog of, ofgevrooge

afwateren, ofwaotere, werkwoord, waoter of, waoterde of, ofgewaoterd, afwateren

afzagen, ofzaoge, werkwoord, zaog of, zaogde of, ofgezaogd, afzagen ’k Hepper al drielang een stik ofgezaogd en nou ist nog te kort Ik heb er al drie keer een stuk afgezaagd en nu is het nóg te kort

afzeggen, ofzegge, werkwoord, zeg of, zee of, ofgezaaid, afkondigen D’r wiere vandaeg twêê huwelukke ofgezaaid in de kerk Er werden vandaag twee huwelijken afgekondigd in de kerk

afzetten, ofzette, werkwoord, zet of, zette/zettende of, ofgezet, afzetten

ajuin, juin, zelfstandig naamwoord, juine, juintjie, ui Ik en m’n broer Juin, veertien aaiers in een kwart (oud Hoekschewaards gezegde, betekenis onbekend)

ak, akke, bijvoeglijk naamwoord, [veroud] vies, bedorven Ofblijve kind, da’s akke Afblijven kind, dat is vies

akelig, aokelek, bijwoord, [O] akelig, ziek, beroerd Ze voelde d’r aaige inêês zôô aokelek worre Ze voelde zich ineens zo beroerd worden

aker, aeker, zelfstandig naamwoord, aekers, aekertie, aker, putemmer aan touw

akeren, aekere, werkwoord, aeker, aekerde, geaekerd, akeren, water putten met een aker

akerketting, aekerketting, zelfstandig naamwoord, aekerkettinge, aekerkettingkie, akerketting

akertouw, aekertouw, zelfstandig naamwoord, aekertouwe, aekertouwchie, akertouw

akkertje, akkertie, zelfstandig naamwoord, akkerties, gemak Je ken ’t oppie dooie akkertie bijhouwe Je kan het op je dooie gemak bijhouden

al, al, bijwoord, ook al Al waere we d’r geweest, dan was ’t toch gebeurd Ook al waren we er geweest, dan was het toch gebeurd

al zijn dagen, alzendaege, bijwoord, warempel, stellig, zeker Ik glôôf alzendaege dattie nog glijk krijgt ôk Ik geloof stellig dat hij nog gelijk krijgt ook

al zijn leven, alzenleeve, bijwoord, heel zijn leven Hij ister alzenleeve al te broerd voor geweest Hij is er zo lang hij leeft al te lui voor geweest

albast, kallebas, zelfstandig naamwoord, kallebasse, kallebassie, [O] roodgeaderde wit marmeren knikker (verbastering van albast)

alevenwel, aleevel, tussenwerpsel, toch, nochtans, verdorie Lôôp toch niessôô te zeure, alleevel nog an toe! Loop toch niet zo te zeuren, verdorie nog aan toe! Bel donder allevel, daerom ken ’t eevel nog wel waer zijn Wel donders toch, daarom kan het toch nog wel waar zijn Zie ook eevel

algaande, algaonde, bijwoord, [O] allengs, gaandeweg ’t Gat wier algaonde grôôter Het gat werd gaandeweg groter

alle jaren, allejaere, bijwoord, jaarlijks

allebei, allebaai, telwoord, allebei, beide Hij stong met allebaai z’n hande in z’n zakke Hij stond met beide handen in zijn zakken

allegaar, allegaor, bijwoord, allemaal Ze gonge d’r allegaor naer toe Ze gingen er allemaal naar toe Zie allemael

allegaartje, allegaortie, zelfstandig naamwoord, allegaorties, allegaartje, rommeltje Het was maor een allegaortie, een opgeraopt zoochie Het was maar en allegaartje, een opgeraapt zootje

allemaal, allemael, ellemael, aemel, onbepaald voornaamwoord, allemaal Ze binne daer allemael êênder, dus uitkijke geblaeze Ze zijn daar allemaal onbetrouwbaar, dus uitkijken geblazen; Asse ellemael meelôôpe hebbe z’op Strien een optocht; Ze mosse d’r zôô nôôdeg aemel naer gaon kijke Ze moesten er zo nodig allemaal naar gaan kijken Zie [ook] allegaor

allemachtig, allemachteg, allemachies, tussenwerpsel, allemachtig! (uitroep van verbazing) Bel, allemachteg nog an toe! Wel allemachtig nog aan toe!

allemenselijk, allemeñselek, bijwoord, [O] buitengewoon Hij was altijd allemeñselek sterk, maor nou istie allemeñselek ziek Hij was altijd buitengewoon sterk, maar nu is hij buitengewoon ziek

aller-, alder, bijwoord, aller Den alderhôôgste De allerhoogste Den alderouwste De alleroudste

allereerst, aldereerste, bijwoord, allereerste Schipper Haain Toet hatten aldereerste waoterfiets op ’t Maesse Diep Schipper Hein Schilperoord had de eerste waterfiets (pedalo) op de Binnenmaas

allergisch, aogeerisch, bijvoeglijk naamwoord, allergisch ’k Bin aogeerisch voor seetische weefsels Ik ben allergisch voor synthetische weefsels (beide moderne woorden zijn hoogstwaarschijnlijk niet algemeen in het dialect ingeburgerd) Zie ook seetisch

allerhande, alderhande, onbepaald voornaamwoord, allerhande, veelsoortig Ook anderander

allerliefst, alderliest, bijvoeglijk naamwoord, allerliefst

alleszins, allesuñs, bijwoord, [O] alleszins, geheel en al Ik heb ter allesuñs naer gezocht Ik heb er uitgebreid naar gezocht

almacht, allemachie, uitdrukking, Hou je hande voor je allemachie Houd je handen voor je kruis

als de fluks, asterflus, bijwoord, direct, onmiddellijk Ik mos ter asterflus naer toe Ik moest er onmiddellijk heen Zie ook hôôd-over-bol

als ik hem, akkum, voegwoord, als ik hem Akkum te pakke krijgt zel die d’r van luste Als ik hem te pakken krijg zal hij er van lusten

alsjeblieft, assieblief, tussenwerpsel, alsjeblieft

alteratie, alteraosie, alteraozie, alternaozie, zelfstandig naamwoord, alteraosies, alteraosietjie, [Fra, altération] verwarring, paniek Deur de alteraosie bin’k ’t glad vergeete Door de paniek ben ik het helemaal vergeten; Deur die hêêle alternaozie wazzik de klus kwijt Door de totale verwarring was ik de kluts kwijt

alwaardig, allewaereg, bijvoeglijk naamwoord, korzelig, verongelijkt Zeg, doe niessôô allewaereg, stel ie niessôô an Zeg, doe niet zo verongelijkt, stel je niet zo aan

alwaardig, aolewaoleg, bijvoeglijk naamwoord, druk, aanstellerig Wat ista kind aolewaoleg Wat is dat een druk en aanstellerig kind

amandel, mangel, zelfstandig naamwoord, mangels, mangeltie, keelamandel

ambras, ambras, zelfstandig naamwoord, [O, Fra, embarras] drukte Waddun ambras, houwie maor een bietjie kuust Wat een drukte, houd je maar een beetje koest

ander, ander, uitdrukking, Hij lôôp altijd op een ander Hij probeert altijd op de zak van iemand anders te teren

ander, andere, bijvoeglijk naamwoord, volgende ’t Andere jaer Het volgende jaar

ander, anderander, bijvoeglijk naamwoord, verschillend, van alles en nog wat Ik zou ’t nied opeete, ze doen d’r anderander rommel in Ik zou het niet opeten, ze doen er allerlei rommel in Hij heb anderander sokke an Hij heeft twee verschillende sokken aan

anders, anderster, bijwoord, weer anders (overtreffende trap) Jij zeg wel dattut anders ken en hij weet het nog weer anders, maor volges mijn ken ’t nog anderster Je zegt wel dat het anders kan en hij weet het nog weer anders, maar volgens mij kan het nog weer anders

andersom, aorsom, aorzom, bijwoord, andersom Draai het nou is aorsom Bekijk het nu eens van de andere kant Ook aorzom

andijvie, andievie, jandievie, zelfstandig naamwoord, andijvie Ook jandievie

anekdote, annekedotes, zelfstandig naamwoord, anekdoten, wetenswaardigheden

anijs, jannijs, zelfstandig naamwoord, anijs

anker, añker, uitdrukking, Je zel nog oppie añker te land komme azzie zôô deurgaat Het zal nog wel eens een keer mis gaan als je zo doorgaat

antwoord, antwoord, zelfstandig naamwoord, [O] aanwezigheid, gezicht Durrevie zijn dat in z’n antwoord te zegge? Durf je hem dat in zijn gezicht te zeggen?

apostelpaard, apostelpaerde, zelfstandig naamwoord, [Lat, per pedes apostolorum] te voet, met de benen We gaon lôôpes, med apostelpaerde We gaan lopend, te voet

appelblos, appelbloes, bijvoeglijk naamwoord, [O] lichtrose kleur van japonstoffen

appelprol, appelprol, zelfstandig naamwoord, appelmoes Zie ook prol

appelsien, appelsien, zelfstandig naamwoord, appelsiene, appelsientjie, sinaasappel Goof de Kwaok ventte met appelsiene, vijgedaole en oereloete Govert de Kwaak ventte met sinaasappelen, vijgen en pinda’s

arabische knol, aoraobiese knol, arabiese knol, zelfstandig naamwoord, aoraobiese knolle, arabiese knolle, aoraobies knollechie, arabies knollechie, [O] koolraap met diameter van 10 cm

arbeid, erbaaid, errebaaid, zelfstandig naamwoord, arbeid, werk, geboorteweeen bij vee Ook errebaaid; Da’ bêêst mot toch eerst errebaaid hebbe om te kalleve Die koe moet toch eerst weeën hebben om te kunnen kalven

arbeider, errebaaier, zelfstandig naamwoord, errebaaiers, errebaaiertie, arbeider

arend, aerend, zelfstandig naamwoord, aerende, aereñtjie, 1. huls of angel van zeis of schrepel 2. arend, adelaar

Arend, Aerend, eigennaam, Arend Da’ diñchie is van Aerende Dat ding is van Arend

Arendje, Aerentjie, eigennaam, Arendje, vrouwennaam Vraeg ’t maor an Aerentjies Vraag het maar aan Arendje

Arie, Aai, Aoi, Aorie, eigennaam, Aoichie, Arie Ook Aorie Zie ook Ooi; M’n ome Arie was m’n nôôm Aoi Mijn oom Arie was ’mijn oome Aoi’ Ook Aorie

ark, errek, zelfstandig naamwoord, erreke, errekie, ark, woongebouw Ze weune in een errek, een huis met vijf kamers Ze wonen in een ark, een huis met vijf kamers (een ark is een langgerekt woongebouw dwars op de straat waarin meerdere afzonderlijke eenvoudige kleine woningen zijn aangebracht, dikwijls opgezet door de diaconie)

arm, errem, bijvoeglijk naamwoord, arm, behoeftig; Hij is te errem om te gêêuwe of te gaope Hij is straatarm Ook Hij is te errem om te lache, Hij is zôô errem aste straet; Ze zijn daer zôô errem datte lamp d’r scheef van hangt Ze zijn zeer arm (als de olie in de lamp op was ging hij scheef hangen; er was dan geen geld om nieuwe olie te kopen)

arm, errem, zelfstandig naamwoord, erreme, errempie, arm, lichaamsdeel ’t Kind hatter errem gebroke; Hij zetten gezicht azzun errem vol katte Hij kijkt mistroostig

arme, d’n erreme, zelfstandig naamwoord, armbestuur, diaconie Dat meñs had al jaere van d’n erreme en of en toe van de bedêêling Die vrouw werd al jaren onderhouden door de diakonie en soms kreeg ze van liefdadigheid; Hij mosset van d’n erreme hebbe Hij was afhankelijk van de armenzorg (ook: Hij was an d’n erreme); Je werkie an d’n erreme Hoe hard je ook werkt, alles wat je verdient gaat toch op

armenhuis, erremehuis, zelfstandig naamwoord, erremehuize, erremehuisie, 1. huis, eigendom van de kerk 2. rusthuis

armenland, erremeland, zelfstandig naamwoord, erremelande, erremelandjie, huurland dat eigendom is van de diakonie of ’den erreme’, het armbestuur

armenstede, erremestee, zelfstandig naamwoord, erremesteeje, erremesteechie, boerderij met land, eigendom van de Diakonie

armmeester, ermmêêster, zelfstandig naamwoord, ermmêêsters, ermmêêstertie, diaken

armoede, erremoe, erremoei, zelfstandig naamwoord, erremoechie, erremoeichie, armoede, narigheid, tegenslag Erremoe is faaiteluk geldgebrek, maor wij gebruike ’t ôk voor ellende en teegeslag Armoede is feitelijk geldgebrek, maar wij gebruiken het ook voor ellende en tegenslag Ook erremoei; D’n erremoe hank voor de glaeze Je kunt aan de gordijnen zien dat daar armoe wordt geleden Zie ook meleur

arrenstoof, arrestoof, zelfstandig naamwoord, arrestove, arrestoofie, warme stoof in arreslee

arrentikker, arretikker, zelfstandig naamwoord, arretikkers, arretikkertie, arreslee

arrentuig, arretuig, zelfstandig naamwoord, arretuige, arretuichie, bellentuig voor arreslee

as, as, voegwoord, als Ook azze; as is verbrááñde turref Gezegd om iemand de mond te snoeren, die steeds voorbehoud maakt door ’als’ te zeggen

ashok, ashok, zelfstandig naamwoord, ashokke, ashokkie, ashok, politiecel Vroeger broch de karreman d’n as in ’t ashok, laeter wier ’t pliesiecel Vroeger bracht de vuilnisophaler de as in het ashok, later werd het politiecel Zie ook tashok (samentrekking van ’t ashok)

assurantie, asserááñsie, zelfstandig naamwoord, asserááñsies, verzekering, assurantie De koste van de asserááñsie binne grôôter as die van d’n brañd De kosten van de verzekering zijn groter dan die van de brand

astrant, oñstrant, bijvoeglijk naamwoord, astrant, brutaal Die oñstrante maaid kwam zôô maor binne lôôpe

augurk, legor, zelfstandig naamwoord, legorre, legorrechie, augurk ’Zure bomme’ binne legorre in rezijn ‘Zure bommen’ zijn augurken in azijn

auspiciën, aspicië, zelfstandig naamwoord, auspiciën, toezicht

avanceren, avveseere, werkwoord, avveseer, avveseerde, geavveseerd, [Fra, avancer] voortmaken, opschieten Deurgaan jonges, een bietjie avveseere Doorgaan jongens, een beetje opschieten

avegaar, avegaor, zelfstandig naamwoord, avegaore, avegaortie, grote handboor

averecht, aeverecht, bijvoeglijk naamwoord, averecht (vakterm bij het breien) Êên recht en twêê aeverecht Één recht en twee averecht

averechts, aevereks, bijwoord, 1. averecht, verkeerd Hij werrek meddun pishañdjie en doed alles aevereks Hij houdt zijn gereedschap verkeerd vast en doet alles verkeerd 2. nijdig Hij wier aevereks omdakkem de waerhaaid zee Hij werd nijdig omdat ik hem de waarheid zei Zie ook duvels

avond, aevend, zelfstandig naamwoord, aevende, aevendjie, 1. avond, eind van de dag 2. goedenavond (groet) Aevend saome! Goedenavond allemaal!; aevend hebbe Klaar met werken [Num] Dan hajje nie vroeg aevend Dan was je met je werk niet vroeg klaar; ’t Is nog gêên aevend, zee de kraaieschieter en hij schoot ‘r nog tien (ook: en hij schoot z’n wijf) [Hei] We zijn nog niet waar we wezen willen; D’r komt d’n aevend in [Phk] Vochtig worden Den aevend komt al in d’n terrow De te oogsten tarwe is al vochtig door de avond As wasgoed te laet wor’ binnegehaald komt ten aevend d’r in Als wasgoed te laat wordt binnengehaald wordt het weer vochtig

avond, saeves, ’s aeves, bijwoord, ’s avonds We gonge vroeger saeves al om negen uur naer de koes We gingen vroeger ’s avonds al om negen uur naar bed (Een bedstee met deuren ervoor lijkt veel op een koets)

avondmaal, aevendmael, zelfstandig naamwoord, aevendmaele, Heilig Avondmaal in de protestantse kerk

avondrood, aevendrôôd, zelfstandig naamwoord, avondrood Aevendrôôd is mooi weer in de bôôt Avondrood betekent mooi weer de volgende dag Zie ook murregerôôd

avonturen, aventuure, avventuure, werkwoord, aventuur, avntuurde, geaventuurd / avventuur, avventuurde, geavventuurd, avonturen, wagen Ook avventuure; Da’ dors ik op mijn leeftijd nie meer te avventuure Dat durfde ik op mijn leeftijd niet meer te wagen

avontuur, avventuur, zelfstandig naamwoord, avventuure, avventuurtie, avontuur

avontuurtje, haojuuchie, zelfstandig naamwoord, haojuuchies, voorvalletje Een hêêl haojuuchie Een vrolijk voorvalletje

azen, aeze, werkwoord, aes, aesde, geaesd, azen, hebzuchtig verlangen De neefies en de nichies zatte al jaere te aeze opte erfenis De neefjes en de nichtjes zaten al jaren te azen op de erfenis

azijn, eezijn, rezijn, zelfstandig naamwoord, eezijne, eezijntjie, azijn Ook rezijn

baadje, baot, zelfstandig naamwoord, baote, baotjie, bruine werkmanskiel ’t Was een bruine werkkiel die ‘groene kiel’ wier genoemd, naer de kleur broñsgroen Het was een bruine werkkiel die ‘groene kiel’ werd genoemd, naar de kleur bronsgroen Ook beut, beutjie

baai, baoi, zelfstandig naamwoord, baai, grof wollen weefsel (vaak zwart aan de buitenkant en rood aan de binnenkant) De vrouwe die op de vloer gonge drooge een baoie rok en een haokmussie De vrouwen die op de vloer werkten droegen een grof wollen rok en een gehaakt mutsje

baaien rok, baoierok, zelfstandig naamwoord, baoierokke, baoierokkie, baaien rok

baak, baok, zelfstandig naamwoord, baoke, baokie, [Zbl, Bmk] steen van een steenvrucht (pruim, kers) Je motten baok uitspoege Je moet de pit uitspuwen

baakster, baokster, zelfstandig naamwoord, baoksters, baokstertie, [veroud] baker, kraamhulp Zie baoker

baaltje, baoltie, zelfstandig naamwoord, baolties, kleine jutezak (½ mud of 50 kg)

Baaltjesmannen, baoltiesmanne, zelfstandig naamwoord, [Obl] Beijerlanders (scheldnaam) Baaierlanders hadde altijd een baoltie bij d’r onder ’t motto: ‘waeit er niks in, d’r waeit ôk niks ooit’ Beijerlanders hadden altijd een baaltje bij zich onder het motto: ‘Waait er niks in, er waait ook niks uit’

baalzak, baolezak, zelfstandig naamwoord, baolezakke, baolezakkie, baalzak, jutezak

baan, bao, zelfstandig naamwoord, [sGr] baan, weg Hij gong de bao op Hij ging de weg op

baard, baerd, zelfstandig naamwoord, baerde, baerdrtie, 1. vlasbaard Het binne faaitelek klaaine vlassteelties van ’t vertakte bovenend die losgeslooge zijn bij ’t rêêpe Het zijn feitelijk kleine vlassteeltjes van het vertakte boveneinde die losgeslagen zijn bij het repen 2. baard Hoe ken iemand zôô zuineg zijn op die paor haere in z’n gezicht, terwijl ze op z’n kont in ’t wild groeie Hoe kan iemand zo zuinig zijn op die paar haren op zijn gezicht, terwijl ze op zijn achterste in het wild groeien; Deur d’n baerd praote Met nadruk zeggen wat men wil of denkt; ook: iemand verbaal een bestraffing geven

baardaap, baerdaop, zelfstandig naamwoord, baerdaope, baerdaopie, man met baard

baardtarwe, baerdterrow, zelfstandig naamwoord, tarwesoort waarvan de aar bezet is met kafnaalden Ook baerdterro

baars, baers, zelfstandig naamwoord, baerze, baersie, baars, vissoort Zie ook stekelbaers

baarzen, baerze, werkwoord, baers, baersde, gebaersd, baarzen, baars vangen, op baars vissen Ze waere in de vliet an ’t baerze Ze waren in de vliet aan het baarzen vangen

baas, baes, zelfstandig naamwoord, baeze, baessie, [Obl] bazige vrouw Z’is een grôôten baes

baat, baot, zelfstandig naamwoord, vruchtgebruik van bijv. melkkoeien De mêêste hadde een gaait, maor sommegte hieuwe een koe om den baot. Ze mossen ‘m eete geeve maor de mellek en de mis mogge ze houwe De meesten hadden een geit, maar sommigen hielden een koe in vruchtgebruik. Ze moesten hem eten geven, maar de melk en de mest mochten ze houden; Om den baot houwe Voor het vruchtgebruik (baat) houden

bacil, baksil, zelfstandig naamwoord, baksille, baksillechie, bacil, bacterie Die vent achter me hoestte onophoudelek, de baksille vlooge om je oore; ik heb gauw m’n pet opgezet Die kerel achter mij hoestte onophoudelijk, de bacillen vlogen om je oren; ik heb gauw mijn pet opgezet

baden, baoie, werkwoord, baoi, baoide, gebaoid, baden, pootjebaden, zwemmen De jonges waere in de vliet an ’t baoie De jongens waren in de vliet aan het zwemmen

baggermolen, baggermeule, zelfstandig naamwoord, baggermeules, baggermeuletjie, baggermolen

baker, baoker, zelfstandig naamwoord, baokers, baokertie, [veroud] baker, kraamhulp (meestal oudere vrouw) Ook baokster; ’t Neukt den baoker niet (as ’t kind maor geboore wordt) Het maakt niets uit (als het maar doorgaat)

bakerspeld, baoksterspel, zelfstandig naamwoord, baoksterspelle, baoksterspeltie, bakerspeld Ze roeide met nôôdweer in een neutedoppie over de Maes, terwijl ze roeide met baoksterspelle (E. de Raat) Ze roeiden in noodweer in een notendopje over de Maas, terwijl ze met bakerspelden roeiden Zie ook vaaileghaaidspel

bakkeet, bakkêêt, zelfstandig naamwoord, bakkêête, bakkêêtjie, bakhuis (vroeger was het nog gebruikelijk zelf brood te bakken in een gemetselde oven of in een daarvoor gemetselde keet op het erf Een gemesselde bakkêêt bij boerderije en landerrebaaiershuisies Een gemetseld bakhuis bij boerderijen en landarbeidershuisjes

bakken, bakke, werkwoord, bak, bakte, gebakke, uitrichten Hij kon d’r aerdeg wat van bakke Hij kon er aardig wat van maken

bakkengoed, bakkegoed, zelfstandig naamwoord, werkkleding van rootbaklossers

bakkenlosser, bakkelosser, zelfstandig naamwoord, bakkelossers, bakkelossertie, speciale lossers van rootbakken in de vlasroterij (1920-1970) Zie bakkegoed Ook bakkenploeg

bakkenploeg, bakkeploeg, zelfstandig naamwoord, bakkeploege, bakkeploegchie, groep mannen die rootbakken vulden, losten en het natte vlas kegelden Zie bakkelosser, bakkegoed

bakker, bakker, uitdrukking, ’t Kom voor d’n bakker Het komt voor elkaar

bal, bal, uitdrukking, D’n bal is an [sGr] De boot is aan, de maat is vol (kwaad worden van balorigheid)

balein, blain, zelfstandig naamwoord, blaine, blaintjie, balein (vroeger gebruikt om een corset de nodige stijfheid te geven)

balk, ballek, zelfstandig naamwoord, balleke, ballekie, [O] ongelijk gemaaid gras Niette roim maoie, anders maokie een balk Niet te ruim maaien, anders maak je ongelijk gras; balleke draagbalken Je mag pas op ’t ijs aste balleke d’r onder legge Je mag pas op het ijs als de balken er onder liggen (verklaring: luchtbelletjes in het ijs die boven elkaar de dikte ‘balk’ van het ijs aangeven); Aste balleke onder ’t ijs legge maggie d’r op Gezegd tegen kinderen die op onbetrouwbaar ijs wilden

bamzaaien, bamzaoie, werkwoord, bamzaoi, bamzaoide, gebamzaoid, handjeraden (waarbij de deelnemers nul tot drie lucifers, bonen of iets dergelijks in de hand nemen en dan het totale aantal moeten raden) Ook bôôñtjiekippe, omsteeke

banaan, benaon, zelfstandig naamwoord, benaone, benaontjie, banaan

bang, bang, uitdrukking, bang hebbe bezorgd zijn Heb maor gêên bang Wees maar niet bezorgd

bangigheid, bañgechaaid, zelfstandig naamwoord, bañgecheeje, bañgechaaidtjie, bangheid, angst

bank, bank, zelfstandig naamwoord, banke, bankie, [O] wolk, egale donkere streep Kijk daer is een bank in ’t weste zitte Kijk daar eens een egale donkere streep in het westen zitten; Deur den bank genoome In het algemeen

banken, banke, werkwoord, bank, bankte, gebankt, volhouden Hij zel ’t wel banke Hij zal het wel volhouden

bankje, bankie, zelfstandig naamwoord, bankies, bankbiljet Een bankie van honderd Een bankbiljet van honderd euro

barbier, barrebier, zelfstandig naamwoord, barrebiers, barrebiertie, kapper, barbier Vroeger gong ie allêên op saeterdag te scheere bij den barrebier; de ouwe manne ‘over de neut’ of ‘over d’n duim’ Vroeger ging je alleen op zaterdag te scheren bij de barbier, de oude mannen over de ‘neut’ of over de ‘duim’ (omdat bij hen de wangen door tandverlies en rimpels waren ingevallen stak de barbier zijn duim in de mond van de klant om de wang naar buiten te laten opbollen. Ook was er voor dit doel een walnoot voor algemeen gebruik. Sommige klanten vonden deze manieren onhygiënisch en staken een extra dikke pruim in hun mond!)

barometer, barremeter, berremeter, zelfstandig naamwoord, barremeters, berremeters, barremetertie, berremetertie, barometer Den barremeter lôôp trug De barometer loopt terug Ook berremeter

barouchet, broes, zelfstandig naamwoord, broeze, broesie, [O, Fra, barouchette] groot ouderwets luxe rijtuig

barst, borst, zelfstandig naamwoord, borste, borssie, barst ’k Heb zôô’n pijn in m’n hôôd, m’n kop borst bekant

barsten, borste, werkwoord, borst, borstte, geborste, barsten De waterlaaiding was deur de vorst geborste; Te borste Te barsten ’t Paerd hassun aaige te borste gevreete Het paard had zich te barsten gevreten

barsten, teborste, bijwoord, te barsten Ze atte d’r aaige teborste an zouten haering Ze aten zich te barsten aan zoute haring Ik lach me teborste Ik lach me te barsten

barstensvol, borstesvol, bijvoeglijk naamwoord, stampvol

bast, bast, zelfstandig naamwoord, baste, bassie, lijf, lichaam Ik sloog ‘m op z’n bast Pijn in je bast hebbe; ’t Van je bast haole [sGr] Hard werken ten koste van je lichaam D’r wier mettet vlasplokke aerdeg verdiend, maor je mosset wel vañ je bast haole; Hangter je bast maor in Ga er maar voluit tegenaan

bastgoed, bastgoed, zelfstandig naamwoord, lijfgoed, werkgoed Da’ goed is gêên 100% meer; ’t is gêên kastgoed, maor bastgoed Die kleren zijn geen 100% meer; het is geen net goed, maar werkgoed

batraaf, badderaof, uitdrukking, [O] scheldwoord, alleen gebruikt in scheelen badderaof Schele vent

bauwenbout, pouwenbout, zelfstandig naamwoord, [O] blauwe bliksem Zie pauwenbout

bazenjas, baozejas, zelfstandig naamwoord, baozejasse, baozejassie, werkjasje van grauw katoen Allêên de voormanne of de onderbaoze drooge een baozejassie Alleen de voorlieden of onderbazen droegen een grauw katoenen werkjasje

bed, beddes, zelfstandig naamwoord, beddechie, beddechies, zaaibedden (perken) in de moestuin Ook beddechie klein zaaibed voor tuingewassen

bedaren, bedaor, uitdrukking, bedaor is, alle meñse bedaore Opwekking om het rustig te doen

bedeesd, bedest, bijvoeglijk naamwoord, [O] bedeesd, beschroomd, zedig, ingetogen, stemmig

bedel, meevel, zelfstandig naamwoord, meevels, meeveltie, [veroud] bedeltocht Ik zel maor is op de meevel gaon Ik zal maar eens op de bedel gaan

bedeling, bedêêling, zelfstandig naamwoord, diaconie Ze had een paor muile en een nieuw klêêd van de bedêêling gehad Ze had een paar muilen en een nieuw schort van de diaconie gekregen

bederver, bedurrever, zelfstandig naamwoord, bedurrevers, bedurrevertie, blauwe of grijze vleesvlieg, aasvlieg Zie ook maoieschijter(t)

bedisselen, bedistele, werkwoord, bedistel, bedistelde, bedisteld, bedisselen, stiekem organiseren

bedoden, bedooie, werkwoord, bedooi, bedooide, bedooid, [Obl] bestraft worden

bedorven, bedurreve, bijvoeglijk naamwoord, 1. bedorven D’r zit een bedurreve luchie an; ’t is harstikke vrot Er zit een bedorven luchtje aan, het is totaal verrot 2. verwend Het kind was deur d’r opoe hêêlemael bedurreve Het kind was door haar grootmoeder totaal verwend

bedragen, bedraege, werkwoord, bedraeg, bedroog, bedraege, bedragen De hêêle schae bedroog maor een tientjie De gehele schade bedroeg maar een tientje

bedrijf, bedrijf, zelfstandig naamwoord, bedrijve, bedrijfie, [O] zetboer Hij had twêê steeje, opten êêne zattie zellef en opten andere hattie een bedrijf zitte Hij had twee boerderijen, op de ene zat hij zelf en op de andere had hij een zetboer

bedstee, besstee, zelfstandig naamwoord, besstees, bessteechie, bedstee, slaapgelegenheid Van ’t slaepe in een natte besstee hebbe d’r nogal wat rôôd haer gekreege deur de roestañslag Van het slapen in een natte bedstee hebben er nogal wat rood haar gekregen door de roest; Azzie êêmel in ’t hooi geslaepe heb, dan kejje ’t in de besstee nie meer wenne Degene die aan de vrijheid heeft geroken kan er moeilijk meer afstand van doen

bedsteeblauw, bessteeblauw, bijvoeglijk naamwoord, verf met een speciale lichtblauwe kleur

bedsteebord, bessteebord, zelfstandig naamwoord, bessteeborde, bessteebortie, bedsteebord (horizontale legplank aan het voeteneind, die diende voor de berging van enig vaatwerk (de nachtspiegel) en de wekker. Soms ook de kwispedoor of rochelpotje)

bedsteeplank, bessteeplank, zelfstandig naamwoord, bessteeplanke, bessteeplankie, verticale, uitneembare plank die het bed aan de voorkant afsloot; Daster êên van de bessteeplank Kind dat 9 maanden na het huwelijk van de ouders wordt geboren

bedstro, bedstrôô, zelfstandig naamwoord, 1. haverstro voor matrasvulling 2. los stro onder het bed; Verhuize kost bedstrôô Verhuizen kost geld

beduid, bediet, zelfstandig naamwoord, bediete, bedietjie, biecht, verklaring Nou wil ik ’t hoore, nou mojje bediet doen Nu wil ik het horen, nu moet je het opbiechten

bedzeiker, beddezaaikert, zelfstandig naamwoord, beddezaaikers, beddezaaikertie, pissebed (isopoda of keldermot) Zie ook nestezaaikert, kelderzeug

beeldwit, beeldwit, bijwoord, [O] 1. met de helm geboren Die beeldwit gebore zijn hebbe een voorspellende gêêst voor naore dinge Die met de helm geboren zijn hebben een voorspellende geest voor vervelende dingen 2. lijkbleek Hij schrok z’n aaige beeldwit van die ôôge van de kat in d’n donker Hij werd lijkbleek van schrik toen hij de ogen van de kat in het donker zag oplichten In verband met het bijgeloof geeft Opprel (1895) nog de volgende bijzonderheden: Wie met de helm geboren is bezit enige geheimzinnige eigenschappen die hem meestal weinig plezier bezorgen. Hij weet van tevoren wie er in zijn buurt zal sterven. Ook iemand anders kan dat te weten komen door bij degene die beeldwit is over de linkerschouder te kijken. Een dode die boven aarde staat wordt (precies om twaalf uur ‘s nachts) begraven door hen die beeldwit zijn. Wee dan een gewoon mens die op die tijd midden over de straat loopt en die stoet tegenkomt. Hij wordt eenvoudig opgenomen en aan de kant gezet. Een ander verhaal zegt dat degene die beeldwit is een paar keer (weer ‘s nachts om twaalf uur) buitenshuis moet komen wanneer bij hem in de buurt iemand stervende is; Hij schrok z’n aaige ‘t beeldwit Hij schrok zich een ongeluk

been, bêên, bijvoeglijk naamwoord, been D’n heelt van z’n schêêmes was van bêên Het heft van zijn scheermes was van been; Hij is van bêên Hij is keihard

been, bêên, zelfstandig naamwoord, bêêne, bêêntjie, been Hij ha’ s’n bêên gebroke Hij had zijn been gebroken; Een blok ajje bêên Een blok aan je been; Hij heb gêên bêên om op te staon Hij heeft geen enkel steekhoudend argument; Hij hief ter gêên bêên voor uit te zette Hij hoefde er niets voor te doen; Hij is van de bêên Hij kan niet verder; Hij hette bêêne weer onder ’t gat Hij is weer hersteld (ook: het gaat hem financieel weer goed); Hij leg mette bêêne van huis Hij ligt (ziek) te bed

beenderijs, pienderijs, zelfstandig naamwoord, [Msd] dunne ijslaag op bomijs Ook pepierechie, pierepuisie

beentje-over schaatsen, bêêñtjie-over schaese, werkwoord, schaes, schaeste, geschaest, rondrijden op de schaats, paarrijden (op de buitensnee van de schaats)

beer, beer, uitdrukking, Hij’s lillek bij d’n beer genoome Hij is behoorlijk beetgenomen; Nou hekkie bij d’n beer! Nu heb ik je te pakken!

beest, bêêst, zelfstandig naamwoord, bêêste, bêêsie, koe Ik motte bêêste nog melleke Ik moet de koeien nog melken; ’t Is bij de bêêste of Het is te erg voor woorden; bêêsie klein formaat koe, koetje Een eerlek bêêsie Uitdrukking uit de veehandel om een dier aan te prijzen; overgegeeve bêêst door en door slecht mens

beestenboomgaard, bêêstenbôôgerd, zelfstandig naamwoord, bêêstenbôôgerde, bêêstenbôôgertie, dierentuin, zoo De kindere zijn met ’t schoolraaisie naer d’n bêêstenbôôgerd De kinderen zijn met het schoolreisje naar de dierentuin

beestengoot, bêêstegeut, zelfstandig naamwoord, bêêstegeute, bêêstegeutjie, voergoot voor de koeien in de koeienstal

beestenspul, bêêstespul, zelfstandig naamwoord, bêêstespulle, bêêstespullechie, circus D’r stonge een dot kraeme op de kerremus en ôk een draoimeule en een bêêstespul Er stonden een hoop kramen op de kermis en ook een draaimolen en een circus

beetje, bietjie, zelfstandig naamwoord, bietjies, beetje Een klaain bietjie is te veul van ’t goeie Een klein beetje is te veel van het goede Is tut nou nied een bietjie erg veul? Is het eigenlijk niet wat veel?; Alle bietjies hellepe, zee de schipper en hij gooide zijn vrouw overboord Alle beetjes helpen (het schip krijgt dan minder diepgang)

bef, beffie, zelfstandig naamwoord, beffies, bef, front Vroeger drooge de manne een beffie onder d’r vest en laeter de jonges onder d’r matroozepakkie Vroeger droegen de mannen een front onder hun vest en later de jongens onder hun matrozenpakje

begrafenis, begraefenis, zelfstandig naamwoord, begraefenisse, begraefenissie, begrafenis

begrafenishoed, begraefenishoed, zelfstandig naamwoord, begraefenishoeje, begraefenishoedtjie, hoge zwarte hoed Begraefenishoeje wiere beklêêd met mollehuije, dan weetjie glijk waervoor ze mollehuije gebruike Begrafenishoeden werden bekleed met mollehuiden, dan weet je meteen ook waarvoor ze mollenhuiden gebruikten

begrafenisklok, begraefenisklok, zelfstandig naamwoord, begraefenisklokke, begraefenisklokkie, luiden van een klok om een sterfgeval bekend te maken Zie ook overluie

begraven, begraefs, uitdrukking, Hij mot te begraefs Hij gaat naar een begrafenis

behangen, behange, uitdrukking, Al wasse mè goud behange, niemand wil d’r hebbe Een ongewenste bruid

behangen, behange, werkwoord, behang, behong, behange, behangen Ze had alles behange, ’t weunvertrek, de plee en ôk de besstee Ze had alles behangen, het woonvertrek, het gemak en ook de bedstee

behapstukken, behapstukke, werkwoord, behapstuk, behapstukte, behapstukt, behappen

beheimst, behaaimd, behaimd, bijvoeglijk naamwoord, geheimzinnig, stiekem Ze bin d’r wel erg behaaind mee, maor ’t kwam toch uit, al mosse de veugelties het uitzingen Ze zijn er wel erg geheimzinnig mee, maar het kwam toch uit, al moeten de vogeltjes het uitzingen; Hij ister erg behaaimd mee Hij doet er erg geheimzinnig over; behaimd [O] geheimzinnig Vraegter hum maor nie nae; hij ister zôô behaimd mee, dattie ‘t toch nie zait Vraag hem er maar niet naar; hij is daar zo geheimzinnig mee dat hij toch niets zegt

beide, baaie, telwoord, beiden, met z’n beiden Eên van baaie mottet geweest zijn Eén van beiden moet het geweest zijn

beidjes, baaichies, telwoord, samen, met z’n beiden We zijn ôk nog maor messun baaichies We zijn ook nog maar met ons beiden

Beijerland, Baaierland, eigennaam, Oud-Beijerland Dasse Baaierland zegge bewijst dattet meddun korte ‘ei’ mot worre geschreeve

Beijerlander, Baaierlander, uitdrukking, ’k Hè vandaeg d’n Baaierlander gezien Gezegde als ik op dat moment geen zin heb in werken; D’n Baaierlander i je lijf hebbe [Num] Je lamlendig voelen

bekaaid, bekaoid, bijwoord, slecht-af Hij ister bekaoid van ofgekomme Hij is er slecht afgekomen

bekaaien, bekaije, bekaoie, werkwoord, bekaij, bekaijde, bekaijd / bekaoi, bekaoide, bekaoid, [O] bezwijmen, flauw vallen, vergaan (van de stank) Je zou hier bekaije van de stank Ook bekaoie

bekaam, bekaom, zelfstandig naamwoord, [O] kaam op bier of inmaakpot

bekokstoven, bekokstoove, werkwoord, bekokstoof, bekokstoofde, bekokstoofd, bekonkelen

belaband, belabant, bijwoord, [Nbl] belazerd Bejje nou hêêlemael belabant? Zie ook belataefele

belatafelen, belataefele, werkwoord, belataefel, belataefelde, belataefeld, bedriegen, voor de gek houden

belijden, belije, werkwoord, belij, belee, beleeje, belijden, bekennen ’k Gelôôf niet dattie ’t zôômaor zel belaoie Ik geloof niet dat hij het zomaar zal bekennen

belogen, belooge, bijvoeglijk naamwoord, [Num] beroerd, slecht Hij zietter maor belooge uit Hij ziet er maar slecht uit

bemieteren, bemietere, werkwoord, bemieter, bemieterde, bemieterd, bedriegen, beduvelen

ben, bennechie, zelfstandig naamwoord, bennechies, mandje Ze gong meddun bennechie om booschoppe Ze ging met een mandje om boodschappen

benauwd, benauwd, bijwoord, bang Hij is van d’n duuvel nog nie benauwd Hij is voor de duivel nog niet bang

beneden, beneeje, bijwoord, beneden, onder Ze weune beneejedijks Ze wonen beneden aan de dijk

benenhok, bêênehokkie, zelfstandig naamwoord, bêênehokkies, knekelhuis Het bêênehokkie stong tot 1940 an de ’s Graevendêêlsendijk in Wieldrecht Het knekelhuisje stond tot 1940 aan de ‘s Gravendeelse dijk in Wieldrecht

benenwagen, bêênewaoge, zelfstandig naamwoord, bêênewaoges, bêênewaogentjie, benenwagen, te voet Ze waere mette bêênewage gekomme, ‘per pedes apostolorum’ volges Van Dommele Zij waren te voet gekomen, per ‘apostelpaard’ volgens Van Dommelen

benevens, beneffe, bijwoord, benevens, ook Ook bezije

benul, belul, zelfstandig naamwoord, benul, besef, begrip Hij hatter glad gêên belul van Hij had er helemaal geen benul van

beraad, beraed, zelfstandig naamwoord, [Phk] kritiek, tegenwerping Azzik ôk es wat zeg hebbie altijd beraed Als ik ook eens wat zeg heb je altijd kritiek

berachel, berachel, zelfstandig naamwoord, betengeling onder het behang (met jute bespannen)

bereden, bereeje, bijvoeglijk naamwoord, bereden, met paarden M’n nôôm heb nog bij de bereeje veld gediend Mijn oom heeft nog bij de bereden veldartillerie gediend

bereisd, beraaisd, bereeze, bijvoeglijk naamwoord, bereisd Hij is een beraaisd persoon. Canneda, Indië, Flakkee, overal istie geweest Ook bereeze

beren, beere, werkwoord, beer, beerde, gebeerd, beerput legen Ze waere in de Lange Buurt an ’t bêêre; hêêl de buurt moch meegeniete Ze waren in de Lange Buurt bezig de beerput te legen; de hele buurt mocht mee genieten Zie ook keegele

berenspek, beerespek, zelfstandig naamwoord, berenspek Ook beerevlaais; Ik zellie slaon as beerespek Ik zal je zo slaan dat het je lang zal heugen

berenvlees, beerevlaais, zelfstandig naamwoord, berenvlees Zie beerespek; Ik zellie slaon as beerevlaais Ik zal je zo slaan dat het je lang zal heugen

berg, bersie, berzie, zelfstandig naamwoord, bersies, berzies, grote hoeveelheid, massa Een grôôte petroelie meñse en een hôôp vollek isset zellefde as een bersie Een grote groep mensen (patrouille) en veel volk is hetzelfde als een massa Ook berzie [O] hoop, menigte Ik ken d’r best van misse want ik heb d’r toch een hêêlen berzie van Ik kan er best wat van afstaan want ik heb er toch een hele hoop van

bericht, berichie, zelfstandig naamwoord, kort bericht Da’ berichie hebbik in de krant geleze

beroepen, beroepe, werkwoord, beroep, beroop, beroope, beroepen Ze hebbe daer wel een nieuwen domenee beroope, maor veul issut niet. Hij heb z’n spao meegebrocht Ze hebben daar een nieuwe dominee, maar hij stelt niet veel voor. Hij zal wel lang blijven

beroerdigheid, broerdeghaaid, zelfstandig naamwoord, broerdegheeje, broerdeghaaidhaaidjie, misselijkheid, ziekte Zie ook rotteghaaid

berouw, berouw, uitdrukking, Beter mè berouw genoome dammè berouw gehouwe Het laatste is erger dan het eerste

berrie, burrie, uitdrukking, Isse al mak in de burrie? Is ze al goed gedresseerd? (plagende opmerking voor een pasgetrouwde man, waarin de echtgenote wordt vergeleken met een jong paard dat moet leren voor de wagen te lopen)

beschaafd, beschaofd, bijwoord, beschaafd Wie in de dikke Van Dale leest zel nie kenne begrijpe dasse nog over Algemêên Beschaofd durreve te praote Wie in de dikke Van Dale leest zal niet kunnen begrijpen dat men nog over Algemeen Beschaafd durft te praten

beschelden, beschelde, werkwoord, bescheld, beschold, bescholde, ontgelden, ergens voor opdraaien; Hij hattet gedaen, maor ik mosset beschelde Hij had het gedaan, maar ik moest er voor opdraaien

bescheten, bescheete, bijvoeglijk naamwoord, verlegen, teruggetrokken Doe nie zôô bescheete Doe niet zo verlegen Ook beschimmeld; ’k Wou dak ze in een bescheete doekie had (en da’k ze d’r mè m’n tande uit mos haole) Ik ben niet vies van geld (werd gezegd als men sprak over een flinke som geld waarvoor men zelfs bereid zou zijn het aan te pakken als er stront aan zat, want ‘geld stinkt niet’)

beschijten, beschijte, werkwoord, beschijt, bescheet, beschete, [O] ergens voor terugdeinzen, ergens voor bedanken, iets niet willen doen Ik beschijt ‘t wel lekker Daar bedank ik voor Ik beschijt ‘m, laetie ’t zellef maor doen Ik bedank er voor, laat hij het zelf maar doen

beschimmeld, beschimmeld, bijvoeglijk naamwoord, verlegen Maaid kijk niessôô beschimmeld, ze vreete je nied op Meid kijk niet zo verlegen, ze vreten je niet op Zie bescheete

besje, bessie, zelfstandig naamwoord, bessies, oude vrouw Zie ook ôôtjie, schreufie

besjoecheld, besjoecheld, bijvoeglijk naamwoord, [O] bezeten, gek Bejje besjoecheld? Ben je gek?

besjoechelen, besjoechele, werkwoord, besjoechel, besjoechelde, besjoecheld, [O] besjoemelen, bedriegen Hij wou me besjoechele maor hij ha’ gêên kááñs Hij wilde me bedriegen, maar ik gaf hem geen kans

beslaan, beslaon, werkwoord, beslao, besloog, besloge, beslaan (een paard van hoefijzers voorzien) ’t Paerd is vorege week nog beslooge bij de smid Het paard is vorige week nog beslagen met hoefijzers bij de smid

beslachten, beslachte, werkwoord, beslacht, beslachte, beslacht, lijken op in aard, uiterlijk of gedrag Hij beslachte z’n nôôm, waer die ôk naer hietende, ôk zôô’n nijpnaers Hij leek in aard op zijn oom, naar wie hij ook heette, ook zo’n gierige vent Zie ook kwañtjies weergao

beslongeren, beslongere, werkwoord, beslonger, beslongerde, beslongerd, voor de gek houden

besogne, bezoeijing, zelfstandig naamwoord, bezoeijinge, bezoeijiñkie, [O, Fra. besogne] rompslomp, beslommering, drukte

besomd, besomd, bijwoord, gemoeid, bezet Metta karrewaaichie is m’n hêêlen dag besomd Met dat karweitje is mijn hele dag gemoeid

bespieden, bespieje, werkwoord, bespie, bespiedde, bespied, bespieden, ontdekken, waarnemen Ik kon d’r niks bezonders an bespieje Ik kon er niets bijzonders aan ontdekken

bestel, mastel, bestel, zelfstandig naamwoord, mastelle, bestelle, mastellechie, bestellechie, bestel, anijsbeschuitbol Ook bestel [veroud] anijsbol (Hoekschewaards geboortegebak)

besterven, besturreve, werkwoord, besterref, besturref, besturreve, besterven Vlees en spek motte eerst goed besturreve zijn, daerom hangt ’t verreke een dag op de leer voordattie de kuip in mag Vlees en spek moeten eerst goed bestorven zijn, daarom hangt het varken een dag op de menladder voordat het de kuip in mag

bestoten, bestôôte, werkwoord, bestôôt, bestiet, bestôôte, ondernemen, aandurven Ik dors ’t niet te bestôôte Ik durfde het niet aan Ook bestoite; Ze bestôôte hêêl wat Ze ondernemen veel, ze durven heel wat aan

bestuiten, bestoite, werkwoord, [O] aandurven Zie bestôôte

bestuur, bestier, zelfstandig naamwoord, bestiere, bestiertie, bestuur Hij zit in ‘t polderbestier Hij zit in het polderbestuur

beter, beterder, bijwoord, nog beter ’t Gaot weer een bietjie beterder, ik mag alles weer eete Het gaat weer een beetje beter, ik mag alles weer eten

betoeterd, betoeterd, uitdrukking, [O] Bin jij betoeterd? Ben jij belazerd?

beton, pleton, zelfstandig naamwoord, beton Dat ouwe brôôd is zôô hard as pleton

betoveren, betôôvere, werkwoord, betôôver, betôôverde, betôôverd, betoveren D’r waere d’r nogal wat die je konne betôôvere, maor d’r waere ôk veul middele om d’r vanof te komme Er waren nogal wat mensen die je konden betoveren, maar er waren ook veel middelen om er van af te komen

betuinen, betuine, werkwoord, betuin, betuinde, betuind, slootkanten met palen en hout versterken (betuinen) tegen inkalven of inschieten

beugelzoete, beugelzoet, zelfstandig naamwoord, beugelzoete, beugelzoetjie, [O] blanke aagtappel Ook blomzoet

beuren, beure, werkwoord, beur, beurde, gebeurd, 1. gebeuren, overkomen ’t Beur niet en daermee uit! Het gebeurt niet en daarmee uit! 2. geld ontvangen, innen Ik mô m’n lôôn nog beure Ik moet mijn loon nog ontvangen

bewaarschool, bewaorschool, zelfstandig naamwoord, bewaorschoole, bewaorschooltie, kleuterschool ook kakschooltie

beware, urewaere, tussenwerpsel, uitroep bij gezamenlijk iets optillen (om de krachten op hetzelfde moment te bundelen)

bezeilen, bezaaile, uitdrukking, Je ken d’r gêên land mee bezaaile Je kan er niet mee samenwerken

bezem, bezum, zelfstandig naamwoord, bezums, bezumpie, bezem Zôô grôôs as een bezum Zo trots als een pauw

bezemband, bezumband, zelfstandig naamwoord, bezumbande, bezumbandjie, slijtband onderaan een rok (de rokken waren toen zó lang, dat zij als een bezem over de grond sleepten en dus sterk sleten)

bezending, bezending, zelfstandig naamwoord, bezendinge, bezendiñkie, grote massa Zie berzie Zie ook petroelie

bezet, bezet, bijvoeglijk naamwoord, verlegen, beschaamd, geheimzinnig Ze ister erg bezet mee, ze praot ter nooit over Ze is er erg verlegen mee, ze praat er nooit over; Hij hetter bezet mee Hij wil het niet weten voor een ander; ook: hij ister bezet mee

bezetting, bezetting, zelfstandig naamwoord, op de borst vastzittende kou of longontsteking

bezijden, bezije, voorzetsel, bezijden, naast ’t Kêêtjie stong bezije d’n dijk, neffe d’n damsteek Het keetje stond bezijden de dijk, naast de damsteeg

bezorgd, bezurregd, bijvoeglijk naamwoord, bezorgd Waer maokie je aaige faaitelek bezurregd over? Waar maak je je feitelijk bezorgd over?

bezorgen, bezurrege, werkwoord, bezurreg, bezurregde, bezurregd, bezorgen, rondbrengen Brôôd bezurge Brood bezorgen Krant bezurge Krant bezorgen

bidden, gebid, werkwoord, bid, bad, gebeden/gebid, 1. bidden Hij at al voor ze gebid hadde, net aste verrekes 2. uitgenodigd Ik bin deur d'n dôôdbidder gebid voor de begraefenis van de buurman Ik ben door de aanzegger uitgenodigd voor de begrafenis van de buurman

bieden, bieje, werkwoord, bie, bôôi, gebôôje, bieden Hij het te hôôg gebôôje, en nou hettiet añ z’n broek (nou hettiet añ z’n kont) Hij heeft te hoog geboden en nu zit hij er aan vast

biek, bik, zelfstandig naamwoord, bikke, bikkie, varken In november verhuist t’n bik naer de spekkuip In november verhuist het varken naar de spekkuip (huisslacht)

bier, bier, zelfstandig naamwoord, biertie, bruine jus zonder vet

bierpap, bierepap, zelfstandig naamwoord, bierepappe, bierepappie, nagerecht van karnemelk, donker bier, bloem, stroop en kaneel

biersteker, biersteker, zelfstandig naamwoord, bierstekers, bierstekertie, [O] grossier in bier

bietenblad, bieteblaere, zelfstandig naamwoord, bladeren van de suikerbiet (veevoer) Zie ook peeblaere

biezen, bieze, werkwoord, bies, biesde, gebiesd, aanbrengen van gouden biezen op rijtuigen, etc.

biezenhorrel, biezehorrel, zelfstandig naamwoord, het biezen snijden (een week voor de langste dag)

big, biggie, zelfstandig naamwoord, biggies, big We zelle da’ biggie nog een tijdjie bij de zog houwe We zullen die big nog een tijdje bij de zeug laten; bigges biggen: biggen De zog had twaolef bigges en een keuniñkie De zeug had twaalf biggen en een koninkje (de kleinste, veelal als laatste geboren, big die aan de laatste minst melk gevende tepel terechtkwam of met de fles moest worden grootgebracht)

biggel, biggel, zelfstandig naamwoord, biggels, biggeltie, [O] steen, grind De wurf lag vol mè grôôte biggels Het erf lag vol met grote stenen

biggelbak, biggelenbak, zelfstandig naamwoord, biggelenbakke, biggelenbakkie, grindbak An elken polderweg lag op bepaolde afstand een biggelenbak Aan elke polderweg lag op bepaalde afstand een grindbak (dienend om gaten in de weg op te vullen) Zie ook biggelhôôp

biggelhoop, biggelhôôp, zelfstandig naamwoord, biggelhôôpe, biggelhôôpie, [O] grindhoop Zie ook biggelenbak

bij, bie, zelfstandig naamwoord, biee, biechie, 1. bij ’t Kind is deur een bie gestooke Het kind is door een bij gestoken 2. wesp Opte Noord is een ‘bie’ een ‘bij’ en een ‘weps’ een ‘bie’ Op Heinenoord is een ‘bie’ een ‘bij’ en een ‘wesp’ een ‘bie’

bij, bij, uitdrukking, Hij heb niks om bij te zette Hij heeft geen kracht om het vol te houden

bij lange na, belangenae, bijwoord, bij lange, nog lang niet We zijn d’r nog belangenae niet We zijn er nog lang niet

bij om, bij-om, tussenwerpsel, commando ’linksaf’ voor een lijnpaard (het meest linkse paard in een drie- of vierspan)

bij op, bij-op, tussenwerpsel, commando rechtsaf voor een lijnpaard

bijboeten, bijboete, werkwoord, boet bij, boette bij, bijgeboet, 1. bijpoten, aanvullen van gewas 2. geld bij elkaar leggen Ook lappe (geld bij elkaar leggen om een bepaald bedrag te bereiken)

bijboord, bieboord, uitdrukking, Hij lôôp van bieboord naer bâboord Hij slentert doelloos rond

bijenkorf, biekurf, zelfstandig naamwoord, biekurve, biekurfie, bijenkorf D’r stong een biekurf in ’t kôôlzaed Er stond een bijenkorf in het koolzaad

bijennest, bieënest, uitdrukking, ’t Lijkent hier wel een bieënest Gezegd als een groot gezelschap door elkaar heen zit te praten

bijgelijk, begeelek, voegwoord, evenals, zoals D’r binne meer kouwe winters geweest, begeelek in 1929 Er zijn meer koude winters geweest, zoals in 1929

bijgelijks, bijgelijk, bijwoord, bijvoorbeeld, zoals

bijkans, bekant, bijwoord, bijna, bijkans Dien auto roch me bekant Die auto raakte me bijna ’t Is bekant niet te glôôve Het is bijna niet te geloven

bijlappen, bijlappe, werkwoord, lap bij, lapte bij, bijgelapt, [O] 1. bekeuren, verbaliseren 2. iemand erbij lappen, in het complot betrekken

bijspul, bijspul, zelfstandig naamwoord, bijspulle, bijspullechie, groente bij het middagmaal

Bijsterveld, Bijstervelde, uitdrukking, Gao jij maor met je pis naer Bijstervelde Je maakt mij niets wijs (Bijsterveld was een bekende piskijker in Rotterdam, die aan iemands urine kon zien welke ziekte hij had)

bijtijds, betijs, bijwoord, [Phl] bijtijds

bijvoorbeeld, bevôôbeld, bijwoord, bijvoorbeeld Ook bijgelijk

bijzonder, bezonder, bijvoeglijk naamwoord, bijzonder As dialectwoord is bezonder niks bezonders

bil, bille, uitdrukking, We zelle wel zien wie de bille blankste heb Het komt wel uit wie gelijk heeft; ook: Het komt wel uit wie eerlijk is

binden, binge, werkwoord, bing, bong, gebonge, binden, opbinden ’t Binge van vlasschranke betaolde in 1940 twêê gulde 30 voor de 100 hôôpe van 8 schranke, da’s 0,3 cent de schrank In 1940 werd voor het binden van bossen bolvlas fl. 2,30 voor 100 hopen van 8 bossen betaald, dat is 0,3 cent per bos An hande en voete gebonge zain Geen vrijheid van handelen hebben Ik bin an huis gebonge Ik ben aan huis gebonden; Hij heb waaineg voor ’t gat te binge Hij kan het noodlot niet tegenhouden door gebrek aan middelen

binder, binger, zelfstandig naamwoord, bingers, bingertie, binder, vlasopbinder De bingers binne d’r uitgereegend De vlasopbinders moesten stoppen met werken vanwege de regen

bing, bing, zelfstandig naamwoord, binge, biñchie, aantrektouw bij oogstwagen As ’t voer vol is en toegeleege gaot t’n bing over de polderbôôm om añgereege te worre Als de oogst geladen en toegelegd is gaat het aantrektouw over de ponderboom om de lading stevig te verankeren

Binnemaas, Binnemaes, eigennaam, 1. gemeente in de Hoeksche Waard 2. oude afgedamde waterloop in de Hoeksche Waard

binnen, binne, uitdrukking, Hij is binne Hij heeft veel geld

binnenbeer, binnebeer, zelfstandig naamwoord, binnebeere, binnebeertie, onvolledig gecastreerd varken, met scherp smakend ranzig vlees; daarom sneed men een driehoekig stukje uit het oor ten teken dat hij niet voor de huisslacht gebruikt werd

binnenkomer, binnekommertie, zelfstandig naamwoord, [Phk] De (verplichte) eerste consumptie in het café om er bijvoorbeeld te mogen biljarten: wie niets drinkt mag niet binnen komen

binnensmonds, binnesmoñs, bijwoord, binnensmonds, onverstaanbaar

binnering, binnering, zelfstandig naamwoord, piksel, uitschot Afvalgraon of -zaed wier ‘binnering’ genoemd. Van lijnzaed wastat ’stamperij’ Afvalgraan of afvalzaad werd ‘binnering’ genoemd, van lijnzaad was dat ‘stamperij’

bittertje, bittertie, zelfstandig naamwoord, bitterties, bitter borreltje (jenever of brandewijn met elixer, een van kruidenmengsels, al of niet door de kastelein zelf gemaakt, extract (er waren verschillende soorten: o.a. maagbitter en Catz-elixer men bestelde een naar dit merk genoemd ‘katsie’ en veel later Jägermeister)

blaadje, blaechie, zelfstandig naamwoord, blaechies, blaadje Een blaechie ken zôôwel een bôômblad as een blaechie pepier zijn Een blaadje kan zowel een boomblad als een blaadje papier zijn

Blaak, d’n Blaek, eigennaam, Blaakschendijk

blaar, blaer, zelfstandig naamwoord, blaere, blaertie, blaar Ook blijn; Hij praot de blaere op z’n tong Hij praat aan één stuk door; Wie z’n gat brandt mot opte blaere zitte Je moet de gevolgen van je daden dragen

blaas, blaes, zelfstandig naamwoord, blaeze, blaesie, blaas, varkensblaas Nae de slacht krege me d’n opgepompten blaes om mee te speule, ’t ding stonk naer reuzel en verrekespis Na de slacht kregen we de opgepompte blaas om mee te spelen, ’t ding stonk naar reuzel en varkenspis

blaas, blaesie, zelfstandig naamwoord, blaesies, blaasje, korte rustpauze, adempauze Kwan, we zelle eerst is een blaesie pakke Kom, we zullen eerst eens een korte rustpauze nemen Zie ook stoppie, vijfpik

black varnish, blankwarnas, zelfstandig naamwoord, [Eng, black varnish] zwarte vernis Ook blankwarnas

blackvarnishen, blankwarnasse, werkwoord, blankwarnas, blankwarnaste, geblankwarnast, [Eng, black varnish] in de zwarte vernis zetten ’t Onderend van de buitemuure was mêêstal tot een el hôôgte geblankwarnast teege deurwaotere Het ondereind van de buitenmuren was meestal tot een el hoogte in de zwarte vernis gezet tegen vochtdoorslag

blad, bled, zelfstandig naamwoord, bleds, bleddechie, blad van metaal (bijv. kachelplaat)

bladerkaf, blaerkaf, zelfstandig naamwoord, vlasafval Blaerkaf is faaitelek gêên echt kaf; ’t zijn de verdrôôgde blaechies van de vlasstengel, waerdelôôs spul Vlasafval is feitelijk geen echt kaf; het zijn de verdroogde blaadjes van de vlasstengel, waardeloos spul

blanketten, blankette, werkwoord, blanket, blankette, geblanket, opmaken van vrouwen Een geblankette maaid Een opgemaakt meisje

blauwbloem, blauwblom, zelfstandig naamwoord, vlassoort Eerst waster allêên blauwblom, laeter ôk witblom en nog laeter concurrent Eerst was er alleen de blauwe vlassoort, later ook de witte, en nog later concurrent

blauwe bliksem, blauwenbliksem, zelfstandig naamwoord, pap of brij van water en/of taptemelk en boekweitmeel Zie ook meeleflip, meeldeflip

Blauwhuis, ’t Blauwhuis, eigennaam, [sGr] psychiatrische inrichting in Dordrecht Van ‘s Graevendêêl gonge de gekke naer ‘t Blauwhuis in Dordt, van Baaierland gonge ze naer Maosoord in Poortugaol; ze wiere dan opgehaold mette ‘blauwe waoge’

blauwmaanzaad, blauwmaonzaed, zelfstandig naamwoord, blauwmaonzaeje, blauwmaonzaedjie, papaver Maonzaedolie was nog fijnder as kôôlzaedolie Blauwmaanzaadolie was nog edeler dan koolzaadolie Zie ook slaepbolle

blauwtje, blauwchie, zelfstandig naamwoord, blauwchies, kalkeerpapier, carbonpapier

blazen, blaeze, werkwoord, blaes, blies, geblaeze, 1. blazen 2. muziek maken in een fanfare of harmonie We motte een saeterdag blaeze en marse mette fefare We moeten zaterdag muziek maken en marcheren met het fanfarekorps; Hij blaes veuls te hôôg van d’n toore Hij zet veel te hoog in

bleek, blaaik, zelfstandig naamwoord, blaaike, blaaikie, bleekveld, grasveld ’t Witte goed lag opten blaaik Het witte goed lag op het bleekveld

bleekpoeder, blaaikpoeier, zelfstandig naamwoord, blaaikpoeiers, blaaikpoeiertie, bleekpoeder (chloorkalk)

blees, blees, zelfstandig naamwoord, bleeze, bleesie, dop, kaf, bast, schil Azze me kruisdoores atte, spooge me de bleeze uit Als we kruisbessen aten, spuwden we de schillen uit Zie ook kruisdooren

blein, blaain, zelfstandig naamwoord, blaaine, blaaintjie, blaar, bloedblaar Hij had zôô op z’n duim geslooge dattie d’r een grôôten blaain an overhieuw Hij had zo op zijn duim geslagen dat hij er een grote blaar aan overhield

blenter, blenter, zelfstandig naamwoord, blenters, blentertie, [O] schreeuwlelijk Die vent is een grôôten blenter Die man is een grote schreeuwlelijk

blenteren, blentere, werkwoord, blenter, blenterde, geblenterd, [O] veel en luidruchtig schreeuwend praten

bles, bles, zelfstandig naamwoord, blesse, blesie, [O] 1. witte streep op het voorhoofd van een paard, doorlopend tot op de neus 2. [Zbl] schraal belegde boterham

blessen, blesse, werkwoord, bles, bleste, geblest, loenzen, enigszins scheel kijken ’k Wil nou indirek nie zegge dattie scheel is, maor z’n linkerôôg gaot ovventoe blesse Ik wil niet meteen beweren dat hij scheel kijkt, maar hij loenst af en toe met zijn linkeroog

Blieken, Bliek, eigennaam, 1. Klaaswalenaar (bijnaam) 2. Sassenaar (inwoner van Strijen-Sas; scheldnaam)

blik, blik, bijvoeglijk naamwoord, [O] te kijk, in het zicht ’t Gurdijn motjie wat laete zakke, anders is ‘t zôô blik in hois Je moet het gordijn wat laten zakken, want anders zit je zo te kijk Wat zit je hier erreg blik Wat zit je hier toch erg in het zicht

blik, blik, zelfstandig naamwoord, 1. waardeloze erwtenpeulen met slecht ontwikkeld zaad 2. omgekeerde speelkaarten in een pak Je mod overgeeve, want d’r zit blik in ‘t stok Je moet opnieuw delen want er zitten kaarten omgekeerd in het pak (ieder kan dan dus zien welke kaarten dat zijn)

blikje, blikkie, zelfstandig naamwoord, blikkies, [Bmk] blikken bekertje (waarmee drinkwater uit de opgehaalde aker van de regenput werd geschept)

blikslagers, blikslaegers, tussenwerpsel, bliksems Blikslaegers nog an toe! Bliksems nog an toe!

blikvuur, blikvuur, zelfstandig naamwoord, bliksem zonder donder

blind, blinden, zelfstandig naamwoord, raamluiken

blind, blint, zelfstandig naamwoord, blinte, blintjie, zwarte plaat achter de kachel Zie bled

blinde weg, blindeweg, zelfstandig naamwoord, blindewege, blindewechie, [Zbl] doodlopende weg

blindkap, blindkap, zelfstandig naamwoord, blindkappe, blindkappie, masker voor een paard in de karnmolen Om ’t paerd te bescherme tege draoiereghaaid wiere de ôôge bedekt meddun blindkap Om het paard te beschermen tegen duizeligheid werden de ogen bedekt met een masker

blindoogje, blindôôchie, zelfstandig naamwoord, blindoogje, kinderspel met gesloten ogen Blindôôchie aftelle en touwchiespringe Blindoogje aftellen en touwtje springen

blink, blink, uitdrukking, Van boovene blink, van ondere stink Zich mooier voordoen dan men is

blisters, blisterse, bijvoeglijk naamwoord, [Zbl] bliksemse Blisterse jonge! Bliksemse jongen!

bloed, bloed, uitdrukking, bloed voor ’t hart krijge Spijt krijgen

bloedblein, bloedblaain, zelfstandig naamwoord, bloedblaaine, bloedblaaintjie, bloedblaar Zie blaain

bloeddoorlopen, bloeddeurlôôpe, bijwoord, bloeddoorlopen Hij hamme daer twêê bloeddeurlôôpe ôôge van d’n drank, azzie ‘m een klap op z’n kop gaf kwam d’r VOLLEDIGE VERGUNNING op z’n veurhôôd te staon Hij had me daar twee bloedoorlopen ogen van de drank, als je hem een klap op zijn hoofd gaf kwam er VOLLEDIGE VERGUNNING op zijn voorhoofd te staan (muurbord van een café waar sterke drank verkocht mocht worden)

bloedeigen, bloedaaige, bijvoeglijk naamwoord, bloedeigen, bloedverwant Da’s bloedaaige femilie, dus van de werreme kant Dat zijn bloedverwanten, dus niet aangetrouwd

bloeden, bloeie, werkwoord, bloei, bloeide, gebloeid, bloeden Hij lee te bloeie as een rund Hij lag te bloeden als een rund

bloedje, bloechie, bloedjie, zelfstandig naamwoord, bloechies, bloedjies, onnozel, hulpeloos kind Ook bloedjie Zie ook wurmpie

bloedstreep, bloedstreep, zelfstandig naamwoord, bloedstreepe, bloedstreepie, albasten knikker met roodbruine streep Een bloedstreep is tien keer zôôveul waerd as een glaeze schietknikker Een bloedstreep is tien keer zoveel waard als een glazen schietknikker

bloem, blom, zelfstandig naamwoord, bloem, gebuild meel

bloem, blom, zelfstandig naamwoord, blomme, blommechie, 1. bloem (plant) Butterblommechies en grôôte blomme zôôas de knelisroos Boterbloemen en grote bloemen zoals de pioenroos 2. [Klw] het ongerepte D’n blom ister of bij die maaid, ’t is een ofgelikten boterham Die meid is niet zo jong en ongerept meer, zij is al vaker met een man naar bed geweest; D’n blom ister of Ouderdoms- of slijtageverschijnselen vertonen; ’t blommechie ister of Ouderdoms- of slijtageverschijnselen vertonen; ’n blommechie opte volle Een drogend laagje op het pas geploegde land

bloembaal, blombaol, zelfstandig naamwoord, blombaole, blombaoltie, [Hei] meelzak

bloemig, blommeg, bijvoeglijk naamwoord, bloemig Goeie blommege aerepels, êênen bonk blom Goede kruimige aardappels, één en al kruim Dazzun blommege maaid! Dat is een pronte meid!

bloemkool, blomkôôl, zelfstandig naamwoord, blomkôôle, blomkôôltie, bloemkool

bloempap, blommepap, zelfstandig naamwoord, blommepappe, blommepappie, pap van zoete melk en tarwebloem; Zôô hêêl as blommepap Zichzelf niet bloot gevend Hij luister wel naer waddun ander vertelt, maor zellef istie zôô hêêl as blommepap

bloemzoete, blomzoet, zelfstandig naamwoord, blomzoete, blomzoetjie, [O] blanke aagtappel (zoete bewaarappel) Zie beugelzoet

bloken, blooke, werkwoord, blook, blookte, geblookt, [O] 1. oogst of gewas opnemen (stamt uit de tijd van de tiendplicht, tiendblokers) Ik bin venochend ‘s weeze blooke en ik glôôf dat de appels nogal mee zelle valle Ik heb het vanmorgen eens opgenomen en ik denk dat de appeloogst nogal mee zal vallen 2. poolshoogte nemen, kijkje nemen

bloot, blôôt, bijwoord, bloot Op de TV kejje ’t zien: blôôt is wat anders as naokend Op de TV kun je het zien: bloot is wat anders dan naakt Hij is voor z’n blôôte (bedoeld wordt kont) ’t Is dik voor mekaar

blootschoof, blôôtschôôf, bijwoord, bouwland waar de oogst is afgehaald Het land is blôôtschôôf te añvaerde Het land is zonder oogst te aanvaarden Zie ook blôôte

blotekontengezicht, blôôtekontegezicht, zelfstandig naamwoord, blôôtekontegezichte, blôôtekontegezichies, kinderlijk gezicht (bol, rond, vaak rossig, kinderlijk uiterlijk)

bloten, blôôte, werkwoord, blôôt, blôôtte, geblôôt, bouwland leeg maken

blotevoeten-, blôôtevoete, bijwoord, mager, karig Een blôôtevoetemael Een maaltijd van gekookte aardappelen zonder groenten en/of vlees of spek

blotevoetenzeil, blôôtevoetezaail, zelfstandig naamwoord, blôôtevoetezaaile, blôôtevoetezaailtie, geverfde houten vloer (bruin met gele patroontjes) Zie ook sakkerdaone

bo, boo, zelfstandig naamwoord, booë, boochie, boterham Een masteluinen boo met stroop en kaoie was een traktaosie Een witte boterham met stroop en kaantjes was een traktatie

bobbel, bobbel, zelfstandig naamwoord, bobbels, bobbeltie, bult

bobber, bobbers, zelfstandig naamwoord, met modder of sneeuw besmeurde hoge schoenen of laarzen Je kom nie mettie bobbers in d’n huis hoor! Je mag met dei vieze laarzen niet binnekomen hoor!

bobber, bobbes, zelfstandig naamwoord, bobbesse, bobbessie, bolvormige cactus

bobberen, bobbere, werkwoord, bobber, bobberde, gebobberd, eerste fase van vlas zwingelen (half-zwingelen), revolutiewerk Toen in d’n oorlog de vlasprijze omhôôg vlooge was bobbere al voldoende Toen in de oorlog de vlasprijzen omhoog vlogen was halfzwingelen al voldoende; Hij kemme de moord bobbere Hij kan me wat

bobberig, bobbereg, uitdrukking, ’t Is bobbereg weer Nat, koud en winderig weer

bobbers, bobbers, uitdrukking, Hij lôôpter bobbers bij Hij loopt er piekfijn bij (ook: verwaand)

bocht, bocht, zelfstandig naamwoord, bochte, bochtie, [Bmk] afgerasterd stuk dijk waar koeien grazen

bocht, buchie, zelfstandig naamwoord, [O] 1. bultje 2. bultenaar (pars pro toto) Die man hadd’n buchie

bodem, boejem, bôôjem, zelfstandig naamwoord, boejems, bôôjems, boejempie, bôôjempie, bodem Je begon d’n boejeum al te zien Je begon de bodem al te zien Ook bôôjem; D’r zit een gat in d’n bôôjem

boedekeet, beutekêêt, zelfstandig naamwoord, beutekêête, beutekêêtjie, rommelhok Wat een boeltie isset hier, ’t lijkent wel een beutekêêt Wat een boeltje is het hier, het lijkt wel een rommelhok

boekhouder, boekhouwer, zelfstandig naamwoord, boekhouwers, boekhouwertie, boekhouder

boeltje, boeltie, zelfstandig naamwoord, boelties, 1. inboedel Z’n hêêle boeltie is verbrand Zijn boerderijtje is totaal verbrand 2. zootje, puinhoop Je mag da’ boeltie wellis goed opruime Je mag die puinhoop wel eens goed opruimen

boeman, boeman, zelfstandig naamwoord, boemanne, boemannechie, boze geest Ook bullebak Zie ook weerwolf

boenen, boene, werkwoord, boen, boende, geboend, boenen (met water en bezem de straat schoonmaken)

boenhuis, boenhuisie, zelfstandig naamwoord, boenhuisies, melkhok, spoellokaal voor het melkgerei

boer, boer, zelfstandig naamwoord, boere, boertie, handelaar (algemene benaming, groenteboer, melkboer, kolenboer, olieboer, etc.); As te boere boer wille blijve, neme de vrouwe gêên manne en de manne gêên wijve Gezegd als broers en zusters bij elkaar op de boerderij bleven wonen om te voorkomen dat het bezit met anderen gedeeld moest worden

boeren, boere, werkwoord, [O] jongensspel Zie boerekaleze

boerendorp, boeredurp, zelfstandig naamwoord, boeredurpe, boeredurpie, plattelandsgemeente ’s Graevendêêl leg tan wel ducht bij Dordt maor ’t blijft een boeredurp en ze binne d’r nog grôôs op ôk ’s Gravendeel ligt dan wel dicht bij Dordt, maar het blijft een plattelandsgemeente en ze zijn er nog trots op ook

boerengedoente, boeregedoente, zelfstandig naamwoord, boeregedoentes, boeregedoentetjie, boerderij Hij weunt op een boeregedoente onderdijks Hij woont op een boerderijtje onder aan de dijk Zie ook stelliñkie

boerenkalissen, boerekaleze, werkwoord, [O] jongensspel, waarbij de ene partij een stapeltje stenen moest bewaken dat de andere trachtte omver te werpen Ook boere

boerenmeid, boeremaaid, uitdrukking, Boereknecht is boerenhond, boeremaaid is boerekat, die ving allicht wat De boerenmeid is beter af dan de boerenknecht

boerenplaats, boereplaes, zelfstandig naamwoord, boereplaese, boereplaesie, boerderij, hofstee Zie ook stee

boerenspul, boerespul, zelfstandig naamwoord, boerespulle, boerespullechie, boerderij Zie ook spullechie

boesjansen, boezjante, werkwoord, boezjant, boezjantte, geboezjant, [O] 1. boemelen, feesten, verkwisten Je ken wel zien dattie ant boezjante is geweest Je kan wel zien dat hij aan het boemelen is geweest 2. zinloos heen en weer lopen Wat lôôp tie vent daer toch allemael te boezjante Wat loopt die kerel daar toch steeds zinloos heen en weer

boezem, beuzem, zelfstandig naamwoord, beuzems, beuzempie, boezem, watergang

boezemen, beuzeme, werkwoord, beuzem, beuzemde, gebeuzemd, [O] gearmd schaatsen (met tweeën naast elkaar schaatsen, waarbij men elkaar met gekruiste armen de hand geeft) Hij hetten hêêle middag mettet zellefde maaisie gebeuzemd Hij heeft de hele middag met het zelfde meisje gearmd geschaatst Zie bêêntjieover

boezemgat, boezemgat, zelfstandig naamwoord, boezemgaeters, boezemgaetjie, [O] opening aan de voorkant van een kledingstuk, decolleté

bok, bok, uitdrukking, Hoe ouwer d’n bok hoe stijver z’n hoores Gezegd van gierige oude mannen

bokkig, bokkeg, uitdrukking, Hij stao bokkeg voor de kar Hij is weerbarstig

bokking, bokkem, zelfstandig naamwoord, bokkems, bokkempie, bokking, gerookte haring Hij ventte huisie-ruim-op met gerôôkten bokkem en vorse bakbokkem Hij ventte huis-aan-huis met gerookte bokking en verse panharing

bokspringen, bokkie springe, werkwoord, spring bokkie, sprong bokkie, bokkieespronge, haasjeover spelen

boleind, bol-end, zelfstandig naamwoord, bol-ende, bol-endjie, bolleneinde, topeinde van het vlas Het bovenend is het bol-end, het onderend is het gat-end Het topeinde van het vlas is het bol-einde, het ondereind het gat-einde

bolijs, bol-ijs, zelfstandig naamwoord, [O] bom-ijs Kijk uit, langs de kant isset allemael bol-ijs Kijk uit, langs de kanten is het alles bom-ijs

bolk, bollek, zelfstandig naamwoord, bolleke, bollekie, [O] zijvlak van een bikkel tegenover de putkant

bolkaf, bolkaf, zelfstandig naamwoord, kaf van vlasbollen (veevoer)

bolkort, bolkort, zelfstandig naamwoord, afval van het vlasreepen of repelen (gebroken stengels, etc.)

bollen, bolde, uitdrukking, [Hei, Phk] Dat bolde niessôô mè mekaor Die konden niet zo goed met elkaar opschieten

bollenbreker, bollebreker, zelfstandig naamwoord, bollebrekers, bollebrekertie, machine om vlasbollen te dorsen

bollenrijf, bollerijf, zelfstandig naamwoord, bollerijve, bollerijfie, houten hark om bolkort uit de gerepelde bollen te harken

bolraap, borrop, borrap, bolraop, zelfstandig naamwoord, ruw, ongelijk vlasafval bij het repelen Ook borrap [O]; bolraop bolkort, borrop (vlasafval bij het repelen); Zie bolkort Zie ook vlasbaerd

bolster, bolster, zelfstandig naamwoord, berg, aangroeisel op een kinderhoofd Bolster op de kinderkoppies kwam vroeger veul voor, teegewoordeg hoor ie d’r bekant nie meer van Berg op kinderhoofdjes kwam vroeger veel voor, tegenwoordig hoor je er bijna niet meer van

bombardon, bomberdon, zelfstandig naamwoord, bomberdons, bomberdonnechie, bombardon, bastuba

bombazijn, bommezij, zelfstandig naamwoord, bombazijn, sterke katoenen stof voor werkkleding Bommezij wier ôk wel pilo genoemd en d’r waere vroeger ôk bommezije pette

bomlaars, bomlaers, zelfstandig naamwoord, bomlaerze, bomlaersie, werklaarzen, zevenmijlslaarzen

bommen, bomme, werkwoord, bom, bomde, gebomd, bonzen, stoten Hij bomde met z’n hôôd teege de wêêg Hij bonsde met zijn hoofd tegen de schutting

bommerd, bommerd, zelfstandig naamwoord, bommers, [O] groot in zijn soort Die errepels binne nie lekker, ’t zijn allemael zukke grôôte bommers Zie ook knoert, knaster

bonaf, bon, uitdrukking, Hij is bon of Hij is goed af

Bonaventura, Bonneventuur, eigennaam, de polder Bonaventura

bonenkippen, bôônekippe, zelfstandig naamwoord, [O] jongensspel, handje raden

bonentuiter, bôônetuiter, zelfstandig naamwoord, bôônetuiters, bôônetuitertie, handzaaimachine voor bonen

bonjour, bezjer, bezjoer, tussenwerpsel, bonjour, goedendag Ook bezjoer

bonjouren, sjoere, werkwoord, sjoer, sjoerde, gesjoerd, [Fr, bonjour] zwaaien, groeten met de hand

bonk, bonk, zelfstandig naamwoord, bonke, bonkie, [O] grote donkere wolk De lucht zit vol bonke

bonkenslachter, bonkeslachter, zelfstandig naamwoord, bonkeslachters, bonkeslachtertie, slachter van wrak of dood vee, noodslachter

bonker, bonker, bokker, zelfstandig naamwoord, bonkers, bokkers, bonkertie, bokkertie, [Phk] dikke jekker (korte jas om in de kou mee te werken) Ook bokker [Gwd]

bonkerig, bonkerig, uitdrukking, ’t Zit me bonkerig 1. Het zit me dwars 2. Het eten valt me verkeerd

bonkig, bonkeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] zwaar bewolkt Wat een bonkege lucht Wat een zwaar bewolkte lucht

bonnefooi, bollefooi, uitdrukking, Hij dee ‘t op de bollefooi [Fra, à la bonne foi] Hij deed het op goed geluk, op de gis

bonnenwekker, bonnewekker, zelfstandig naamwoord, bonnewekkers, bonnewekkertie, inferieure kwaliteit wekker (cadeautje dat voor en in WO II kon worden opgespaard met bij allerlei artikelen verpakte waardebonnen)

bont, bonte, uitdrukking, bonte winter, bonte piet Tijdens een kwakkelwinter trekt de scholekster (bonte piet) niet naar het zuiden

bonte piet, bonte piet, zelfstandig naamwoord, bonte piete, bont pietjie, scholekster

bontewinter, bontewinter, zelfstandig naamwoord, bontewinters, bontewintertie, scholekster In ’t Ouweland van Strien zitte tusse de veule veugels ôk bontewinters In het Oudeland van Srijen zitten tussen de vele vogels ook scholeksters

boodschap, booschop, boorschop, zelfstandig naamwoord, booschoppe, boorschoppe, booschoppie, boorschoppie, 1. boodschap Kwa, ik ga nog effe een booschop doen 2. opdracht Ik heb glad gêên booschop an d’r praotjies Haar praatjes kunnen mij niets schelen; boorschop, Effe om een boorschop Even om een boodschap; booschoppe boodschappen, algemene benaming voor levensmiddelen

boodschappenbrief, booschoppebrief, zelfstandig naamwoord, booschoppebrieve, booschoppebrieffie, boodschappenbrief

boodschappenkar, booschoppekar, zelfstandig naamwoord, booschoppekarre, booschoppekarrechie, boodschappenwagen

boodschappenmand, booschoppemañd, zelfstandig naamwoord, booschoppemañdes, booschoppemañdjie, boodschappenmand

boodschappenwinkel, booschoppewinkel, zelfstandig naamwoord, booschoppewinkels, booschoppewinkeltie, kruidenierswinkel

boomgaard, bôôgerd, zelfstandig naamwoord, bôôgers, bôôgertie, boomgaard; d’n bôôgerd [Gwd] ruimte rond de preekstoel Zie ook d’n toin

boomgaarden, bôôgerde, werkwoord, bôôgerd, bôôgerde, gebôôgerd, stropen (illegaal bezoek aan een boomgaard) Ze wazze weeze bôôgerde en waere deur de pliesie weggejooge Ze hadden een illegaal bezoek aan een boomgaard gebracht en waren door de politie weggejaagd Zie ook robbe

boon, bôôn, zelfstandig naamwoord, bôônne, bôôñtjie, boon Rôômse bôône Grote tuinbonen Zie ook paerdebôôn; Hij lee z’n bôôñtjies te wêêke Hij bereidde zich in het geheim voor

boonotter, bôônotter, zelfstandig naamwoord, bôônotters, bôônottertie, erwtenluis, erwtenkever (bruchus pisorum)

boontjekippen, bôôñtjiekippe, werkwoord, handjeraden Zie bamzaoie Zie ook omsteeke

boord, boord, zelfstandig naamwoord, boorde, kastplank

boordevol, boorendevol, bijvoeglijk naamwoord, boordevol

boot, bôôt, zelfstandig naamwoord, bôôte, bôôtjie, [O] kleine bundel gereept vlas

borat, brat, zelfstandig naamwoord, bratte, bratjie, borat, goedkope wolsoort om bijv. te kulken Moeder stierde me om een kaortie brat om de sokke te kenne stoppe Moeder stuurde me om een kaartje stopwol om de sokken te kunnen stoppen

bord, borrechie, zelfstandig naamwoord, borrechies, etensbordje Een bord is nog gêên borrechie en ’t is ôk gêên schutteltie, want dan spreeke me van ‘kom en bak’ Een bord is nog geen etensbordje en het is ook geen schoteltje, want dan praten we van ‘kom en bak’

bord, borde, uitdrukking, Voor d’n borde komme Ergens voor uitkomen Het kwam voor d’n borde De aap kwam uit de mouw

borg, burreg, zelfstandig naamwoord, burrege, burregchie, borg Ik durf wel burreg te staon Ik durf wel borg te staan ’Wie zijn de burrege?’ vroog de notares toen Kees land wou kôôpe; Kees haolde z’n portefullie voor d’n dag en liet bankies van duzend zien; ’Dut binne de burrege’ zee-die

borgen, burrege, werkwoord, burreg, burregde, geburregd, 1. borg staan 2. borgen

borst, borst, zelfstandig naamwoord, borste, borssie, borstgareel (paardentuig)

borstplaat, borsplaet, zelfstandig naamwoord, borsplaete, borsplaetjie, borstplaat, suikerwerk Mette Suntereklaos gonge ze draoie meddun rad van avventuur om butterletters en borsplaet In de sinterklaastijd verlootte men boterletters en borstplaat met het rad van avontuur

borstpot, borspot, zelfstandig naamwoord, klein vlees afkomstig van de huisslacht Borspot wier altijd veul gebruikt bij ’t sondesmael ‘spek met peere’ Klein vlees werd altijd veel gebruikt bij het zondagsmaal ’spek met peren’

borstrok, borstrok, uitdrukking, Hebbie ’t oppie borstrok? Vraag als iemand verkouden is

bort, boors, zelfstandig naamwoord, ongansheid, onpasselijkheid Ze hebbe d’r aaige an de spek met pere de boors gegete Ze hebben zich ongans gegeten aan de spek met peren; Je erreges te boors an vreete Veel te veel eten van iets wat je graag lust en wat je daardoor later niet meer lust

bosberen, bosbeere, werkwoord, bosbeer, bosbeerde, gebosbeerd, plat trappen, maar raak lopen Zie bôôñseme Zie ook dêêmele

bosje, bossies, zelfstandig naamwoord, bosjes We maokte bossies van achttien We maakten bosjes van achttien

bossen, bosse, werkwoord, bos, boste, gebost, schatten van gewicht Zie ook roesten

bot, bot, zelfstandig naamwoord, botte, botjie, gebrek aan lengte of ruimte Ik komper niet, ’k heb te waaineg bot Ik kom er niet, ik heb te weinig lengte; dun (vlieger)touw Een kloeñtjie vliegerbot koste toentertijd vijf cente Een kluwentje dun vliegertouw kostte in die tijd vijf centen

boten, bôôte, zelfstandig naamwoord, boten, gereept vlas op kleine bosjes binden m.b.v. een bies D’r gonge nege bôôte in een bos

boter, butter, zelfstandig naamwoord, butters, buttertie, boter De butter is dier De boter is duur; butter bouwe Boter kneden (na het karnen) Zie ook gehak bouwe; ’t Is altijd gêên butter likke (van een spaontjie) Het gaat niet altijd even gemakkelijk; Drôôg brôôd eete en butter ajje kont smere Misplaatste zuinigheid

boterbies, butterbies, zelfstandig naamwoord, butterbieze, butterbiessie, [O] 1. waterplant (typha) 2. boterbiesje (koekje)

boterbloem, butterblom, zelfstandig naamwoord, butterblomme, butterblommechie, boterbloem

boteren, buttere, werkwoord, butter, butterde, gebutterd, boteren Het buttert allang nie meer tusse die twêê het botert allang niet meer tussen die twee

boterletter, butterletter, zelfstandig naamwoord, butterletters, butterlettertie, boterletter (korstgebak gevuld met amandelspijs) Tegewoordeg krijge ze opter werrek met de Suntereklaos een butterletter, vroeger kreeg ie om die tijd een schop onder je kont Tegewoordig krijgen ze op hun werk met Sinterklaas een boterletter, vroeger kreeg je omstreeks die tijd een schop onder je achterwerk (werd je op straat gezet omdat er op het land geen werk meer was)

boterleuter, butterleuter, zelfstandig naamwoord, butterleuters, butterleutertie, kleine beurtschipper die op Dordt voer

botersop, buttersop, zelfstandig naamwoord, buttersoppe, buttersoppie, botersaus Zie ook dôôp, zuren dôôp, ôôchiesvet, lawaoisaus

boterspaan, butterspaon, zelfstandig naamwoord, butterspaone, butterspaontjie, [O] 1. boterspaan 2. grote snijtand in bovenkaak (spottend gezegd) Ik wou dat die butterspaon d’r oit was Ik wou dat ik die te grote snijtand kwijt was

botertjewegen, buttertieweege, werkwoord, weeg, woog, gewooge, kinderspel Rug an rug mekaor van de grond lichte is ‘buttertieweege’ Met de ruggen tegen elkaar de ander van de grond tillen heet ‘botertjewegen’

bottine, petieneze, petiens, zelfstandig naamwoord, [Fra bottines] hoge schoenen, bottines Drek azzik nieuwe schoene heb, gooi ik die ouwe petieneze weg Ook petiens

botvink, bontevink, zelfstandig naamwoord, bontevinke, bontevinkie, [O] botvink

bouten, boute, werkwoord, bout, boutte, gebout, 1. [O] slachten en er bout van maken We zelle dien haon maor vetmeste en boute We zullen die haan maar vetmesten, slachten en er bout van maken 2. schijten

bouwen, bouwe, werkwoord, bouw, bouwde, gebouwd, kijken, bedrijf bekijken Ik kom van de week is bij je bouwe Ik kom van de week je bedrijf eens bekijken

bouwen, bouwe, werkwoord, bouw, bouwde, gebouwd, [O] kneden Doe nog wat zout op die butter en bouw ze dan goed deur mekaor; en deur dat gehak mojje ‘s wat aaiers en wat beschuit bouwe Doe nog wat zout op die boter en kneed hem dan goed dooreen; en door dat gehakt moet je een aantal eieren en wat beschuit kneden

boven, boovene, bijwoord, 1. boven 2. stroomopwaarts, de rivier op (richting Duitsland) D’r komp de leste daege veul water van boovene Er komt de laatste dagen veel water van stroomopwaarts

boven open, boovope, bijwoord, [Obl] boven open ’t Raom sting boovope Het raam stond boven open

bovenarms, booveserremes, boovesharmes, booveshermes, bijwoord, [O] bovenhands, met de hand boven de schouder geheven Jonges kenne goed booveserremes gooie, maaides kenne dat mêêstal niet Jongens kunnen goed bovenhands gooien, meisjes kunnen dat meestal niet Ook bovesharmes, boveshermes; boven je macht werken, boven schouderhoogte werken

bovenkant, boovekante, bijwoord, boven water Hij kwam pas d’n anderen middag om drie uure boovekante Hij kwam pas de volgende middag om drie uur boven water

bovenmeester, boovemêêster, zelfstandig naamwoord, boovemêêsters, boovemêêstertie, hoofdonderwijzer, bovenmeester

braak, braek, zelfstandig naamwoord, braeke, braekie, 1. braak, toestel om het te zwingelen vlas te breken (braken) 2. braakliggend land

braam, braem, zelfstandig naamwoord, braeme, braempie, braam End augustus gonge me altijd braeme plokke langs de polderslôôte

Brabander, Braeber, zelfstandig naamwoord, Braebers, Braebertie, Brabander Braeber was faaiteluk een scheldwoord; ze wiere voor vanalles uichemaokt: ont, lui, rôôms, links en nog veul meer lilleks Brabander was eigenlijk een scheldwoord; ze werden overal voor uitgescholden: vies, lui, katholiek, links en nog veel meer negatiefs Zie ook oliekont

Brabants, braebááñs, bijvoeglijk naamwoord, brabants De braebááñse kachel was de voorlôôper van ‘t fernuis De plattebuiskachel was de voorloper van het fornuis Zie ook añgeklêêde juffrouw

braden, braeje, uitdrukking, Hij lôôp in ’t Haogse Bos snêêuwballe te braeje Hij is nergens te vinden (schertsend gezegd)

brak, brakkie, zelfstandig naamwoord, brakkies, klein kind

braker, braeker, zelfstandig naamwoord, braekers, braekertie, vlasbreker Den braeker mos braeke van de stofkoors De vlasbreker moest braken van de stofkoorts

branden, brande, uitdrukking, ’t Is hange of brande Het loopt niet goed af zonder risico’s te nemen

brandschoon, brañschôôn, bijvoeglijk naamwoord, brandschoon, smetteloos

brasem, braesem, zelfstandig naamwoord, braesems, braesempie, [Wms] brasem, grote vis

breed, brêêd, bijvoeglijk naamwoord, breed De griendwerkers hadden ‘t nie brêêd De griendwerkers leden armoede; ’t Is nie zôô brêêd as voor de Wullemstad Armoede lijden; ook: minder goed gezond zijn; Hij laet ‘t brêêd hange Hij geeft veel geld uit

breek, breek, zelfstandig naamwoord, breeke, breekie, [Phk] breuk, verlies, inwicht Êên voor de breek: 25 + 1 in een bos Eén voor het verlies: 25 + 1 in een bos

breeuwen, brêêuwe, werkwoord, brêêuw, brêêuwde, gebrêêuwd, naden dichten (van een schip)

breeuwhamer, brêêuwhamer, zelfstandig naamwoord, brêêuwhamers, brêêuwhamertie, hamer om naden te dichten in het hout van een schip

breeveertien, brêêveertien, brêêjeveertien, zelfstandig naamwoord, de wijde wereld; Ze zijn de brêêveertien opgegaon Ze zijn de wijde wereld in getrokken; De brêêjeveertien op gaon Met onbekende bestemming vertrekken (genoemd naar een ondiepte in de Noordzee) Ook brêêveertien

breien, braaie, braoie, werkwoord, braoi, braoide, gebraoid, breien Êên recht, twêê aeverecht braaie Ook braoie; Je kennie praote en braaie teglijk Je kunt niet twee dingen gelijk doen

breihoutje, braaihoutjie, zelfstandig naamwoord, braaihoutjies, breipennenkokertje (kokertje dat tussen rok en lichaam werd gestoken) De mêêste hadden een braaihoutjie van een gehold stokkie, maor d’r waere d’r ôk meddun zilvere braaihoutjie De meesten hadden een breipennenkokertje van een hol gemaakt stokje maar er waren er ook met een zilveren breipennenkokertje

breinaald, braainaeld, zelfstandig naamwoord, braainaelde, braainaeltie, breipen Zie ook priem

breischool, braaischool, zelfstandig naamwoord, braaischoole, braaischooltie, breischool, handwerkschool voor meisjes Ik heb nog een foto van ’t braaischooltie van 1910 ik heb nog een foto van de handwerkklas van 1910

breisel, braaisel, zelfstandig naamwoord, braaisels, braaiseltie, breiwerk

bremstig, breemsteg, bijvoeglijk naamwoord, bronstig De zog is breemsteg; zij mot nôôdeg naer d’n beer De zeug is bronstig; zij moet nodig naar de beer (mannelijk varken)

brengen, brenge, werkwoord, breng, brocht, gebrocht, brengen De landlôôper wier naer ’t ashok gebrocht De landloper werd naar de cel in het dorp gebracht Het broch een hôôp ellende te weeg Het bracht veel ellende met zich mee

brief, briefies, uitdrukking, Ik he’ nied anders in te brenge as leege briefies Ik heb geen enkele zeggenschap

brij, brij, uitdrukking, As ‘t brij eete is wil ieder de leepel hebbe Men moet vooruit zorgen om mee te doen als de tijd gekomen is; As ’t brij regent heb iederêên een leepel nôôdig Als er ergens behoefte aan is is het vaak slecht te krijgen; Hij zit altijd op zolder ast brij regent Hij loopt altijd achter de feiten aan, hij vist altijd achter het net

brijaars, brijnaers, zelfstandig naamwoord, brijnaerze, brijnaersie, dik persoon met omvangrijk achterwerk Zie brijkont

brijklok, brijklok, zelfstandig naamwoord, brijklokke, brijklokkie, avondklok As vroeger d’n brijklok had geslooge gonge ze nog is brij of pap eete Als vroeger de avondklok had geslagen gingen ze nog eens brij of pap eten Zie ook papklok

brijkont, brijkont, zelfstandig naamwoord, brijkonte, brijkoñtjie, dik persoon met omvangrijk achterwerk, meestal meisje of vrouw Ze hieuwe in ’t algemêên erreg van dikke konte, maor een grôôten brijkont was toch te veul van ’t goeie Ze hielden in het algemeen erg van dikke konten, maar een ‘brijkont’ was toch te veel van het goede Ook brijnaers

brijn, brijn, brain, zelfstandig naamwoord, zout, pekel Het kuipvlees was deur de bank genome zôô zout as brijn Het gezouten vlees in de kuip was in het algemeen bremzout; Zôô zout as brijn Erg zout, bremzout, zo zout als brem; brain [O] brijn, brem, pekel

brikboom, brigbôôm, brikbôôm, zelfstandig naamwoord, brigbôôme, brikbôôme, brigbôômpie, brikbôômpie, [O, Num] staak, boom van een rijtuig (afkomstig van brik: licht rijtuig) Zôô stijf as een brigbôôm Zo stijf als een staak Ook brikbôôm; staak, boom van een rijtuig (brik: voertuig); Hij issôô stijf as een brigbôôm Hij heeft stramme ledematen

bril, brillechie, zelfstandig naamwoord, lorgnet Hij droog zôô’n klaain brillechie met een knijper op z’n neus Hij droeg zo’n knijpbril op zijn neus

brillen, brille, werkwoord, bril, brilde, gebrild, neusbrillen in de neus van een varken aanbrengen (soort krammen tegen het wroeten)

brobbelen, brobbele, werkwoord, brobbel, brobbelde, gebrobbeld, koordje breien met een garenklos Kulke, kulleke, stollepe, tôômpie braoie, stroppe, het is allegaor hetzelfde as brobbele

broche, brossie, zelfstandig naamwoord, brossies, broche An d’r brossie kejje zien watter voorkant is Aan haar broche kan je zien wat de voorkant is (want borsten heeft zij niet)

broeden, broeie, werkwoord, broei, broeide, gebroeid, broeden Waer zittien hen nou al zôô lang op te broeie? Waarop zit die hen nu zo lang al te broeden?; Gekipt en gebroeid Geboren en getogen Hij’s in de Hoeksche Waerd gekipt en gebroeid Hij is in de Hoeksche Waard geboren en getogen

broeder, broeder, zelfstandig naamwoord, broeders, broedertie, [O] ketelgebak van bloem, ei, melk, krenten, rozijnen en sukade (in Groningen: poffert)

broedertjeskraam, broedertieskraem, zelfstandig naamwoord, broedertieskraeme, broedertieskraempie, poffertjeskraam Opte kerremes stong ôk een broedertieskraem

broeds, broes, bijvoeglijk naamwoord, broeds Dien broese kip heppetter slecht ofgebrocht; ellef stinkaaiers en een doorkont Die broedse kip heeft slecht gepresteerd; elf onbevruchte eieren en een ei met uitpuilend dooier

broedsigheid, broeseghaaid, zelfstandig naamwoord, broesegheeje, broeseghaaitjie, 1. broedsheid Effe die kip van z’n broeseghaaid ofhellepe; eerst messun kont deur de broeinekels en dan in ’t kouwe waoter Even die kip van zijn broedsheid afhelpen; eerst met zijn kont door de brandnetels en dan in ’t kouwe water 2. wulpsheid Die maaide zijn jongesgek, je mô maor denke dattut de broeseghaaid is Die meiden zijn jongensgek, je moet maar denken dat het de wulpsheid is

broeinetel, broeinekel, broenekel, zelfstandig naamwoord, broeinekels, broenekels, broeinekeltie, broenekeltie, brandnetel Azzie je hande heb gebrand an de broeinekels mojje d’r overheen zaaike, dat hellept Als je je handen hebt gebrand aan de brandnetels moet er overheen plassen, dat helpt (volgens oude volksgeneeskunde zou urine het branden wegnemen) Ook broenekel

broek, broek, uitdrukking, Asset regent uit d’n hôôgen hoek, zurreg dan maor voor een drôôgen broek als het regent vanuit het noordwesten dan is die regen vaak overvloedig en langdurig; De broek is nieuw 1. Gezegde als iets bijzonder goed geslaagd is 2. Gezegde als er een financiële meevaller is; Hij hessen broek flink opgehaold Hij is uit de financiele zorgen; Lucht op en treur niet, eebroek n wijen die scheur niet Maak plezier en zie de zonnige zijde van de zaak; Mette broek of Naar de WC om een grote boodschap te doen; Snoek, snoek, paeling ijje broek Werd door kinderen geroepen als iemand in het water was gevallen; Uitte broek gaon Naar de WC gaan voor een grote boodschap

broek met theeblad, broek met theeblad, zelfstandig naamwoord, broek met theeblade, broek met theebladie, klepbroek ’t Was toch zôô’n ouferwest mannechie, hij droog een broek met theeblad, een jas met staldeure en een hôôge zije pet Het was toch zo’n ouderwets mannetje, hij droeg een klepbroek, een pandjesjas van een aapjeskoetsier en een pet met karakteristieke vorm (‘hôôge zije’)

broekeinde, broekend, zelfstandig naamwoord, broekende, broekentjie, onderste deel van een boomstronk

broekekster, broekekster, zelfstandig naamwoord, broekeksters, broekekstertie, vlaamse gaai

broekzakkerig, broekzakkereg, uitdrukking, ’t Is broekzakkereg weer Het is broeierig weer

broersdeling, broersdêêling, zelfstandig naamwoord, broersdêêlinge, broersdêêlinkie, eerlijke verdeling Jullie magge ’t opete, maor denk ter an: broersdêêling! Jullie mogen het opeten, maar denk eraan: eerlijk delen!

brokkelen, brokkele, werkwoord, brokkel, brokkelde, gebrokkeld, breken; Hij heb nie veul in de mellek te brokkele Hij heeft niet veel invloed op de besluitvorming

Brokken, brokke, zelfstandig naamwoord, scheldnaam voor inwoners van Puttershoek

brokkendoos, brokkedôôs, zelfstandig naamwoord, brokkedôôze, brokkedôôsie, vierkante locomotief van de Rotterdamse Tramweg Maatschappij (RTM)

brokkensuiker, brokkesoiker, zelfstandig naamwoord, brokkesoikers, brokkesoikertie, [O] donkerbruine suiker (geschikt om brokken van te bakken)

brommen, bromme, werkwoord, brom, bromde, gebromd, beren, beerput legen Zie beere Zie ook kegele

bronolie, bronolie, zelfstandig naamwoord, petroleum Zie ook pieterolie

brood, brôôd, zelfstandig naamwoord, brôôje, brôôdjie, brood Ze hadden d’r de hêêle winter brôôd van Ze konden er de winter mee doorkomen; ’t Is werreke voor gegeete brôôd Iets op afbetaling kopen; De honde lusse d’r gêên brôôd van Gezegd van onwelvoeglijke of slechte daden; Die hassôôn grôôte mond, astie brôôd met stroop at dan kleefde z’n oore Gezegd van iemand met een erg grote mond; Hij is zôô maeger as brôôd Hij is erg mager; Wiens brôôd men eet, diens woord men spreekt 1. Meepraten met degene, waarvan men voordeel kan verwachten 2. Naar de mond praten van iemand van wie men afhankelijk is

broodben, brôôdben, zelfstandig naamwoord, brôôdbenne, brôôdbennechie, broodmand, voorop de fiets D’r was ôk een kruienier met zôô’n brôôdben voorop de fiets, daerom noemde ze ‘m Ben Hur Er was ook een kruidenier met zo’n broodmand voor op zijn fiets, daarom noemden ze hem Ben Hur

broodje, brôôchie, zelfstandig naamwoord, brôôchies, broodje Een brôôchie van vier ôôñs is een pondjie, en da’s weer de helft van een hallefie, want een hêêl brôôd weeg zestien ôôñs Een broodje van vier ons is een pondje, en dat is weer de helft van een halfje, want een heel brood weegt zestienhonderd gram; Z’n brôôchie is gekocht Hij leeft in goede welstand

broodkar, brôôdkar, zelfstandig naamwoord, brôôdkarre, brôôdkarrechie, bakkersbezorgwagen

broodmager, brôôdmaeger, bijvoeglijk naamwoord, zeer mager Omdattie zôô brôôdmaeger was wier d’r verteld dattie deur een lampeglas kon kruipe Omdat hij zo bijzonder mager was werd er verteld dat hij door een lampenglas kon kruipen

broodnijd, brôôdnijd, zelfstandig naamwoord, broodnijd, afgunst, neringziekte Brôôdnijd is een algemêêne ziekte bij de middelstand Afgunst is een algemene ziekte bij de middenstand

brouwbaarden, brijbaerde, werkwoord, brijbaerd, brijbaerde, gebrijbaerd, brouwen (spreken met een rollende keel-r) Ook brije Zie brouwe

brouwen, brouwe, brije, werkwoord, brouw, brouwde, gebrouwd / brij, brijde, gebrijd, brouwen, brijen (met keel-r spreken) Zie brijbaerde, brije

brug, brig, zelfstandig naamwoord, brigge, brigchie, bruchie, [veroud] brug; bruchie bruggetje D’r lee een klaain bruchie over de slôôt waerdeur de kippe bij een ander konne gaon eete

brugschroef, brugschreuf, zelfstandig naamwoord, brugschreuve, brugschreufie, [O] twee met klampen aan elkaar verbonden houten delen

bruid, bruid, uitdrukking, Aste bruid is an de man, dan wil iederêên d’r an Zien trouwen, doet trouwen

bruine suiker, bruine suiker, zelfstandig naamwoord, bruine suikers, bruin suikertie, witte basterdsuiker De ouwe meñse zijn ‘t bruine suiker blijve noeme, de echte bruine suiker wor’ donkere basterd genoemd en witte suiker noeme ze melis De oude mensen zijn het bruine suiker blijven noemen, de echte bruine suiker wordt donkere basterd genoemd en broodsuiker noemen ze witte suiker

brul, brul, zelfstandig naamwoord, brulle, brultie, [O] groot dik kind ’t Is een brul van een kind; Hij zag zôô rôôd azzen brul Gezegd van iemand met een rood gezicht van inspanning, of iemand die bloost (ontleend aan brulboei, akoestische boei) Ook brulboei

buikdenning, boideling, zelfstandig naamwoord, boidelinge, boideliñkie, [O] losse vloer in roeiboot of laadbak

buikje arren, buikienarre, werkwoord, nar buikie, narde buikie, buikiegenard, buiksleetje rijden Voorover op te slee en dan meddum rotgof d’n dijk of, dat is ‘buikienarre’ Voorover gaan liggen op de slee en dan met een rotgang de dijk af, dat is ‘buikienarre’ Op Kluzwaol en d’n Hissert noemde me dat ‘kraoieschiete’

buikplank, buikplank, zelfstandig naamwoord, buikplanke, buikplankie, laadplank (bodem) van een vierwielige boerenwagen

buil, buul, zelfstandig naamwoord, buule, buultie, zeeftoestel Een buul was een toestel om bijv. lijnzaed te buule of te zifte Een buul was een toestel om bijv. lijnzaad te zeven

builen, buule, werkwoord, buul, buulde, gebuuld, builen, zeven

buiten, boite, bijvoeglijk naamwoord, [O] buitendijks Wimme is boite gaon kijke ofte bôôt al an is? Zullen we eens buitendijks gaan kijken of de boot al afgemeerd is?

buiten, buitene, bijwoord, naar buiten Azzie niet naer buitene komp, dan kom ik naer binnene Als je niet naar buiten komt, dan kom ik naar binnen

buitenaf, buitenof, buitenaf, boitenof, bijwoord, [sGr] ver van huis, voor werk; buitenaf ver van huis, voor werk De haaiers waere soms maondelang buitenof De heiers waren soms maandenlang ver van huis; boitenof [O] buitenaf, op een plaats buiten het dorp De griendoile werreke al veertien daege boitenof De griendwerkers werken al veertien dagen ergens buiten het dorp

buitenafkist, buitenafkist, buitenofkist, zelfstandig naamwoord, buitenafkiste, buitenofkiste, buitenafkissie, buitenofkissie, Kist gebruikt door griendwerkers, met leeftocht, gereedschap, etc. voor een week ‘buitenaf’ Ook buitenofkist

buitenomwacht, buitenomwacht, zelfstandig naamwoord, buitenomwachte, buitenomwachtchie, buitenwacht, publiek

Buitensluis, Buitesluis, eigennaam, Numansdorp

buitenwater, buitewater, zelfstandig naamwoord, buitewaters, buitewatertie, rivier Zwemme in ‘t buitewater is levesgevaerlek Zwemmen in de stromende rivier is levensgevaarlijk

bukken, bokke, werkwoord, bok, bokte, gebokt, [veroud] bukken Hij kon niet bokke van de pijn in z’n rik Hij kon niet bukken van de pijn in zijn rug Hij mos bokke om añ z’n têêje te jokke Hij moest bukken om aan zijn tenen te krabben

bul, bul, zelfstandig naamwoord, bulle, bullechie, [O] klompje neusvuil Ook bullebak

bulderharses, bulderharses, zelfstandig naamwoord, bulderharsesse, bulderharsessie, dikkop (scheldwoord van iemand met een groot hoofd) Zie brul Zie ook aerepelhôôd

bullebak, bullebak, zelfstandig naamwoord, bullebakke, bullebakkie, 1. boze geest De boeman of d’n bullebak zit altijd onder de stap om klaaine jonges in ’t water te trekke De boze geest zit altijd onder de vlonder aan de slootkant om kleine jongens in het water te trekken Zie ook boeman, weerwolf 2. klompje neusvuil Zie bul

bullen, bulle, zelfstandig naamwoord, [O] rommel Toe, ridder die bulle ‘s op Vooruit, ruim die rommel eens op

bulsem, bulsem, zelfstandig naamwoord, bulsems, bulsempie, [O] dwarshout aan een steiger bij bijv. een bouwwerk

bult, bult en pit, zelfstandig naamwoord, niet gelijkmatig gespleten tonneband (hoepband)

bunder, bunder, zelfstandig naamwoord, bunders, bundertie, oppervlaktemaat voor land, hectare Een bunder is ruim 600 roe Een hectare is ruim 600 roeden (1 roede = 16 m2) Zie ook morge, merrege

bunzig, beuzeg, buñzeg, bijvoeglijk naamwoord, bang, bevreesd, afkerig Stempelaaiers hebbe me nooit gegeete; daer waere me een bietjie beuzeg van Gestempelde eieren hebben we nooit gegeten; daar waren we een beetje afkerig van Ook bunzeg

bunzing, bôôsum, bôôñsum, boñsem, zelfstandig naamwoord, bôôsums, bôôñsums, boñsems, bôôsumpie, bôôñsumpie, boñsempie, bunzing, stinkmarter Zie bôôñsem

bunzingen, bôôñseme, boñseme, werkwoord, bôôñsem, bôôñsemde, gebôôñsemd, plat trappen, maar raak lopen Ze liepe metter blôôte pôôters deur de modder te bôôñseme Ze liepen met hun blote poten maar raak door de modder Ook bosbeere, boñseme Zie ook dêêmele; boñseme [O] 1. op de bunzingjacht gaan 2. in het wildeweg lopen

bureau, bero, zelfstandig naamwoord, beroos, berochie, bureau

burenwatering, buurewaoteringe, zelfstandig naamwoord, watergangen die door de ingelanden werden schoongehouden

burgemeester, burgemêêster, zelfstandig naamwoord, burgemêêsters, burgemêêstertie, burgemeester De burgemêêster, d’n dokter, de notaris, d’n domenee en de sikkeretaris hoorde bij de durpsnotabele; de winkelier, de schipper, d’n onderwijzer en de ambachslui vurmde de middelstand; de rest hoorde bij ’t geweune vollek dat op z’n aaige ôk weer in hokkies verdêêld was; waervan de pliesie, d’n dôôdbidder, de vroedvrouw, d’n omroeper en de post tot de durpsfeguure kenne worre gerekend De burgemeester, de dokter, de notaris, de dominee en de secretaris hoorden bij de dorpsnotabelen; de winkelier, de schipper, de onderwijzer en de ambachtslieden vormden de middenstand; de rest hoorde bij het gewone volk, dat op zichzelf ook weer in hokjes verdeeld was; waarvan de politieagent, de aanzegger, de vroedvrouw, de dorpsomroeper en de postbeambte tot de dorpsfiguren kunnen worden gerekend

burgemeester maken, burgemêêster maoke, werkwoord, maok burgemêêster, maokte burgemêêster, burgemêêster gemaokt, sadistisch spel, meestal gespeeld door in het land werkende vrouwen, waarbij de geslachtsdelen van een jongen van ongeveer 14 jaar gemeenschappelijk werden ‘bewerkt’ Zie ook Zak over m’n kop en gêên man gezien

burgermud, burgermud, zelfstandig naamwoord, burgermuddes, burgermudjie, onderwicht, mud aardappelen dat het gewicht van 70 kilogram niet of net niet haalt (deze truc werd soms uitgehaald bij het bezorgen van de wintervoorraad voor particulieren)

bus, bos, bus, zelfstandig naamwoord, bosse, busse, bossie, bussie, doktersfonds (voorloper van het ziekenfonds) Ook bus Zie ook fôôñst

busloper, boslôôper, zelfstandig naamwoord, boslôôpers, boslôôpertie, bode van het ziekenfonds (bos is verouderde vorm van bus) Bij ôôñs zeeje ze teege d’n boslôôper de fôôñstvent’ Bij ons thuis noemden ze de bode van het ziekenfonds de ‘fondsman’ Zie ook de bus, fôônkst, fôôñst

bussel, bussel, zelfstandig naamwoord, bussels, busseltie, ronde fruitmand

buurten, buurte, werkwoord, buurt, buurte, gebuurt, buurten, bloken, kortavonden

buurthuisje, buurthuissie, zelfstandig naamwoord, buurthuissies, gezamenlijk toilet voor de buurt Ook buurtplee

buurtplee, buurtplee, zelfstandig naamwoord, buurtpleeë, buurtpleechie, buitenshuis gevestigd algemeen privaat ten behoeve van meerdere gezinnen (in vroegere ‘lange buurten’ – drie of vier huizen onder één kap die haaks op de straat gebouwd waren – deelde men de wc) Zie buurthuissie

buurvrouw, buuvrouw, zelfstandig naamwoord, buuvrouwe, buuvrouwchie, buurvrouw (naaste buur) Ze bedoele met je naeste in ‘hebbie naeste lief’ de buuvrouw Ze bedoelen met je naaste in ‘heb je naaste lief’ de buurvrouw

buut, buut, zelfstandig naamwoord, buute, buutjie, honk (in kinderspel een paal, boom of iets dergelijks)

buutverbannen, buutverbanne, tussenwerpsel, uitroep bij het betrappen in het buutof honkspel (kinderspel)

cacao, kaukau, zelfstandig naamwoord, kaukautjie, cacao Een kommechie poeier is van waoter, kaukau en suiker gemaokt Een kop chocola is van water, cacao en suiker gemaakt Zie ook seklaod, seklaodwaoter

cache-nez, cassiné, zelfstandig naamwoord, cassinés, cassinétjie, [Phk] witte zijden sjaal Hij ha’ z’n cassiné om Hij had zijn witte zijden sjaal om zijn nek

cadeau, kedoo, zelfstandig naamwoord, kedoos, kedoochie, cadeau, geschenk Mette kedoochies wasset vroeger ôk niks: mejje verjaerdag kreegie een paor aaigegebreeje kouse en mè Sunterklaos een paor nieuwe klompe Cadeautjes stelden vroeger ook niets voor: voor je verjaardag kreeg je een paar zelfgebreide kousen en voor Sinterklaas een paar nieuwe klompen

casueel, casuweel, bijvoeglijk naamwoord, toevallig, bijzonder [Fra casuel] Da’s ôk casuweel dakkie hier teege ’t lijf lôôpt Dat is toevallig dat ik jou hier tegen het lijf loop

catalogus, catteloges, zelfstandig naamwoord, cattelogesse, cattelogessie, catalogus

catechisatie, kerrekezaosie, zelfstandig naamwoord, [O] (verbastering van ) catechesatie Zie ook leereng

catechiseermeester, cattekezeermêêster, zelfstandig naamwoord, cattekezeermêêsters, cattekezeermêêstertie, godsdienstonderwijzer Hilberath was een beroemde cattekezeermêêster Hilberath was een beroemde godsdienstonderwijzer

ceintuur, centuur, zelfstandig naamwoord, centuurs, centuurtie, ceintuur, siergordel

cement, cement, sement, zelfstandig naamwoord, sementjie, erwtensoep, snert (zeemanstaal); sement, [verkleinvorm] sementjie [O] dikke erwtensoep, waarvan plakken werden gesneden

cent, cent, zelfstandig naamwoord, cente, ceñtjie, centen, geld Ze heb cente zat Ze heeft geld genoeg; Hij ’s nog slechter as goed van een cent een el Hij deugt niet; (figuurlijk) Gêên centjie pijn De moeite niet

cent-een-el, cent-en-el, zelfstandig naamwoord, cente, venter met textiel

centjesteken, ceñtjiesteeke, werkwoord, steek ceñtjie, stak ceñtjie, ceñtjiegestooke, jongensspel Ze waere om ’t houweles an ‘t centjiesteeke Ze waren om de winst aan het centjesteken

centrifuge, centrefu, zelfstandig naamwoord, centrefus, centrefutjie, centrifuge

chagrijn, sacheraain, zelfstandig naamwoord, sacheraaine, sacheraaintjie, humeurig persoon Die vent is een schrikkelek sacheraain Die kerel is een verschrikkelijk humeurig persoon

Charles-Louisbenen, sasselewiebêêne, sasseloiebêêne, sasselouwiebêêne, sassewiekbêêne, zelfstandig naamwoord, sasselewiebêêntjies, sasseloiebêêntjies, sasselouw, slingerbenen (géén x-benen), genoemd naar Charles Louis, zoon van Louis Napoleon, koning van Holland (1806-1810) Hij heb maor een paor raore sasselewiebêêne Hij heeft toch een paar rare slingerbenen Ook sasselouwiebêêne, sasseloiebêêne, sassewiekbêêne

chaud, sjokem, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] zeer warm ’t Is sjokem vandaeg

chemisch, sjeemies, bijvoeglijk naamwoord, chemisch

chemisette, zeemizetjie, chemizetjie, simezetjie, zimmezetjie, zelfstandig naamwoord, chemizetjies, simezetjies, [Fra, chemisette] kraaghemdje (halfhemd voor vrouwen) Ook zimmezetjie; chemisette, halfhemd; [Fra, chemise] kort model vrouwenhemd M’n opoe droog een simezetjie, een ope kles en een jak meddun lang gat

chiffonnière, sivejee, zelfstandig naamwoord, sivejees, sivejeetjie, [veroud] [Fra, chiffonière] ladenkast

chilizout, zilselzout, zelfstandig naamwoord, [Num, veroud] chilisalpeter, kunstmest Wat zilselzout d’r over dan krijg ie goeie pee Wat chilisalpeter erover, dan krijg je goede bieten

chocolade, seklaod, suklaod, zelfstandig naamwoord, chocolade (vaak kwatta genoemd; Geef mijn maor een rêêpie kwatta van Van Houte; de merknaam wordt soortnaam, vergelijk de soortnaam fiets, een rijwiel gemaakt door de heer Fiets) Ook suklaod

chocoladewater, seklaodwaoter, zelfstandig naamwoord, seklaodwaoters, seklaodwaotertie, chocoladedrank van cacao, suiker en warm water Zie kommechie poeier

Christiaan, Kors, eigennaam, dialectuitdrukking voor de naam Christiaan

chronisch, kronies, bijvoeglijk naamwoord, chronisch, blijvend Ze hettet al jaere in d’r rik, ’t is kronies, zek maor zegge Ze heeft het al jaren in haar rug, het is chronisch zal ik maar zeggen

Cillaarshoek, Cillesoek, eigennaam, Cillaarshoek, buurtschap onder Maasdam, gemeente Binnenmaas

circuleren, cirrekeleere, werkwoord, cirrekeleer, cirrekeleerde, gecirrekeleerd, circuleren, rondzenden

circus, cirrekus, zelfstandig naamwoord, cirrekuses, cirrekussie, circus Zie ook paerdespul, bêêstespul

clown, cloon, kloen, zelfstandig naamwoord, cloons, kloene, cloontjie, kloentjie, clown, komiek Ook kloen; Hij kon wel kloen in een circus worre Hij kon wel clown in een circus worden Piete Kloen Piet de Clown (bekende Zuidbeijerlander)

cokes, cokes, uitdrukking, Ze haddun stem om cokes te kloppe Ze zong heel slecht, had een erg hese stem

combine, combijn, zelfstandig naamwoord, combijns, combijntjie, [Eng combined harvester] gecombineerde maaidorsmachine

combinen, combijne, werkwoord, combijn, combijnde, gecombijnd, maaidorsen Ze waere tot t’n dooien aevend an ’t combijne toen ’t al dôôn wier Ze waren tot heel laat in de avond aan het maaidorsen toen het al vochtig van de nachtlucht werd

commanderen, commendeere, werkwoord, commendeer, comendeerde, gecommendeerd, commanderen, bevel voeren; commendeer d’n hond en blaf zellef Ik volg je bevelen niet op

commiesdoof, kommiesdôôf, bijvoeglijk naamwoord, gesimuleerde doofheid Astie ’t niet hoore wil houdtie z’n aaige kommiesdôôf Als hij niet wil luisteren houdt hij zich Oostindisch doof

commode, kemode, zelfstandig naamwoord, kemodes, kemodetjie, [Fra commode] ladenkast De luure legge in de kemode De luiers liggen in de ladenkast

compliment, compelemente, zelfstandig naamwoord, complimenten, plichtplegingen De compelemente vam m’n vader en of tie merrege metten hiñgst ken komme De groeten van mijn vader, hij vraagt of hij morgen met de hengst kan komen

consternatie, coñstelaosie, zelfstandig naamwoord, coñstelaosies, [Msd] consternatie, opschudding

consultatiebureau, kunsulaosieberoo, zelfstandig naamwoord, kunsulaosieberoos, kunsulaosieberootjie, consultatiebureau

contrefort, komfoor, zelfstandig naamwoord, [O, Fra, contrefort] belegstuk aan de hiel van schoenen en laarzen

Cornelia, Kneel, eigennaam, Cornelia Inplaes van ‘tante Cor’ zeeje ze ’mui Kneel’, sommege zeeje ‘Kee’, terwijl d’r teege een jonge die Cornelis heetende ôk wel ‘Kneeles’ gezaaid wier In plaats van tante Cor zeiden ze ‘mui Kneel’, sommige zeiden ‘Kee’, terwijl er tegen een jongen die Cornelis heette ook wel ‘Kneeles’ gezegd werd

Cornelis, Kneeles, eigennaam, Cornelis, Kees Istie d’r êên van Kneelezze? Is hij een zoon van Cornelis? In d’n oorlog ha’ m’n nôôm Kneeles veul neegeôôge In de oorlog had mijn oom Kees veel negenogen (karbonkels)

cornelisroos, knelisroos, zelfstandig naamwoord, knelisroze, knelisroossie, pioenroos

corset, kesjet, zelfstandig naamwoord, kesjette, kesjetjie, corset Vroeger wiere de vrouwe in ‘t kesjet gereege, omdasse een wepsemiddeltie wouwe hebbe. Op prentjies zaggie dan een helpster die met ‘voet-op-gat’ dut voor mekaor perbeerde te krijge Vroeger werden de vrouwen in een corset geregen omdat ze een wespentaille wilden hebben. Op plaatjes zag je dan een helpster die dat met ‘voet-op-gat’ trachtte voor elkaar te krijgen (Bij een boerenwagen werd door de voerman afgeremd door een voet op de kont van het paard te zetten, dit heette voet-op-gat)

crazy, kreezie, kreezius, bijvoeglijk naamwoord, gestoord, gek [Eng crazy]Ook kreezius; Daer worrie nou harstikke krezius van Daar word je nou gestoord van

crimineel, crimmenêêle, tussenwerpsel, uitroep van verbazing Crimmenêêle nog an toe! Allemachtig!

crimineel, krimmeneel, bijvoeglijk naamwoord, geweldig, kasueel (krimmeneel heeft niets met criminaliteit te maken) Het is krimmeneel hoe die ’t voor mekaor kreeg

crinoline, crinelien, zelfstandig naamwoord, crinelienes, crinelientjie, [sGr, Fra crinoline] soort hoepelrok; Sondes lôôpe z’in de crinelien en smaondes staon ze an ’t zwingelmesien [sGr] ’s Zondags lopen ze in de hoepelrok en ’s maandags staan ze aan de zwingelmachine (om vlas te zwingelen)

crossen, krosse, werkwoord, kros, kroste, gekrost, hard of roekeloos rijden

cypers, sijperde, bijvoeglijk naamwoord, cypers Ooñze sijperde kater hiette Sijp Onze cyperse kater heette Sijp; Een sijperde kat Een cyperse kat

daad, daed, zelfstandig naamwoord, daeje, daedjie, daad Daer hebbie een goeien daed mee gedaen Daar heb je een goede daad mee gedaan

daags, daegs tevoore, bijwoord, daags tevoren Daegs tevore wazze ze nog weze kijke, maor niks gewaor geworre Daags tevoren waren ze nog wezen kijken, maar ze hebben niets gezien

daags, daegse, bijvoeglijk naamwoord, daagse Je had daegse klere, saeterese klere en een sondes pak Je had daagse kleren, zaterdagse kleren en een zondags pak

daal, del, zelfstandig naamwoord, katzwijm In êêne klap legtie del In één klap ligt hij in katzwijm

daalder, daelder, daolder, zelfstandig naamwoord, daelders, daolders, daeldertie, daoldertie, [O] daalder (fl. 1,50) Den eerste klap is een daelder waerd Ook daolder; daalder, waarde fl. 1,50; D’n eerste klap is ‘n daolder waerd Die het eerst aan de beurt is is in het voordeel

daalderen, gedaolderd, werkwoord, daolder, daolderde, gedaolderd, vlekken op de huid van mens of paard D’r blôôte erme waere gedaolderd van de kou Haar blote armen hadden vlekken van de kou (Bij een baby werd een gedaolderde huid beschouwd als een teken van gezondheid)

daaps, daops, bijwoord, dol, overstuur Zettie radio is wat zachter, ik worter daops van Zet die radio eens wat zachter, ik word er dol van

daar, daer, bijwoord, daar, aldaar Leg ’t daer maor neer Leg het daar maar neer Een drukte van hebbik jou daer Een drukte van belang; Das nog tot daer antoe Dat is nog te vergeven Dattie pruimt das nog tot daer an toe, maor hij kwêêselt zôô Dat hij pruimt is hem nog te vergeven, maar hij spuwt er zo van Zie ook kwêêsele

daardoor, daerdeur, bijwoord, daardoor Daerdeur is ’t gekomme; z’ is geschrokke van een fantekastvent meddun haeregen aop Daardoor ie is het gekomen; ze is geschrokken van een zigeuner met een harige aap

daarheen, daerheen, daerheene, bijwoord, daarheen, die kant uit Je mot daerheen, gunne kant op Je moet daarheen, díe kant op Ook naer daerne, daerheene Zie ook gun-op

daarna, daernae, bijwoord, daarna, nadien Eerst was alles koek en aai, maor daernae, toen ze te veul op hadde, hebbe ze ‘t boeltie kort en klaain geslooge Eerst was alles koek en ei, maar daarna, toen ze te veel gedronken hadden, hebben ze de hele inventaris kort en klein geslagen

daarnaar, daerne, uitdrukking, Naer daerne Daar, daarheen Van hierne naer guntere is eeve wijd as van daerne naer duttop Van hier naar ginds is even ver als van daar naar deze kant Nééje, niet naer hierne, maor naer daerne! Néé, niet hierheen, maar daarheen!

daarnet, d’r net, denet, bijwoord, daarnet, zo even D’r net sting die d’r nog Daarnet stond hij er nog; denet zo even, zojuist Denet wastie hier nog, maor nou bijje te laet Zo even was hij hier nog, maar nu ben je te laat

daarzo, daero, bijwoord, daar Hiero en daero Hier en daar (plaatsbepaling) Ook daerzoo Zie ook hierzoo

dadelijk, daolek, bijwoord, dadelijk, straks Ik zel d’r daolek wel effe naer toe gaon Ik zal er straks wel even heen gaan

dader, daeder, zelfstandig naamwoord, daeders, daedertie, dader Aster vroeger een moord gebeurd was vonge ze d’n daeder nooit Als er vroeger een moord gepleegd was vonden ze de dader nooit

dag, daag, tussenwerpsel, algemene groet bij aankomst en vertrek; vertrouwelijker manier van groeten: Dachies hoor! of Dag hoor! Nou, dachies hoor! Akkie nie meer ziet (schrijven doekie niet) (vaste uitdrukking bij afscheid); dag hoor! algemene groet in de Hoeksche Waard Dag hoor!; ik gao(t) weg hoor!; thuis de groete hoor! en bedankt hoor! Daag, ik ga weg, thuis de groeten en bedankt!

dag, dag, zelfstandig naamwoord, daege, daechie, 1. dag, tijd D’r is nog dag an Er is nog tijd genoeg 2. dag, korte tijd Dunder worre in een dag of een ding val nie mee Vermageren in tamelijk korte tijd valt niet mee; ’t Is al daege zôô Het is al dagen zo Uitkijke en daege telle Zuinig aan doen; In een dag of een ding In een onbepaald klein aantal dagen, tamelijk korte tijd; ’k Glôôf ’t al z’n daege Ik weet het vrijwel zeker Ik glôôf al z’n daege dattie stiekem zuipt azzun melaaier Ik geloof stellig dat hij stiekem zuipt als een maleier; ’t Is uitkijke en daege telle Zuinig aan doen

dagelijks, daegeleks, bijvoeglijk naamwoord, dagelijks

dagen, daege, werkwoord, daege, daegde, gedaegd, dagen Nae drie keer uitlegge begint ’t bij ‘m te daege Na drie keer uitleggen begint het bij hem te dagen

dagtaak, dagtaek, zelfstandig naamwoord, dagtaeke, dagtaekie, dagtaak Ziezôô, m’n dagtaek zitter op Ziezo, mijn dagtaak is klaar

dagvaarding, dagvaerdeging, zelfstandig naamwoord, dagvaerdeginge, dagvaerdeginchie, dagvaarding

dak, dak, zelfstandig naamwoord, daeke, dakkie, dak Vroeger hadde de erreme huize met een riete dak, nou is ‘t bij de grôôthaaid mode Vroeger hadden de arme mensen huizen met een rieten dak, nu is het mode bij de elite

dalven, dalleve, werkwoord, dallef, dallefde, gedallefd, zwerven Die vent lôôp nou al hêêl d’n ochend heen en weer te dalleve Die kerel zwerft nu al de hele ochtend heen en weer; ook dalleke: Dllekte, gedallekt: [O] slenteren Hij liep de godgááñsen dag maor over straet te dalleke Hij slenterde de godganse dag maar op straat Ook dêêseme Zie ook boñseme, bôôñseme

dam, dam, zelfstandig naamwoord, damme, dammechie, 1. aarden wal tussen twee stukken land, of tussen land en weg 2. stevigheid in de maag, verzadigd gevoel Van die slobber krijgie gêên dam ijje maog Van dat varkensvoer krijg je geen stevigheid in je maag; Over d’n dam zette Ontslaan Hij wier over d’n dam gezet Hij werd ontslagen

damp, dampe, uitdrukking, Hij hetter de dampe in Hij heeft er de smoor in

dampen, dampe, werkwoord, damp, dampte, gedampt, [O] bevochtigen Ik zel vanaevend dut goed nog dampe, dan ken jij ’t merrege strijke Ik zal vanavond deze kleren nog invochten, dan kan jij ze morgen strijken

dampig, dampeg, bijvoeglijk naamwoord, dampig, kortademig Een dampeg paerd Een kortademig paard

damsteeg, damsteek, zelfstandig naamwoord, damsteeke, damsteekie, aarden rijpad, over een sloot of tussen twee stukken land, damsteeg

dan, dan en dan, bijwoord, op dat moment, op die dag Dan en dan gaot ’t gebeure, zurreg dajje d’r bij bin Op die dag gaat het gebeuren, zorg dat je er bij bent

danig, daeneg, bijwoord, danig Ze hat ‘t daeneg te pakke Ze had het danig te pakken

dank je, dankie, tussenwerpsel, dank u, dank u wel Dankie azzie ’t mêênt Dank u wel als u het meent Dankie fêêstelek Voor mij hoeft het niet Dankie kostelek Zeer hartelijk bedankt; Dankie de koekoek! Je gelooft het zelf niet!

dansen, dááñse, werkwoord, dááñs, dááñste, gedááñse, dansen Dááñse was vroeger een goddelôôze beezeghaaid, ze zeeje ‘je daañst op een vulkaon’ Dansen was vroeger een goddeloze bezigheid, men zei ‘je danst op een vulkaan’ D’r wier gedááñse Er werd gedanst Vroeger wier d’r veul gedááñse in zaol Koster op Kluzwaol Vroeger werd er veel gedanst in zaal Koster op Klaaswaal

darm, derm, zelfstandig naamwoord, derme, dermpie, darm, ingewanden Hebbie een deurlôôpenden derm? Vraag aan iemand die veel eet

darmvet, derremevet, zelfstandig naamwoord, vet verkregen door uitkoken van slachtafval Zie ook muggevet

das, das, zelfstandig naamwoord, dasse, dassie, [O] hals van een varken, schijf tussen kop en romp waar de slachter het varken heeft gestoken (volgens Opprel ook smousham genoemd; smous is een scheldnaam voor jood) Ook natte krap, smousham

dat, datte, aanwijzend voornaamwoord, dat Kies maor uit; ik heb dut en ik heb datte Kies maar uit; ik heb dit en ik heb dat Mojje dut diñchie of datte? Wil je dit dingetje of dat?

dat we, damme, samentrekking, dat we En damme toffe jonges zijn dat wille me weete

dattum, dattem, uitdrukking, Van dattem Een zaak toegedaan Ze zijn daer nogal van dattum Ze zijn daar een bepaalde zaak toegedaan (begeleid door een karakteristiek gebaar: duim tussen wijsen middelvinger: seks, met de duim over de wijsvinger strijken: geld)

dauwroot, dauwrôôt, zelfstandig naamwoord, dauwroot Dauwrôôt is d’n ouwste vurrem van vlasrôôte deur ’t vlas dunnechies over ’t land te sprêêje Dauwroot is de oudste vorm van vlasroten door het vlas dun over het land uit te spreiden

dauwworm, dauwwurm, zelfstandig naamwoord, dauwworm (eczeemachtige uitslag bij voornamelijk kinderen)

De Maas, de Maes, eigennaam, dialectuitspraak voor Westmaas

De Noord, de Noord, eigennaam, Heinenoord De Noordenaers noeme ze worstebakkers, maor niemand weet waerom Zie ook Haainenoord

deeg, dêêg, zelfstandig naamwoord, dêêge, dêêchie, [O, veroud] genoegen, plezier

deeg, dêêg, zelfstandig naamwoord, dêêge, dêêchie, deeg, gekneed meel Je ken ôk dêêg an ’t haokie doen bij ’t hengele, temiñste azzie gêên wurreme heb Je kunt ook deeg aan het haakje doen bij het hengelen, tenminste als je geen wormen hebt

deek, dêêk, zelfstandig naamwoord, 1. daak, dakel, aangespoelde stukken riet en ander drijvend spul Gedrôôgd dêêk wier nog gebruikt onder een tas Gedroogde rietstengels werden nog gebruikt onder een tas (opslag van koren in een schuur) Zie ook vêêk 2. slootvuil, waterplanten ’t Water kwam zôô hôôg, dat ‘t dêêk tot booven op d’n dijk lee Het water kwam zo hoog dat het slootvuil tot boven op de dijk lag

deel, dêêl, zelfstandig naamwoord, dêêle, dêêltie, 1. deel, gedeelte, portie Ieder z’n aaige dêêl Ieder zijn eigen portie 2. grote menigte Waer komt dien dêêl meñse vandaen? Waar komt die menigte vandaan? 3. boekdeel; Hij maokte d’r een dêêl woorden an vuil Hij had veel woorden nodig om het te vertellen. Het woord dêêl wordt vaak in samenstellingen gebruikt voor een aantal (meestal veel), zoals: een dêêl jonges, een dêêl paole, etc.

deemst, dêêmst, zelfstandig naamwoord, [O] damp, dichte mist Vanochend waster een bietjie dêêmst, maor ‘t is gauw weer opgetrokke Het was vanmorgen wat nevelig, maar dat is snel weer opgetrokken

deemsterig, deemstereg, bijvoeglijk naamwoord, [O] nevelig Zie deemsteg

deemstig, deemsteg, dêêmsteg, bijvoeglijk naamwoord, 1. nevelig, heiig Gisteraevend was ’t al deemsteg en vanochend wast harstikke misteg Gisteravond was het al nevelig en vanochtend was het hardstikke mistig Ook dêêmstereg 2. [sGr] schemerig

deerlijk, deerlek, bijwoord, behoorlijk Hij hattum deerlek op z’n sodemieter gegeeve Hij had hem behoorlijk op zijn falie gegeven

deken, dêêke, werkwoord, dêêk, dêêkte, gedêêkt, aangespoelde rommel opruimen Ze bin ant dêêke Ze zijn de rommel aan het opruimen Zie ook vêêke

dekensgebloemd, dekesgeblomd, zelfstandig naamwoord, stof voor gestikte deken

deksel, dessel, zelfstandig naamwoord, dessels, desseltie, deksel Op ieder potjie pas een desseltie Op ieder potje past een dekseltje (iedere knul krijgt een meisje dat bij hem past); Op ieder potjie passen desseltie Bij iedere jongen past wel een meisje; dessels bekkens van een slagwerk Bij ’t marse mos Kees mette dessels lôôpe Bij het marcheren moest Kees met de bekkens lopen

del, del, zelfstandig naamwoord, delle, dellechie, [O] 1. morsige vrouw 2. vod Ze had een del van een jurrek an Zij droeg een vod van een jurk

delen, dêêle, uitdrukking

delen, dêêle, werkwoord, dêêl, dêêlde, gedêêld, delen, verdelen; ’t Was goed weer om een erfenis te dêêle Het was goed weer om knus om de haard te zitten (als het buiten noodweer is)

delf, d’n delleft, d’n dellef, zelfstandig naamwoord, aardappelrooitijd Den delleft is een oesie net as ’t vlasplokke De aardappelrooitijd is een oogsttijd net als het vlasplukken (waarvan men soms een zware hoest overhield) Ook dellef, den; [O] 1. het delven van de aardappels Hij hait d’n dellef bij dien boer Hij delft aardappelen bij die boer 2. het rooiseizoen van de aardappelen Demee in d’n dellef hebbik hêêlemael gêên tijd meer voor wat anders Straks tijdens de rooitijd van de aardappels heb ik voor niets anders meer tijd Zie ook aerepel, den

delfriek, dellefriekie, zelfstandig naamwoord, dellefriekies, kleine riek om op de knieën aardappelen te delven (een normale delfriek is groter)

dellen, delle, werkwoord, del, delde, gedeld, [Phl] knoeien Zit toch niessôô te delle Zit toch niet zo te knoeien

delven, delleve, werkwoord, dellef, dollef, gedolleve, delven, aardappels rooien Aerepels rooie is delleve; biete rooie is peesteeke; erte ôôste is ertepikke; vlasôôste is plokke; allêên bôôme worre gerooid Aardappelen oogsten is delven; bieten oogsten is peesteken; erwten oogsten is erwtenpikken; vlas oogsten is plukken; alleen bomen worden gerooid

demelen, dêêmele, werkwoord, dêêmel, dêêmelde, gedêêmeld, 1. plat trappen, vertrappen, met moddervoeten binnenlopen Hij haddin de hondestront getrapt en toen liep tie messun vuile schoene over ’t goeie klêêd te dêêmele Hij had in de hondenpoep getrapt en toen liep hij met zijn vieze voeten over het mooie vloerkleed heen en weer 2. [O] morsen, knoeien, onzindelijk hanteren Je mot mit je eete nie zôô dêêmele Je moet niet zo knoeien met je eten

demonstreren, dimmestreere, werkwoord, dimmestreer, dimmestreerde, gedimmestreerd, demonstreren

denken, denke, werkwoord, denk, doch(t), gedocht, denken Jij mottet maor doen, ha’k zôô gedocht Jij moet het maar doen, had ik zo gedacht Hekket nie’ gedocht? Is het niet zo als ik gedacht had? Ik doch bij m’n aaige dat heulie doche da’k ter nied an gedocht had Ik dacht bij mezelf dat zij dachten dat ik er niet aan gedacht had Nou dat hajje maor gedocht! Nou dat had je maar gedacht!

derde, derderes, derdes, ders, telwoord, derde Ik bin derderes, jij twêês Ik ben derde, jij tweede Ze staot derderus Zij staat derde Ook ders, derdes; Hij stao ders gunter Hij staat ginds op de derde plaats

derdehalfhonderd, dordalfhonderd, telwoord, [Hei] tweehonderdvijftig (de helft van 300 + 200)

derrie, derrie, zelfstandig naamwoord, modder, blubber

desemen, dêêseme, werkwoord, dêêsem, dêêsemde, gedeêsemd, [O] morsen Wa’ stao je daer weer te dêêseme! Wat sta je daar weer te morsen! Zie dalleke, Zie ook bôôñseme

desperaat, disperaot, bijvoeglijk naamwoord, hevig ontstemd

deugen, deuge, werkwoord, deug, doog, gedooge, deugen Dat meñs deugde niet Die vrouw deugde niet D’r zatte d’r een paor tusse die dooge niet Er zaten er een paar tussen die niet deugden

deurstijl, deurstijl, zelfstandig naamwoord, deurstijle, deurstijltie, deurkozijn

deze, deus, deuze, aanwijzend voornaamwoord, deze Den deus is mooier dan die gunter Deze is mooier dan die daar Ook deuze; Welleke mojje hebbe, d’n dieje of d’n deuze? Welke wil je hebben, die of deze?

dibbes, dibbes, zelfstandig naamwoord, dibbesse, dibbessie, 1. vriendelijke benaming voor oud mens of dier Ha, ouwen dibbes! Dag ouwe reus! 2. afgedragen kledingstuk Dien dibbes van een jas hoevie ôk nie meer an te trekke, hij’s kuis vrot Die oude jas hoef je ook niet meer aan te trekken, hij is totaal kapot

dicht, dicht, bijwoord, snel Hij praot zôô dicht dakkem nie ken vollege Hij praat zo snel dat ik hem niet kan volgen Ook ducht

dicht, ducht, bijwoord, 1. dichtbij Het was ducht in de buurt Het was dichtbij, in de buurt 2. snel Zie dicht

dichtbij, duchbij, bijwoord, dichtbij Den bliksem is duchbij ingeslooge De bliksem is dichtbij ingeslagen; duchterbij dichterbij Kom is een bietjie duchterbij Kom eens een beetje dichterbij

dichtjes, dichies an, bijwoord, tamelijk, behoorlijk Het regent dichies an Het regent behoorlijk

die, dieder, aanwijzend voornaamwoord, dergelijke (grootteaanduiding met gebaar) ’t Was een hond van dieder grôôtte Het was een hond van deze grootte

die, dieje, aanwijzend voornaamwoord, die, deze, dat (met wijzend gebaar) Den dieje isset Die is het Ook diene; ’t Gaot altijd om d’n dieje Het gaat altijd om geld

die, diene, aanwijzend voornaamwoord, die Den diene isset Die is het Zie dieje; D’n diene Geld Ik werrek nie voor niks, maor om d’n diene Ik werk niet voor niets, maar voor het geld Aster nôôm komp te sterreve trek’ ze van d’n diene Als haar oom komt te sterven erft ze geld

diender, dooien, uitdrukking, dooien diender 1. naarling (scheldwoord) Je bin een lilleke dooien diender 2. in zichzelf gekeerd persoon

dienen, diene, werkwoord, dien, diende, gediend, 1. dienstplicht vervullen, in dienst staan M’n grôôtvader Piet Barth heb twêê keer gediend bij de huzaore in D’n Haog; d’n eerste keer mostie voor z’n nommer diene en d’n twêêde keer as remplaçant Mijn opa Piet Barth heeft twee keer gediend bij de huzaren in Den Haag; de eerste keer voor zijn nummer en de tweede keer als vervanger 2. werken als dienstbode Vroeger gonge de maaisies van een jaer of ellef twaolef al diene Vroeger gingen meisjes van een jaar of elf twaalf al als dienstbode werken

dienstmeid, dieñstmaaid, zelfstandig naamwoord, dieñstmaaides, dieñstmaaidjie, dienstmeisje, dienstbode

dies, dies, uitdrukking, Van dies In dat opzicht Van dies is hij een raore vent In dat opzicht is hij een rare kerel

different, different, bijvoeglijk naamwoord, [Fra, different] verschillend

differentiatie, diffrendaosie, divvendaosie, zelfstandig naamwoord, diffrendaosies, divvendaosies, diffrendaosietjie, [Schd] 1. verandering, afwisseling Voor de diffrendaosie bimme maor gaon visse Voor de verandering zijn we maar gaan vissen 2. leegloop, het niets doen; divvendaosie [Mhk] vertier Hij heb t’r z’n divvendaosie mee Hij heeft er zijn vertier aan

dij, dij, zelfstandig naamwoord, [O] groei, uitzetting D’r zit gêên dij in die jonge Die jongen groeit niet

dijer, dijers, zelfstandig naamwoord, groeiers Een oud spreekwoord zeg: spijers zijn dijers Een oud spreekwoord zegt: ‘spuwers zijn groeiers’

dijk, dijk, uitdrukking, Uitten dijk gehakt (uitdr) Boers, ongemanierd Ze hoef ter aaige niks te verbeele; z’is ôk maor uitten dijk gehakt Ze hoeft zich niets te verbeelden; ze is ook maar van boerse komaf

dijkbeest, dijkbêêst, zelfstandig naamwoord, dijkbêêste, dijkbêêsie, [O] dijkbeest, ruwe onbehouwen kerel ’t Is een echt dijkbêêst, meddun smoel as een schuurdeur Hij is een echt onbehouwen kerel, met een bek als een inrijdeur Je mojje nie mit zôô’n dijkbêêst ofgeeve Je moet de omgang met zo’n onbehouwen mens vermijden

dijkbloem, dijkblom, zelfstandig naamwoord, dijkblomme, dijkblommechie, madeliefje

dijker, dijker, zelfstandig naamwoord, dijkers, dijkertie, dijkwerker, polderjongen Hij kon vreete as een dijker Hij kon eten als een dijkwerker

dijkgraaf, dijkgraef, zelfstandig naamwoord, dijkgraeve, dijkgraefie, dijkgraaf (voorzitter van polder of waterschapsbestuur)

dijksloot, dijkslôôt, zelfstandig naamwoord, dijkslôôte, dijkslôôtjie, dijksloot (aan de binnenkant van de dijk)

dijkstaal, dijkstael, zelfstandig naamwoord, dijkstaele, dijkstaeltie, dijkstaal (grondslag waarop de dijk rust)

dik, dik, uitdrukking, ’k Bin dik Ik heb genoeg gegeten; Die binne nogal dik memmekaor Die gaan nogal intensief met elkaar om

dik lopen, diklôôpe, werkwoord, lôôp dik, liep dik, dikgelôôpe, zwanger zijn Zie ook zwaerlôôpe

dikharses, dikharses, zelfstandig naamwoord, dikharsesse, dikharsessie, koppig en eigenwijs persoon Hij is alzeleeven al een grôôten dikharses geweest Hij is altijd al een koppig persoon geweest

dikwater, dikwaoter, zelfstandig naamwoord, troebel, geelachtig water In ’t voorjaer ister dikkels veul boovewaoter, dan dan hemme dikwaoter int buitewaoter In het voorjaar is er dikwijls veel smeltwater, dan is het water van de rivieren geelachtig

dikwijls, dikkels, bijwoord, dikwijls, vaak Hij hassôô dikkels last van pijn in z’n hôôd dat de hêêle buurt zeer dee’ Hij had zo vaak last van hoofdpijn dat iedereen met hem meeleefde Azzie schierlek eet krijgie dikkels de nok Als je schielijk eet krijg je dikwijls de hik; dikkelster vaker ’t Kom te leste tijd dikkelster voor dattie te diep in ’t glaesie heb gekeeke Het komt de laatste tijd vaker voor dat hij te diep in het glaasje heeft gekeken

dikwijls zat, dikkelszat, bijwoord, vaak genoeg ’t Heb onderhand dikkelszat gereegend Het heeft zo langzamerhand vaak genoeg geregend

ding, ding, zelfstandig naamwoord, dingers, dingechie, dingchie, diñchie, dêêñchie, dêêchie, benaderd tijdsbestek Nog een jaer of een ding en dan ken die nie meer lôôpe Nog ongeveer een jaar en dan kan hij niet meer lopen; Een dag of een ding Binnen enkele dagen (ook een week of een ding, een jaer of een ding); dingers dingen, voorwerpen Neem die dingers maor weer mee; dingechie dingetje ’t Is nog maor een klaain dingechie Het is nog maar een klein meisje Ook diñchie, dêêchie, dêêñchie; diñchie 1. dingetje 2. [O] maatje van 2 deciliter Een dinchie erte Een maatje erwten; dêêñchie, dêêchie dingetje, kleinigheid Ze is voor d’r leeftijd maar een klaain dêêñchie Ze is voor haar leeftijd maar een klein ding

dinsdag, dijñsdag, diñgsdag, zelfstandig naamwoord, dijñsdaege, dinsdag Verscheene dijñsdag istie tachenteg geworre Jongstleden dinsdag is hij tachtig geworden Ook dingsdag; Vleeweek diñgsdag was het alweer een jaer geleeje Verleden week dinsdag was het alweer een jaar geleden

dippen, dippe, werkwoord, dip, dipte, gedipt, [O] jongensspel (met een leren riem centen naar een zeker doel langs de grond voortslaan)

dipriem, dipriem, zelfstandig naamwoord, diprieme, dipriempie, smalle leren riem voor het ‘dippe’

direct, drek, bijwoord, direct, meteen Ik kom drek Ik kom meteen

directoire, dirrektwaor, zelfstandig naamwoord, dirrektwaors, dirrektwaortie, [Fra, directoire] directoire, vrouwenonderbroek Zie ook frááñsmedel

dirkjespeer, dirkiespeer, zelfstandig naamwoord, dirkiespeere, dirkiespeertie, perensoort

dis, dis, uitdrukking, Maok gêên dis! [O] Doe niet zo flauw!

disselboom, disselbôôm, zelfstandig naamwoord, disselbôôme, disselbôômpie, onderdeel van de Zuid-Hollandse boerenwagen ’t Êêne bêên voet-op-gat en ’t andere opten disselbôôm Het ene been op de kont van het paard en het andere op de dissel Zie ook krommen dissel

dit, dut, dutte, aanwijzend voornaamwoord, dit Ik heb dut en ik heb dat, welleke willie hebbe? Ik heb dit en ik heb dat, welke wil je hebben?; dutte dit Nou, dut ken ik wel zegge; zukke rommel as dutte is niks waerd Nou, dit kan ik wel zeggen; zulke rommel als dit is dient nergens voor

dit is, dus, (samentrekking; zie grammatica) dit is Dus een rôôie en das een groene knikker Dit is een rode en dat is een groene knikker

dit op, duttop, bijwoord, hierheen Kom een bietjie duttop, nêê, nie gunnop Kom een beetje hierheen, nee, niet daarheen Zie ook gunnop; duttopste dichtstbijzijnde Den duttopste an gunne kant is ’t De dichtstbijzijnde aan die kant is het Zie ook gunnopste

dobbel, dobbel, zelfstandig naamwoord, dobbels, dobbeltie, reactie van baldadigheid, luidruchtige vrolijkheid Ook dobber; Hij hetter een kwaoien dobber an Hij heeft er zijn handen vol aan; Daer zel een kwaoien dobber over lôôpe Het zal verkeerd uitpakken; uitbundigheid wordt gevolgd door tegenslag

dodelijk, dôôdelek, bijwoord, dodelijk Hij wier dôôdelek getroffe deur een haaiblok Hij werd dodelijk getroffen door een heiblok

dodenfonds, dooiefoñst, zelfstandig naamwoord, dooiefoñste, dooiefoñstsie, overlijdensverzekering bij bedrijven

doei, doei, zelfstandig naamwoord, [Zwg] honger Ik heb doei Ik heb honger

doek, doekie, uitdrukking, ’n doekie voor ’t bloeie Een pleister op de wonde; een voorwendsel; Dik, dun of deur een doekie Opnoemen van keuzemogelijkheden; hoe wil je het hebben?

doen, doen, werkwoord, doe, dee, gedaen, doen Hij dee het niet, zee die, omdattie het nie dorst Hij deed het niet, zei hij, omdat hij het niet durfde Ze deejen ’t om houweles Ze deden het om de winst te houden Uit je doen zijn Je draai niet kunnen vinden; d’r naer doen, doet d’r naer, dee d’r naer, d’r naer gedaen een bod uitbrengen op Hij heddôk naer die stee gedaen Hij heeft ook een bod op die boerderij uitgebracht; doenan, bijwoord: mogelijk Daer is gêên doenan Het is niet mogelijk Daer is wel doenan Dat is wel mogelijk; tussenwerpsel: doetniet, doetwel: Is het niet zo? (stopwoord in vragende vorm) Dat paerd is toch van heulie, doetniet? Dat paard is toch van hen, is het niet? Is het niet? Zôô gaot ’t beter, doetwel? Zo gaat het beter, is het niet?; doeternievan, doeterognievan: kreet bij kinderspel: ik stap even uit het spel.

doezelig, doezeleg, bijvoeglijk naamwoord, [O] soezerig, dommelig, suf Wat ziet die jonge d’r doezeleg oit Wat ziet die jongen er suf uit

doggeren, doggere, werkwoord, dogger, doggerde, gedoggerd, vissen met levend aas aan de haken (bijv. kikkers)

dokken, dokke, werkwoord, dok, dokte, gedokt, 1. gevaarlijk jongensspel, het opzettelijk op onbetrouwbaar ijs lopen Zie ook schossiewiebele, koeklôôpe, ijsiepiepe, ijsietaoie 2. een steen krachtig en loodrecht naar beneden in het water gooien, waardoor luchtbellen ontstaan

dokter, dokter, uitdrukking, ’t Is maor een vreemden dokter Het is maar een vreemd heerschap

dol, dol, bijvoeglijk naamwoord, [O] leeg, geheel en al

dol, dol, uitdrukking, Voor een dol en een leur [Num] Voor een habbekrats, voor een appel en een ei

dol, dol, zelfstandig naamwoord, [O] narigheid, moeilijkheden Met die jonge heb ik nooit dol gehad Met die jongen heb ik nooit moeilijkheden gehad

doleren, dolleerend, bijvoeglijk naamwoord, gereformeerd; dolleerende potteschrappers Kinderen van de Bijzondere School in Strijen (scheldnaam, omstreeks 1920)

dominee, domenee, zelfstandig naamwoord, domenees, domeneetjie, dominee Je lijk wel een ofgeschaaien domenee (gezegd tegen iemand die zich nogal stemmig kleedt); D’r is gêên domenee die nie vraegt en gêên boer die nie klaegt Volksgezegde (West Hoeksche Waard, omdat daar klaegt wordt gezegd in plaats van klaogt); Dien domenee heb z’n spao meegebrocht Die dominee raak je nooit meer kwijt

domineesklompje, domeneesklompie, zelfstandig naamwoord, domeneesklompies, [O] kandijklontje Vroeger kreege me sondes bij de koffie een domeneesklompie Vroeger kregen we bij de koffie een klontje kandijsuiker

domp, domp, zelfstandig naamwoord, dompe, dompie, wielnaaf Hij zette z’n voet opten domp van ’t wiel Hij zette zijn voet op de wielnaaf

dompen, dompe, werkwoord, domp, dompte, gedompt, [O] 1. voorover duikelen Laoi te kar van voorene niet te zwaer, anders domp tie Laadt de kar aan de voorkant niet te vol, anders duikelt hij voorover 2. kantelen Ze hebbe de brugpaole eerst messun alle wat losgejutterd en toen ze met een grôôten ballek gedompt Ze hebben de brugpalen eerst samen los gewrikt en ze toen met een grote balk als dommekracht laten kantelen

donder, donder, zelfstandig naamwoord, donders, dondertie, lichaam, ziel, bliksem Ze hebben ‘m op z’n donder gegeeve Ze hebben hem op zijn bliksem gegeven Zie ook hier-en-daer

donderbus, donderbussie, zelfstandig naamwoord, donderbussies, [O] slaghoedje voor geweer of pistool

donderkop, donderkop, zelfstandig naamwoord, donderkoppe, donderkoppie, [O] wolk die onweer voorspelt; donderkoppie kikkervisje

donderop, donderop, uitdrukking, Een bakkie donderop Het laatste kopje koffie voor de visite opstapt

dondersteen, donderstêên, zelfstandig naamwoord, donderstêêne, donderstêêntjie, [O] scheldwoord Lilleken donderstêên

donig, dôôneg, bijvoeglijk naamwoord, doon, vochtig Het wasgoed was nog dôôneg Het wasgoed was nog vochtig Zie dôôn

donné, donnêêl, donnee, uitdrukking, Hij doe voor donnêêl mee [Obl] Hij doet voor spek en bonen mee; Hij doe voor donnee mee [Num] Hij doet voor spek en bonen mee; pro deo, voor niets Hij heb me voor donnee naer hierne laete komme Hij heeft mij voor niets hierheen laten komen

dons, doñs, zelfstandig naamwoord, doñse, doñsie, [O] bons Wat gaf dat een doñs Wat gaf dat een dreun

dons, dôôñs, zelfstandig naamwoord, dôôñze, dôôñssie, dons Zôô zacht as dôôñs Als dons zo zacht

donzen, doñse, werkwoord, doñs, doñsde, gedoñsd, [O] bonzen, stampen, dreunen Wie lôôpter toch zôô op te zolder te doñse? Wie loopt er toch zo op de zolder te stampen?

dood, dôôd, bijvoeglijk naamwoord, dood Van een bedañkie legge de muize dôôd voor de kast (gezegd door iemand die iets gedaan heeft voor een ander en daarvoor een beloning verwacht, maar slechts een bedankje krijgt) Van werken voor niets kan de schoorsteen niet roken Om de dôôie dôôd niet Volstrekt niet (krachtterm) Ik lae me nie kiste voor ‘k dôôd bin Je moet niet proberen me op te lichten; Gêên praotjie zôô grôôt, of ’t bloeit in zes weeke dôôd Over een gebeurtenis wordt maar een beperkte tijd gesproken, ook: De tijd heelt alle wonden; Hij blijf op ’n dubbeltie dôôd Hij is erg gierig; Op sterreve nae dôôd Bijna dood; Om de dooie dôôd niet Nooit van mijn leven

doodaas, dôôdaes, dôôdaers, zelfstandig naamwoord, dôôdaese, dôôdaesie, dooie pier, doodaas Het is een dôôdaes van een vent Het is een dooie pier Ook dôôdaers Een dôôdaers van een vent Iemand die geen cent waard is Ook dôôdeeter, dooieling

doodbidder, dôôdbidder, zelfstandig naamwoord, dôôdbidders, dôôdbiddertie, aanzegger van een sterfgeval (ging huis aan huis de tijding vertellen) Zie ook añzegger

doodeter, dôôdeeter, zelfstandig naamwoord, dôôdeeters, dôôdeetertie, [O] sul, sukkel Dat is zôô’n dôôdeeter, aster wat te doen is willie altijd maor toisblijve Dat is zo’n sukkel, als er wat te doen is wil hij altijd maar thuisblijven

doodgemoedereerd, dôôdgemoedereerd, bijwoord, doodkalm, rustig In plaes van te werreke zatte ze dôôdgemoedereerd te rôôke en te kaorte In plaats van te werken zaten ze doodkalm te roken en te kaarten

doodkistenbloem, dôôdkisteblom, zelfstandig naamwoord, dôôdkisteblomme, dôôdkisteblommechie, lelie Hajje in ’t begin van ‘t jaer al dôôdkisteblomme, of wastat laeter?

doodschoppen, dôôdschoppes, uitdrukking, Hij is z’n dôôdschoppes nie waerd Hij is te lui om wat te doen

doodslaan, dôôdslaon, uitdrukking, ’t Kos meer van ‘t dôôdslaon as van ’t begraeve Het kost meer dan het opbrengt

doodsteek, dôôdsteek, zelfstandig naamwoord, dôôdsteeke, dôôdsteekie, vernietigende klap Dattie een kind verloor gaf ’m d’n dôôdsteek Dat hij een kind verloor vormde de vernietigende klap

doodstil, dôôdstil, bijvoeglijk naamwoord, doodstil ’t Is tegewoordeg dôôdstil op durrep Het is tegenwoordig doodstil op het dorp

doodstrontje, dôôdstrontjie, uitdrukking, Hij scheet z’n dôôdstrontjie Hij deed het in zijn broek van angst

doof, dôôf, bijvoeglijk naamwoord, doof, hardhorend Z’is zôô dôôf as een kwartel Ze is zo doof als een kwartel

dooie, dooie, uitdrukking, Geluk metten dooie Gezegd na het slachten van het varken

dooieling, dooieling, zelfstandig naamwoord, dooielinge, dooieliñchie, weinig actieve persoon Ik vráeg gêênêês of dattie meedoet, dassôôn dooieling Ik vráág niet eens of hij mee doet, dat is zo’n inactieveling Zie dôôdaes

dooier, door, zelfstandig naamwoord, doors, doortie, dooier Een aai bestaot uit een kallekschaol, aaiwit, een door en haonetree Een ei bestaat uit een kalkschaal, eiwit, een dooier en hanegekraai (hagelsnoeren)

dooierkont, doorkont, zelfstandig naamwoord, doorkonte, doorkontjie, dooierkont, onvolgroeid eendagskuiken Ze hadde d’r uigescholde voor doorkont Ze hadden haar uitgescholden met haar dikke achterwerk

doon, dôôn, bijvoeglijk naamwoord, [O] vochtig Het is nog een bietjie dôôn Het is nog een beetje vochtig Ook dôôneg

doop, dôôp, zelfstandig naamwoord, 1. doop, kerkelijk sacrament Hij gong altijd een paor weeke trouw te kerrek omdasse voor d’n dôôp mosse Hij ging altijd een paar weken trouw naar de kerk omdat ze een kind wilden laten dopen 2. botersaus, jus [Hei] Ze atte aerepels met blôôte voete en wat dôôp Ze aten aardappelen zonder vlees of groente en wat botersaus; zuren dôôp botersaus Zie ook buttersop, dôôp, ôôchiesvet, lawaoisaus

doopceel, dôôpcêêl, uitdrukking, Ze hebben eerst z’n dôôpcêêl gelicht Ze hebben eerst zijn verleden uitgespit

door, deur, voorzetsel, door ’Door’ wor bij ôôñs altijd ‘deur’, behalleve bij aaidoor, maor dat is faaitelek dooier ‘Door’ wordt bij ons altijd ‘deur’, behalve bij ‘aaidoor’, maar dat is feitelijk ‘dooier’ Ga nou gauw deur! Loop naar de pomp! We gaon deur de weg heene We gaan over de polderweg (in tegenstelling tot ‘over den dijk’); Hij’s deur de regel van drieje heene Hij is tot alles in staat; Hij dee ‘m deur 1. Hij presteerde beter dan een ander 2. Hij was hem te slim af

door, deure, bijvoeglijk naamwoord, kapot Deure klompe Kapotte klompen

door de weg heen, deurdewegheen, bijwoord, langs de weg We gaon deurdewegheen We volgen de polderweg

door kordons, durkedoñs, durkendoñs, dirrekedoñs, dirrekedôôs, durrekedoñs, zelfstandig naamwoord, [Hei] een flink standje Hij ging deur de durkedoñs Hij liep een flink standje op deur de dirrekedoñs motte; dirrekedoñs [O] een beproeving ondergaan, spitsroeden lopen, door een zure appel heen bijten (oorspronkelijk een strafoefening: tussen een kordon van twee rijen mensen door moeten lopen die het slachtoffer duwen en klappen uitdelen) Ook durkendoñs Zie ook kerdoñs

doorbraak, deurbraek, zelfstandig naamwoord, deurbraeke, deurbraekie, dijkdoorbraak, doorbraak

doorbrengen, deurbrenge, werkwoord, breng deur, broch deur, deurgebrocht, 1. doorbrengen, verblijven Ik hepper een paor daege deurgebrocht Ik heb er een paar dagen doorgebracht 2. er door draaien Alles wattie had hettie d’r deurgebrocht Alles wat hij had heeft hij er door gedraaid

doordat, deurdat, voegwoord, doordat

doordeweeks, deurdeweeks, bijvoeglijk naamwoord, doordeweeks Ellek jaer met Paose zonk ôñs sondese pak naer deurdeweeks Elk jaar met Pasen werd ons zondagse pak naar doordeweeks gebruik doorgeschoven

doordoen, deurdoen, werkwoord, doe deur, dee deur, deurgedaen, 1. beter doen Zij doet hum deur, hoor! Zij doet het beter dan hij, hoor! 2. niet meer verwachten Ik hajje al deurgedaen Ik had je niet meer verwacht; We hadde je al deurgedaen We hadden ons er al bij neergelegd dat je niet meer zou komen

doordouwen, deurdouwe, werkwoord, douw deur, douwde deur, deurgedouwd, 1. volharden 2. fanatiek bezig zijn

doordouwer, deurdouwer, zelfstandig naamwoord, deurdouwers, deurdouwertie, volhouder ’t Is een echten deurdouwer Hij is een echte volhouder

doordraaien, deurdraoie, werkwoord, draoi deur, draoide deur, deurgedraoid, 1. verkwisten In een jaer tijd hattie d’n erfenis d’r deur gedraoid In een jaar had hij de erfenis verkwist 2. onverkoopbaar zijn op de veiling We hebbe vorege week juin gevaaild maor alles is deurgedraoid We hebben vorige week uien geveild maar alles is onverkoopbaar

doordrenzen, deurdraaiñze, werkwoord, draaiñs deur, draaiñsde deur, deurgedraaiñsd, doorsijpelen, lekken

dooreengenomen, deurêêngenome, bijwoord, dooreen genomen, gemiddeld

doorgaan, deurgaon, werkwoord, ga deur, ging deur, deurgegaon, 1. doorgaan 2. ophouden met mooie praatjes Gao jij maor deur mejje zije sokke Hou maar op met je mooie praatjes

doorgestoken, deurgestooke, uitdrukking, deurgestooke kaort Doorgestoken kaart, met vooropgezette bedoeling; deurgestooke brôôd halfom brood Een hallefie terw en een poñdjie deurgestooke Een halfje tarwe en een pondje halfom (de helft meel zonder zemels en de andere helft meel mèt zemels)

doorhakken, deurhakke, werkwoord, hak deur, hakte deur, deurgehakt, doorhakken, in tweeën hakken (bij het bieten dunnen)

doorhalen, deurhaole, werkwoord, haol deur, haolde deur, deurgehaold, doorhalen, hard werken

doorkomen, deurkomme, werkwoord, kom deur, kwam deur, deurgekomme, doorkomen

doorlaten, deurlaete, werkwoord, laet deur, liet deur, deurgelaete, doorlaten

doorleiden, deurgelaaid, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] bekeerd D’r kwam een deurgelaaide man spreeke Er kwam een bekeerde man spreken

doorleren, deurleere, werkwoord, leer deur, leerde deur, deurgeleerd, doorleren (voortgezet onderwijs volgen), studeren

doorloop, deurlôôp, zelfstandig naamwoord, deurlôôpe, deurlôôppie, doorgang van de schuur naar de huiszolder ’t Graon wier in mudzakke op de rik naer de koorezolder en gelijk deur d’n deurlôôp naer de huiszolder gedrooge Het graan werd op de rug in mudzakken naar de graanzolder en tegelijkertijd door de doorgang naar de huiszolder gedragen

doorlopen, deurlôôpe, werkwoord, lôôp deur, liep deur, deurgelôôpe, doorlopen, verder lopen

doorlopen, deurlôôpe, werkwoord, doorlopen

doorloper, deurlôôper, zelfstandig naamwoord, deurlôôpers, deurlôôpertie, friese schaats, friese doorloper

doormidden, deurdemidde, deurmidde, bijwoord, doormidden Ook deurmidde [O]

doorn, doorn, zelfstandig naamwoord, doornen, doorntjie, heg (ook heg zonder doornen)

doornat, deurnat, bijvoeglijk naamwoord, doornat

doorroker, deurrôôker, zelfstandig naamwoord, deurrôôkers, deurrôôkertie, pijp die door het roken een afbeelding op de kop krijgt

doorslaan, deurslaon, werkwoord, sla deur, sloog deur, deurgesloge, doorslaan, vocht doorlaten De zoole vammen klompe worre dun, ze gaon deurslaon De zolen van mijn klompen worden dun, ze laten vocht door

doorslag, deurslag, zelfstandig naamwoord, deurslaege, deurslaechie, drevel, doorslag

doorsteek, deursteek, zelfstandig naamwoord, deursteeke, deursteekkie, [O] smalle uitgraving van een einde van een greppel naar de sloot, als de drainage niet in orde is, ook: van de middelvore van de meet naar de greppel

doorwas, deurwas, zelfstandig naamwoord, doorwas, ongewenste opkomst van (meestal) het vorige gewas

doorzagen, deurzaoge, uitdrukking, De week deurzaoge Gezegd als een vrijer op woensdagavond (halverwege de week) naar zijn meisje ging

doorzweten, deurgezwêête, bijvoeglijk naamwoord, doorgezweten Zie ook staaildeurgezwêête

doos, dôôs, zelfstandig naamwoord, dôôze, dôôssie, doos Een pumperemuntdôôsie Een pepermuntdoosje

dop, dop, zelfstandig naamwoord, [O] verkoolde scheven (vlasafval, per emmer verkocht als gloeimateriaal, evenals houtskool en krikke) Aste bakkers d’n oove leeghaolde kwam d’n dop in een dôôfpot Als de bakkers de oven leeghaalden kwam het verkoolde gloeimateriaal in een doofpot Zie ook krikke

doppen, doppe, uitdrukking, In de doppe hebbe De bedoeling begrijpen, iets in de gaten hebben Ik heb ‘m allang in de doppe Ik begrijp allang wat zijn bedoeling is

doptest, doptest, zelfstandig naamwoord, doptestte, doptestsie, test (aardewerken pot met oor, gevuld met brandstof) voor warme stoof, met dop (vlasafval) gevuld

Dordt, Dordt, eigennaam, Dordrecht Het voor Dordt gooie Een zaak voor de arrondissementsrechtbank in Dordrecht brengen; Gooi ’t maor voor Dordt Schei er maar mee uit; maak er maar een rechtzaak van; Zôô gaot ’t waoter verbij ôk (soms nog aangevuld met: maor ’t stink niessôô) Gezegd tegen iemand die je tegenkomt en je niet groet

Dordts, dors, bijvoeglijk naamwoord, [O] Dordts Een dorse raais Ene tamelijk lange reis (stamt uit de tijd dat Dordrecht voor de Hoeksche Waard de aangewezen stad was, die over water slechts met moeite te bereiken was); Een dorse raais Een verre reis; D’n dorsen dom is hôôger Gezegd tegen iemand, die op je tenen gaat staan (de Rotterdamse varant: ‘Oppet Witte Huis staat je hauger’)

Dordtse dom, dorsendom, zelfstandig naamwoord, domtoren van Dordrecht ’t Was net ovvik an d’n dorsendom stong te trekke Het was net of ik aan de Dordtse dom stond te trekken (aan iets trekken wat erg vast zit) Zie ook trekke an een dôôd paerd

dorp, durrep, uitdrukking, Beter van een stad as van een durrep Degene die het meeste geld heeft betaalt; Over durrep gaon Over de tong gaan

dorpel, durpel, zelfstandig naamwoord, durpels, durpeltie, dorpel, drempel Ik strokel over d’n durpel Ik struikelde over de drempel; Hij kwam d’r al jaere over d’n durpel Hij was er kind aan huis

dorpshuis, durpshois, zelfstandig naamwoord, durpshoize, durpshoisie, [O] gemeentehuis

dorpsstier, durpsstier, zelfstandig naamwoord, durpsstiers, durpsstiertie, [Mhk] man die met veel vrouwen een verhouding heeft

dorskast, dorskast, zelfstandig naamwoord, dorskaste, dorskastsie, dorscombinatie bestaande uit dieseltractor, dorsmachine, pers en wagen met bussen dieselolie. De tractor dreef met een poelie via een lange brede drijfriem de dorsmachine aan. De graanschoven moesten eerst zes weken in de schuur broeien (om rap te worden, anders te stijf), waarna het geschikt was om gedorst te worden

dot, dot, zelfstandig naamwoord, dotte, dotjie, hoop, massa Glôôf maor dattie stiekempiesweg een dot cente heb Geloof maar dat hij zo stiekem weg veel geld heeft D’r hange een dot errepels an een stoel, veul in d’n tel, maor fijn van stik Er hangen veel aardappelen aan een plant, veel in getal, maar klein van stuk Ook dotjie, dutjie Zie ook berzie

dotje, dotjie, dutjie, zelfstandig naamwoord, dotjies, dutjies, weinig, beetje Mojje een dot of een dotjie mellek iñ je koffie? Wil je veel of weinig melk in je koffie? Ook dutjie; beetje, kleinigheid Een dutjie is waaineg van iets, een klaain dutjie is vrotwaaineg, vedder zijn een frutsie zout en een florsie mellek ôk maor klaaine dutjies Een kleinigheid is weinig van iets, een klein beetje is erg weinig, verder zijn een mespuntje zout en een scheutje melk ook maar kleine beetjes; dotjie vet beetje jus

dotjekluts, dotjieklus, zelfstandig naamwoord, dotjieklusse, dotjieklussie, [Zbl] zot, vreemd persoon

dotten, dotte, werkwoord, dot, dottende, gedot, [Obl, Zwg] aanhalen Je mô niet meddun stier staon te dotte Je moet een stier niet aanhalen

doublé, oblie, zelfstandig naamwoord, oblies, [O] doublé ’t Is maor oblie Het is maar verguld/verzilverd

draad, draed, zelfstandig naamwoord, draeje, draetjie, draechie, draad ’t Hong nog meddun draechie vast Het hing nog met een draadje vast Zie ook twijndraechie; draed krijge Een (te) grote inspanning ondergaan Hij heb nogal draed gekreege Hij heeft nogal wat te verduren gehad

draadnagel, draednaegel, zelfstandig naamwoord, draednaegels, draednaegeltie, draadnagel, ronde spijker; Hij pruimt draednaegels< /i> Hij is erg sterk Zie ook prikkeldraed Van draednaegels pruime worrie sterrek Gezegd om iemand bang te maken

draaien, draoie, uitdrukking, ’t Is kort draoie Weinig tijd over hebben om iets te realiseren

draaimolen, draoimeule, zelfstandig naamwoord, draoimeules, draoimeuleñtjie, draaimolen D’r stong ôk een draoimeule op de kerremes Er stond ook een draaimolen op de kermis

draaiorgel, draoiurgel, zelfstandig naamwoord, draoiurgels, draoiurgeltie, draaiorgel

dracht, dracht legge, werkwoord, leg dracht, lee dracht, drachtgeleege, laten dragen Voordajje spijkert mojje die plank eerst dracht legge Voordat je spijkert moet je die plank eerst laten dragen (op een ondergrond)

dragen, draege, dreege, werkwoord, draeg, droog, gedroge / dreeg, droog, gedroge, 1. dragen Ik ken ’t allêên nie draege Ik kan het alleen niet dragen Hij droog een dubbelde gouwe ketting op een wit vessie en zij droog nog de krulle Hij droeg een dubbele gouden ketting op een wit vest en zij droeg nog de krullenmuts Ook dreege 2. smetten, etter afscheiden Hij is nou al zes weke gleeje gehollepe maor die wond blijf draege Hij is nu al zes weken geleden geopereerd maar die wond blijft smetten; dreege 1. dragen Hij had bij ’t kuñstmis dreege z’n nek verdraoid Hij had bij het kunstmest dragen zijn nek verdraaid 2. smetten, wondvocht afscheiden

drager, draeger, dreeger, zelfstandig naamwoord, draegers, dreegers, draegertie, dreegertie, drager bij een begrafenis Ze wiere te weerskante van het sterfhuis gebid, de eerste bure as vrind en de drie volgende as draeger Ze werden aan beide kanten naast het sterfhuis gevraagd, de eerste buren als vriend en de drie volgende buren als drager Ook dreeger

dreigement, draaigement, zelfstandig naamwoord, draaigemente, draaigementjie, 1. dreigement, bedreiging 2. dwangbevel Die vent kwam meddun draaigement an de deur Die man kwam met een dwangbevel aan de deur

dreinen, draaine, werkwoord, draain, draainde, gedraaind, dreinen, zeuren En dat jong bleef maor draaine En dat kind bleef maar zeuren

drentelen, drantele, werkwoord, drantel, drantelde, gedranteld, drentelen, niet kunnen stilstaan De jonges hadde deur de errebeeze gedranteld De jongens waren door de aardbeien gedrenteld Zie ook fietele, dêêmele

drenzen, drainze, werkwoord, drainsde, gedrainsd, [O] 1. vocht doorlaten 2. door iets heen dringen van vocht

drenzer, draaiñzer, zelfstandig naamwoord, draaiñzers, draaiñzertie, lekke schoen

dribbelen, dribbele, werkwoord, dribbelde, gedribbeld, [O] met beide voeten tegen elkaar een sprong maken We deeje wie ‘t verste kon dribbele Zie ook dribbeles

dribbelen, dribbeles, bijwoord, springend zonder aanloop Dat slôôtjie ken ik wel dribbeles Over dat slootje kan ik wel zonder aanloop springen Zie ook dribbele

drie, drieje, uitdrukking, Hij is deur de regel van drieje heene Hij is door de wol geverfd (in ongunstige betekenis)

drie lang, drielang, bijwoord, drie keer na elkaar

drieërhande, drie-d’r-ander, telwoord, drie verschillende Ik had wel drie-d’r-ander pille van d’n dokter, maor nog hielp ’t niet Ik had wel drie verschillende soorten pillen van de dokter, maar nog hielp het niet

driehaar, driehaer, zelfstandig naamwoord, driehaere, driehaertie, lapjeskat, driehaar

drieklezoor, drieklezoor, zelfstandig naamwoord, drieklesoore, drieklezoortie, dwaas, onverstandig persoon

drieling, drieling, zelfstandig naamwoord, drielinge, drieliñchie, 1. aardappel die in grootte volgt op de pootaardappel Je heb kriel, poters, drielinge en grôôte Je hebt krieltjes, pootaardappelen, drielingen en grote aardappelen 2. [O] klein, niet groot Die jonge groei niet hard, dat zel wel een drieling blijve (mogelijke oorsprong: op driekwart van normale grootte blijvend)

driemaster, driemaster, zelfstandig naamwoord, driemasters, driemastertie, gerepareerde zwingelspaan (vlaswerktuig)

driesteken, driestekke, werkwoord, driestek, driestekte, gedriestekt, [O] gezelschapsspel

driestoot, driestôôt, zelfstandig naamwoord, driestôôte, driestôôtjie, [Phk] hoepmakersgereedschap

driftrijf, driftrijf, zelfstandig naamwoord, driftrijve, driftrijfie, gereedschap voor het wateringen Zie ook schoufhaok

drijver, drijver, zelfstandig naamwoord, drijvers, drijvertie, [O] klap, pak slaag, hengst, oplawaai Azzie ’t weer doet krijgie een drijver van komsa [Fra, comme ça] Als je het weer doet krijg je een oplawaai van heb ik jou daar

dril, dril, uitdrukking, dril hebbe an [O] lak of maling hebben aan, niet geven om Ik heb dril an ‘m, hij mô maor zien Ik heb maling aan hem, hij moet maar zien

drillen, drille, uitdrukking, Iemand drille [O] ergens voor bedanken, iets niet willen doen Nou, maor ik zou ‘m lekker drille eer dat ik dat voor hem dee Nou, maar ik zou er lekker voor bedanken, voordat ik dat voor hem deed

drinkenskruik, drinkeskruik, zelfstandig naamwoord, drinkeskruike, drinkeskruikie, blauw of grijs emaille kan of kruik

droel, droel, zelfstandig naamwoord, droele, droelechie, kouwelijk persoon, koukleum Dien droel zit ôk altijd maor bij de kachel Die koukleum zit ook maar steeds bij de kachel Ook droele

droelen, droele, werkwoord, droel, droelde, gedroeld, [O] 1. kleumen Zie droel 2. dralen, langzaam spelen, talmen (bij knikkerspel of biljartspel)

droge, drôôge, zelfstandig naamwoord, drôôge, drôôgechie, droge grapjas, iemand die met een stalen gezicht grappen vertelt Hij vertelt alles meddun drôôg gezicht, ’t is een echten drôôge Hij vertelt alles met een stalen gezicht, hij is een echte grapjas

drol, drol, uitdrukking, drol wie hebbie gescheete Gezegd tegen een brutaal kind Zie ook stront

drollenruin, drolleruin, zelfstandig naamwoord, drolleruine, drolleruintjie, [Mhk] lomp paard, gecastreerde hengst

drom, drum, zelfstandig naamwoord, drumme, drummechie, [Num] kort eindje draad Bij ’t naoie komt de vloer vol te legge met drumme en azzie d’r deur lôôpt hange ze ajje kouse Bij het naaien komt de vloer vol te liggen met korte eindjes draad en als je er door loopt hangen ze aan je kousen

Drom, d’n Drom, eigennaam, oude rivierloop (grens tussen Piershil en Zuid Beijerland)

dronken, dronke, bijwoord, logisch, vanzelfsprekend; Das nogal dronke Dat is logisch

dronkig, dronkeg, bijvoeglijk naamwoord, dronken, beschonken Hij was zôô dronkeg azzen kenon Hij was zo dronken als een kanon; Een dronkege vrouw is een engel in bed Een dronken vrouw laat alles toe; Klaaine kinders en dronkege meñse zegge de waerhaaid Volkswijsheid

droog, drôôg, bijvoeglijk naamwoord, droog Wat is da’ brôôd drôôg, ’t is zôô drôôg azzen hor Wat is dat brood droog, het is kurkdroog

droog, drôôg-op-de-hand, uitdrukking, als het niet meer regent Asset maor effe drôôg-op-de-hand was gonge ze weer beginne, want uitreegene is verlet Als het maar even droog was begonnen ze weer, want stoppen vanwege de regen is verlet (en kost dus loon)

drooghuis, drôôghuisie, zelfstandig naamwoord, drôôghuisies, drooghok voor vochtig vlas Bij elleken vlasboer stong d’r opte wurref een drôôghuisie om ’t te zwingele vlas te drôôge boven een vuurtie van brandende scheeve Bij elke vlasboer stond op het erf een drooghok om het te zwingelen vlas te drogen boven een vuurtje van brandende scheven (midden 20ste eeuw)

droogje, drôôchie, zelfstandig naamwoord, drôôchies, droogje, zonder drank As mevrouw Dekker nie voor de koffie zurregde, dan zatte me elleke vergadering op een drôôchie Als mevrouw Dekker niet voor de koffie zorgde dan zaten we elke vergadering zonder koffie; Hij hessen natjie en z’n drôôchie op tijd Hij komt niets te kort

droogzetten, drôôgzette, werkwoord, zet drôôg, zette drôôg, drôôggezet, de melkgift van een koe afbouwen voor het kalven, in 100 dagen (ongeveer 3 maanden), omdat het ongeboren kalf gevoed moet worden. Tegenwoordig duurt het droogzetten slechts 6 weken

droogzomer, drôôgzummer, zelfstandig naamwoord, drôôgzummers, drôôgzummertie, droge zomer Sunt 1911 hemme zôô’n drôôgzummer nie meer gehad Sinds 1911 hebben we zo’n droge zomer niet meer gehad

druipen, droipe, werkwoord, droip, droop, gedrope, [O] het laten vallen van vruchten Ouwe bôôme en bôôme op maegere grond droipe het erregste Oude bomen en bomen op magere grond laten het meest hun vruchten vallen

druk, druk, uitdrukking, Hij heb ‘t zôô druk as een scheerbaos met êêne klant [O] Hij heeft zowat niets te doen (schertsend gezegd)

drup, drop, uitdrukking, De lesten drop iste butterknop Het laatste is het beste; lest best

druskop, druskop, zelfstandig naamwoord, druskoppe, druskoppie, [Num] vitter, betweter ’t Is een grôôten druskop, hij mot altijd alles tegespreeke Hij is een grote betweter, hij moet altijd alles tegenspreken Ook drusserd

drussen, drusse, werkwoord, drus, druste, gedrust, vitten, redetwisten, tegenspreken Die twêê zitte altijd te drusse Die twee zitten altijd te redetwisten

drusserd, drusserd, zelfstandig naamwoord, drussers, drussertie, [O] iemand die altijd tegenspreekt Zie druskop, drusse

dubbel, dubbelt, dubbelde, bijvoeglijk naamwoord, dubbel Hij wier zôôwat dubbelt gevouwe Hij werd bijna dubbel gevouwen; dubbelde dubbele Ik mosser de dubbelde prijs voor geeve Ik moest er de dubbele prijs voor geven Zie ook enkelde

dubbeltje, dubbeltie, uitdrukking, Een messie van een dubbeltie Gezegd van 1. een goedkoop artikel 2. een waardeloze preek

duiden, duie, doije, werkwoord, dui, duide, geduid, duiden, de weg wijzen Azzie effe wacht zekkie duie waerie weeze mot Als je even geduld hebt zal ik je de weg wijzen naar je bestemming

duien, duie, doije, werkwoord, dui, duide, geduid, tuiten M’n oore duie d’r nog van, zôô allemeñselek hard stong die mederne meziek Mijn oren tuiten er nog van, zo onmenselijk hard stond die moderne muziek Ook doije

duifje-zonder-gal, duifie-zonder-gal, zelfstandig naamwoord, duifies-zonder-gal, goedige, wat sullige vrouw Ze is ôk maor een duifie zonder gal Ze is ook maar een sullige vrouw (zonder bitterheid)

duikelaar, duikelaer, zelfstandig naamwoord, duikelaers, duikelaertie, duikelaar, raar persoon Hij blijf een raren duikelaer Hij blijft een raar persoon

duil, duul, diel, zelfstandig naamwoord, dulle, diele, duultie, dieltie, lisdodde; diel [O, Zwg] duul, lisdodde (typha)

duim, duim, uitdrukking, Lae me je duim is voele Laat me je duim eens voelen (om te controleren of een kind jokt); Vinger en duim binne nied eeve lang Men kan niet meer uitgeven dan men heeft; (door opsteken van duim en wijsvinger duidelijk maken dat men het gevraagde geld niet heeft)

duimkruid, duimkruid, zelfstandig naamwoord, duimkruije, duimkruitjie, [Num] geld Aste jonges gêên duimkruid meer hebben gaon ze bôôñseme Als de jongens geen geld meer hebben gaan ze slenteren

duimsel, duimeles, doimeles, zelfstandig naamwoord, duimelesse, doimelesse, duimelessie, doimelessie, boekomslag, kaft Doe maor een duimeles om je nieuwe boek Doe maar en kaft om je nieuwe boek; ; doimeles [O] omslag of kaft van een boek of schrift Je mag ter wel is een nieuwe doimeles om doen Je mag er wel eens een nieuwe kaft omheen doen

duit, duit, uitdrukking, duit Hij wil ôk een duit in ’t zakkie doen Hij wil ook wat zeggen

duitenzeef, duitezeef, duitjieszeef, zelfstandig naamwoord, duitezeve, duitjieszeve, duitezeefie, duitjieszeefie, scheidingszeef voor het scheiden van vlasbollen en kort Ook duitjieszeef

duivel, duuvel, doivel, zelfstandig naamwoord, duuvels, doivels, duuveltie, doiveltie, 1. duivel 2. schudmachine voor vlasafval (onderdeel van de vlasturbine); doivel [O] duivel Gauw is je wiñst, zee d’n doivel, en hij at pap met de riek Snelheid levert winst op; Azziet over d’n duuvel heb dan trappie op z’n staert (rammele de pôôte) Als je over iemand spreekt komt die juist aanlopen (vanouds verwoordt dit gezegde de angst die mensen voor de duivel hadden. Als men over hem sprak was men bang dat hij iemand kwam halen); D’n duuvel schijt altijd op êênen hôôp Eénmaal voordeel, altijd voordeel; Gauw is je wiñst zee d’n duuvel en hij at pap met de riek Iemand te snel af zijn; Je ken d’r d’n duuvel en z’n ouwe moer vinge Je kunt er vrijwel alles vinden

duivelaar, duuvelaer, zelfstandig naamwoord, duuvelaers, duuvelaertie, functiebenaming voor degene die de ‘duuvel’ bedient, duivelstoejager Den duuvelaer zag zôô zwart aste duuvel, maor z’n hoessie klonk wel dankbaor en welluidend De duvelstoejager zag zo zwart als de duivel, maar zijn hoestje klonk dankbaar en welluidend

duivels, duuvels, bijvoeglijk naamwoord, woedend Dat jong wier duuvels omdattie naer bed mos Die jongen werd woedend omdat hij naar bed moest

duivelseten, duivelseete, doivelseete, zelfstandig naamwoord, paddestoelen; doivelseete [O]

duivelssterk, doivelssterrek, zelfstandig naamwoord, [O] blauwe stof voor borstrokken en onderbroeken

duiveltjesbrood, duuveltiesbrôôd, zelfstandig naamwoord, [O] paddestoelen Duuveltiesbrôôd is zwaer vergift Paddestoelen zijn zwaar vergif

duiven melken, duivemelleke, werkwoord, mellek duive, mollek duive, duive gemolleke, postduiven houden

duivenjager, doivejager, zelfstandig naamwoord, doivejagers, doivejagertie, [Hei] profielschaaf

duivenmelker, duivemelleker, zelfstandig naamwoord, duivemellekers, duivemellekertie, postduivenhouder Duivemelleke is geld in de lucht en stront op dak Het houden van postduiven betekent geld in de lucht en poep op het dak

duizend, duuzend, telwoord, duizend In gêên duuzend jaer In geen duizend jaar

dul, dul, bijwoord, dol, gek; Hij’s dul van nijd Hij is gek van nijd

dun, dunne, bijvoeglijk naamwoord, ’t Is een dunne wind Het is een koude snijdende wind; [vergrotende trap] dunder, dunner De koekebakke binne dunder as anders De pannenkoeken zijn dunner dan anders

dunk, dunk, uitdrukking, Hij hedden hêêlen dunk van z’n aaige Hij voelt zich verheven boven andere mensen

dunne, dunne, uitdrukking, An d’n dunne Diarree Hij is an d’n dunne Hij heeft diarree

dunnen, dunne, werkwoord, dun, dunde, gedund, jonge bietenplantjes uitdunnen; dit moest gebeuren omdat bietenzaad samengesteld zaad was, d.w.z. er kwamen twee, drie of vier plantjes van één zaadje. Tegenwoordig is het éénzadig zaad (pillenzaad) Zie ook peedunne

durven, durreve, werkwoord, durref, dors/dos, gedorst/gedurrefd, durven Ik zou wel durreve azzik maor dors Ik zou wel durven als ik maar durfde Vaoder dors de slôôt nied over, maor de jonges dorsse wel Vader durfde niet over de sloot te springen, maar zijn zoons durfden het wel

dus, dus, zelfstandig naamwoord, dus, snuit (fijn afval van het vlaszwingelen)

duur, dier, bijwoord, duur Alles is eeve dier; ’t vlaais, de butter, allêên de aaiers binne goekôôp gebleeve Alles is even duur; het vlees, de boter, alleen de eieren zijn goedkoop gebleven

duvelstoejager, doivelstoejager, zelfstandig naamwoord, doivelstoejagers, doivelstoejagertie, [Whw] duivelstoejager, iemand die voor allerlei ongeregelde klussen wordt ingezet

duwen, douwe, werkwoord, douw, douwde, gedouwd, duwen Hij douwde ze omver en toen kwamme ze allebaai legge te valle Hij duwde hen omver en toen kwamen ze allebei te vallen

duwer, douwer, zelfstandig naamwoord, douwers, douwertie, burrie (zonder handvatten) Je ken ôk een slee meddun douwer hebbe net as ’n kinderwaoge Je kunt ook een slee met een burrie hebben net als een kinderwagen

duwwagen, douwwaoge, zelfstandig naamwoord, douwwaoges, douwwaogentjie, kinderwagen Ze was met douwwaoge en al d’n dijk ofgemieterd Ze was samen met de kinderwagen van de dijk naar beneden gevallen

dwalm, dwalm, zelfstandig naamwoord, dwalme, dwalmpie, vervelend persoon ’t Is een dwalm van een jonge Het is een vervelende jongen Zie derrem

dwars doormidden, dwarsdeurmidde, dwarsdeurdemidde, bijwoord, doormidden De plank was dwarsdeurmidde gebrooke De plank was doormidden gebroken Ook dwarsdeurdemidde

dwarsharses, dwarsharses, zelfstandig naamwoord, dwarsharsesse, dwarsharsessie, stijfkop, dwarsdrijver

dweil, dwaail, zelfstandig naamwoord, dwaaile, dwaailtie, 1. dweil, huishoudelijk voorwerp 2. slecht oppassend persoon Ze is een grôôten dwaail, ôk hij is ter êên; zuipe en naer de stad jakke, achter de wilde wijve an Zij is een slecht oppassende vrouw, hij is ook slecht oppassend; zuipen en naar de stad heen en weer reizen, achter de lichte vrouwen aan Zie ook del

dweilen, dwaaile, werkwoord, dwaail, dwaailde, gedwaaild, 1. dweilen Das dwaaile mette kraon ope Dat is dweilen met de kraan open, onbegonnen werk De vloer is gedwaaild De vloer is gedweild Ik heb ’t hêêle vertrek mettum an gedwaaild Ik heb hem alle hoeken van de kamer laten zien 2. [O] slenteren Ik wil nie hebbe dajje saeves over straet lôôp te dwaaile Ik wil niet dat je ’s avonds over de straat loopt te slenteren

dwepen, dwêêpe, werkwoord, dwêêp, dwêêpte, gedwêêpt, dwepen Hij zit altijd over de kerrek te dwêêpe Hij dweept altijd met het geloof

ebslik, ebbeslik, zelfstandig naamwoord, 1. slib, dat bij vloed op de gorzen komt Aster ebbeslik op ’t gras komt motte de koeie d’r of Als het gras onder het slib bedolven wordt, moeten de koeien van het gors af (want dan kunnen ze niet meer grazen) 2. egalisatiemateriaal voor lemen vloeren

een, êên, telwoord, één Ken je hier nied êêne Jááñse? Ken je hier iemand die Jansen heet? Êên, twêê, drie! Aanmoediging; êên is weg Het begin is er; Hij zee d’r gêên êên Hij zei niets; Of ‘t êên of ‘t ander Of zoiets, je zult moeten kiezen Je moddun waai hebbe of ‘t of ‘t ander Je moet een wei of zoiets hebben

een, een, uñ, bijwoord, aanstaande Ik kom een zondag, want ik heb saeterdag gêên tijd Ik kom aanstaande zondag, want ik heb zaterdag geen tijd; aanstaande, komende Uñ zondag ga ik naer de kerrek Aanstaande zondag ga ik naar de kerk

een van allen, êêñsvanalle, onbepaald voornaamwoord, één van allen, iemand Eêñsvanalle zel ’t toch motte doen Iemand zal het toch moeten doen

eend, ent, zelfstandig naamwoord, ente, entjie, eend Een mannechiesent is een waerd Een mannetjeseend is een woerd

eendenkont, eendekont, zelfstandig naamwoord, eendekonte, eendekontjie, achteruitstekende schedel

eendenkroos, eendekrôôs, endekrôôs, zelfstandig naamwoord, kroos, eendenkroos Ook endekrôôs

Eendenkrooskonten, eendekrôôskont, zelfstandig naamwoord, eendekrôôskonte, eendekrôôskontjie, bijnaam voor een inwoner van Cillaarshoek

eender, êênder, bijvoeglijk naamwoord, 1. eender, hetzelfde Haest êêndere kleure Bijna dezelfde kleuren 2. effen, strak, ongeïnteresseerd Jôh, zit niessôô êênder te kijke; Jullie maoke alles êênder Jullie zijn niet netjes op dingen waar dat wel nodig zou zijn

eenderander, êênderander, êênderhand, bijvoeglijk naamwoord, identiek, niet verschillend Al mijn panne binne rôôd, want êênderander isset mooist Al mijn pannen zijn rood, want identieke pannen zijn het mooist Ook êênderhand Zie ook anderander

eenkennig, êêñken, êêñkenneg, bijvoeglijk naamwoord, [O] eenkennig, verlegen Nae ongeveer acht maonde worre sommigte babies êêñken Na ongeveer acht maanden worden sommige babies eenkennig Ook êênkenneg

eenlijk, êêñlek, êêñtelek, bijvoeglijk naamwoord, [O] eenzaam, afgelegen Een êêñleke weg Een eenzame weg Wat weune die meñse daer ontzettend êêñlek Wat wonen die mensen daar ontzettend afgelegen Ook êêñtelek; Wat weuntie hier êêñteluk

eenmaal, êêmel, bijwoord, eenmaal Zôô ist nou êêmel Zo is het nu een keer; Die êêmel êên gezaaid heb moddok twêê kenne zegge Waar men aan begonnen is moet men ook afmaken

eenmans-, êêmaañs, uitdrukking, êêmaañs werk is gauw overkeeke Het werk van één man is niet zo rendabel als gewenst

eenmansverdienste, êêñmááñsverdieñste, zelfstandig naamwoord, êêñmááñsverdieñstes, êêñmááñsverdieñstesie, éénmansinkomen Eêñmááñsverdieñste val nie mee azzie allêên de kost mô’ verdiene Het inkomen van een man alleen valt niet mee als je alleen de kost moet verdienen

eenmanswerk, êêñmááñswerrek, zelfstandig naamwoord, êêñmááñswerreke, êêñmááñswerrekie, eenmanskarwei Eêñmááñswerrek is gauw bekeke Het werk van één man alleen is gauw bekeken

eenparig, êêñpaereg, bijvoeglijk naamwoord, eenparig

eenpitter, êêñpitter, zelfstandig naamwoord, êêñpitters, êêñpittertie, éénpitspetroleumstel De koffie stong op d’n êêñpitter te pruttele Zie ook lichie

eens, êêñs, bijwoord, eens, overeenstemmend Nae ure praote waere ze ’t êêñs

eens, êêñs, bijwoord, 1. éénmaal Da’s êêñs maor nooit meer 2. tweemaal, dubbel Eêñs zôô veul is twêê keer zôô veul 3. ooit Êêñs zemme d’r achter komme Ooit zullen we er achter komen

eensaf, êêñsaf, êêñsof, bijvoeglijk naamwoord, radicaal Ik heb t’r êêñsaf een end an gemaokt Ook êêñsof Zie ook medêên

eensdaags, êêñsdaegs, bijwoord, binnenkort, te zijner tijd We zelle êênsdaegs een andere motte neeme want d’n ouwe raok’ versleete Ook eersdaegs

eensteensmuur, êêñstêênsmuur, zelfstandig naamwoord, êêñstêênsmuure, êêñstêênsmuurtie, eensteensmuur

eentonig, êêntôôneg, bijvoeglijk naamwoord, eentonig

eenvoudig, êênvoudeg, bijvoeglijk naamwoord, eenvoudig

eenzelvig, êênzelleveg, bijvoeglijk naamwoord, eenzelvig

eerst, ten eerste, bijwoord, eerst, van het begin af Je mot ten eerste bij ‘m komme Je moet eerst bij hem komen

eerstdaags, eersdaegs, bijwoord, eerstdaags Zie êênsdaegs

eerste, eersie, telwoord, 1. eerst 2. rangtelwoord bij het kinderspel Ik bin eersie Ik ben het eerst aan de beurt

eerste af aan, eerstenenvin, bijwoord, van het begin af aan Van eerstenenvin heb hij d’r añ meegedaen Ook eersten-of-en-al

eerste af en al, eersten-of-en-al, bijwoord, van het begin af aan Zie eerstenenvin

eerverleden jaar, eervleejaer, bijwoord, twee jaar geleden Hij is sunt eervleejaer nie meer bij me geweest

eeuw, êêuw, zelfstandig naamwoord, êêuwe, êêuwchie, eeuw

eeuwig, êêuweg, bijvoeglijk naamwoord, eeuwig ’t Is êêuweg zonde ’t Is bijzonder jammer ’t Is êêuweg en altijd ‘tzelfde Het is altijd hetzelfde liedje

eeuwigheid, êêuweghaaid, zelfstandig naamwoord, êêuwegheeje, êêuweghaaidtjie, eeuwigheid, lange tijd Ze laete je een êêuweghaaid wachte

eeuwigheidspap, êêuweghaaidspap, zelfstandig naamwoord, êêuweghaaidspappe, êêuweghaaidspappie, 1. zelfgemaakte yoghurt (eigenlijk drank van de kefirplant) In lauwe mellek wat spul van d’n vooregen dag d’r bij doen, werrem wegzette en een dag laeter wassut weer yoghurt, waervan je een bietjie mos overhouwe voor de vollegende ronde 2. (figuurlijk) eindeloos verhaal, gebed zonder end

eeuwigste tijd, êêuwegstentijd, zelfstandig naamwoord, êêuwegstentije, êêuwegstentijdjie, eeuwige tijd, bijzonder lang geleden ’t Is al een êêuwegsten tijd geleeje dattut gebeurd is

eeuwkant, êêuwkant, zelfstandig naamwoord, êêuwkante, êêuwkantjie, laaggelegen stuk grasland Zie êêuwis, êêuwes

eeuwsel, êêuwis, êêuwes, zelfstandig naamwoord, êêuwisse, êêuwesse, êêuwissie, êêuwessie, laaggelegen stuk grasland Het vêê heb opten êêuwis gelôôpe Ook êêuwes [O] laag gelegen weiland langs een kreek, dat bij een hoge waterstand soms onderloopt De jonges hebbe al schaese gereeje opten êêuwes Ook êêuwkant

eg, eegd, zelfstandig naamwoord, eegde, eechie, eg, egge (landbouwwerktuig) Het eegd liep vol deur de puinwortels (kweekgras)

egaal, êêñgaol, bijvoeglijk naamwoord, [O] egaal, gelijkmatig, effen ’n Eêñgaole regenlucht Een egale regenlucht

eggen, eege, werkwoord, eeg, eegde, geëegd, eggen, slechten

ei, aai, zelfstandig naamwoord, aaiers, aaiere, aaichie, ei Geef te man nog een aaichie voor merrege Geef per man nog een eitje voor morgen Hij maakten ‘t van aaiere Hij maakte er een rommeltje van; Hij ken z’n aai nie kwijt Hij kan zijn doel niet verwezenlijken; Je ken een aai in z’n gat gaor kooke Je kunt een ei in zijn gat gaar koken (gezegd van iemand die erg nerveus is, bijv. de jonge vader terwijl zijn vrouw ligt te bevallen, of de leerling die staat te wachten op zijn examenuitslag; [Num] Dat is ’t hêêle aaiere eete Daar komt het op neer De plañtjies ginge dôôd omdatte koperwurreme de wortels opvratte; dat was ’t hêêle aaiere eete De plantjes gingen dood omdat de kniptorlarven de wortels opvraten; daar komt het op neer; Van aaiere maake 1. te bont maken Hij maakten ’t van aaiere Hij maakte het te bont 2. [Str] kapot maken Ik ken ’t nie meer rippereere; ’t is hêêlemael van aaiere gemaokt Ik kan het niet meer repareren; het is helemaal kapot gemaakt

eierklutser, aaierklusser, zelfstandig naamwoord, aaierklussers, aaierklussertie, eierklutser

eierkoek, aaierkoek, zelfstandig naamwoord, aaierkoeke, aaierkoekie, eierkoek

eierkool, aaierkool, zelfstandig naamwoord, aaierkoole, aaierkooltie, eierkool

eierpit, aaierpit, zelfstandig naamwoord, aaierpitte, aaierpitjie, [Hei] eierbewaarplaats in witkalk of waterglas

eierwagen, aaierwaoge, zelfstandig naamwoord, aaierwaoges, aaierwaogeñtjie, eierwagen, kleine vierwielige veelal ongeveerde éénpaards wagen

eigen, aaige, bijvoeglijk naamwoord, 1. eigen, hetzelfde 2. eigen, persoonlijk De bigges hebbe nou allemael d’r aaige tet De biggen hebben nu allemaal hun eigen speen 3. eigen, zelfstandig Hij werkt nou voor z’n aaige Hij werkt nu als zelfstandige 4. eigen, mijzelf Het is van m’n aaige Het is van mezelf 5. eigendom Hij hasse geslooge as beerevlaais en toen ze d’r wat van zeeje, zee die: ’t Is m’n aaige wijf en mè wajje aaige is maggie doen wajje wil’ Hij had haar hard geslagen en toen men er wat van zei, zei hij: ‘Ze is mijn eigen vrouw en met wat van jezelf is mag je doen wat je wilt’ 6. eigen, alleen Hij weunt nog op z’n aaige, harstikke allêên Hij woont nog op zichzelf, helemaal alleen 7. eigen, zelfstandig Nae twêê jaer ingeweund te hebbe zijn ze nou op t’r aaige gegaon Na twee jaar te hebben ingewoond zijn ze nu zelfstandig gaan wonen 8. eigen, gesepareerd De jonges motte nou wel opter aaige legge De kinderen moeten nu wel apart slapen (om te voorkomen dat broertjes en zusjes zich met elkaar aan ‘katjesspel’ zouden overgeven) 9. eigen bestwil Het is voor je aaige bestwil, voor je aaige goeddoen Het is voor je eigen bestwil, voor je eigen voordeel 10. zelfmoord plegen Die heb toen z’n aaige tekort gedaen Hij heeft toen zelfmoord gepleegd 11. eigen, familiair Je mô niet te aaige worre metta schorremorrie Je moet niet te familiair worden met dat gespuis; aaige wetes Je moet het zelf weten; ’t Leg ajje aaige Het ligt aan jezelf; Gao maor bij je aaige vandaen Neem eens een voorbeeld aan jezelf

eigen, ’t aaige, zelfstandig naamwoord, het eigen, hetzelfde ’t Is altijd ’t ouwe en ’t aaige Het is altijd hetzelfde

eigen, m’n aaige, persoonlijk voornaamwoord, mezelf Ik kon m’n aaige wel voor m’n kop slaon

eigen, z’n aaige, persoonlijk voornaamwoord, hemzelf, zijn eigen Dat huis is van zen aaige, dat hettie van z’n aaige vaoder geurreve Dat huis is van hemzelf, dat heeft hij van zijn eigen vader geërfd

eigen, aaiges, uitdrukking, Dat gaot van aaiges Dat gaat vanzelf

eigen roem, aaigeroem, zelfstandig naamwoord, eigen roem, opschepperij, pocherij; aaigeroem stinkt Eigen roem stinkt

eigenaar, aaigenaer, zelfstandig naamwoord, aaigenaers, aaigenaertie, eigenaar Wie iste aaigenaer van die rothond? Wie is de eigenaar van die valse hond?

eigenaardig, aaigenaerdeg, bijvoeglijk naamwoord, eigenaardig D’r hong een aaigenaerdege lucht Er hing een eigenaardige lucht

eigengebakken, aaigegebakke, bijvoeglijk naamwoord, zelfgebakken Aaigegebakke brôôd Zelfgebakken brood

eigengebreid, aaigegebreeje, bijvoeglijk naamwoord, zelfgebreid As schooljonges drooge me aaigegebreeje zwarte kouse Als schooljongens droegen we zelfgebreide zwarte kousen

eigengereid, aaigegeraaid, bijvoeglijk naamwoord, eigenwijs Hij neem niks van een ander an; hij is aaigegeraaid Hij neemt niets van een ander aan; hij is eigenwijs

eigenheimer, aaigehaaimer, zelfstandig naamwoord, aaigehaaimers, aaigehaaimertie, 1. eigenheimer (aardappelras) Een echten errepelliefhebber eet allêên aaigenhaaimers Een echte aardappelliefhebber eet allen eigenheimers (vanwege het kruim, den blom, in de pan) 2. eigenzinnig mens

eigenlijk, aaigelek, aailek, bijwoord, eigenlijk, feitelijk Ook aailek

eigenste, aaigesten, bijvoeglijk naamwoord, hetzelfde, dezelfde Nog d’n aaigesten aevend istie vromgekomme Nog de zelfde avond is hij teruggekomen

eigenverwijt, aaigeverwijt, zelfstandig naamwoord, zelfverwijt, schuldgevoel Azzie ’t doet, dan hebbie je leeve lang aaigeverwijt Als je het doet, dan heb je je leven lang een schuldgevoel

eigenwijs, aaigewijs, bijvoeglijk naamwoord, eigenwijs ’t Is een aaigewijs persoon, d’r is gêên goed gaere mee te spinne Het is een eigenwijs persoon, er is niets mee te beginnen

eikenhouten, aaikehout, zelfstandig naamwoord, aaikehouters, aaikehoutjie, eikenhout Ze hadde een aaikehoute kammenet gekocht bij d’n antikwaar Ze hadden een eikenhouten kabinet gekocht bij de antiquair

eiland, aailand, zelfstandig naamwoord, aailande, aailandtjie, eiland De Tiengemeete is nog een echt aailand Tiengemeten is nog een echt eiland

eilandbewoner, aailandbeweuner, zelfstandig naamwoord, aailandbeweuners, aailandbeweunertie, eilandbewoner

eileider, aailaaier, zelfstandig naamwoord, aailaaiers, aailaaiertie, eileider Die kip leg dubbeldoor aaiers, ze perst d’r aailaaier d’r uit Die kip legt eieren met dubbele dooiers, ze perst haar eileider er uit

einde, van end-tot-end, bijwoord, van het begin tot het einde ’t Dekzaail was van end tot end ingescheurd

einde, end, zelfstandig naamwoord, endes, endjie, [O] 1. einde Het endjie zel de last wel draege Bij de afrekening zal het wel blijken Een end zonder end Dat houdt maor niet op Ze wouwe nie van ’t end Ze wilden niet beginnen Een raor endjie mens Een raar figuur Zie ook tende, tendenan 2. endeldarm van een koe 3. stuk, gedeelte 4. afstand ’t Is maor een klaain eñdjie lôôpe ’t Is maar een kleine afstand lopen ’t Zijn hêêle endes om te lôôpe Het zijn behoorlijke afstanden om te lopen; Een end zonder end Een lang persoon Die jonge is een end zonder end, dat worre kinders teegewoordeg allemel; dat zittem in ’t goeie eete Die jongen is erg lang, dat worden kinderen tegenwoordig allemaal; dat zit hem in het goede eten; Hij kom nogal moeilek van ’t end Hij kan moeilijk een begin maken; Van end tot end Van het begin tot het eind; We beginne maor van ’t end of an We beginnen maar bij het begin; We beginne maor van êên end of an We beginnen maar ergens; endes 1. einden, lengten

eindelang, endelang, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. eindeloos Hij vertelde een endelang verhaol 2. in de lengte, overlangs, languit Hij is endelang in de broeineekels gevalle Hij is languit in de brandnetels gevallen De balleke lagge endelang De balken lagen in de lengte (in tegenstelling tot overdwars) Zie êêndelang Zie êêuweghaaidspap

eindelanguit, êêndelanguit, bijvoeglijk naamwoord, languit ’t Schaep lag êêndelanguit in ’t hok Het schaap lag languit in het hok

eindelings, êêndelang, bijvoeglijk naamwoord, overlangs, in de lengterichting Êêndelang was tie gebrooke Ook endelang Zie ook tendelang

eindest, endeste, bijvoeglijk naamwoord, [O] uiterste, laatste Den endesten bôôm zou ‘k maor omhakke De laatste boom zou ik maar omhakken

eindje, eñtjie, zelfstandig naamwoord, eñtjies, eindje Hij weunt een eñtjie verbij de krom Hij woont een eindje voorbij de bocht; Een raor endjie meñs Een persoon die vreemd gedrag vertoont; Hij hettet leste endjie in z’n hande Hij is aan het einde van zijn krachten

Eland, Eêland, eigennaam, naam met dialectuitspraak

elastiek, eelestiek, zelfstandig naamwoord, eelestieke, eelestiekie, elastiek, kousenband We drooge vroeger zwarte gebraaide kouse, die mèd elestieke mè gepse bove de knie wiere vasgehouwe

elf, elleve, telwoord, 1. elf uur ’t Is op slag van elleve 2. elf; ; Hij’s ontzettend slij, hij schijt nie voor elleve en dan ist nog dun ôk Hij is enorm gierig, hij schijt niet voor elf uur en dan is het nog dun ook; Van elleve op zeevene Nergens, niets Je broek hank van elleve op zevene Je broek zakt af (hangt nergens aan) Van elleve op zeevene lôôpe Niets uitvoeren

elfrank, elfrank, ellefrank, zelfstandig naamwoord, elfranke, ellefranke, elfrankie, ellefrankie, bitterzoet, walschot De jonges plokte elfrank uitte hooistoove en op de geschilde stikke wier d’r gepruimd Ook ellefrank

elfvoeter, ellefvoeter, zelfstandig naamwoord, ellefvoeters, ellefvoetertie, rijshout van 11 voet lengte (1 voet ? 28 cm)

ellebogenstoom, elleboogestôôm, zelfstandig naamwoord, 1. handkracht Alles gao nou meddun mesjien, maor vroeger mosset allemael nog met elleboogestôôm Alles wordt nu met machines gedaan, maar vroeger moest dat nog met handkracht 2. achterbaks Die jonge heb elleboogestôôm Die jongen is achterbaks

ellenwaar, ellewaer, zelfstandig naamwoord, ellewaere, ellewaertie, textiel (stoffen die per el werden verkocht) Ze liepe met d’r ellewaer langs de deur Zie ook de pak

ellenwinkel, ellewinkel, zelfstandig naamwoord, ellewinkels, ellewinkeltie, textielwinkel

els, els, uitdrukking, In d’n els legge Door elzen beschermd worden Den bôôgerd lee rommetom in d’n els De boomgaard werd rondom beschut door elzen

emailleren, gimmeljeerd, bijvoeglijk naamwoord, geëmailleerd Een gimmeljeerden drinkeskruik Zie ook emallie

embouchure, ammezuur, zelfstandig naamwoord, [Fra, embouchure] embouchure, mondgevoeligheid bij het bespelen van een blaasinstrument We mosse saeves ôk nog blaeze, maor ‘k ha’ bekant gêên ammezuur meer We moesten ook ’s avonds nog spelen, maar ik had bijna geen embouchure meer

emmertje, emmertie, zelfstandig naamwoord, emmerties, kleine potkachel Een emmertie is hôôger as een peurtie Een kleine potkachel is hoger dan een houtkacheltje

emt, eemt, zelfstandig naamwoord, eemte, eemtjie, emelt, larve van langpootmug, engerling

en, in, voegwoord, [zeldzaam] en

en passant, ampesant, impessant, bijwoord, [Fra, en passant] en passant, tegelijkertijd Azze me naer d’n Hissert gaon, gaon me ampesant op Persil an Als we naar Zuid-Beijerland gaan, gaan we tegelijkertijd naar Piershil Zie ook pessant, overleechem

en passant, pessant, persant, bijwoord, en passant, tegelijk; persant [Gwd] en passant, tevens Azzie daer toch naer toe gaot, brenk tan persant een pakkie pruimtebak voor mijn mee Ook pesant Zie ook impesant

eng, eng, zelfstandig naamwoord, enge, enchie, [O] baard van de aar van bepaalde graansoorten, bijv. gerst

engelijk, iemelek, bijvoeglijk naamwoord, 1. nauw, eng Een iemeleken deurgang 2. schuchter Een iemelek persoon

Engels leer, engelsleer, zelfstandig naamwoord, bombazijnen werkkleding

Engelse kruiwagen, engelse kroiwage, zelfstandig naamwoord, engelse kroiwages, engels kroiwagentjie, [O] jongensspel, stoot met de knie tegen iemands achterwerk Wacht, ik zel jou es een paor engelse kroiwages geeve Wacht, ik zal jou eens een paar knietjes geven

engelsen, engelse, werkwoord, engels, engelste, geëngelst, [O] aan de Engelsen verkopen Mooi binne de krieke niet, ik glôôf dattut ’t beste is om ze maor te engelse De krieken zijn niet mooi; ik denk dat we ze maar het best aan de Engelsen kunnen verkopen

engtarwe, engterruw, engterro, zelfstandig naamwoord, soort tarwe Ook engterro [O] baardtarwe Zie ook baerdterruw

enig, êênege, onbepaald voornaamwoord, enige Ook êênegste

enigst, êênegste, onbepaald voornaamwoord, enige Bin jij d’n êênegste thuis? Ben jij enig kind thuis? Zie êênege

enkel, enkeld, bijwoord, alleen, uitsluitend Hij had enkeld z’n broek an Hij had alleen zijn broek aan

enkel, enkelde, onbepaald voornaamwoord, enige, een paar, een kleine hoeveelheid, weinig, (soms) zeer veel: De slao was enkelde luis De sla was alleen maar luizen Het kostte een enkelde cent Het kostte een paar centen Hier en daer stong nog een enkelde roos te bloeie Het gebeurt een enkelde keer Enkelden blom Alleen maar kruim (gezegd van gekookte aardappelen in de pan)

enteren, entere, werkwoord, enter, enterde, geënterd, lopen

er, der, bijwoord, er Ik wil der naer toe, maor zij wil der nie komme Ik wil er naar toe, maar zij wil er niet komen

erft, erref, arref, zelfstandig naamwoord, erreve, errefie, 1. teelaarde D’r zit nog erref op de grond 2. beschermlaag bij pasgeborenen 3. bovenste verflaag bij vloerzeil ’t Zaail wier lillek; ’t erref waster ofgelôôpe Het vloerzeil werd lelijk; het patroon was eraf gelopen; arref [sGr] teelaarde D’r zit nog arref opte grond Er zit nog teelaarde op de grond 2. beschermlaag bij pasgeborenen 3. bovenste verflaag bij vloerzeil ’t Zaail wier lillek; ’t erref waster ofgelôôpe Het vloerzeil werd lelijk; het patroon was eraf gelopen

erg, arreg, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] wild, dapper ’t Is een mooi paerd, maor wel wat arreg Het is een mooi paard, maar wel wat wild

erg hebben, erreg hebbe, werkwoord, heb erreg, had erreg, erreg gehad, oppassen Heb erreg! Pas op!

ergens, erreges, bijwoord, ergens Ik mô’ nog erreges weeze, ’k bin zôô trug Ik moet nog ergens op bezoek, ik ben in een ogenblik terug

ergens, ieverááñs, bijwoord, ergens Ze weune ieverááñs achter Rotterdam Ze wonen ergens ten noorden van Rotterdam Ook ievers, iewers, ieverstaer, ieverstaer

ergens, ievers, iewers, bijwoord, ergens Waer ievers weun tie? Waar woont hij ergens? Ik heb ’t ievers vlee week gehoord Ik heb het vorige week ergens gehoord Ook iewers Zie ook ieverááñs, ieverstaer; iewers [O] ergens Waer iewers weun tie? Waar woont hij ergens?

ergens daar, ieverstaer, iewerstaer, bijwoord, ergens daar, hier of daar Ieverstaer in de buurt van de Moekhoek mottet gebeurd zijn Ook iewers, iewerstaer Zie ieverááñs, ievers

erna, ternae, bijwoord, erna, later Een paor daege ternae Enkele dagen later; Das ternae Dat hangt ervan af

ervaring, ervaering, zelfstandig naamwoord, ervaeringe, ervaerinkie, ervaring

erven, urreve, orreve, erreve, werkwoord, urref, urrefde, geurreve / orref, orrefde, georreve / erref, orref, georreve, erven Hij het toen van z’n vrouws kant geurreve en nooit meer gewerrekt Hij heeft toen van familie van zijn vrouw een erfenis gekregen en daarna heeft hij nooit meer gewerkt Ook erreve

erwt, ert, zelfstandig naamwoord, erte, ertie, erwt; Je ken ’t met een zak erte nied añzaoie Gezegd over familieleden die wel erg ver in de stamboom verwijderd zijn

erwtenpikken, ertepikke, werkwoord, pik erte, pikte erte, erte gepikt, 1. erwten oogsten met de zicht 2. huisindustrie: met de hand uitzoeken, lezen van de erwten

erwtenpikker, ertepikker, zelfstandig naamwoord, ertepikkers, ertepikkertie, iemand die erwten oogst met de zicht

Essenboom, Essenbôôm, eigennaam, Essenboom, Hoeksche Waardse naam met dialectuitspraak

eten, eete, werkwoord, eet, at, geëete/gegeete, eten We atte veul errepels mè kerremellek as toetjie; ’t Is taer eete en sleepe Het zijn daar hebzuchtige mensen; As ‘t eete op is, is ’t eete gedaen Klaar is klaar, op is op

etensbord, eetesbord, zelfstandig naamwoord, eetesborde, eetesborrechie, diep bord Hier eete me alles uit êên eetesbord: eerst de soep, dan de prak en pap toe Hier eten we alles uit één etensbord: eerst de soep, dan het fijngemaakte gemengde eten en pap toe

etenstijd, eetestijd, zelfstandig naamwoord, eetestije, eetestijdtjie, etenstijd Hij kom altijd onder eetestijd

even, effe, bijwoord, even, korte tijd ’k Mot effe weg, maor ‘k bin zôô trug; effe doen watte kippe niet kenne Even gaan plassen; effe is kwaod passe Bij haast komt er niets van terecht

even erna, effeternae, bijwoord, even daarna D’r hing een donderbui, je zag ’t lichte (viere) en effeternae hoorde je d’n donderklap

eventjes, eefies, effies, eeventjies, bijwoord, even, ogenblikje, korte tijd; effies [O] even Ik mô nog effies weg Ik moet nog even weg; effiester even, kortere tijd

evenveel, eeveveul, onbepaald voornaamwoord, [veroud] evenveel ’t Is mijn eeveveul Het is mij onverschillig, om het even

evenwel, eevel, voegwoord, toch wel, ook, niettemin Slaot ‘m maor niet, hij zel ‘t evel wel doen Je hoeft hem daarvoor niet te slaan; hij zal het tóch wel doen

evenwel gaans, eevelgaoñs, uitdrukking, eevelgaoñs gaon Toch ergens naar toe gaan, hoewel dat eerst niet de bedoeling was

evenzomin, eevezôômin, bijwoord, evenmin

ezel, eezel, zelfstandig naamwoord, eezels, eezeltie, zaagbok (vierpotige houten schraag om kachelhout te zagen)

ezelsbegrafenis, eezelsbegraefenis, uitdrukking, ’t Was maor een eezelsbegraefenis Een begrafenis zonder dominee

fabriek, fabrijk, fabriek, zelfstandig naamwoord, fabrijke, fabrieke, fabrijkie, fabriekie, polderopzichter Ook fabriek

fabriek, ’t febriek, zelfstandig naamwoord, [Phk] suikerfabriek Puttershoek Hij werrek al jaere op ‘t febriek

fabrieken, febrieke, werkwoord, febriek, febriekte, gefebriekt, maken, repareren Ik zel ’t wel effe ammekaor febrieke

facie, faosie, zelfstandig naamwoord, faosies, [O, Fra face] gezicht, gelaat De faosie van z’n vader laitter wel in Zie ook fiezelemie

failliet, fliet, bijvoeglijk naamwoord, failliet Het zaekie was binnen ‘t jaer fliet verklaord Zie ook flissement

faillissement, flisement, flissement, zelfstandig naamwoord, flisemente, flissemente, flisementjie, flissementjie, faillissement Ook flissement Zie ook fliet

fairbank, faarbank, fairbank, zelfstandig naamwoord, faarbanke, fairbanke, faarbankie, fairbankie, weegbrug (faar is waarschijnlijk afgeleid van het engelse fair (eerlijk) wat aangeeft dat bij een openbare weegbrug het gewicht niet vervalst zal worden) Ook fairbank

falie, falie, zelfstandig naamwoord, falies, falietjie, [O] lichaam, lijf Hij heb een pak op z’n falie gehad Hij heeft een pak slaag gehad

familiair, fammeljaor, bijvoeglijk naamwoord, familiair, eigen Je mô niet te fammeljaor worre

familie, femilie, uitdrukking, Hij is femilie van d’n Dorsen dom Verre familie; Hij is femilie van de stêêne heul Verre familie

familiekaas, femiliekaes, zelfstandig naamwoord, femiliekaeze, femiliekaesie, geraspte kaas als voordelig broodbeleg Zie ook kemijnekaes

fanaal, fenaol, zelfstandig naamwoord, fenaole, fenaoltie, gezelschap, kring, bijeenkomst Kom ôk maor bij ’t fenaol zitte

fanfare, fefaore, zelfstandig naamwoord, fefaores, fefaorechie, fanfarecorps De fefaore marste over durrep Het fanfarecorps maakte een mars over het dorp

fannie, fannie, zelfstandig naamwoord, fannies, feeks, heks, xantippe ’t Is een echte kwaoie fannie

fant, fant, zelfstandig naamwoord, fante, fañtjie, woonwagenbewoner, zigeuner

fantenkast, fantekast, zelfstandig naamwoord, fantekaste, fantekassie, woonwagen D’r stonge twêê fantekaste an d’n Ouwendijk

fantenplek, fanteplak, zelfstandig naamwoord, fanteplakke, fanteplakkie, standplaats voor woonwagens

fantenzooi, fantezoo, fantezooi, zelfstandig naamwoord, fantezooie, fantezoochie, oplichtersbende Ook fantezooi

fascist, faksist, zelfstandig naamwoord, faksiste, faksissie, fascist Voor d’n oorlog zatte d’r faksiste in de Twêêde Kaomer

fatsoen, fesoen, zelfstandig naamwoord, fatsoen, wellevendheid Ze hebbe tegewoordeg glad gêên fesoen meer

fatsoen, fesol, zelfstandig naamwoord, fatsoen, model, vorm Deur dien donderbui was hêêl m’n hoed uisse fesol Door die onweersbui was mijn hoed volkomen uit model

fatsoenlijk, fesoendelek, bijvoeglijk naamwoord, fatsoenlijk

fatsoenshalve, fesoeñshalleve, bijwoord, fatsoenshalve, uit fatsoensoverwegingen Ik bin d’r fesoeñshalleve effe geweest; ik zel maor zegge ‘om staoñswil’ Ik ben er fatsoenshalve even geweest, ik zal maar zeggen om mezelf een houding te geven

fauteuil, fentuil, fetuil, zelfstandig naamwoord, fentuils, fetuils, fentuiltie, fetuiltie, fauteuil, leunstoel Ook fetuil

fazant, fezant, zelfstandig naamwoord, fezante, fezañtjie, fazant

feest, fêêst, zelfstandig naamwoord, fêêste, fêêstsie, feest Assut dialectwoordeboek klaor is, isset grôôt fêêst

feitelijk, faaitelek, bijwoord, feitelijk, eigenlijk ’t Mag faaiteluk niet, maor ze hebbe d’r schijt an Het mag eigenlijk niet, maar het kan hen helemaal niets schelen

feliciteren, fielesteere, werkwoord, filesteer, filesteerde, gefilesteerd, feliciteren We hebbe weeze filesteere We zijn op bezoek gegaan om te feliciteren

ferm, furm, bijvoeglijk naamwoord, ferm, fier Furme jonges, stoere aope Ferme jongens, stoere apen (variant op het volkslied ’Ferme jongens, stoere knapen’)

feuilleton, fulieton, zelfstandig naamwoord, fulietons, fulietonnetjie, feuilleton, vervolgverhaal Fulietons zijn romanne en kristeleke fulietons zijn dus kristeleke leuges

feziken, feezeke, werkwoord, feezek, feezekte, gefeezekt, 1. fluisteren, smoezen, fezelen 2. [Whw] friemelen

fiducie, fedusie, zelfstandig naamwoord, fiducie, vertrouwen We hadde d’r nie veul fedusie in dattie beter zou worre

fiebelefors, fibeldefors, bijwoord, [Fra vive la force] ineens, plotseling Zie ook hôôd-over-bol, hoteldebotel

fiedelen, fietele, werkwoord, fietel, fietelde, gefieteld, onwillekeurig bewegen (van St. Vitusdans) Sta niessôô te fietele

fieselemie, fiezelemie, zelfstandig naamwoord, fiezelemies, fiezelemietjie, [Fra. fysionomie] gezicht Ik keek ’m recht in z’n fiezelemie Zie fasie

fietsplaatje, fietsplaetjie, zelfstandig naamwoord, fietsplaetjies, rijwielbelastingsbewijs In d’n oorlog zijn de fietsplaetjies ofgeschaft

figuur, feguur, zelfstandig naamwoord, feguure, feguurtie, persoon Da’s me ôk een raor feguur

fijn, fijnder, bijvoeglijk naamwoord, [Sas] dunner Om mandes te make hejje veul fijnder hout nôôdeg as voor hoepels

fijne, fijne, uitdrukking, ’De fijne binne de mijne' zee d’n duuvel die boove de kerrekdeur zat te loere ‘De strengen zijn voor mij’ zei de duivel die boven de kerkdeur zat te loeren

fik, fik, zelfstandig naamwoord, fikke, fikkie, brand

fikfakkerij, fikfakkerij, zelfstandig naamwoord, fikfakkerije, fikfakkerijchie, kleinigheid Ik bin al d’n hêêlen dag bezeg met allerlei fikfakkerijchies

fikken, fik, zelfstandig naamwoord, fikke, fikkie, vinger Blijf t’r met je fikken of!

fil d'écossekous, filtekotsekous, zelfstandig naamwoord, filtekotsekouse, filtekotsekoussie, [Fra, fil d’écosse] glimmende katoenen kousen van getwijnd garen

Filistijnen, Filestijne, uitdrukking, Da’ gao naer de Filestijne Dat gaat kapot (ook van een bedrijf dat failliet gaat); Ombesneeje Filestijne Verwensing aan het adres van kinderen, die onbeschoft waren, dan wel niet gedoopt waren

financie, fenááñsie, finááñsie, zelfstandig naamwoord, [Gwd] uitkomst Hij zocht fenááñsie Hij zocht naar uitkomst Ook finááñsie [O] uitkomst, oplossing Ik ken de jonges nie meer houwe; ze motte nou zellef maor finááñsie zoeke Ik kan de kinderen niet meer onderhouden; ze moeten nu maar zelf oplossingen zoeken

fint, fint, zelfstandig naamwoord, finte, fintjie, [O] streek Die maaid het altijd van die finte Die meid heeft altijd zulke streken (kuren)

fladder, flaoier, zelfstandig naamwoord, flaoiers, flaoiertie, franje De flaoiers van ’t klêêd waere versleete Ook flois

flaneren, fleneere, werkwoord, fleneer, fleneerde, gefleneerd, flaneren, slenteren

flap, flep, zelfstandig naamwoord, fleppe, fleppie, klep De flep van m’n pet is gebrooke

flapperen, flappere, werkwoord, flapper, flapperde, geflapperd, [O] flakkeren van een vlam, flikkeren Kijk die lamp is flappere

flard, flaere, zelfstandig naamwoord, flarden In de dertiger jaere waere de meñse zôô errem dat de flaere an d’r klere hinge

flemen, flêême, werkwoord, flêêm, flêêmde, geflêêmd, vleien, flikflooien, aanhalig doen Zie flikflooie

flemer, flêêmert, zelfstandig naamwoord, flêêmers, flêêmertie, vleier, strooplikker Ook flikflooier

flens, fleñs, zelfstandig naamwoord, fleñze, fleñsie, [O] oorveeg Stil, ovvie krijg een fleñs ommie oore

flenzen, flêêñze, fleñse, werkwoord, flêêñs, flêêñsde, geflêêñsd / flens, flenste, geflenst, neersmijten Die pet die zat zôô strak op m’n harses, ik zeg: ‘Flêêns’ en daer laitie in de geut Die pet zat zo strak op mijn hoofd, ik zeg: ‘Gooi neer‘ en daar ligt hij in de goot; fleñse [O] werpen, gooien Ik zel een emmer waoter over je kop fleñse

fles, flessie goed, zelfstandig naamwoord, flessies goed, medicijnflesje met geneesmiddel Ik mô m’n flessie goed nog haole bij d’n dokter Zie ook mêêstersflessie

flets, fleñs, bijvoeglijk naamwoord, bleek, ziekelijk Ze lôôp wel buite maor ze zietter nog fleñs uit

fleut, fleut, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. moe, lusteloos, slap Je lôôp je aaige fleut 2. krachteloos De koffie is fleut gekookt

flierefluiter, flierefluiter, zelfstandig naamwoord, flierefluiters, flierefluitertie, luchthartig persoon, losbol

flikflooien, flikflooie, werkwoord, flikflooi, flikflooide, geflikflooid, vleien, strooplikken Ook flêême

flikflooier, flikflooier, zelfstandig naamwoord, flikflooiers, flikflooiertie, vleier, strooplikker Zie flêêmer

flikker, flikker, zelfstandig naamwoord, flikkers, flikkertie, [O] falie, lichaam (bastaardvloek) We hebben ‘m een pak op z’n flikker gegeven

flinter, fliestertie, zelfstandig naamwoord, fliesterties, [O] flintertje, schijfje, splintertje, dun laagje, dun sneetje Ik eet saeves maor twêê klaaine fliesterties brôôd Zie ook hintertie

flipduimen, flipdoime, werkwoord, flipdoim, flipdoimde, geflipdoimd, [O] bij het knikkerspel de knikker met de duimnagel wegschieten, in plaats van met een vingerkneukel (deze manier werd door kinderen geminacht)

flipduimer, flipdoimer, zelfstandig naamwoord, flipdoimers, flipdoimertie, [O] iemand die flipdoimt Zie flipdoime

flippen, flippe, werkwoord, flip, flipte, geflipt, [O] jongensspel waarbij een knikker of kiezeltje met de nagel van de wijsvinger wordt weggeschoten

flodder, floeder, zelfstandig naamwoord, [Num] dunne modder Die dunne floeder is moeilek uitte slôôt te hale

flodderen, floedere, werkwoord, floeder, floederde, gefloederd, 1. flodderen 2. baggeren

floeperd, floepert, zelfstandig naamwoord, floeperts, floepertie, [Phl] stiekemerd, gluiper

florio, florio, zelfstandig naamwoord, bloeitijd (van het leven) Toen ze nog in d’r florio was, wasse een knap frommes Toen ze nog in de bloeitijd van haar leven was, was ze een knappe vrouw

flors, flors, zelfstandig naamwoord, florse, florsie, scheut, golf (vloeistof) Motjie een grôôte flors of een klaain florsie mellek in de koffie?

fluis, flois, zelfstandig naamwoord, floise, floisie, [O] franje aan een karpet of gordijn Zie flaoier

fluit, fluit, uitdrukking, ’t Past as een fluit in een weduwvrouw Gezegde van ambachtslui als antwoord op de vraag of iets past

fluiten, floite, uitdrukking, [Obl] Maaides die floite en haone die kraoie mojje de nek omdraoie Iedereen moet die dingen doen die in zijn aard liggen

fluiter, fluiter, floiter, zelfstandig naamwoord, fluiters, floiters, fluitertie, floitertie, holle of voze aardappel; floiter [O] door muizen of slakken aangevreten aardappel D’n dellef gao maor slecht; d’r binne veul kwaoje in en nogal wat floiters De aardappeloogst gaat slecht; er zitten veel rotte en aangevreten exemplaren tussen Ook fluiter

fluitmuts, flutemus, zelfstandig naamwoord, flutemusse, flutemussie, alpinopet, baret Ook flutepet

fluitpet, flutepet, futepet, zelfstandig naamwoord, flutepette, futepette, flutepetjie, futepetjie, alpinopet, baret Zie flutemus

flusjes, flus, bijwoord, spoedig, spoorslags Zie ook asterflus; Mette flus fluks, snel

fluweel, flewêêl, ferwêêl, zelfstandig naamwoord, fluweel Ook ferwêêl

fluwelen, ferwêêl, bijvoeglijk naamwoord, fluwelen Ze droog een ferwêêle jak en een baoie rok Zij droeg een kort fluwelen jasje en een grof wollen rok

foefje, foefie, zelfstandig naamwoord, foefies, [O] voorwendsel, smoesje Maok maor gêên foefies Hou maar op met je smoesjes

fok, fok, zelfstandig naamwoord, fokke, fokkie, bril Hè jij ôk al een fok op? Draag jij ook al een bril?

folen, fôôle, werkwoord, fôôl, fôôlde, gefôôld, strelen, knuffelen, liefkozen; Een kind fôôlie grôôt, maor een kat fôôlie dôôd In tegenstelling tot een kind moet je katten niet te veel vertroetelen

folio, folio, bijwoord, volop; in folio in vol ornaat Hij’s in folio Hij is op zijn best (geestelijk en lichamelijk)

fonds, foñkst, fôôñst, zelfstandig naamwoord, foñkste, fôôñste, foñkstie, fôôñstsie, fonds, verzekering Ook fôôñst; De man kwam voor ’t doktersfôôñst en de brandasserááñsie

fondsvent, fôôñsvent, zelfstandig naamwoord, fôôñsvente, fôôñsventjie, verzekeringsagent

fop, fip, zelfstandig naamwoord, fippe, fippie, [O] fopspeen

forceren, fokseere, werkwoord, fokseer, fokseerde, gefokseerd, [O, Fra forcer] forceren, beschadigen, met geweld dwingen Je motte zaek nie fokseere Hij ha’ z’n pols gefokseerd met peesteeke Hij had bij het bietenrooien (met de hand) zijn pols geforceerd

fornuis, furnuis, zelfstandig naamwoord, furnuize, furnuisie, fornuiskachel

fourageren, voederezeere, werkwoord, voederezeer, voederezeerde, gevoederezeerd, [Mhk, Fra fourager] voor eten zorgen

fox, fokkie, zelfstandig naamwoord, fokkies, foxterrier, kleine hond Hij had altijd een fokkie bij ‘m om rotte te vange Hij had altijd een klein hondje bij zich om ratten te vangen

frak, frok, zelfstandig naamwoord, frokke, frokkie, borstrok, hemdrok; frokkie overhemd Zie ook schubbejak

Francijn, Fesijn, eigennaam, [veroud] Francisca

Frans model, frááñsmedel, zelfstandig naamwoord, frááñsmedelle, frááñsmedellechie, [Fra directoire, ontleend aan het franse bewind Directoire van 1795-1799] directoire, damespantalon van omstreeks 1920 Eerst waster glad niks, toen kwamme de schuine gerdijne (twêê losse pijpe),daernae de ope-kles (vóór dicht en allêên ’t krat oop),toen kwammet frááñsme<u>delu> (dirrektwaor) en laeter de mederne slip; nou binnen ‘t tañgaos en strings (jeweetwel, die reetfeetels) Zie ook dirrektwaor

fransje, frááñsie, zelfstandig naamwoord, frááñsies, [veroud] rond wit vloerbroodje van 400 gram

frats, fratsies, zelfstandig naamwoord, streken, grillen, smoesjes Hij heb z’n hêêle leve lang al van die fratsies gehad

Frederik, de Freek, eigennaam, [Sas] Frederik Kroondomeinen (waar velen een volkstuin hadden)

friemel, friemel, uitdrukking, Sjiek de friemel Erg voornaam

Fries, fries, zelfstandig naamwoord, frieze, friesies, halflange mannenjas (werd over het vest gedragen)

frontatie, frontasie, zelfstandig naamwoord, frontasies, [Fra affront] schande, belediging

frunniken, frunnike, werkwoord, frunnik, frunnikte, gefrunnikt, punniken, priegelen Bij een borduurwerrekie met klaaine steekies mojje veul frunnike

frutje, frutsie, zelfstandig naamwoord, frutsies, beetje D’r hoef maor een frutsie zout in Zie ook bietjie, dotjie

fruts, fruts, zelfstandig naamwoord, frutse, frutsie, [O] gering bedrag, kleinigheid Het is voor een fruts verkocht

fuik, fuik, zelfstandig naamwoord, fuike, fuikie, damesondergoed van flink formaat Maaid, waddun fuike draeg jij!; Paeling in de fuik hebbe In verwachting zijn

fuus, fuuchie, zelfstandig naamwoord, fuuchies, kleinigheid; Da’s gêên fuuchie Dat is geen kleinigheidje

gaaf, gaef, bijvoeglijk naamwoord, gaaf, gezond, in goede staat ’t Is gaef hout, d’r is nog gêên kweeltie an Het is gezond hout, er is nog geen slijtplekje aan Een gaeve jonge Een gezonde jongen met een gave huid

gaan, gao, uitdrukking

gaan, gaon, werkwoord, gao, gong, gegaon, gaan; gao nou maor bij je aaige vandaen Neem jezelf maar als voorbeeld

gaande, gaoñs, bijwoord, gaande; aan de hand D’r is zeker wa’ gaoñs want d’r komme zôôveul meñse verbij

gaande, gaonde, bijwoord, gaandeweg, allengs ’t Gat in d’n dijk wier gaonde grôôter Het gat in de dijk werd allengs groter

gaande, gaonde maoke, werkwoord, maok gaonde, maokte gaonde, gaonde gemaokt, op gang brengen Je mottem nie gaonde maoke, want tan gaotie ôk beginne Je moet hem niet op gang brengen, want dan gaat hij ook beginnen

gaard, gaerd, zelfstandig naamwoord, gaard, onbekende bestemming Hij iste gaerd op Hij is met onbekende bestemming vertrokken Ook de giep op

gaarzen, gaerze, werkwoord, gaers, gaersde, gegaersd, haastig lopen of rijden Wassou d’r an de hand weeze, ik zag de buuman verbij gaerze Wat zou er aan de hand zijn, ik zag de buurman met een noodgang voorbij lopen

gading, gaoing, zelfstandig naamwoord, gading Alles is van z’n gaoing: wattie ziet wildie hebbe, want hij ken alles gebruike

gaffel, gavel, zelfstandig naamwoord, gavels, gaveltie, gaffel (houten vork met twee of drie tanden)

gal, gal, zelfstandig naamwoord, galle, gallechie, [O] klein wittebroodje, langwerpiger dan een kadetje

galanterie, glanterie, zelfstandig naamwoord, glanterieje, glanterietjie, galanteriewinkel, winkel voor huishoudelijke artikelen

galbult, galbult, zelfstandig naamwoord, galbulte, galbultie, [O] klein bultje op de huid, dat gelijk met de warmte opkomt en verdwijnt en hevige jeuk veroorzaakt Mette werremte hek dalek last van galbulte

galerij, galderij, zelfstandig naamwoord, galderije, galderijchie, galerij, gaanderij

galg, gallege, zelfstandig naamwoord, gallechies, galgen, bretels

gang, gang, zelfstandig naamwoord, gange, gangetjie/gañchie, [O] in één keer Een gang waoter is zôôveul waoter azzie in êêne keer lôôpe ken haole

gans, gááñs, zelfstandig naamwoord, gááñze, gááñsie, gans; Daer worte gááñs mee gereeje Daarmee wordt een loopje genomen

ganzenvoet, gááñzevoet, zelfstandig naamwoord, gááñzevoete, gááñzevoetjie, schoffelmes

gappen, gabbe, gappe, werkwoord, gap, gapte, gegapt, [O] gappen, stelen, wegkapen; gappe [O] stilletjes wegnemen

gareel, gerêêl, zelfstandig naamwoord, gerêêls, gerêêltie, gareel Hij lôôp al aerdeg in ‘t gerêêl

garen, gaere, zelfstandig naamwoord, garen Een klossie gaere Een klosje garen Hij is zôô knap; hij hettet zwarte gaere uichevonge toen ’t witte d’r al was Hij is zó knap; hij heeft het zwarte garen uitgevonden toen het witte er al was; ’t Zietter mooi uit, maor der kom gêên gaere van de klos Veel mooi werk, maar weinig resultaat; Kouse stoppe en gaere toegeeve Gratis werken en er geld op toeleggen

garen, gaore, werkwoord, gaor, gaorde, gegaord, verzamelen, sparen Aaiers gaore Eieren rapen Ze ister voor an ’t gaore Ze is bezig daarvoor te sparen

garen, goore, werkwoord, goor, goorde, gegoord, stoven, garen De stokvis sting lekker te goore

garnaal, gaerenet, gaernet, zelfstandig naamwoord, gaerenette, gaernette, gaerenetjie, gaernettjie, [O] garnaal Ook gaernet; Een gaernet heddôk ’n hôôd Een garnaal heeft ook een hoofd (gezegd van een eigenzinnig kind)

garstig, garsteg, bijvoeglijk naamwoord, garstig, ranzig Spek bederref nied in de diepvries, maor ’t wor wel garsteg, ôk ‘t Amerikaonse spek was dikkels garsteg Spek bederft niet in de diepvries, maar het wordt wel ranzig, ook het Amerikaanse spek was vaak ranzig

gaswak, gaswak, zelfstandig naamwoord, gaswakke, gaswakkie, wak dat niet dichtvriest als gevolg van opwellend moerasgas (methaan)

gat, gat, zelfstandig naamwoord, gaeters, gaetjie, gat Twêê gaeters in z’n kop en grôôte gaeters in z’n kouse Twee gaten in zijn kop en grote gaten in zijn kousen Datte maaisies gaetjies in d’r oore hadde was normaol; dat was teege onstooke ôôge, maor d’r waere ôk manne mè gaetjies in d’r oore; ’t gat verluchte Een luchtje scheppen; Hij hennie veul meer voor ‘t gat te binge Hij is er slecht aan toe; Voet op gat rijje Een boerenwagen besturen met de linker voet op de bil van het linker paard en met de rechtervoet in de kromme dissel van de wagen; Wie z’n gat brandt moddop te blaere zitte Iemand moet de gevolgen van zijn daden dragen; Die hetter z’n gatjie mooi ingedraoid Die heeft zich er handig tussen gemengd; Hempie raok m’n gatjie nie Gezegd van 1. een meisje of vrouw met een pedante manier van lopen 2. een vrouw die snel op haar tenen getrapt is

gateinde, gatend, zelfstandig naamwoord, gatendes, gatentjie, 1. worteleind van vlas, onderkant van stro, e.d. 2. worteleind van een boom

gatglijder, gatjieglijer, zelfstandig naamwoord, gatjieglijers, gatjieglijertie, uitslover, stroopsmeerder, hielenlikker Bij ôôñs wier een gatjieglijer mêêstal een kontlikker genoemd Bij ons werd een hielenlikker meestal een kontlikker genoemd

gauw wat, gauwwat!, tussenwerpsel, opschieten!

gave, gaeve, zelfstandig naamwoord, gaeves, 1. gift D’r was sondag een gaeve van twêê riksdaolders in ’t kerrekezakkie Er was zondag een gift van twee rijksdaalders in het kerkzakje 2. talent, gave Hij hette gaeve om mooi te kenne teekene Hij heeft het talent om mooi te kunnen tekenen

gebakken, gebakke, uitdrukking, Istie effe gebakke! Is die even voor elkaar! (uitroep van verwondering)

gebeente, gebêênte, zelfstandig naamwoord, gebêêntes, gebeente, botten Hij is nogal zwaer van gebêênte Hij heeft nogal zware botten Wee je gebêênte! Pas op dat het niet nog eens gebeurt!

gebint, gebint, zelfstandig naamwoord, gebinte, gebintjie, deel van een landbouwschuur tussen de staanders, dakstoel Vandaeg mottet twêêde gebint leeg Vandaag moet het tweede schuurdeel leeg

gebloemd, geblomd, bijvoeglijk naamwoord, gebloemd De jurrek was lillek geblomd; ’t leek wel een soepzoochie De jurk had een lelijk bloemmotief; het leek wel een soepzootje

gebod, gebôôje, zelfstandig naamwoord, geboden Nou zegge me ‘ze binne in ondertrouw’, vroeger zeeje me ‘ze staon onder de gebôôje’ Tegenwoordig zeggen we ‘ze zijn in ondertrouw’, vroeger zeiden we ‘ze staan onder de geboden’

geboomte, gebôômte, zelfstandig naamwoord, gebôômtes, geboomte Je kon niks zien vant duchte gebôômte

gebrok, gebrok, zelfstandig naamwoord, gebroke, gebrokkie, nagerecht van brood in melk of karnemelk Summers wier d’r veul aerepels mè kaeremellek achteran gegeete en ôk dikkels gebrok mè stroop ’s Zomers werd als toetje vaak karnemelk met aardappels gegeten en ook dikwijls gebrokkeld brood met stroop, dat overgoten werd met karnemelk

gebrood, gebrôôd, bijwoord, tegenvaller, tegenslag; Je bin d’r gebrôôd mee Je zit in je maag met zo’n tegenvaller

gedaan, gedaen, bijwoord, 1. gedaan, voor elkaar Hij heppet gedaen gekreege Hij heeft het voor elkaar gekregen; Ast op is, ist eete gedaen Als alles op is, dan is men klaar met eten; maar ook gezegd van dingen die op zijn 2. ontslag Ze hebbe allemael gedaen gekreege Ze hebben allen ontslag gekregen

gedaante, gedaente, zelfstandig naamwoord, gedaentes, [Obl] gedaante, gestalte Vroeger spookte d’r snachs witte gedaentes boove de griend

gedeeltelijk, gedêêltelek, bijwoord, gedeeltelijk Het is maor gedêêltelek van z’n aaige Het is maar voor een deel van hem

gedons, gedôôñs, zelfstandig naamwoord, [O] lawaai, gestommel, geraas

gedoopt, gedôôpt, bijvoeglijk naamwoord, doublé (in een ander metaal gedoopt) ’t Erreme meñs droog gedôôpte krulle en een gaosie De arme vrouw droeg vergulde krullen en een krullenmuts van gaas (in plaats van tule of kant)

gedurig, gedureg, bijwoord, gedurig, steeds

gedurig, reddureg, regooreg, bijwoord, [veroud] steeds, gedurig, voortdurend Hij is reddureg in de war Ook redduur, regooreg

geduur, redduur, bijwoord, [O] steeds, voortdurend Zie reddureg Ook regooreg

geel, geel, bijvoeglijk naamwoord, [O] geel Ze hette geele zucht gehad Ze heeft geelzucht gehad

geelhaar, geelhaer, zelfstandig naamwoord, geelhaere, geelhaertie, [O] 1. pezen in vlees Slecht vlaais mè veul geelhaer Slecht vlees met veel pezen 2. geelhaar, chagrijnig persoon; Dat is een echten geelhaer Gezegd van een chagrijnig, eigenwijs persoon; Die is van geelhaer Die is keihard (ook: die heeft een enorm incasseringsvermogen)

geelzucht, gele zucht, zelfstandig naamwoord, geelzucht, hepatitis De gele zucht wier vroeger ôk wel de leverziekte genoemd

geen, gêêñs, uitdrukking, gêêñs van baaie Geen van beiden Ze dorse gêêns van baaie over de slôôt te springe Ze durfden geen van beiden over de sloot te springen

geen een, gêênêên, onbepaald voornaamwoord, geen enkele, niets Gêênêên is niks Geen enkele is niets Hij zee d’r gêênêên Hij zei niets

geen eens, genêês, gêênêêñs, bijwoord, niet eens Hij zee genêês gendag toen die vurbijliep Ook gêênêêns; niet eens Wattie daer zegt is gêênêêns waer Wat hij daar zegt is niet eens waar

Geertruida, Trui, eigennaam, Geertruida

geest, gêêst, zelfstandig naamwoord, gêêste, gêêssie, geest; Ik ken ’t m’n aaige nie meer voor de gêêst haole Ik kan het me niet meer herinneren; Ik zag m’n gêêssie kruipe Het zag er niet best voor me uit

geestelijk, gêêstelek, bijwoord, geestelijk Gêêstelek is tie d’r weer bovenop, maor z’n bêêne wille nog nied erg

geeuwen, gêêuwe, werkwoord, gêêuw, gêêuwde, gegêêuwd, geeuwen; Ze zatte te gêêuwe as een errem dier Ze zaten verschrikkelijk te geeuwen

geeuwhonger, gêêuwhonger, zelfstandig naamwoord, gêêuwhongers, gêêuwhongertie, grote honger Ook gêêuwjaop

geeuwjaap, gêêuwjaop, zelfstandig naamwoord, honger Zie gêêuwhonger

gehaast, gehaest, bijvoeglijk naamwoord, gehaast Ze was sôô gehaest dasse strokel over d’r aaige woorde Ze was zo gehaast dat ze struikelde over haar eigen woorden

gehakt, gehak, zelfstandig naamwoord, gehakt Net as butter mô gehak gebouwd worre om d’r ballechies van te kenne draoie Evenals verse boter moet gehakt eerst worden gekneed om er balletjes van te kunnen draaien Zie ook butter

geheel, gêêl, bijwoord, helemaal, geheel Int gêêl hettie ’t goe gedaen Al met al heeft hij het goed gedaan; Gauw of gêêl niet Snel of helemaal niet

geheimzinnig, gehaaimzinneg, bijwoord, geheimzinnig, stiekem Zie ook behaaimd

geil, gaail, gail, bijvoeglijk naamwoord, 1. geil, broeierig Een gaaile lucht en onweer op komst Een broeierige lucht en onweer op komst Mettut gaaile weer kejje de mellek gêên halleven dag goed houwe Met dit broeierige weer kun je melk nog geen halve dag goed houden 2. geil, bronstig Van ’t vreete van de deurgeschoote terrew wiere de bêêste zôô gaail as juin Van het vreten van de doorgeschoten tarwe werden de koeien enorm bronstig 3. walgelijk zoet Ik begrijp nie hoe jij die gaaile mellek ken drinke Ik begrijp niet dat jij die walgelijk zoete melk kunt drinken Ook gail [O] 1. geil Die vent is een gailen beer, hij doet altijd schuine praot in ’t bijzijn van vrouwe Die vent is een geile beer, hij doet altijd schuine praat in het bijzijn van vrouwen 2. broeierig Gail weertie, hè? Broeierig weertje, hè? 3. walgelijk zoet Ik begrijp niet hoe jij die gaile mellek ken drinke

geilen, geile, werkwoord, geil, geilde, gegeild, hunkeren, begeren Kijk tie is staon te geile oftie ôk wa’ krijgt Kijk hij eens staan te hunkeren of hij ook wat krijgt

geils, gêêls, bijwoord, [O] walgelijk zoet Paerdemellek smaok gêêls Paardenmelk smaakt walgelijk zoet

geit, gaait, zelfstandig naamwoord, gaaite, gaaitjie, geit Hij is mette gaait naer d’n bok; Van ‘t geeve gaot de gaait dôôd Je moet niet teveel weggeven

geitenmelk, gaaitemellek, zelfstandig naamwoord, gaaitemellekie, geitenmelk D’r wier vroeger algemêên gedocht dat gaaitemellek vrij van tbc was en daerom rauw kon worre gedronke

gejaagd, gejooge, bijwoord, haastig, gejaagd Doe nie sôô gejooge, we hebbe al-de-tijd Doe niet zo gejaagd, we hebben alle tijd

gek, gek, zelfstandig naamwoord, gekke, gekkie, 1. menladder op een boerenwagen; opstaande ladder die met metalen haken in de buikplank (bodem) vastzit 2. houten of ijzeren plug D’r is een gek die rechtop ken staon en een gek om de trekzwing an de krommen dissel vast te maoke, d’n derde gek zou de voerman kenne weeze

gek, gekker, bijwoord, erger Het gaot gaonde gekker Het wordt steed erger

gekarn, gekaeren, bijvoeglijk naamwoord, gekarn Houw op mejje gekaeren Hou op met je geredetwist; Veul gekaeren en waainig butter Veel geschreeuw en weinig wol

gekstekend, geksteekend, bijwoord, gekscherend Hij zee ’t geksteekend Ook gekstekendeweg

gekstekendeweg, geksteekendeweg, bijvoeglijk naamwoord, gekscherend Zie gekstekend

gelaarsd, gelaersd, uitdrukking, gelaersd en gespoord Van laarzen en sporen voorzien, klaar voor de start

gelegenheid, geleegeneghaaid, zelfstandig naamwoord, geleegenegheeje, geleegeneghaaidjie, 1. gelegenheid Bij geleegeneghaaid kom ik wel is kortaevende Bij gelegenheid kom ik wel eens de avondje bij je doorbrengen 2. tijd Zie ook okkazie

gelijk, glijk, bijwoord, gelijk, direct, meteen We binne d’r glijk an begonne Zie ook medêên

geloof, glôôf, zelfstandig naamwoord, glôôve, glôôfie, geloof Twêê glôôve op êên kusse daer slaep te duvel tusse Twee geloven op één kussen daar slaapt de duivel tussen (bij echtelieden van verschillend geloof)

geloven, glôôve, werkwoord, glôôf, glôôfde, geglôôfd, geloven Daer glôôf ik niks van Daar geloof ik niets van Glôôve doe je in de kerrek, hier mojjet zeker weete! Geloven doe je in de kerk, hier moet je het zeker weten!

gemacht, gemacht, gemag, zelfstandig naamwoord, gemachte, gemachie, mannelijk geslachtsdeel Houwie hande voor ie gemachie Houd je handen voor je kruis Zie ook zaekie; Hou je hande voor je gemag Houd je handen voor je kruis

gemeen, gemêên, bijvoeglijk naamwoord, 1. gemeen, slecht Het is een onbetrouwbaor gemêên stik vreete 2. gemeen, dubbelzinnig Die vent is ontzettend gemêên med altijd onte praotjies Die vent is ontzettend dubbelzinnig met altijd schuine praatjes 3. gemeen, slechte kwaliteit Je had gewoone sêêt en gemêêne sêêt Je had gewone sajet en sajet van slechte kwaliteit

gemeenlandswatering, gemêênlañswaoteringe, werkwoord, gemeenlandswateringen, het schoon houden van de watergangen waarvan het onderhoud ten laste komt van het gemene land (polderingelanden)

gemeenlijk, gemêênlek, bijwoord, gemeenlijk, gewoonlijk; gemêênlang, [Msd] gewoonlijk, gemeenlijk

gemeente, gemêênte, zelfstandig naamwoord, gemêêntes, gemêêntetjie, 1. kerkelijke gemeente 2. dorp, stad

gemeentebestuur, gemêêntebestier, zelfstandig naamwoord, gemêêntebestiere, gemêêntebestiertie, gemeentebestuur

gemeentehuis, gemêêntehuis, zelfstandig naamwoord, gemêêntehuize, gemêêntehuisie, raadhuis

gemeenteraad, gemêênteraed, zelfstandig naamwoord, gemêênteraeje, gemêênteraetjie, gemeenteraad

gemeentesecretarie, gemêêntesikketrie, zelfstandig naamwoord, gemêêntesikketries, gemêêntesikketrietjie, gemeentesecretarie

gemeentesecretaris, gemêêntesikkeretaris, zelfstandig naamwoord, gemêêntesikkeretarisse, gemêêntesikkeretarissie, gemeentesecretaris

gemet, gemet, zelfstandig naamwoord, gemete, gemetjie, [veroud] oude oppervlaktemaat: ½ morgen Rijnlands gemet = ½ Rijnlandse morgen = 4258 m2

gemieterjaag, gemieterjaog, zelfstandig naamwoord, [O] gezanik

gendarme, derm, derrem, darm, zelfstandig naamwoord, derme, derreme, darme, dermpie, derrempie, darmpie, [O] ongunstig persoon (verkorting van genderrem, van het Franse gendarme) ’t Is een derm van een vent Het is een ongunstige figuur Ook derrem [O] ongunstig persoon; darm [O] draak, onuitstaanbaar persoon Een darm van een vent Een draak van een vent Minnen darm Minne kerel (herkomst volgens Opprel: gendarme) Ook dwalm

gendarme, zjenderrem, zelfstandig naamwoord, zjenderremes, zjenderrempie, [O, Fr, gens d’armes] gendarme (scheldnaam voor de politie) Een gemêêne of minne zjenderrem Een gemeen of verachtelijk persoon Zie ook derm, derrem

generaal, generaol, uitdrukking, In ‘t generaol in het algemeen Vroeger wier d’r in ’t generaol niet anders gezaaid Vroeger werd er in het algemeen niet anders gezegd

genoeg, genog, genogt, bijwoord, genoeg Ik heb genog gegeete Ik heb t’r genog van Ik ben het zat Ook genogt

gepelde gerst, peldegarst, zelfstandig naamwoord, gort, gepelde gerst

gepiest, gepist, uitdrukking, Nie’ gepist en toch nat Gezegde bij een financiële tegenvaller, als een prijs veel hoger uitvalt dan verwacht

geplaag, geplaeg, zelfstandig naamwoord, 1. ziekte 2. plaag D’r zit geplaeg in de pee De suikerbieten lijden aan plantenziekte of insectenvraat

geranium, grania, zelfstandig naamwoord, [sGr, veroud] geranium (pelargonium)

Gerard, Gerrede, eigennaam, Gerrit ’k Zel Gerrede effe roepe Ik zal Gerrit even roepen ’t Is van Gerrede Het is van Gerrit

gereed, gerêêd, bijwoord, gereed, klaar

gereedschap, gerêêschap, gerêêschop, zelfstandig naamwoord, gerêêschappe, gerêêschoppe, gerêêschappie, gerêêschoppie, gereedschap Ook gerêêschop

geribbeld, geribbeld, bijvoeglijk naamwoord, geribd Mesjister is geribbeld goed waer ze werrekbroeke van maoke Manchester is geribde stof waar ze werkbroeken van maken

gerij, gerij, zelfstandig naamwoord, voertuig Bejje lôôpes gekomme of mittet gerij? Ben je te voet of met een voertuig gekomen?

gescheeld, geschêêld, bijwoord, scheiding in het haar Zie ook naed; Hij is netjies gekapt en geschêêld Hij is van een keurige scheiding in het haar voorzien

geschilde kit, geschilde kit, zelfstandig naamwoord, geschilde kitte, [Phk] witte kit (vakterm uit de hoepelmakerij)

geselblok, gêêselblok, zelfstandig naamwoord, gêêselblokke, gêêselblokkie, [veroud] geselblok, dorsplaat Vroeger wier d’r mette hand gedorse op ’t gêêselblok, da’s een houte stelling meddun ijzere plaet d’r op Vroeger werd er met de hand gedorst op het geselblok, een houten stelling met een ijzeren plaat er op

geselen, gêêsele, werkwoord, gêêsel, gêêselde, gegêêseld, geselen, dorsen ’t Uitslaon van graonschôôve op een gêêselblok wier gêêsele genoemd Het dorsen van graanschoven op een dorsplaat werd geselen genoemd

gesjochten, gesjochte, bijwoord, [O, Jid] kind van de rekening Azzie dat doet dan bin je gesjochte Als je dat doet ben je het kind van de rekening

gesnor, gesnor, uitdrukking, En al da’ gesnor En alle dingen die ermee samenhangen (gezegd aan het eind van een zin, waarbij enkele onderwerpen op een rijtje gezet zijn) De panne, de pollepels en al da’ gesnor De pannen, de pollepels en de dingen die er mee samenhangen

gesp, geps, zelfstandig naamwoord, gepse, gepsie, gesp De geps van je riem is los

gespelen, gespe, werkwoord, gesp, gespte, gegespt, [O] hard lopen, op hol slaan Net toeme verbij de meule gonge begon die knol zôô te gespe datter gêên houwen an was Juist toen we voorbij de molen gingen sloeg die boerenknol zo erg op hol dat er geen houden aan was

gesprikkeld, gesprikkeld, bijvoeglijk naamwoord, gespikkeld, met vlekken bezaaid

gevaar, gevaer, zelfstandig naamwoord, gevaere, gevaertie, gevaar

gevaarlijk, gevaerlek, bijvoeglijk naamwoord, gevaarlijk

gewaarworden, gewaor worre, werkwoord, wor gewaor, wier gewaor, gewaorgeworre, bewust worden, gewaar worden

gewend, gewent, zelfstandig naamwoord, [O] deel van een stuk bouw of weiland, dat door een sloot van ander land is gescheiden en via het voorwent bereikbaar is. Het achterwent ligt verder van de weg af Zie ook achterwent

gewoon, geweun, bijvoeglijk naamwoord, gewoon

gewoonweg, geweunweg, bijwoord, gewoonweg

gezicht, gezicht, zelfstandig naamwoord, [Hei] inzicht Ik heb t’r ôk gêên gezicht in Ik heb er ook geen inzicht in

gezwaaid, gezwaoid legge, werkwoord, leg gezwaoid, lee gezwaoid, gezwaoid geleege, ingesteld zijn Zôô legge me nie gezwaoid! Zo zijn we niet getrouwd!

giewen, giewe, werkwoord, gieuw, giewde, gegieuwd, hunkeren, popelen D’n hond zat te giewe om mee te gaon

gijp, giep, zelfstandig naamwoord, [O] de hort, er van door Toen de jonges d’n diender zagge ankomme, gonge ze gauw de giep op Zie de gaerd op; Hij is êêuweg de giep op Hij is altijd van huis

ginder, gunter, bijwoord, ginds; Om de hier en gunter niet! Daar komt niets van in!

ginderwijd, gunterwijd, bijwoord, ginds, ver weg

gindop, gunnop, guntop, bijwoord, daarheen; Gao je gunnop of kommie duttop? Ga je daarheen of kom je hierheen?; Ook guntop [O] naar die kant Hij weun nog wat guntopper, in ‘t guntopste hois Hij woont nog wat verder naar die kant, in het verste huis; gunnopste de verste, het verst die kant op

ginds, guñs, uitdrukking, Ze gaon guñs en hers heene Ze gaan alle kanten uit; guns en hers hier en daar

gindse kant, gunnekant, zelfstandig naamwoord, overkant

gismaat, gismaet, zelfstandig naamwoord, schatting Een duimstok is ’t er nie bij, alles gong op de gismaet Er werd niets nagemeten (een duimstok werd niet gebruikt); alles werd geschat

gisteren, gistre, bijwoord, gisteren Hij doch zeker da’k van gistre was en da’k merrege drie daege zou worre

glaasje, glaesie, zelfstandig naamwoord, glaesies, 1. borrelglaasje Bij het lappe in de zwingelkêêt hadde ze metteralle een glaesie zonder voet Als er in de zwingelkeet gelapt werd om gezamenlijk drank te kopen, dronken ze met z’n allen uit hetzelfde glaasje zonder voet 2. borrel Mojje nog een glaesie ofgetrokke? Wil je nog een borrel bessenbrandewijn?

glad, glad, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. mooi, knap Ze is een glad vrommes Ze is een knappe vrouw 2. opgeruimd De boel is weer glad Het huis is weer opgeruimd Ook glissie 3. helemaal, absoluut Glad niet! Helemaal niet! (‘glad’ wordt in veel samenstellingen gebruikt voor ‘helemaal’; bijv. glad vergeete, glad nie nôôdeg, etc.); Biñ je glad gek! Ben je helemaal gek!

gladakker, gladakker, zelfstandig naamwoord, gladakkers, gladakkertie, 1. sluw persoon 2. gekookte aardappel van slechte kwaliteit, glazige aardappel Biñtjies eete me nooit, we houe nie van gladakkers Bintjes eten we nooit; we houden niet van glazige aardappels

gladdig, gladdeg, bijvoeglijk naamwoord, gladachtig

gladdigheid, gladdeghaaid, zelfstandig naamwoord, gladdegheeje, gladdeghaaitjie, gladheid As ’t vannacht gaot dooie is de gladdeghaaid nog nie verbij

glas, glaeze, zelfstandig naamwoord, 1. glaswerk (bieren wijnglazen) 2. glazen, ramen, vensterruiten Zie ook raome, raomde; De glaeze slaon toe De ruiten beslaan

Glazenstraat, glaeze-straet, eigennaam, de Passage (met een glazen koepel overdekte winkelstraat in Rotterdam)

glazenwassen, glaezewasse, werkwoord, was glaeze, waste glaeze, glaezegewasse, ramen lappen

glee, glee, gleus, zelfstandig naamwoord, gleeje, gleetjie, gleechie, gleusie, gunst, smaak Hij stong daer nogal aerdeg in de glee Ook gleus; In ’t gleechie valle / In ‘t gleusie valle In de smaak vallen

glimmen, glimpe, werkwoord, glimp, glom, geglomme, glimmen

glimmen, glimpend, bijvoeglijk naamwoord, glimmend

glint, glinte, zelfstandig naamwoord, [O] heining, bestaande uit smalle plankjes met gelijke tussenruimten vertikaal op twee horizontale ribben, om weilanden of erven af te scheiden

glipin, glip-in, zelfstandig naamwoord, [O] blauwe bliksem, meelspijs

glis, glissie, uitdrukking, Zôô glad as een glissie [O] Erg glad, heel netjes Da’ pak stao je zôô glad as een glissie Dat pak staat je heel netjes

gluien, gluie, werkwoord, glui, gluide, gegluid, [Num] stro glad maken en korte stukjes verwijderen We motten ‘t bedstrôô nog gluie

goddeloos, goddelôôs, bijvoeglijk naamwoord, goddeloos

godganselijk, godgááñselek, bijvoeglijk naamwoord, geheel, volledig Ze liep d’n godgááñseleken dag metta kind te zeule Ze liep de hele dag met dat kind te zeulen

godvergeefmij, godvergeeme, tussenwerpsel, bastaardvloek (‘god vergeef me’)

goed, goed, zelfstandig naamwoord, goetjie, 1. kleding Denk om je goeie goed, je waoi’ bekant van de weg of Pas op je nette kleren want je waait zowat van de weg af 2. medicijn Een flessie goed van d’n dokter

goed, goeie, uitdrukking, Niet te goeie klaor Nauwelijks klaar Niet te goeie klaor of ik zag ‘m al añkomme Ik was nauwelijks klaar toen ik hem al zag aankomen

goedenacht, genacht, tussenwerpsel, goede nacht, welterusten Ze gong zonder genacht te zegge naer bed

goedendag, gendag, tussenwerpsel, goedendag (groet) Nog effe gendag zegge Nog even groeten We mosse je ôk nog gendag zegge van Ooi Scheffers We moesten je ook nog de groeten doen van Arie Scheffers

goedkoop, goeiekôôp, goekôôp, bijvoeglijk naamwoord, goedkoop Ook goekôôp [O]

goedsmoeds, goesmoes, bijwoord, goedsmoeds, zonder kwade bedoeling Ik had goesmoes wa’ gezaaid, maor ‘t viel nied in goeie aerde Ik had zonder kwade bedoeling iets gezegd, maar het viel niet in goede aarde

goeie genachte, goeiegenachte!, uitdrukking, goeie genade! (uitroep van verbazing) Zie ook crimmeneel

gof, gof, zelfstandig naamwoord, vaart, snelheid Hij vloog met een gof deur de bocht Hij ging met grote vaart door de bocht Hij maokte z’n aaige meddun rotgof uitte voete Hij ging er met grote snelheid vandoor

Goidschalxoord, Goesschallekoord, eigennaam, Goidschalxoord

goot, geut, zelfstandig naamwoord, geute, geutjie, goot, dakgoot Een ope geut is een slauw Een open goot wordt ‘slauw’ genoemd; Een koe op dak om de geut leeg te vreete Een koe op het dak om de dakgoot leeg te vreten (volkshumor)

gootgat, geutgat, zelfstandig naamwoord, geutgaete, geutgaetjie, gootgat, muuropening voor waterafvoer

gootsteen, geutstêên, zelfstandig naamwoord, geutstêêne, geutstêêntjie, gootsteen, aanrecht Zie ook anrecht, rechtbank

gordijn, gerdijne, zelfstandig naamwoord, gerdijntjies, gordijnen, vitrage; schuine gerdijne [veroud] hurkbroek bestaande uit twee losse pijpen ([plusminus] 1875) Zie ook ope kles

gorgelen, gurgele, werkwoord, gurgel, gurgelde, gegurgeld, gorgelen Hij kreeg een flessie goed om te gurgele, maor hij gong impesant deur mè pruime Hij kreeg een drankje om te gorgelen, maar intussen ging hij door met pruimen (kauwen van pruimtabak)

gorrelgooi, gurrelegooi, zelfstandig naamwoord, [O] mengsel van verschillende spijzen

goud, goud, uitdrukking, Naer goud grijpe en ijzer in je hande houwe Gezegd van een speculatief gewas waarvan de opbrengst tegenvalt

goudijzer, goudijzer, zelfstandig naamwoord, goudijzers, goudijzertie, gouden kap van de klederdracht (werd door de rijkste vrouwen gedragen onder het kopje van de krullenmuts)

goudsbloem, gouwsblom, zelfstandig naamwoord, gouwsblomme, gouwsblommechie, goudsbloem Van de moffe mogge me in d’n oorlog gêên gousblomme in d’n tuin hebbe omdasse orañje waere Gousblomme hellepe tege de miere

goudsbult, gouwsbult, zelfstandig naamwoord, gouwsbulte, gouwsbultie, galbult Gouwsbulte kejje krijge van ’t eete van errebeeze, aaiers of verrekesvlees azzie daer gevoeleg voor bin Galbulten kun je krijgen van het eten van aardbeien, eieren of varkensvlees als je daar gevoelig voor bent

Goudswaard, Gouswaerd, eigennaam, Goudswaard

graaf, graef, zelfstandig naamwoord, [Str] graaf (spade om mestvaalt en slootkant af te steken)

graag, graeg, uitdrukking, graeg of gêêl niet Graag of helemaal niet (neem het aanbod maar gauw aan, anders wordt het ingetrokken; gezegd als iemand twijfelt om iets aan te nemen)

graat, graet, uitdrukking, Hij druip van de graet Hij is zeer mager

grassen, grazze, werkwoord, vrijen in de vrije natuur Zôôlang ’t weer ’t toeliet gonge ze grazze langs dijke, vliete en slôôskante, in schuure en stalle en achter schelleve Zolang het weer het toeliet gingen ze buiten vrijen langs dijken, vlieten en slootkanten, in schuren en stallen en achter schelven

grauwmonnik, grouwmunnekers, zelfstandig naamwoord, [sGr] capucijners

grendel, grengel, zelfstandig naamwoord, grengels, grengeltie, (deur)grendel

grendelen, grengele, werkwoord, grengel, grengelde, gegrengeld, grendelen De deure binne gegrengeld

grep, grip, zelfstandig naamwoord, grippe, grippie, greppel

grepkant, gripskant, zelfstandig naamwoord, gripskante, gripskantjie, kant van de greppel Hij zat an de gripskant te haore Hij zat aan de kant van de greppel te haren (de zeis te scherpen)

greppen, grippe, werkwoord, grip, gripte, gegript, greppelen Ellek jaer motte de waaies gegript worre voor d’n ofvoer van ’t reegewaoter Elk jaar moeten de weiden van nieuwe greppels voorzien worden voor de afvoer van het regenwater Ik het t’n hêêlen dag staon grippe Ik heb de hele dag greppels gegraven

Greup, Groep, eigennaam, [veroud] Greup, Stougiesdijk

grieks, grieks, uitdrukking, grieks en dwars Schots en scheef Alles lag en dwars deur mekaor Alles lag schots en scheef door elkaar

griendbaat, griendbeut, zelfstandig naamwoord, [Hei] griendwerker

grienduil, griendoil, zelfstandig naamwoord, griendoile, griendoiltie, [O] grienduil (laatdunkende benaming voor een griendwerker)

griest, griest, zelfstandig naamwoord, vuile biest (de eerste biest van een koe na het kalven); Twêê maele griest, twêê maele biest Zaken afwisselen (tegenover 2 malen – keren – zogenaamde ‘vuile biest’ stonden twee malen ‘schone biest’)

grif, griffie, zelfstandig naamwoord, griffies, [sGr] griffel Aste kindere vroeger naer school gonge mosse ze een spooñzendôôs, een griffie en een laai meebrenge Als de kinderen vroeger naar school gingen moesten ze een sponzendoosje, een griffel en een lei meebrengen

grimmelgrijs, griemelgrijs, bijvoeglijk naamwoord, [Mhk, Sch] grijze kleur van een regenlucht

Groenjassen, Groenjas, eigennaam, inwoner van Maasdam

groep, groep, zelfstandig naamwoord, groepe, groepie, afvoergoot voor mest in een koeienstal

grommes, grommes, zelfstandig naamwoord, standje, uitbrander Hij kreeg deuze keer gêên schop maor allêên grommes Hij kreeg deze keer geen schop maar alleen een uitbrander

grondsop, grondsop, zelfstandig naamwoord, grondsoppe, grondsoppie, laatste rest Het grondsop is voor de goddelôôze De droesem is voor de ongelovige

groot, grôôt, bijvoeglijk naamwoord, [O] groot De grôôte kerrek Kerk van de Nederlands Hervormde Gemeente Doleere jullie ôk al? Nêê, wij binne nog an de grôôte kerrek Hebben jullie je ook al afgescheiden? Nee, wij gaan nog naar de NH kerk De grôôten erreme Het armbestuur van de gemeente (in tegenstelling tot het kerkelijk armbestuur) Zij krijg niet van de diakenie, maor wel van de grôôten erreme Zij krijgt niets van de diakonie, maar wel van het gemeentelijk armbestuur; Zôô grôôt as hêêl de kommende week Bijzonder groot; Met grof en grôôt Vloekend en tierend

grootheid, grôôthaaid, zelfstandig naamwoord, grôôtheeje, grôôthaaidjie, grootheid, elite, dure klasse Ze zijn zôô verwaond; ze verbeele d’r aaige dasse bij de grôôthaaid hoore Ze zijn zó verwaand; ze verbeelden zich dat ze bij de elite horen

grootje, grôôtjie, zelfstandig naamwoord, grôôtjies, grootmoedertje As m’n vader ’t over zijn opoe had zee die ‘grôôtmoeder Krijna’, maor astie tege d’r praotende zee die ‘grôôtjie’ Als mijn vader het over zijn grootmoeder had zei hij ‘grootmoeder Krijna’, maar als hij tegen haar praatte zei hij ‘grootje’; Nae z’n grôôtjie Helemaal kapot Nae een uurtie was ‘t speulgoed al nae z’n grôôtjie Na een uurtje was het speelgoed al helemaal kapot Zie ook over de huize, om krôôsies, naer de mezjère, naer de maegaere

groots, grôôs, bijwoord, [O] 1. blij, verheugd ’t Kind waster grôôs mee Het kind was er blij mee 2. [O] trots, verwaand Het is een grôôze stinkerd Het is een verwaande kwast 3. stads, deftig Hij praot grôôs Hij spreekt deftig; Hij is zôô grôôs as een beslikten hond Hij is zo trots als een bemodderde hond, erg trots; Zôô grôôs azzen bezem / Zôô grôôs azzen haon mè twêê kamme / Zôô grôôs azzen smid Trots; grôôs praote, praot grôôs, praotende grôôs, grôôs gepraot Algemeen Beschaafd Nederlands trachten spreken Wa’ praotjie grôôs, hebbie over de blauwe kaaie gelôôpe? Wat praat je deftig; heb je over de kinderhoofdjes (in de stad) gelopen?

grootsigheid, grôôzeghaaid, zelfstandig naamwoord, grôôzegheeje, grôôzeghaaidtjie, verwaandheid, ijdelheid Ze draoie je van grôôzeghaaid van de straet of Ze duwen je van verwaandheid van de straat

grootvader, grôôfader, groffader, zelfstandig naamwoord, grôôfaders, groffaders, grôôfadertie, groffadertie, grootvader Ook groffader

grotendeels, grôôtendêêls, bijwoord, grotendeels

grubber, grubber, zelfstandig naamwoord, grubbers, grubbertie, cultivator, met veel tanden

grubberen, grubbere, werkwoord, grubber, grubberde, gegrubberd, met de cultivator bouwland bewerken

gruit, gruit, groit, zelfstandig naamwoord, wateronkruid Ook groit [O] wateronkruid (waaronder eendenkroos)

gruizig, grûîezeg, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] gulzig, vraatzuchtig Azzie wat te eete brocht mozze de bêêste grûîzeg zijn Als je wat te eten bracht moesten de koeien gulzig zijn

gruttenbloem, grutteblomme, zelfstandig naamwoord, [Obl] fluitekruid

guilen, guile, werkwoord, guil, guilde, geguild, [Num, Barg] bespotten door de tong gootvormig uit te steken, een ezel nadoend (guil ezel)

gust, gêêst, goist, guist, bijvoeglijk naamwoord, [O] gust, niet drachtig (gezegd van vrouwelijk vee) Ook goist, guist [O] Een goiste koe

guttapercha, guttaperrega, zelfstandig naamwoord, [Ital, guttaperca] rubber, gutta-percha

gymnastiek, gimmestiek, zelfstandig naamwoord, gymnastiek

haak, haoken en ôôge, zelfstandig naamwoord, problemen Da’ geef een hôôp haoken en ôôge Daar zitten veel problemen aan vast; ’t Is daer altijd haoken en ôôge Ze maken daar altijd ruzie

haakmuts, haokmust, haokmus, haakmust, zelfstandig naamwoord, haokmuste, haokmusse, haakmuste, haokmussie, haokmussie, haakmussie, gehaakte muts Ook haokmus; gehaakte muts van wit breikatoen, doordeweekse hoofddracht van arbeidersvrouwen De mêêste vrouwe sliepe snachs mettun haokmus op; haakmust [O] gehaakte muts (hoofdbedekking voor vrouwen uit de lagere standen, ook als nachtmuts gebruikt)

haakpen, haokpin, zelfstandig naamwoord, haokpinne, haokpinnechie, haakpen

haaksel, haoksel, zelfstandig naamwoord, haoksels, haokseltie, haakwerkje

haal, hôôl, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] slechte kwaliteit

haal, haol, hael, zelfstandig naamwoord, haole, haele, haoltie, haeltie, nageboorte van vee Vroeger wier de haol van een merrie hôôg in een bôôm gehange waerdeur ’t vulle met z’n kop omhôôg zou gaon lôôpe Vroeger werd de nageboorte van een merrie hoog in een boom gehangen waardoor het veulen volgens het bijgeloof met zijn kop omhoog zou gaan lopen Ook hael [O] placenta, nageboorte van vee

haaljonkje, hajuñchie, zelfstandig naamwoord, duwtje, zetje Jonges geef effe een hajuñchie, dan is ‘t gebeurd

haam, haom, zelfstandig naamwoord, haome, haompie, rugtuig voor een paard

haantjesbloem, haontjiesblom, zelfstandig naamwoord, haontjiesblome, haontjiesblompie, helmbloem, volksbenaming voor monnikskap (corydalis)

haantjesboom, haoñtjiesbôôm, zelfstandig naamwoord, haoñtjiesbôôme, haoñtjiesbôômpie, esdoorn

haar, haer, uitdrukking, ’t Staod as haer opten hond Een gewas dat bijna te vol staat; Azzie grôôt bin maggie je haer op een toot doen en gaon diene Gezegd tegen een klein meisje dat beweert al groot te zijn: Als je volwassen bent mag je je haar in een knot doen en als dienstmeid gaan werken; Beter rôôd haer op kwaoie grond dan zwart op ‘n ezelskont Antwoord van een roodharige op de opmerking: rôôd en elzehout is op gêên goeie grond gebouwd; Hij haol z’n haer trug Hij neemt wraak, hij revancheert zich

haar, heur, bezittelijk voornaamwoord, haar ’t Is heur schuld Het is haar schuld ’t Is nie fan heur Het is niet van haar Ze droog heur haer in een wrong De droeg haar haar in een wrong

haard, haerd, zelfstandig naamwoord, haerde, haerdrtie, haard, kachel, thuis Ze zatte bij d’n haerd Ze zaten bij de kachel; Aaigen haerd is goud waerd Eigen woning en eigen gezin zijn heel veel waard

haarhamer, haerhaomer, zelfstandig naamwoord, haerhaomers, haerhaomertie, haarhamer

haarmik, haermik, haarmik, zelfstandig naamwoord, haermikke, haarmikke, haermikkie, haarmikkie, gaffelvormige grondpen voor het vastleggen van een zeis tijdens het scherpen; haarmik [Bmk] stok met gaffel, tot steun aan de zeis tijdens het haren (scherpen)

haars, haers, haors, haos, bijvoeglijk naamwoord, scherp in de keel Levertraen issôô haers Levertraan is zo scherp in de keel; haors, haos [O] 1. hees Ik bin zôô haors in m’n keel 2. de keel prikkelend Wat is dat spek haors Dat spek prikkelt de keel omdat het zo zout is Levertraen heb een haorse smaok Levertraan prikkelt je keel

haarspit, haerspit, zelfstandig naamwoord, haerspitte, haerspitjie, klein aambeeld met grondpen om een zeis op te haren

haartuig, haertuig, zelfstandig naamwoord, haertuige, haertuigchie, gereedschap voor het haren of scherpen van zeis en zicht

haarwater, haerwaoter, zelfstandig naamwoord, haerwaoters, haerwaotertie, haarwater, jachtwater tegen hoofdluis

haas, haos, zelfstandig naamwoord, [O] 1. vieze smaak 2. knieholte ’k Heb kramp in ’t haos van m’n bêên

haas, ’t haos, zelfstandig naamwoord, oorzaak, achtergrond; Wete waer of dattet haos laait begrijpen waar het om gaat

haasje-over, haisie-over, zelfstandig naamwoord, [NBl] haasje-over Zie ook pejeechie springe

haast, haest, zelfstandig naamwoord, haast We hadde veul haest om thuis te komme; Wie ploege wil met haest en spoed, neem twêê volle, drie voet Wie sneller wil ploegen moet de ploeg breder zetten zodat een bredere strook in één keer wordt meegenomen

haast, haest, bijwoord, haast, bijna We binne d’r haest, nog een klaain rukkie We zijn er bijna, nog een kleine inspanning Zie ook bekant

haasten, haeste, werkwoord, haest, haeste, gehaeste, haasten; haesie nie sôô hebbie nie Vlug besluiten, anders ben je te laat; haesie rippie Zeer gehaast, jachtig ’t Is d’n hêêlen dag haesie-rippie Het is de hele dag haast-je-rep-je

haasten, haste, werkwoord, hast, hastte, gehast, jagen, ophitsen Laetjie nied ophaste Laat je niet opjagen Zie ook ophaste

haat, haet, uitdrukking, [O] ’t Is taer altijd haet en nijd Het is er altijd ruzie

hachelen, hachele, werkwoord, hachel, hachelde, gehacheld, [Jidd achele] eten; Je ken d’n bout hachele Je kunt mijn rug op, je kunt stikken

hachje, hachie, zelfstandig naamwoord, hachies, lijf, lichaam Ik waogt er m’n hachie nied an Daar waag ik mijn leven niet aan

hakketakken, hakketakke, werkwoord, hakketak, hakketakte, gehakketakt, ruziën, vitten

haksel, haksel, zelfstandig naamwoord, haksels, hakseltie, zure zult Ook hôôfdkaes

halen, haole, werkwoord, haol, haolde, gehaold, 1. moeilijk ademen, hijgen Aai zatte haole as een mos die de pip heb Arie zat te hijgen als een mus met een luchtwegverstopping Hejje hard gelôôpe? Je haol sôô Ook hichte 2. halen

half-en-half, hallef-in-hallef, zelfstandig naamwoord, halfombrood (half wit, half volkoren) Zie hallef-om-hallef

half-om-half, hallef-om-hallef, zelfstandig naamwoord, halfombrood, doorgestoken brood (vanwege het gat dat aangaf dat het halfom brood was) Ook hallef-in-hallef

halfje, hallefie, zelfstandig naamwoord, hallefies, 1. halve centstuk 2. half brood (800 gram) Een hêêl brôôd woog 1600 gram, een hallefie 800 gram en een poñdjie 400 gram

halfpondje, hallef poñdjie, zelfstandig naamwoord, hallef poñdjies, 200 grams broodje

halfschaft, hallefschof, zelfstandig naamwoord, hallefschoffe, hallefschoffie, 1. werkpauze van een half uur, waarbij 1 of 2 boterhammen werden gegeten (om ± 11:00 uur en om ± 15:30 uur) 2. aanduiding van een zeer korte periode van werken; omdat de werkman het werk niet beheerste of er geen zin in had Hij hetter maor een hallefschof gewerrekt Hij heeft er maar erg kort gewerkt

halfsleet, hallefsleet, bijvoeglijk naamwoord, halfsleets, half versleten Hij zee wel ‘D’r is nog gêên kweeltie an’, maor ’t hêêle ding was hallefsleet Hij zei wel ‘er is nog geen schiftje in’, maar het ding was halfsleets

halfstuiversgeld, hallefstuiversgeld, zelfstandig naamwoord, hallefstuiversgelde, hallefstuiversgellechie, zakgeld Nou ik van Drees trekt krij’ ‘k ôk gêên hallefstuiversgeld meer Nu ik AOW heb krijg ik ook geen zakgeld meer

halftaler, halleftaolder, halleftaoler, zelfstandig naamwoord, halleftaolders, halleftaolers, halleftaoldertie, halleftaolertie, kind dat nog niet goed kan praten Ook halleftaler

halfwerk, hallefwerrek, zelfstandig naamwoord, hallefwerreke, hallefwerrekie, [O] halve kracht (van stoomboot) Hallefwerrek stôôme! Halve kracht vooruit!

hallo, alloe, tussenwerpsel, hela, hallo (uitroep bij het wegjagen of als waarschuwing) Alloe! Uit de weeg, kijk uit! Hela, aan de kant, kijk uit!

halslap, hoslop, zelfstandig naamwoord, hosloppe, hosloppie, halstertouw, achter de oren van het paard Dat hoslop is te lang. Opkorte, anders strijk d’n helster of! Dat halstertouw is te lang. Inkorten, anders glijdt de halster af!

halster, helster, zelfstandig naamwoord, helsters, helstertie, halster Neem de helsters mee om de paerde uitte waai te haole Neem de halsters mee om de paarden uit de wei te halen

hand, hááñs, uitdrukking, Oppie hááñs staon Op je standpunt staan

handvat, hááñsvat, zelfstandig naamwoord, hááñsvatte, hááñsvatjie, handvat Het hááñsvat van een schop is een heelt, van een kwasmande een oor, van een kruiwaoge een treem en van een mes een heft Het handvat van een schop noemen we heelt, van een kwartsmand oor, van een kruiwagen treem en van een mes heft

handvol, handvol, zelfstandig naamwoord, handvolchie, handmaat Een schrank vlas bestong uit vijf handvolle vlas

handvollen, hááñsvolle, uitdrukking, Stao nie sôô te hááñsvolle Doe niet zo onhandig

handwater, handwaoter, zelfstandig naamwoord, vergelijkingsmateriaal; ’t Hetter gêên handwaoter bij [Odk] Dat is niet te vergelijken De dochter is niessôô knap aste moeder, dat hetter gêên handwoater bij De dochter is niet zo knap als haar moeder, dat is niet te vergelijken

handzwingelen, handzwingele, zelfstandig naamwoord, vlaszwingelen met spaan en los zwingelbord Tusse 1900 en 1910 is ’t handzwingele uichesturreve Tussen 1900 en 1910 is het handzwingelen uitgestorven

hanenbalk, haoneballek, zelfstandig naamwoord, haoneballeke, haoneballekie, [Zbl] hoogste balk in de boerderij

hanengekraai, haonegekraoi, zelfstandig naamwoord, hagelsnoeren in een ei (volgens het volksgeloof komen hagelsnoeren alleen voor in bevruchte eieren) Ook haonetree

hanenpik, haonepik, zelfstandig naamwoord, haonepikke, haonepikkie, snibbig meisje

hanentred, haonetree, zelfstandig naamwoord, hagelsnoeren in een ei Zie haonegekraoi

hanenwaken, haonewaoke, werkwoord, haonewaok, haonewaokte, gehaonewaokt, ‘s nachts poolshoogte nemen Ik bin hêêl de nacht an ‘t haonewaoke geweest Ik heb de hele nacht poolshoogte genomen

hangen, hang, zelfstandig naamwoord, hange, hañchie, scharnier De staldeur hong scheef in de hange De staldeur hing scheef in de scharnieren

hangen, hange, werkwoord, hang, hong/hing, gehonge/gehange, hangen D’r is een nieuwe klok in d’n toore gehonge Er is een nieuwe klok in de toren gehangen; D’n erremoe hank voor de glaeze, voor de raomde De armoede hangt voor de ruiten, hangt voor de ramen

hannesen, hanneze, werkwoord, hannes, hanneste, gehannest, dom doen, tobberig werken Jôôh, leg niessôô te hanneze Joh, doe niet zo dom

hansje, hassek, zelfstandig naamwoord, hasseke, hassekie, klein van postuur, zwak, niet uit de kluiten gewassen We motte die jonge maor een bietjie ontzien, het is maor een hassekie We moeten die jongen maar een beetje ontzien, het is maar een onderdeurtje

hansop, hááñsop, sjop, zelfstandig naamwoord, hááñsoppe, sjoppe, hááñsoppie, sjoppie, hansop, kindernachtkleding (soort overall); jongenspyjama

hapje, happie, zelfstandig naamwoord, happies, geluk, pretje, buitenkans ’t Is een happie dat ’t goed weer is Wat een geluk dat het goed weer is Ook hiesie; Das gêên happie Dat is geen leuke bezigheid; dat is niet leuk

happig, happeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] flink, kranig Je opoe is nog een happeg oud meñs Je grootmoeder is nog een kranige oude vrouw

hapschaar, hapschaer, zelfstandig naamwoord, hapschaere, hapschaertie, brutaal mens Bazege, onstrante, vinnege en venijnegen hapschaer Bazig, ondeugend, vinnig, venijnig en brutaal mens Ook haerrêêp, harêêp

har, har, zelfstandig naamwoord, harre, harrechie, [O] kier Zette deur een harrechie oop Zet de deur op een kiertje

hard nodig, hardnôôdeg, bijwoord, dringend noodzakelijk

harden, harde, werkwoord, uithouden Het waster niette harde van de stank

harderwijker, harderwijker, zelfstandig naamwoord, harderwijkers, harderwijkertie, 1. krenterig en onsympathiek persoon Zie ook slijen bonk 2. gerookte haring

hardijzer, hardijzer, zelfstandig naamwoord, varkensgras (onkruid dat dikwijls groeit op droge, harde grond) Op ‘t veurhôôd groei dikkels hardijzer Op de wendakker groeit vaak varkensgras

hardpieken, hardpieke, werkwoord, piek hard, piekte hard, hardgepiekt, wedstrijdrijden met de piekslee (prikslee)

harenkiep, aorekiep, zelfstandig naamwoord, aorekiepe, aorekiepie, pothoed op de keuvel Ze droog een aorekiep boove opter krullemus Ze droeg een pothoed bovenop haar krullenmuts Zie ook kiep

harig, haereg, bijvoeglijk naamwoord, sacherijnig, kort aangebonden; haerege kroot, [meervoud] haerege kroote, [verkleinvorm] haerege krootjie, sacherijnige figuur Die vent is me toch een haerege kroot Die vent is toch een sacherijnige figuur

haring, haering, zelfstandig naamwoord, haeringe, haeringkie, haring; D’n haering over ’t hôôd zaaile Een kans voorbij laten gaan; D’n haering overboord gooie Door eigen schuld de winst verspelen

haringband, haeringband, zelfstandig naamwoord, haeringbande, haeringbañtjie, band van griendhout, op maat voor haringvaatje

harmonie, harremenie, herremenie, zelfstandig naamwoord, harremenieë, herremenieë, harremenietjie, herremenietjie, harmonie, muziekcorps In ellek durp hebbe me een fefaore of een harremenie, behalleve op Strien Ook herremenie

harp, harrep, harp, herrep, zelfstandig naamwoord, harrepe, harpe, herrepe, harrepie, harpie, herrepie, harp als landbouwwerktuig, een opstaand lattenrek Hij stong bij het mutte an d’n harrep Hij stond bij het aardappelen in mudzakken doen bij de harp Ook harp; herrep [O] harp (hellende schudzeef om aardappelen van de aanhangende aarde te ontdoen)

harpen, herrepe, werkwoord, herrep, herrepte, geherrept, [O] harpen (met de harp aardappelen schoon schudden)

harpij, harp, harêêp, zelfstandig naamwoord, harpe, haerrêêpe, harpie, haerrêêpie, haaibaai, bazige vrouw (vermoedelijk afgeleid van harpij): Ze is ruzieachteg, vittereg en onstrant, ’t is een echte haerrêêp Ze is ruzieachtig, vitterig en brutaal, kortom zij is een echte haaibaai

harrel, harrel, zelfstandig naamwoord, harrels, harreltie, [O] vlasstengel

harrewarren, harrewarre, werkwoord, harrewar, harrewarde, geharreward, ruzie maken, keet schoppen

hart, hart, zelfstandig naamwoord, harte, hartie, [O] front of borst van een overhemd Kijk, hij hait een wit hart voor Kijk, hij heeft een wit overhemdfront

hartelijk, hartelek, bijvoeglijk naamwoord, hartig, enigszins zout Nog niete zout maor toch hartelek Nog niet te zout maar toch hartig

hartje, hartie, uitdrukking, Hij was in ‘t hartie binne Hij was maar net op tijd binnen; ook om ‘t Hij kwam nog in ’t hartie andraove, anders hattie de bôôt gemist Hij kwam nog op het nippertje aandraven, anders had hij de boot gemist

hartstikke, harstikke, bijwoord, hartstikke, heel erg ’t Paerd lag harstikke dôôd in de waai Het paard lag morsdood in de wei

hartwater, hartwaoter, zelfstandig naamwoord, hartwaoters, hartwaotertie, maagzuur Hij at in ’t land bonkies slik tege ’t hartwaoter Hij at op de akker kluitjes aarde tegen het maagzuur

hartzeer, harseer, zelfstandig naamwoord, [Nbl] hartzeer

hastum, hastum, tussenwerpsel, commando aan een hond Hastum! Pak hem!

Havelaar, Haovelaer, eigennaam, dialectuitdrukking voor de naam Havelaar

haver, haever, zelfstandig naamwoord, haevers, haevertie, haver Da’ paerd iste haever nie waerd

haverkaf, haeverkaf, zelfstandig naamwoord, haverkaf

haverstro, haeverstrôô, zelfstandig naamwoord, haverstro

hazenleger, haozeleger, zelfstandig naamwoord, haozelegers, haozelegertie, plaats waar de ploegvore niet goed of niet mooi aansluit Zie ook volle

hè, hé, tussenwerpsel, geliefd stopwoord in gesprekken Nou, hé, en toen, hé, gong ze naer d’n dokter, hé en die zee ‘Je mô meer juin ete’. Gek, hé? Nou, hè, en toen, hè, ging ze naar de dokter, hè, en die zei ‘Je moet meer uien eten’. Gek, hè?

hebben, hebbe, werkwoord, heb, had, gehad, hebben Hamme nou maor een bôôtjie dan waere me zôô over Hadden we nu maar een bootje dan waren we gauw aan de overkant Het hait er veul van weg dat Het lijkt er veel op dat Die hait ôk nie veul voor ’t gat te binge Die kan niet veel ondernemen Den oorlog het ôñs uitte crisis gehaold De oorlog heeft ons uit de crisis gehaald Hemme dat woord al? Hebben we dat woord al? We hebben ‘m al jaere nie gezien We hebben hem al jaren niet gezien Wat hettie daerover gezaaid? Wat heeft hij daarover gezegd?; Veul van weg hebbe Erg lijken op ’t Heb t’r veul van weg damme weer meer motte gaon betaole Het lijkt er erg op dat we weer meer moeten gaan betalen; Wel hek van m’n leve! Wel heb ik van mijn leven! (uitroep van verbazing); Hij hè weer wat 1. Hij heeft weer wat (gezegd van iemand die steeds iets naar voren wil brengen) 2. Hij heeft een (veelal ernstige) ziekte; Ik heb nog niks gehad Ik heb nog niets ontvangen

hebbes, hebbes, habbes, tussenwerpsel, ik heb je beet Hebbes! Daar heb ik je te pakken!; Da’s habbes [O] Ik heb tien euro gehad, da’s habbes! Ik heb tien euro gekregen, die is binnen!

hebbesen, habbeze, werkwoord, habbes, habbesde, gehabbesd, 1. [O] inhalig zijn Hij doch datter wat te habbeze viel Hij dacht dat er wat te halen viel 2. gulzig eten Zie grûîzeg

hechten, hichte, werkwoord, hicht, hichtte, gehicht, [O] 1. nasnikken Ze stong en uur laeter nog te hichte 2. hijgen, zwaar ademen Wat hebbie weer hard gelôôpe; je hicht azzun paerd Wat heb je weer hard gelopen; je hijgt als een paard Zie haole

heden, heede, uitdrukking, ’t Ister ôk maor êên van ‘geef ooñs heede ‘ Het is er ook maar één van ‘geef ons heden’ (gezegd van een arm persoon); heede m’n tijd! Heere m’n tijd! (bastaardvloek)

heel, hêêl, bijvoeglijk naamwoord, 1. heel, gesloten Z’is nogal hêêl, je wordt er nie veul wijzer Ze is nogal gesloten, je wordt er niet veel wijzer 2. erg lang ’t Is al een hêêlen hort geleeje dakkum voor ’t lest gezien heb Het is al een erg lange tijd geleden dat ik hem voor het laatst gezien heb 3. geheel Hêêl d’n dag deur De hele dag lang Hêêl de week drôôg brôôd De hele week droog brood 4. gerepareerd Zôô, je klomp is weer hêêl Zo, je klomp is weer gerepareerd 5. gehele, totale ’t Hêêle durp was uichelôôpe om dien êênen dronke vent te zien Het hele dorp was uitgelopen om die ene dronken kerel te zien; Zôô hêêl as blommepap Zichzelf niet blootgevend; Hij hettet goed voor mekaor, hêêl Pietertie Die Piet heeft het goed voor elkaar

heelhouden, hêêlhouwe, werkwoord, houw hêêl, hieuw hêêl, hêêlgehouwe, kleren verstellen, kleren in orde houden, verstelwerk Daerbij kom nog dasse van vijf man de boel mot hêêlhouwe Daar komt nog bij dat ze voor vijf man verstelwerk moet doen

heendraaien, heenedraoie, werkwoord, [Phk] doordraaien, rond maken Hout deur de rolle heenedraoie Hout door de rollen heendraaien (waardoor die rond gaat staan) In de hoepmakerij maakte men zo de banden die de duigen van tonnen en vaten bijeenhielden

heenkomen, heenkomme, werkwoord, kom heen, kwam heen, heengekomme, langskomen Ze mosse hier de weg heenkomme Ze moesten langs deze weg komen

heer, heur, zelfstandig naamwoord, heure, heurtie, 1. koppel of ploeg aardappelrooiers 2. stuk te delven aardappelland (werd onder de delversploegen verloot omdat het ene stuk bewerkelijker was dan het andere)

heerbeestje, heerebêêssie, zelfstandig naamwoord, heerebêêssies, lieveheersbeestje De miere melleke de bladluize, maor de lieveheersbêêssies vreete de bladluize op De mieren melken de bladluizen, maar de lieveheersbeestjes vreten de luizen op

heermoes, heeremoes, heringmoes, hermoes, zelfstandig naamwoord, heeremoeze, heringmoeze, hermoeze, heeremoessie, heringmoessie, hermoessie, [O] heermoes, akkerpaardenstaart (equisetum arvense) Ook heringmoes, hermoes

heerschap, heerschop, zelfstandig naamwoord, heerschoppe, heerschoppie, heerschap, manspersoon Het blijft een raor heerschop

heet, hêêt, bijvoeglijk naamwoord, heet ’t Was een drôôge hêête zummer, de mosse viele bekant uitte geut van de hette Het was een droge hete zomer, de mussen vielen bijna uit de dakgoot van de hitte Merrege weer hêêt Morgen weer heet (gezegde om tot uitdrukking te brengen dat men een opmerking van de gesprekspartner niet geloofwaardig vindt); Een hêêt hangijzer Een nijpend probleem

heethoofd, hêêthôôd, hêêthôôfd, zelfstandig naamwoord, hêêthôôde, hêêthôôfde, hêêthôôdtjie, hêêthôôfdie, heethoofd, opvliegende figuur Ook hêêthôôfd

heibaas, haaibaos, zelfstandig naamwoord, haaibaoze, haaibaosie, heiersvoorman

heiden, haaiden, zelfstandig naamwoord, haaidene, ongelovige, persoon zonder kerkgenootschap

heien, haaie, werkwoord, haai, haaide, gehaaid, heien

heier, haaier, zelfstandig naamwoord, haaiers, haaiertie, heier

heiersvers, haaiersvers, zelfstandig naamwoord, haaiersverze, haaiersversie, heiersliedje, speciaal telliedje bij het vroegere handheien: Ik bin de dochter van de haaibaos, ik draeg schoene met hôôge hakke, etc.

heiig, haaieg, bijvoeglijk naamwoord, [O] heiïg, met damp beladen De lucht is haaieg v’nochend De lucht is heiig van morgen Zie ook dêêmsteg

heiligedag, haailegendag, zelfstandig naamwoord, haailegendaege, haailegendaechie, slecht geverfd oppervlak ’t Is een slechte schilder, z’n werrek zit vol met haailegedaege Hij is een slechte schilder, zijn werk zit vol slecht geverfde stukken

heilmoedernakend, haailmoedernaokend, bijwoord, [O, Gwd] moederziel alleen Ik stong om kwart over zeevene nog haailmoedernaokend opten dijk te wachte Ik stond om kwart over zeven nog moederziel alleen op de dijk te wachten

heim, ’t haaim, zelfstandig naamwoord, heimwee ’t Haaim hebbe Heimwee hebben

heimelijk, haaimelek, bijwoord, [O] heimelijk, aardig wat Hij heb haaimelek wat cente Hij heeft aardig wat geld (als dat niet te verwachten is)

hein, haain, uitdrukking, Dat hou gêên haain Dat houdt geen stand

Heinenoord, Haainenoord, eigennaam, Heinenoord Zie ook Noord, de

heinhouden, haainhouwe, werkwoord, houw hain, hieuw hain, haingehouwe, [Nbl] voortbestaan, voortduren Dat ken gêên haainhouwe Dat kan niet voortduren

heining, haaining, zelfstandig naamwoord, haaininge, haainingkie, heining

heisa, heesa!, tussenwerpsel, [sGr] de roep van de aanzegger die huis aan huis een overlijden kwam mededelen (de normale roep was ’vollek!’)

hek, hekke, zelfstandig naamwoord, hekkes, hekkeñtjie, landhek De leste gek die sluit ’t hek De leste man zettut hekke an; De leste gek, die sluit het hek, de leste man zettet hekke an, de leste koe doetet hekke toe Gezegd tegen de laatste, die door een (land)hek gaat Zie ook vierschêêshekke

hekkenspringertje, hekkespringertie, zelfstandig naamwoord, hekkespringerties, nietig kind, achterblijvertje

hel, ’t helle, zelfstandig naamwoord, talud, helling An ‘t helle van d’n dijk staon mooie blommechies te bloeie Op het talud van de dijk staan mooie bloempjes te bloeien

helder wat, helder-wat, bijwoord, heel wat, aardig wat Ik heb toch ôk helder-wat meegemaokt

helegaar, hêêlegaor, hillegaor, bijwoord, totaal, alles Je ken ’t hêêlegaor vamme kôôpe Je kunt alles van mij kopen Hij was hêêlegaor van streek Hij was totaal van streek Ook hêêmel, hêêlemael, hillegaor

helemaal, hêêlemael, hêêmel, bijwoord, helemaal, totaal Hij zat hêêlemael onder ’t kleef Hij zat helemaal onder het kleefkruid Ook hêêmel, hêêlegaor Zie ook kleef; helemaal, totaal Hij zeg dattie hêêmel kepot is en das hêêmel nie waer Hij zegt dat hij totaal kapot is en dat is beslist niet waar

helendeel, hêêlendêêl, zelfstandig naamwoord, de hele boel Ik hetter toen een hêêlendêêl opgekocht Ik heb er toen een heleboel opgekocht

Hellevoet, Hellevoet, eigennaam, dialectuitdrukking voor Hellevoetsluis

helpen, hellepe, werkwoord, hellep, hielep, gehollepe, 1. opereren Hij is venochend om tien uur gehollepe Hij is vanmorgen om tien uur geopereerd 2. castreren van honden en katten Oñze kater is gehollepe Onze kater is gecastreerd Zie ook lubbe, snije

hem, hem, hum, bezittelijk voornaamwoord, zijn Dat is hem broer z’n fiets, die andere fiets is van zijn Dat is de fiets van zijn broer, die andere fiets is van hem Ook hum; Hum moeder zee het zellef Zijn moeder zei het zelf Zie ook zijn

hem, hum, persoonlijk voornaamwoord, hem Daer hebbie hum ôk! Hij doet ook een duit in het zakje! Zie hem

hemdrok, hemstrok, zelfstandig naamwoord, hemstrokke, hemstrokkie, hemdrok (onderkleding die over het hemd werd gedragen)

Hemelvaartsdag, Heemelsverdag, eigennaam, Hemelvaartsdag

hemelvuur, heemelvier, zelfstandig naamwoord, [veroud] bliksem De schuur was getroffe deur ’t heemelvier De schuur was door de bliksem getroffen

hempje, hempie, hemmechie, zelfstandig naamwoord, hempies, hemmechies, hemdje Ook hemmechie; hempie raok m’n gatjie niet Hemmetje, raak mijn gatje niet (gezegd van een verwaand meisje: Kom me niet te na, ik stel heel wat voor)

Hendrik, Haain, eigennaam, Hein, Hendrik

Hendrikje, Haaindersie, eigennaam, Hendriksje

hengsel, hengel, zelfstandig naamwoord, hengels, hengeltie, [O] hengsel D’r zit gêên hengel an dien emmer Er zit geen hengsel aan die emmer

hengst, haaiñst, haiñst, heiñst, hingst, hengst, zelfstandig naamwoord, haaiñste, heiñste, hingste, hengste, haaiñstsie, heiñstie, hingstsie, hengst Hengsten die voor de fok waren afgekeurd werden verkocht om in de stad sleperswagens te trekken Ook haiñst, heiñst, hingst; Zôô zuur azzen haaiñst In deze uitdrukking is haaiñst een hengst. De uitdrukking is ook van toepassing op kwaadaardige personen; haiñst [O] hengst Zie haaiñst Ook heiñst, hingst; Zôô zuur as een haiñst [O] buitengewoon zuur; hingst dekhengst; hengst [O, Barg] klap, drijver, slag Ik kreeg een hengst voor m’n harses Ik kreeg een klap voor mijn kop

henne-henne, henne-henne, uitdrukking, [O] net aan, op het kantje af, krap aan ’t Was henne-henne of ik de bôôt nog kon haole Het was krap aan of ik de boot nog kon halen

herberg, harrebarg, herreberreg, zelfstandig naamwoord, harrebarge, harrebarchie, [sGr] herberg, café, kroeg Hij zit elken zondag in de harrebarg

herenwatergang, heerewaotergang, zelfstandig naamwoord, heerewaotergange, heerewaotergangchie, waterloop in een ambacht waarover de heer de rechten (tol, tienden) en plichten (bewatering, ontwatering) had ’t Was een heerewaotergang, dan mozzie alles neeme Het was een waterloop met heerlijke rechten en plichten, waarvan je bij pacht alle rechten en plichten moest overnemen

herfst, herrest, herwst, zelfstandig naamwoord, herreste, herwste, herfst, najaar Ook harrest; Een mooien herrest is eeve veul waerd azzen mooie zummer Als je op oudere leeftijd nog goed gezond bent is dat even veel waard als wanneer je tijdens je werkzame leven goed verdiend hebt

herfstkat, herrestkat, zelfstandig naamwoord, herrestkatte, herrestkatjie, kat die in de herfst geboren is (is minder sterk dan een lentekat)

herfsttijd, herrestije, bijwoord, in de herfsttijd, in het najaar

herik, harek, herrek, zelfstandig naamwoord, herik (onkruid) D’r stong veul harek an de slôôskant Er stond veel herik aan de slootkant; herrek [O] herik, kruisbloemig onkruid (sinapis arvensis); herrek (herik) is een boer z’n werrek, ôôt (wilde haver) is een boer z’n dôôd Gewoon onkruid hoort bij het boeren, maar sommige soorten zijn niet te bedwingen

Herman, Herreme, eigennaam, dialectuitspraak voor Herman

hersenen, harses, zelfstandig naamwoord, harsesse, harsessie, hersens, hoofd Hij kreeg me daer een hengst voor z’n harses! Hij kreeg toch een dreun voor zijn kop!; Hebbie je harses op ’t besteebord laete legge? Heb je je verstand verloren?

hersengymnastiek, harsesgimmestiek, zelfstandig naamwoord, hersengymnastiek (radiospel) Vroeger deeje ze op de radio harsesgimmestiek, maor tegewoordeg worrie misselek van de flauwe spellechies op de TV

hersenschudding, harseschudding, zelfstandig naamwoord, harseschuddinge, harseschuddingkie, hersenschudding

Herweijer, Herrewaaier, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Herweijer

hessig, hessig, bijvoeglijk naamwoord, luchtig gekleed voor de tijd van het jaar

heten, hêête, werkwoord, hêêt, hêêtte/hiettende, gehêête/gehiete, heten, ontkennen Ik zee dattie dronke was geweest, maor hij hêêtte het te liege Ik zei dat hij dronken was geweest, maar hij ontkende het; Hij hêêten ’t te liege Hij ontkende het, maar daar werd aan getwijfeld

heterdefleter, fleeter, uitdrukking, Van heter tot fleeter Kort en klein [O] D’n bliksem hettien bôôm van heeter tot fleeter geslooge De bliksem heeft die boom kort en klein geslagen

heterdefleter, heeter, uitdrukking, Van heeter tot fleeter [O] aan gruzelementen, kapot Den bliksem hait dien bôôm van heeter tot fleeter geslooge De bliksem heeft die boom aan gruzelementen geslagen

heui, heui, tussenwerpsel, [sGr, veroud] algemene groet van eenvoudige, gemoedelijke personen Soches zegge ze ‘morrie’ en azzie weggaot ‘gendag hoor’, maoar azzie mekaor tegekomp is ‘t ‘heui’ ’s Morgens zegt men ‘morrie’ en als je weggaat ‘gendag hoor’, maar als je elkaar tegenkomt is het ‘heui’

heul, heul, zelfstandig naamwoord, heule, heultie, gemetselde brug over sloot of vliet Femilie van de stêêne heul Heel verre familie

heumig, hummeg, hummes, bijvoeglijk naamwoord, [O] vuns, muf Dat heb een hummege smaek Dat smaakt muf Ook hummes

heus, heuze, zelfstandig naamwoord, 1. losgeraakt ijs dat met de stroom meegaat 2. grondijs dat naar boven komt 3. rijp aan bomen

heusijs, heusijs, zelfstandig naamwoord, [O] grondijs

heusje, heusie, uitdrukking, Speule om ‘t heusie Spelen waarbij de inzet door de winnaar wordt behouden Ook houweles

heuzen, heuze, werkwoord, heus, heusde, geheusd, [O] hard vriezen bij mist

hiel, hiele, uitdrukking, Ze laetet niet an der hiele drôôge Ze onderneemt snel actie

hierendaar, hierendaer, zelfstandig naamwoord, hierendaers, hierendaertie, lichaam Ik heb ‘m op z’n hierendaer gesloge tottie bont en blauw zag Ik heb hem op zijn lijf geslagen to hij bont en blauw zag Ook hierengunter

hierenginder, hierengunter, zelfstandig naamwoord, hierengunters, hierenguntertie, 1. lichaam Ik pakten ‘m bij z’n hierengunter Ik pakte hem bij zijn kladden Zie hierendaer 2. krachtterm Bel hierengunter, azzie nou nie maokt dajje wegkomt dan zekkie grijpe! Verdorie nogantoe, als je nu niet maakt dat je wegkomt, dan zal ik je grijpen!

hiernaar, hierne, bijwoord, hierheen, hier naar toe Nêê, niet naer daerne, maor een bietjie naer hierne Nee, niet daarheen, maar een beetje hierheen Zie ook daerne

hierom, hierom, tussenwerpsel, commando aan lijnpaard Zie ook bij-om, bij-op

hierop, hierop, tussenwerpsel, commando aan lijnpaard Ook ho-bij

hiesje, hiesie, zelfstandig naamwoord, hiesies, meevaller, buitenkansje Zie happie

higgendewig, higgendewig, uitdrukking, ’k Zellet higgendewig motte doen Ik zal het snel tussendoor moeten doen, want ik heb weinig of geen tijd

hijsbakken, hijsebakke, werkwoord, hijsebak, hijsebakte, gehijsebakt, gezamenlijk trekken o.i.d. Kom op, manne, hijsebakke met z’n alle! Kom op, mensen, trekken met z’n allen!

hijsen, hijse, werkwoord, hijs, hees, geheese, [Nbl] hijsen, redden Zôô hard astie hijse kon Zo hard als hij het verwerken kon Dat hijs ik niet hoor! Dat red ik niet hoor! (Tegenwoordig zegt men ’dat trek ik niet’)

hilt, heelt, zelfstandig naamwoord, heelte, heeltie, 1. handvat van schop, spa of riek Den heelt zit dwars opte steel, bij een hááñsvat leg tat anders Het handvat van een schop zit dwars op de steel, bij een handvat ligt dat anders 2. heft van een mes

hiltik, hilk, hillek, zelfstandig naamwoord, hilke, hilleke, hilkie, hillekie, [O] bikkel Ook hillek

hiltiken, hilleke, werkwoord, hillek, hillekte, gehillekt, [O] hiltiken, bikkelen (spelen met bikkels)

hinken, hinkt, uitdrukking, ’t Eêne hinkt en ’t andere stinkt Spottend gezegd van een gemengd boerenbedrijf

hitserig, hitsereg, bijvoeglijk naamwoord, hitsig, wulps

Hitsert, d’n Hissert, d’n Histert, eigennaam, de Hitsert, oude naam voor Zuid-Beijerland (naar de naam van een vroegere kleiplaat) Ook Histert

hitte, hette, zelfstandig naamwoord, hettes, hitte, warmte Met zôô’n hette ken d’r nie gewerrekt worre Met zulk een hitte kan er niet gewerkt worden

hitten, hitte, werkwoord, hit, hittende, gehit, [O, Eng to hit] schatten ’t Is precies de wicht; dat hebbie aerdeg gehit Het is precies het gewicht; dat heb je aardig geschat

hobbel, hobbel, uitdrukking, Ze staon in d’n hobbel Ze hebben veel haast

hobij, ho-bij, tussenwerpsel, commando aan lijnpaard Zie ook bij-op, bij-om

hoe een, hoen, vragend voornaamwoord, wat voor een? Hoen auto was dat dan? Wat voor een auto was dat dan? (letterlijk: hoe een)

hoed, hoed, zelfstandig naamwoord, hoeje, hoetjie, [O, veroud] inhoudsmaat voor kolen (18 mud), graan, kalk

hoef, houve, zelfstandig naamwoord, hoefblad D’r sting zôôveul houve in de errepels datter gêên deurkomme an was Er stond zoveel hoefblad in de aardappelen dat er geen doorkomen aan was

hoefstal, ôôsstal, zelfstandig naamwoord, ôôsstalle, ôôsstallechie, [O] hoefstal

hoek, hoekie, zelfstandig naamwoord, hoekies, klein perceel tuingrond Hij had een hoekie land om voor z’n aaige groentes te verbouwe Hij had een stukje tuingrond om voor zichzelf groente te kweken

hoekbank, hoe-bank, hoefbank, zelfstandig naamwoord, hoe-banke, hoefbanke, hoe-bankie, hoefbankie, [O] winkeltoonbank

hoekbord, hoekborrechie, zelfstandig naamwoord, hoekborrechies, hoekbordje

hoeken, hoeke, werkwoord, hoek, hoekte, gehoekt, schoven hooi of stro aan elkaar doorgeven met behulp van de hooivork (op het land om de oogst op de wagen te laden en in de schuur bij het uitladen van de wagen voor de opslag van de schoven)

hoeker, hoeker, zelfstandig naamwoord, hoekers, hoekertie, iemand die de schoven met de hooivork opsteekt Zie ook anhoeker

hoekgat, hoekgat, zelfstandig naamwoord, hoekgaete, hoekgaetjie, aanhoekgat (uitsparing in een tas stro of hooi, waarin degene stond die de beneden opgestoken pluk overnam om door te geven naar de bovenste man; in een schuur of in een schelf gebruikte men een kaak, een plankier waarop de doorgever stond)

Hoeksche Waard, Hoeksche Waerd, eigennaam, dialectuitspraak voor Hoeksche Waard

Hoekschewaardje, ’t Hoekschewaertie, zelfstandig naamwoord, [veroud] Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard en IJselmonde

hoekvork, hoekvurrekie, zelfstandig naamwoord, hoekvurrekies, korte hooivork voor het opsteken van schoven; ’t Regent hoekvurrekies Het regent pijpestelen, het regent ouwe wijven

hoelijk, hoeleke, vragend voornaamwoord, welke Hoeleke blomme hebbie voor ’t raomt staon? Welke bloemen heb jij voor het raam staan?

hoeneer, hoeneer, vragend voornaamwoord, wanneer Hoeneer en op wafferen dag mottet beure? Wanneer en op welke dag moet het gebeuren?

hoepmakerij, hoepmakerij, zelfstandig naamwoord, hoepmakerije, hoepmakerijtjie, tonnenmakerij (werkplaats waarin houten tonnen gemaakt worden, waarbij de duigen bijeengehouden worden door houten of metalen tonnenbanden)

hoepmakersbank, hoepmakersbank, zelfstandig naamwoord, hoepmakersbanke, hoepmakersbankie, werkbank in de hoepmakerij

hoepmakersmachine, hoepmakersmesien, zelfstandig naamwoord, hoepmakersmesienes, hoepmakersmesientjie, machine in de hoepmakerij

hoerenbed, hoerebed, zelfstandig naamwoord, hoerebedde, hoerebedtjie, geplette plek in het koren

hoerenjakker, hoerejakker, zelfstandig naamwoord, hoerejakkers, hoerejakkertie, [O] hoerenloper, prostituant

hoerenjong, hoerejong, zelfstandig naamwoord, hoerejonge, hoerejoñchie, vakterm van heiers: opzetstuk voor het naheien van palen die onder water komen te staan

hoeveel, hoevel, telwoord, hoeveel

hoeven, hoeve, werkwoord, hoef, hief, gehoeve, hoeven Hij hief gêênêêñs een twêêde porsie Hij hoefde niet eens een tweede portie Ze hieve d’r nie meer an te pas te komme Zij hoefden er niet meer aan te pas te komen

hofjeskadee, hoffieskedar, zelfstandig naamwoord, [Gsw] slons Dat onte meñs is een echte hoffieskedar Die onnette vrouw is een echte slons

hogerop, hôôgerop, bijwoord, hogerop (in beroep gaan) Ze zoeke ’t hôôgerop; ze gooie ’t voor Dordt Ze gaan in beroep en brengen het voor de Dordtse arrondissementsrechtbank

hogezijden, hôôgezije, zelfstandig naamwoord, hôôgezijen, hoge zijden pet uit de klederdrachttijd In 1950 waere d’r nog drie op durrep die d’n hôôgezije drooge In 1950 waren er nog drie op het dorp die een ‘hoge zijden pet’ droegen (laag cylindervormig hoofddeksel, behorend bij de klederdracht)

hok, hok, uitdrukking, ’t hok ruim hebbe Er is niemand die je hindert; je hebt de ruimte

hok, hok, zelfstandig naamwoord, hokke, hokkie, bos of dubbele kegel geroot vlas Ook hokkeschudde, hokkebinge

hokkeling, hokkeling, zelfstandig naamwoord, hokkelingers, hokkeliñchie, kalf De hokkelingers lôôpe nog te waaie De éénjarige kalveren lopen nog in de wei

hokkelingshuishouden, hokkelingershuishouwe, zelfstandig naamwoord, hokkelingershuishouwes, hokkelingershuishouweñtjie, ongeregeld huishouden (huishouden van Jan Steen) D’r is nooit niemand op eetestijd thuis, wat is dat voor een hokkelingershuishouwe Er is nooit iemand op etenstijd thuis, wat is dat voor een huishouden van Jan Steen

hokkemokken, hokkemokke, werkwoord, hokkemok, mokkemokte, gehokkemokt, [O] 1. met velen samenwonen in een (te) kleine ruimte ’t Is daer zôô’n rommeltie, ’k glôôf dasse d’r metter tiene in êên vertrekkie hokkemokke Het is daar zo’n rommeltje, ik geloof dat ze met hun tienen in één vertrekje samenwonen 2. ongetrouwd samenwonen Zie hokke

hokken, hokke, werkwoord, hok, hokte, gehokt, ongehuwd samenwonen (concubinaat) In Dordt was het ‘kokkebijne’, in Rotterdam ‘knijne’ of ‘knijnehokke’ (afleidingen van concubine) Ook hokkemokke

hokkenbinden, hokkebinge, werkwoord, geroot vlas op dubbele kegels zetten Zie hokke

hokkenschudden, hokkeschudde, werkwoord, geroot vlas op dubbele kegels zetten Zie hokke

hol, hooloo, zelfstandig naamwoord, hooloos, hoolootjie, verdiepte ingang bij dijkhuizen ten gevolge van dijkophoging

holbollig, hollebolleg, bijvoeglijk naamwoord, [O] hobbelig, ongelijk Een hollebollege weg

holderdebolder, holderdebolder, bijvoeglijk naamwoord, plotseling Ook hôôd-over-bol

holdert, holdertie, zelfstandig naamwoord, holderties, [Zbl] vroegertje, meevaller bij het werk

hollewaai, hollewaoi, zelfstandig naamwoord, hollewaoie, hollewaoichie, flapuit Een hollewaoi is gêên ont mens, ôk gêên oñfesoeñdeleke, maor meer een ruizeluite Een hollewaai is geen vuile en ook geen onfatsoendelijke vrouw maar meer een flapuit

hollige, hollege, uitdrukking, Int hollege In ‘t holst Int hollege van de nacht mostie d’r uit

hond, hond, uitdrukking, As haer opten hond Zeer dicht opeen (bijv. gewas, koren); De hand annen hond houwe Een hond steeds aandacht geven

hond, hond, zelfstandig naamwoord, honde, [O, veroud] landmaat, 100 vierkante roe (deze vroegere aanduiding is bewaard gebleven in sommige benamingen van stukken land, zoals d’n elfhond, vermeld in een advertentie in het Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard van 19 juni 1895)

hondenkul, hondekullechie, uitdrukking, Alles blink azzen hondekullechie in de maoneschijn Alles blinkt, zo schoon is het

hondenslager, hondeslaeger, zelfstandig naamwoord, hondeslaegers, hondeslaegertie, [O] onderkoster (ordebewaarder in een kerk, die ook loslopende honden uit de kerk joeg of zelfs doodde)

honderd, honderd, uitdrukking, Onder ‘t honderd lôôpe Opgaan in de massa De koeie liepe onder ’t honderd met andere koeie in de waai van de buure De koeien gingen in de wei van de buren op in de groep van de andere koeien

honderdtien, honderdentien, uitdrukking, Hij ken praote teege honderdentien op Hij kan praten als Brugman Hij ken werreke teege honderdentien op Hij kan veel werk verstouwen

hondsdagen, hoñsdaege, zelfstandig naamwoord, hondsdagen (19 juli-18 augustus) Mette hoñsdaege isset bederfelek weer Met de hondsdagen is het bederfbevorderend weer

hongerput, hongerpit, zelfstandig naamwoord, [Str] woonwijk met stille armoede In d’n hongerpit eete ze van erremoe drôôg brôôd met mes en vurrek In de woonwijk met stille armoede eten ze van armoede droog brood met mes en vork

honing, heuning, zelfstandig naamwoord, honing

honingdauw, heuningdauw, zelfstandig naamwoord, 1. honingdauw, bruine schimmel op bonen 2. honingdauw, kleverige door bladluizen afgescheiden stof op grasachtige planten

hoofd, hôôd, hôôfd, zelfstandig naamwoord, hôôdje, hôôfde, hôôdtjie, hôôffie, hoofd Leen had zôô’n pijn in z’n hôôd datt’n hêêlen dijk zeer dee’, maor hij hattet dan ôk erreg Leen had zo’n pijn in zijn hoofd dat de hele dijk pijn deed, maar hij had het dan ook erg; hoofd Daddik hôôfd van ‘t gezin zou weeze stong allêên maor op m’n stamkaort Dat ik hoofd van het gezin zou zijn stond alleen maar op mijn stamkaart (in WO II); hôôd over bol wat doen Plotseling en overhaast iets doen; hôôd over staert wat doen Plotseling en overhaast iets doen; Daer staod een hôôd op Hij is een stijfkop; Dat is een werrekie medden hôôd en zonder hôôd Werk waarbij de kwaliteit niet zo belangrijk is; Een tor heddôk een hôôd Gezegd van een kind dat veel praatjes heeft; Gêên haer op m’n hôôd datter over denkt In geen geval; Heulie hebbe ôk een hôôd waermee ze leve Die zijn nogal verwaand; Hij hè meer añ z’n hôôd as rechtuit Doordat hij het zo druk heeft, is hij wel eens vergeetachtig; Hij hedden hôôd waerof dattie naer leeft Hij doet geen buitensporige dingen; Russie hôôd een bietjie! Rustig aan, bedaar wat! (letterlijk: Rust je hoofd een beetje!); Wat hebbie d’r voor in je hôôd? Welke prijs wil je er voor hebben?

hoofdbreken, hôôdbrekes, zelfstandig naamwoord, kopzorgen, hoofdbrekens

hoofdeinde, hôôd-end, hôôfdenend, zelfstandig naamwoord, hôôd-ende, hôôfdenendes, hôôd-entjie, hôôfdenentjie, hoofdeinde (bijv. van een bed); hoofdeind van bed (in tegenstelling tot het voetenend) Zie ook voetenend

hoofdkaas, hôôfdkaes, zelfstandig naamwoord, hôôfdkaeze, hôôfdkaesie, zure zult Zie haksel

hoofdpeluw, hôôfdpeul, hôôdpeul, hôôpeul, zelfstandig naamwoord, hôôfdpeule, hôôdpeule, hôôpeule, hôôfdpeultie, hôôdpeultie, hôôpeultie, peluw In de besstee lag an ’t hôôfdenend een hôôfdpeul en daerop lagge de kusses In de bedstee lag aan het hoofdeind een hoofdpeluw en daarop lagen de kussens Ook hôôdpeul, hôôpeul

hoofdstel, hôôfstel, hôôfdstel, zelfstandig naamwoord, hôôfstelle, hôôfdstelle, hôôfstellechie, hôôfdstellechie, hoofdstel

hoofdstoof, hôôfstoof, zelfstandig naamwoord, hôôfstove, hôôfstooffie, [O] knotwilg Ook hooistoof

hoog, hôôg, bijvoeglijk naamwoord, 1. hoog We zitte hier hôôg en drôôg 2. noordelijk De wind is hôôg Er staat een noordenwind; hôôger, D’n dorssen dom is hôôger hoor! Verwijt aan iemand die op andermans tenen staat; ; hôôge wind, [meervoud] hôôge winde, [verkleinvorm] hôôge windjie, noordenwind De wind is omhôôg, ’t is een hôôge wind De wind is Noord, het is een noordenwind

Hoogenboezem, Hôôgenboezem, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Hoogenboezem

Hoogenboom, Hôôgenbôôm, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Hoogenboom

Hoogendoorn, Hôogendooren, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Hoogendoorn

Hoogerwerf, Hôôgerwurf, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Hoogerwerf

Hooghart, Hôôghart, eigennaam, dialectuitdrukking voor de naam Hooghart

hoogoud, hôôgoud, bijvoeglijk naamwoord, erg oud, bejaard

hoogstnodig, hôôgstnôôdeg, bijvoeglijk naamwoord, hoogstnodig

hoogte, hôôchie, zelfstandig naamwoord, hôôchies, heuveltje, verhoging in het land

hooguit, hôôguit, bijwoord, hooguit, ten hoogste

Hoogvliet, Hôôgvliet, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Hoogvliet

hoogwatersloot, hôôgwaterslôôt, zelfstandig naamwoord, hôôgwaterslôôte, hôôgwaterslôôtjie, [Phk] tijsloot, sloot met eb en vloed Vroeger konne me nog zwemme in d’n hôôgwaterslôôt Vroeger konden we nog zwemmen in de tijsloot

hooibier, hooibier, zelfstandig naamwoord, hooibiere, hooibiertie, licht alcoholisch donker bier van brouwerij De Bel Bij ’t menne lag ter altijd een kinnechie hooibier in de grip Bij het opladen van het graan lag er altijd een half vat hooibier (39 liter) in de greppel

hooidelf, hôôdelf, hooidelf, hooidellef, zelfstandig naamwoord, hôôdelve, hooidelve, hooidelleve, hôôdelfie, hooidelfie, hooidellefie, bruggenhoofd of slootvernauwing voor tijdelijke (men)brug; het aarden bruggenhoofd waarop de balken (ballekers) voor de menbrug komen te liggen Ook hooidellef

hooien, hooie, werkwoord, hooi, hooide, gehooid, [O] hooien Die gorze worre mêêstal ellek jaer gehooid Die gorzen worden meestal jaarlijks gehooid Je hoef je niessôô te haeste, je mô nie gaon hooie Je hoeft je niet zo te haasten, je hoeft niet te gaan hooien; ’t Is gêên hooie Doe eens rustig aan

hooiluis, hooiluize, zelfstandig naamwoord, graszaad dat op de hooizolder achterbleef

hooimat, hooimat, zelfstandig naamwoord, hooimatte, hooimatjie, hooiweide (weiland bestemd voor het kweken van hooi) Omdatter te waaineg gras was mosse de bêêste in d’n hooimat Omdat er te weinig gras was moesten de koeien naar de hooiweide

hooistoof, hooistoof, zelfstandig naamwoord, hooistoove, hooistoofie, knotwilg Vroeger wiere de hooistoove om de vier jaer gekapt voor paole en sliete, de rest was voor takkebosse Vroeger werden de knotwilgen om de vier jaar geknot voor palen en dikke takken, de rest was bestemd voor takkenbossen Zie hôôfstoof Zie ook kopstoof

hooksie, hooksie, uitdrukking, Zôô zwart as hooksie Erg vuil (Hooksie was het vuil bij het erwten dorsen)

hoop, hôôp, zelfstandig naamwoord, hôôpe, hôôpie, 1. grote hoeveelheid ’t Is toch een hôôp geld voor zôô’n klaain hôôpie blommegrond Het is toch veel geld voor zo’n klein bergje bloemaarde Zie ook veul, dot 2. schoof (rechtop gezette bossen koren of vlas) 3. hoop, aardappelkuil Ik heb van ‘t jaer de errepels an d’n hôôp verkocht Ik heb dit jaar de aardappelen in de kuil verkocht Zie ook pit; D’n duvel schijt altijd op êênen hôôp Gewin valt altijd toe aan iemand die het niet nodig heeft; Das hôôp en al Dat is alles, meer is er niet; Hij leef van d’n grôôten hôôp Hij is verkwistend

hoornzeel, hoornzêêl, zelfstandig naamwoord, hoornzêêle, hoornzêêltie, koptouw voor rund

hoosbak, oñsbak, oorsbak, ôôsbak, zelfstandig naamwoord, oñsbakke, oorsbakke, ôôsbakke, oñsbakkie, oorsbakkie, ôôsbakkie, hoosbak (houten bak om water mee uit de sloot of uit een boot te hozen, of om de sloot droog te zetten voor het sloten en vlasroten; ook gezegd van een overvolle kop koffie) Ook ôôsbak [O], oorsbak

hopen, hôôpe, werkwoord, hôôp, hôôpte, gehôôpt, schoven op hopen zetten

hor, hor, uitdrukking, Zôô drôôg azzun hor [O] Kurkdroog, erg droog

horentoren, horentoren, zelfstandig naamwoord, horentorens, horentorenjie, [O] wesp; Ik worter horentoren van Ik word er gek van

horloge, hurlozie, gelozie, zelfstandig naamwoord, hurlozies, gelozies, hurlozietjie, horloge; gelozie [Phk]

horrel, horrel, zelfstandig naamwoord, horrels, horreltie, bevlieging Dan hesse weer zôô’n horrel dasse hêêl d’n tijd op hôôge hakke wil lôôpe Dan heeft ze weer zo’n bevlieging dat ze steeds op hoge hakken wil lopen

Horrenkijkers, Horrekijker, eigennaam, bijnaam voor de inwoner van Mijnsheerenland

hort, hort, zelfstandig naamwoord, horte, hortie, [O] poos, tijdspanne Blijf nog een hortie Blijf nog een poosje; Werreke met horte en stôôte Niet regelmatig werken, met onderbrekingen; ’t Is al een hortie in de meule Het gerucht gaat al langer, er wordt al aan gewerkt

hort, hurt, tussenwerpsel, vooruit Hurt, opschiete Vooruit, opschieten Zie ook vurt

hosklos, hosklos, zelfstandig naamwoord, hosklosse, hosklossie, [O] lomp, onbehouwen persoon

hosklos, hosklos, bijwoord, [O] sloffend Hij lôôp altijd hosklos, zonder z’n bêêne op te lichte Hij loopt altijd sloffend, zonder zijn benen op te lichten

hotemetoot, hotepetoot, zelfstandig naamwoord, hotepetoote, hotepetootjie, hotemetoot, iemand met hoge positie, hoge ome

hotteren, huttere, werkwoord, hutter, hutterde, gehutterd, [O] lukken; ’t Zel zeker nog wel huttere Het zal zeker nog wel lukken

houdding, houwding, zelfstandig naamwoord, houwdinge, houwdingchie, winkeldochter, blok aan het been (voorwerp of persoon waar je nooit meer van afkomt) Ze blijve mettien onnôôzele jonge d’r leve lang zitte; ’t is een houwding Ze blijven met die gehandicapte jongen hun hele leven lang zitten; hij is een blok aan het been Ook houwstik

houden, houwe, werkwoord, houw, hieuw, gehouwe, 1. houden Ik hieuw d’r mee op omdasse d’r niet over ophieuwe Ik hield ermee op omdat ze er niet over ophielden; 2. laten Houw legge die boel Laat liggen die boel Alles houwe staon zôôas ‘t stong Alles laten staan zoals het stond 3. aanslaan, houden Den heiñst is al verschaaie keere bij de merrie geweest, maor ’t wil niet houwe De dekhengst is al meerdere keren bij de merrie geweest, maar het wil niet aanslaan; houwe zôô Akkoord, niet meer veranderen; Hij ister mee te houwe Hij doet iets graag. Omt houweles Om te behouden (bijv. winst in het spel) Ze waere an ’t ceñtjie steeke en speulde om ’t houweles Ze waren aan het centje steken en speelden om de winst; Ten houweles komme [O] Terecht komen, neerkomen Hij kwam weer op z’n bêêne ten houweles Hij kwam weer op zijn benen terecht

houden van, houwe van, werkwoord, hou van, hieuw van, van gehouwe, houden van Den êêne houw van de moeder, d’n andere van de dochter en sommegte houwe van allebaai De één houdt van de moeder, de ander van de dochter en sommigen houden van allebei

houdenis, houwenis, uitdrukking, Ten houwenis komme [O] Terecht komen, neerkomen Je weet nooit waer die ten houwenis komt Je weet nooit waar hij terecht komt Ook houwes

houdens, houwes, uitdrukking, Uit houwes [O] om te behouden (winst bij een spel; het tegengestelde van uit joks, om niets); Ten houwes komme [O] terecht komen Zie houwenis

houdstuk, houwstik, zelfstandig naamwoord, houwstikke, houwstikkie, winkeldochter, blok aan het been Zie houwding

houter, houters, zelfstandig naamwoord, houten latten en palen (geldt niet voor planken)

houtje, houtjie, zelfstandig naamwoord, houtjies, kleerhanger, knaapje Zie ook stokkie; ’t Is een slecht houtjie da’ van ’t legge breekt Met niets doen loop je geen risico (ook gezegd van langslapers); Ze is van ‘t houtjie Ze is gereformeerd

houw, houw, zelfstandig naamwoord, houwe, houwchie, hak met lange steel en breed blad De pee wier schôôn gehouwe meddun houw die deur de rije gehaold wier De bieten werden gewied met een hak die tussen de rijen door getrokken werd

hozen, ôôze, werkwoord, ôôs, ôôsde, geôôsd, hozen, leegscheppen Metten ôôsbak kejje den bôôt ôôze Met de hoosbak kun je de boot leegscheppen

hucht, hucht, zelfstandig naamwoord, huchte, huchie, 1. [Mhk] weg die de dijk kruist 2. ruigte, struikgewas

huid, huie, zelfstandig naamwoord, huiden Izak Fontijn was een huiekôôper Izak Fontijn was een huidenkoopman

huifelen, huifele, werkwoord, huifel, huifelde, gehuifeld, [sGr] wapperen Leg niessôô mette deekes te huifele! Wapper niet zo met de dekens!

huik, huikie, zelfstandig naamwoord, huikies, overkapping (meestal van zeildoek) aan de voorzijde van een bootje De vissermanne en de biezesnijers sliepe vroeger onder ’t huikie De visser en de rietsnijders sliepen vroeger onder het overkappinkje

huil, hoil, zelfstandig naamwoord, hoile, hoiltie, [O] honk, vrijplaats voor het kinderspel Krijgertie speule zonder hoil Krijgertje spelen zonder honk

huis, d’n huis, zelfstandig naamwoord, kamer, voorkamer Kom effe in d’n huis dan kenne me ’t uitpraote Kom even in de (voor)kamer dan kunnen we het uitpraten; Over de huize Kapot, vernield Den hêêlen inventaris was deur d’n brand over de huize De hele inventaris was door de brand vernield Zie ook naer z’n grôôtjie

huishouden, huishouwe, uitdrukking, ’t Lijkent wel ‘t huishouwe van Jan Stêên Het lijkt wel het huishouden van Jan Steen (er wordt meestal een naam genoemd van een huishouden dat als niet al te netjes op het dorp te boek staat. Voorbeelden: een huishouwe van Keaas; een huishouwe van Annekoos)

huisje, huissie, zelfstandig naamwoord, huissies, 1. privaat buitenshuis, latrine Ze hadde ’t wurveltie op de deur van ’t huissie gedaen en ’t meñsie opgesloote Ze hadden het sluitklosje op de deur van het privaat gedaan en het oude vrouwtje opgesloten 2. [Phk] gebied rond de preekstoel

huisje-ruim-op, huissie-ruim-op, uitdrukking, Het wier huissie-ruim-op verkocht Men verkocht het van deur tot deur Ze hebbe hier an d’n dijk huissie-ruim-op de griep Ze hebben hier aan de dijk in elk huis griep

huisrat, huisrotjie, zelfstandig naamwoord, huisrotjies, iemand die altijd binnen zit, huismus

hullie, heulie, hullie, hunnie, persoonlijk voornaamwoord, zij, hen Bij heulie is niks te haole Bij hen is niets te halen Heulie zijn d’r gistere al geweest, ’t is nog femilie van heulie Zij zijn er gisteren al geweest, het is nog familie van hen Ook hullie; Hunnie zijn ant peedunne Zij zijn bezig bieten uit te dunnen

hulpzeel, hermzêêl, hellemsêêl, zelfstandig naamwoord, hermzêêle, hellemsêêle, hermzêêltie, hellemsêêltie, hulpzeel, draagband bij het kruien Zie helpzêêl; hellemsêêl [O] helpzeel, hennepzeel

hulpzeel, helpzêêl, zelfstandig naamwoord, helpzêêle, helpzêêltie, hulpzeel, draagband bij het kruien Het helpzêêl was een gevlochte draegriem of draegband, die gekruist over schoere en rug wier gebruikt aste vracht te zwaer was om mette hande te kruie De draagband was een gevlochten draagriem of draagband, die gekruist over schouders en rug werd gebruikt als de vracht te zwaar was om met de handen te kruien Ook hermzêêl

hurry-up, horrie-op, uitdrukking, [Eng hurry up] volop, ruimschoots Ze zijn horrie-op beezeg Ze zijn volop bezig

hus, hussie, zelfstandig naamwoord, hussies, hebben en houden, bezit Ze binne metter hêêle hussie mette noorderzon vertrokke Ze zijn met hun hele hebben en houden met de noorderzon vertrokken

husselen, hussele, werkwoord, hussel, husselde, gehusseld, 1. [O] door elkaar schudden, hutselen Mokkie is deur mekaor hussele? Zal ik je eens door elkaar schudden? 2. spel met het opgooien van centen; de munten die met kruis naar boven blijven liggen mag degene die opgooit houden

hutsekluts, husseklussie, zelfstandig naamwoord, husseklussies, rommelderij, van alles wat

hutspot, huspot, zelfstandig naamwoord, huspotte, huspotjie, Huspot is een prakkie van errepels, koekpee en juin Hutspot is een mengsel van fijngemaakte aardappels, winterwortelen en uien

hutte, hutte, uitdrukking, Ik heb m’n aaige uit de hutte gewerkt Ik heb me rot gewerkt; Uitte hutte trekke Uit zijn verband trekken; Uitte hutte waoie Kapot waaien Zie ook fesol

iedere duur, iederenduur, bijwoord, [O] telkens Wat zou die man toch iederenduur hier komme doen? Wat zou die man toch telkens hier komen doen?

iedereen, iederêên, onbepaald voornaamwoord, iedereen, allemaal

iep, ijp, zelfstandig naamwoord, ijpe, ijpie, iep Bij ôôñs opte wurref sting een ijp, maor die is gesturreve an de ijpeziekte Bij ons op het erf stond een iep, maar die is doodgegaan aan de iepenziekte

iepen, ijpe, bijvoeglijk naamwoord, iepen IJpe klompe Iepenhouten klompen

iepenboom, ijpenbôôm, zelfstandig naamwoord, ijpenbôômme, ijpenbôômpie, iep De ijpenbôôme laete vroeg d’r blaere valle De iepen laten vroeg hun bladeren vallen

iepenhout, ijpehout, zelfstandig naamwoord, iepenhout

iepenklomp, ijpeklomp, zelfstandig naamwoord, ijpeklompe, ijpeklompie, iepenhouten klompen Tegewoordeg binne de klompe mêêstal van willegehout, nie van ijpehout Tegenwoordig zijn de klompen meestal van wilgenhout, niet van iepenhut

ietsje, ietsie, zelfstandig naamwoord, ietsje, beetje, kleinigheid ’t Is een ietsie meer, zee de kaesboer

ietwat, ietewat, bijwoord, iets, beetje ’t Is ietewat te waainig Het is iets te weinig

ijdelheid, ijdelhaaid, zelfstandig naamwoord, ijdelheeje, ijdelhaaitjie, ijdelheid Zie ook grôôzeghaaid

ijk, ijk, uitdrukking, An d’n ijk zijn Te veel gedronken hebben D’r waere d’r opta fêêssie verschaaie behoorlek an d’n ijk Er waren op dat feestje verschillende lieden die behoorlijk veel gedronken hadden

ijken, ijke, werkwoord, ijk, ijkte, geijkt, ijken, evenwicht maken, tarreren

ijlen, iele, ijle, werkwoord, iel, ielde, geïeld / ijl, ijlde, geijld, ijlen, wartaal uitslaan Leg nie te iele Je moet geen wartaal uitslaan Ze lee te iele van de koors Ze sloeg wartaal uit van de koorts Ook ijle [O] ijlen Hij leg d’n hêêle nacht te ijle van de koors Zie iele

ijsbloem, ijsblom, zelfstandig naamwoord, ijsblomme, ijsblommechie, ijsbloem ’t Had knappies gevroore, de ijsblomme stonge op de raome Het heeft behoorlijk gevroren; de ijsbloemen stonden op de ruiten

ijselijk, ijselek, bijwoord, ijselijk

ijselijkheid, ijselekhaaid, zelfstandig naamwoord, ijselekheeje, ijselekhaaitjie, gruwelijkheid Het is een ijselekhaaid zôôas tie vloekt Het is een gruwelijkheid zoals hij vloekt

ijsjebeuken, ijsiebeuke, aaisiebeuke, werkwoord, beuk ijsie, beukte ijsie, ijsiegebeukt, gevaarlijk jongensspel, lopen over losliggende ijsschotsen of over het al gescheurde ijs; aaisiebeuke [Whw] beuk aaisie, beukte aaisie, aaisiegebeukt het door jongens kapot lopen van wrak ijs (in tegenstelling tot ijs en ijsbaan wordt bij dit jongensspel de ij een aai, ook bij aaisiepiepe, aaisietaaie) Ook aaisietaaie, aaisiepiepe Zie ook schossielôôpe, dokke, koeklôôpe, schossiewiebele

ijsjepiepen, aaisiepiepe, werkwoord, piep aaisie, piepte aaisie, aaisiegepiept, [Whw] Zie aaisiebeuke

ijsjetaaien, ijsietaoie, aaisietaaie, werkwoord, taoi ijsie, taoide ijsie, ijsiegetaoid, over gevaarlijk ijs lopen Zie ijsiebeuke; ijsietaoie [Whw] taai aaisie, taaide aaisie, aaisiegetaaid

ijskonijn, ijsknijn, zelfstandig naamwoord, ijsknijne, ijsknijntjie, ongevoelig, harteloos persoon Waddis die vent een ijsknijn! Wat is die man een harteloos persoon!

ijspijp, ijspijp, zelfstandig naamwoord, ijspijpe, ijspijpie, ijspegel

ijsschuit, ijsschoitjie, zelfstandig naamwoord, ijsschoitjies, [O] bak of schuit, met mast en zeil op een onderstel van schenen, om mee te ijszeilen

ijsselsteen, ijsselstêên, zelfstandig naamwoord, ijsselstêêne, ijsselstêêntjie, ijsselsteen, gele baksteen van klein formaat

ijzelplek, ijzelplak, zelfstandig naamwoord, ijzelplakke, ijzelplakkie, ijzelplek op de weg ’t Was glad op de weg van de ijzelplakke

ijzerdraad, ijzerdraed, zelfstandig naamwoord, ijzerdraeje, ijzerdraetjie, ijzerdraad

ijzerschaar, ijzerschaer, zelfstandig naamwoord, ijzerschaere, ijzerschaertie, ijzerschaar

ijzerwerf, ijzerwurref, zelfstandig naamwoord, ijzerwurreve, ijzerwurrefie, [Phk] scheepswerf Hij werrekt opten ijzerwurref

ijzerworm, ijzerwurrem, zelfstandig naamwoord, ijzerwurreme, ijzerwurrempie, door hak of schrepel beschadigde plant

ijzig, ijzegen aerepel, uitdrukking, Glazige aardappel Slechte aerepels van ’t jaer; veul ijzege en waaineg blom Slechte aardappels dit jaar; veel glazige en weinig kruim

immers, ommers, bijwoord, immers Da’s ommers altijd al zôô geweest

inbinden, inbinge, werkwoord, bing in, bong in, iñgebonge, inbinden

inbraak, imbraek, uitdrukking, Van imbraek hoor ie niet Afgunstige opmerking tegen iemand die bijv. iets nieuws heeft gekocht (men suggereerde dat het geld voor de aankoop wel van inbraak afkomstig zou zijn)

indampen, indempe, werkwoord, demp in, dempte in, ingedempt, invochten (van wasgoed)

indelen, indêêle, werkwoord, dêêl in, dêêlde in, iñgedêêld, indelen

indoeken, indoeke, werkwoord, [O] opdoeken, weggaan, je biezen pakken Je ken wel indoeke

inenen, in êêne, bijwoord, ineens, plotseling ’t Wier in êêne erreg misteg Het werd plotseling erg mistig

inenten, ininte, werkwoord, int in, inte in, ingeïnt, inenten

influenzaziekte, fleñzeziekte, zelfstandig naamwoord, [Hei] influenza, griep

ingemeen, iñgemêên, bijvoeglijk naamwoord, door en door gemeen

injassen, iñjasse, werkwoord, inslaan, indrijven, palen de grond inslaan

inkrijgen, iñgekrege hebbe, werkwoord, toegediend, ingegeven zijn Het kalf heb een medicijn ingekrege Men heeft het kalf een medicijn toegediend

inkt, int, zelfstandig naamwoord, [O] inkt

inleggen, iñlegge, werkwoord, leg in, lee in/laai in, iñgelege, inleggen

inrij, d’n iñrij, zelfstandig naamwoord, 1. hoofdingang van landbouwschuur 2. vrij schuurgedeelte achter de inrijdeuren

inschenken, iñschinke, werkwoord, schink in, schonk in, ingeschonke, inschenken Koffie iñschinke

inschudden, iñschudde, werkwoord, inschenken Hij zat d’n hêêlen zondag in de herreberg en liet z’n aaige geduureg iñschudde Hij zat de hele zondag in de kroeg en liet zich voortdurend inschenken

inslaan, iñslaon, werkwoord, slao in, sloog in, iñgesloge, inslaan

inslapen, iñslaepe, werkwoord, slaep in, sliep in, iñgeslaepe, inslapen

inspan, d’n iñspan, zelfstandig naamwoord, inventaris van startend boerenbedrijf

insteken, iñgestoke, bijvoeglijk naamwoord, gearmd Ze liepe ingestooke te hosse Ze liepen gearmd te dansen en te springen

interessant, interessant, bijvoeglijk naamwoord, [O] indringend, nieuwsgierig Ze is altijd zôô interessant, ze wil alles weete Ze is altijd zo nieuwsgierig, ze wil alles weten

inwonen, inweune, werkwoord, weun in, weunde in, ingeweund, inwonen (in gezinsverband) Z’is bij d’r zeun gaon inweune Ze is bij haar zoon gaan inwonen

inzeper, inzêêper, zelfstandig naamwoord, inzeper, hulp van de barbier Asse vroeger saeteres te scheere gonge had de barrebier êên of twêê vaste inzêêpers Als iedereen zich vroeger ’s zaterdags liet scheren had de barbier één of twee vaste inzeepknechtjes

Izaäk, IJzak, eigennaam, [veroud] Izak (vorm van de voornaam Izaäk)

ja het, jaot, tussenwerpsel, jazeker Jaot maaid, zôô ist al jaere Jazeker meid, zo is het al jaren

ja ik, janik, tussenwerpsel, welja (meestal bel janik) Welja Zie ook beljaot

jaar, jaer, zelfstandig naamwoord, jaere, jaertie, jaar

jaar, vandejaer, bijwoord, dit jaar Vandejaer issut deur de bank genoome best mooi weer Dit jaar is het over het algemeen toch wel mooi weer

jaarfeest, jaerfêêst, zelfstandig naamwoord, jaerfêêste, jaerfêêssie, jaarfeest, het jaarfeest nam in Protestant Christelijke kringen de plaats in van de wereldlijke ‘uitvoering’ waar toneelstuk werd vervangen door saomespraek Op het jaerfêêst van de gaaitefokverêêneging metten bijbel wier d’r voorgedrooge en een saomespraek gespeuld Tijdens het jaarfeest van de geitenfokvereniging met de bijbel werd er voorgedragen en een toneelstuk (samenspraak) opgevoerd

jaarling, jaerling, zelfstandig naamwoord, jaerlinge, éénjarig paard (voor rundvee: hokkeling of pink)

jacht, jachie, zelfstandig naamwoord, klein zeiljacht

jachtslachter, jachslachter, zelfstandig naamwoord, jachslachters, gelegenheidsslachter (geen slager), meestal waren jachtslachters rietdekkers of schoenmakers die in november de huisslacht verzorgden

jagen, gejooge, uitdrukking, Ze heñ alles d’r deur gejooge Ze hebben geen cent meer over

jagen, jaoge, werkwoord, jaog, joog, gejooge, 1. jagen (door een jager) 2. opjagen Ze jooge de bêêste de waai uit Ze joegen de koeien de wei uit

jak, jak met lang gat, zelfstandig naamwoord, jakke met lang gat, jakkie met lang gat, jak met afhangend schootje (uit de tijd van de klederdracht)

jakken, jakke, werkwoord, 1. jakkeren, woelen 2. achter de meisjes aanlopen

jakstaart, jakstaert, zelfstandig naamwoord, jakstaerte, onrustig kind, dier of vrouw dat te veel uitgaat Zit niet zôô te jakke <>Ze is een grôôte jakstaert, êên met de rit in d’r reet Doe eens niet zo ongedurig Ze is een grote uitgaander, iemand met de reis in haar kont Ook jakziel

jakziel, jakziel, zelfstandig naamwoord, 1. woelwater 2. onrustig kind of dier Zie jakstaert

jaloers, jeloers, bijvoeglijk naamwoord, jaloers, afgunstig

jaloersigheid, jeloerseghaaid, zelfstandig naamwoord, jaloezie, afgunst

Janneke, Jannechie, eigennaam, Janneke Is zij d’r êên van Jannechies? Is zij een dochter van Janneke?

janpotage, Jan-Potaozie, uitdrukking, [Fra, Jean Potage, Hansworst] Je leef t’r mee as Jan-Potaozie messun must Je leeft er mee als Hansworst met zijn muts (onafscheidelijk zijn)

jarig, jaereg, bijvoeglijk naamwoord, 1. jarig 2. uit de narigheid Azzie vaoder ’t hoort biñ je nog nie’ jaereg Als je vader het hoort ben je nog niet jarig

jarretelle, sjerretel, zelfstandig naamwoord, sjerretels, sjerretellechie, jarretel

jas, jas, uitdrukking, ’t Scheel ‘n jas mè gistere Het is aanmerkelijk minder koud/warm dan gisteren

jenever, jannever, zelfstandig naamwoord, jannevers, jannevertie, jenever D’n ouwen Haain had een janneverneus, azzie d’r in kneep kwam d’r ‘VOLLEDIGE VERGUNNING’ op z’n veurhôôd te staon Oude Hendrik had een jeneverneus; als je er in kneep kwam er ‘VOLLEDIGE VERGUNNING’ op zijn voorhoofd te staan (vroeger betekende dit bord aan de gevel van een café dat daar alle alcoholische dranken geschonken mochten worden)

jeremiëren, jirremineere, erremereere, urmeneere, urremeneere, urmereere, werkwoord, erremereer, erremereerde, geërremereerd / urmeneer, urmeneerde, ge-urmeneerd / urremeneer, urremenee, jeremiëren, klagen (van: Klaagliederen van Jeremia), murmureren, klagen De boere erremereere over ’t natte weer Ook urremeneere; urmen, klagen, zeuren, zaniken Ze zit altijd te urmeneere over d’r kwaole Ze zit altijd over haar kwalen te klagen Ook urmereere, urremeneere

jeuk, jok, zelfstandig naamwoord, jeuk of juk Ik heb jok an m’n rik Ik heb jeuk aan mijn rug

jeuken, jokke, jukke, werkwoord, jokke, jokte, gejokt / juk, jukte, gejukt, 1. jeuken, jukken 2. krabben, schuren Effe m’n rik jokke teege d’n deurpost Even met mijn rug tegen de deurpost schuren; ; jukke jeuken D’r stao’ geschreeve en gedrukt dajje mô’ klauwe waeret jukt en jukket op een raore plaes dan klauwie d’r maor naest! Er staat geschreven en gedrukt dat je moet krabben waar het jeukt en jeukt het op een rare plaats dan krab je er maar naast

jeuken, jôôke, werkwoord, [O] hunkeren, verlangen, ergens naar haken; [O] Asset op is, isset jôôke gedaen Het bezit van de zaak is ‘t einde van ’t vermaak (als er niets meer is is het verlangen voorbij)

jeukerig, jokkereg, bijvoeglijk naamwoord, 1. jeukerig, jeuk hebbend Van ‘t gerst dorse worrie over je hêêle lijf jokkerig Van het dorsen van gerst krijg je over je hele lichaam jeuk 2. wellustig Op die leeftijd binne die maaide erg jokkerig Op die leeftijd zijn de meisjes erg wellustig

jochie, joñchie, jooñchie, joochie, zelfstandig naamwoord, joñchies, jongetje, jochie Ook joochie, jôônchie; Ik was nog maor een joochie van een jaer of ellef, twaollef toen ik al mee naer ’t land mos Ik was nog maar een jongetje van elf twaalf jaar toen ik al mee moest naar het bouwland

jodenkerk, joodekerk, uitdrukking, ’t Lijkent hier wel een joodekerk Wordt gezegd als iedereen door elkaar praat

jodenmeester, joodemêêster, zelfstandig naamwoord, joodemêêsters, jodenonderwijzer, rabbijn

jodenpruim, joodepruim, zelfstandig naamwoord, joodepruimme, joodepruimpie, elzeprop (van de zwarte els) As jonges leerde me pruime deur eerst op joodepruime te knauwe Als jongens leerden we tabak te pruimen door eerst met krachtige beten op elzenproppen te kauwen

joh, jôô, zelfstandig naamwoord, [O] jongen, joh (alleen bij aanspreken) Zeg jôô, kommis hier

Johanna, Jááñs, eigennaam, Jans, Jannetje

Johannes, Hannesie, eigennaam, Hansje, Johannes

jok, joks, uitdrukking, Oit joks [O] 1. voor de lol 2. om niet (spel zonder inzet) Ook omt joks, uit joks; Uit joks 1. voor de lol 2. om niet (spel zonder inzet); Omt joks 1. voor de lol 2. om niet (spel zonder inzet) We speule omt joks We spelen zonder inzet

jong, jong, uitdrukking, Je zou d’r een jong van krijge Gezegd tijdens een saai en langdurig werkje

jonge jongen, jonge jonge, zelfstandig naamwoord, vrijgezelle jongen Hij is al een ouwe jonge jonge Hij is al een oude vrijgezel

jonge meid, jonge maaid, zelfstandig naamwoord, ongehuwde vrouw Ze is een ouwe jonge maaid

jongejorren, jonge jorre, werkwoord, kakken Daer zat dien rothond weer opt’n blaaik te jonge jorre Daar zat die beroerde hond weer op het grasveld te kakken

jongens, jonges, zelfstandig naamwoord, kinderen, gebruikt voor zowel jongens als meisjes Jonges zit niet zôô te jakke Kinderen, gaat niet zo te keer

jooltje, jôôltie, zelfstandig naamwoord, jôôlties, sukkel, onnozele Dat maok ie mijn nie wijs; ik bin gêên jôôltie

Joosje Pek, Jôôsie Pik, eigennaam, de duivel

jotteren, juttere, werkwoord, jutter, jutterde, gejutterd, [O] 1. schudden, wiebelen De taefel stong te juttere De tafel stond te wiebelen 2. wrikken ’t Viel nie mee om die paol los te juttere Het viel niet mee om die paal los te wrikken

juffrouw, añgeklêêde juffrouw, zelfstandig naamwoord, añgeklêêde juffrouwe, añgeklêêd juffrouwchie, platte buiskachel Eerst hadde me een oope haerd, toen een añgeklêêde juffrouw en laeter kwam ’t furnuis Eerst hadden we een open haard, toen een platte buiskachel en later kwam het fornuis Zie ook braebañse kachel

juistement, sjuustement, bijwoord, [Fr, justement] juist, precies Sjuustement, da’ wou ‘k ok net zegge

jujube, siebesie, zelfstandig naamwoord, siebesies, jujubes (zachte drop)

jus, sjeu, zelfstandig naamwoord, sjeue, sjeutjie, jus, saus Ik hou nie van die maegere sjeu, dad ôôchiesvet

kaag, kaog, zelfstandig naamwoord, kaoge, kaogchie, [O] zomerdijk om de binnengorzen tegen normale vloed te beschermen Is ‘t waoter nog over de kaog heene geweest? Is het water nog over de zomerdijk heen geweest?

kaai, kaoi, zelfstandig naamwoord, kaoie, kaoichie, [sGr] 1. kaai, plein als eindpunt van de haven De werrekelôôze stonge d’n hêêlen dag op de Kaoi 2. kleine kade als waterkering

kaaien, kaoie, werkwoord, kaoi, kaoide, gekaoid, [sGr] buurtgesprekken houden (meestal op de Kaoi) Ze stonge d’n hêêlen aevend te kaoie Ze stonden de hele avond op de Kaai de dorpsgebeurtenissen door te nemen

kaak, kaok, zelfstandig naamwoord, kaoke, kaokie, kaak, plankier, houten schavot tegen vlasof stroschelf Ik stong d’n hêêlen dag in de brandende zon op de kaok om vlas op te steeke

kaan, kaoie, zelfstandig naamwoord, kaantjes van uitgebakken vetweefsel Een snee brôôd met kaoie en stroop was een traktaosie Een boterham met kaantjes en stroop was een traktatie

kaanhalzen, kaonhalze, werkwoord, kaonhals, kaonhalsde, gekaonhalsd, [O] kokhalzen Werreke dajje kaonhalst Zo hard werken dat je er van moet kokhalzen

kaar, kaer, zelfstandig naamwoord, kaere, kaertie, [O] 1. tremel (spits toelopende vierkante bak met opening aan de onderkant, waardoor het te malen graan in de molen loopt) 2. kaar (doorboorde bak om levende vis in te bewaren)

kaars, kaers, zelfstandig naamwoord, kaerse, kaersie, kaars D’r stonge twêê kaerse op ’t urregel; ze brandde nooit, ze zagge hêêlemael geel van ouderdom en van ‘t sacherijnege geluid Er stonden twee kaarsen op het harmonium; ze brandden nooit, ze zagen helemaal geel van ouderdom en van het naargeestige geluid De kersbôôm stong vol mè klaaine kaersies De kerstboom stond vol kleine kaarsjes

kaarsvet, kaersvet, zelfstandig naamwoord, kaarsvet

kaarten, kaorte, uitdrukking, een boer blijf een boer, al draoi ‘m ôk tien keer om Een boer zal nooit veranderen, ook al gaat hij ander werk doen

kaas, kaes, zelfstandig naamwoord, kaeze, kaesie, kaas D’r is in de Hoeksche Waerd nooit veul kaes gemaokt; Hij zag de lucht voor groene kaes an 1. Hij was aangeslagen 2. Hij was misselijk; Je ken d’r beter van pisse as van een korsie kaes Gezegd bij het presenteren van een drankje; Ouw Baailand is gesticht van rotte kaes en onderwicht Oud Beijerland is gesticht op rotte kaas en te gering gewicht (van koopwaar) Vanouds dreven Oudbeijerlanders handel in de hele Hoeksche Waard. Omdat daar ook een aantal handelaars tussen zat dat op niet geheel eerlijke wijze aan de kost probeerde te komen werd dit spotrijm in de hele Hoeksche Waard met genoegen aangehaald

kaashoofd, kaeshôôd, zelfstandig naamwoord, [O] kletskop, zeer hoofd Ook kaeskop, kleskop

kaaskop, kaeskop, zelfstandig naamwoord, kaeskoppe, kaeskoppie, [O] kletskop, zeer hoofd Zie kaeshôôd Ook kleskop

kabel-op-zee, kaobel-op-zêê, zelfstandig naamwoord, [O] kinderspel, ook wel ‘wolf en schaap’ genoemd

kabelen, kaobele, uitdrukking, Kieze of kaobele [O] Kiezen of delen

kabinet, kammenet, zelfstandig naamwoord, kammenette, kammenetjie, kabinetkast Z’n geld lee in een ouwe kous in ‘t kammenet

kachel, kachel, uitdrukking, Je monnie te kachel memme ammaoke Je moet me wel serieus nemen

kadee, kedee, zelfstandig naamwoord, kedees, kedeetjie, [Jidd, kedeisje] vrouw Ze is een onte kedee Ze is een vieze vrouw Zie ook mechol

kakkestoelemeien, kakkestoelemaoie, kastelemaaie, werkwoord, kakkestoelmaoi, kakkestoelemaoide, gekakkestoelemaoid, spel voor drie kinderen; twee kinderen geven elkaar de hand (vormen een kakstoel) en het derde kind gaat daarop zitten. Niet te verwarren met koeremassele; kastelemaaie [O] iemand op de schouders of rug dragen Bejje op je kouse? Dan zel ik ie wel eve kastelemaije

kaklut, kakkelut, zelfstandig naamwoord, kakkelutte, kakkelutjie, [Wms] nietig persoon (meestal een jongen die te klein is voor een bepaald spel)

kakstoel, kasstoel, zelfstandig naamwoord, kasstoele, kasstoeltie, kakstoel, kinderstoel

kalegezichten, kaolegezichte, uitdrukking, Leg nie te kaolegezichte [O] Lig niet te zaniken Ook kaonebraoie

kalender, klender, zelfstandig naamwoord, klenders, klendertie, kalender

kales, ope kles, zelfstandig naamwoord, ope klesse, ope klessie, 1. rijtuig [Fra, open calèche] 2. vrouwenpantalon (hurkbroek, gedragen tot omstreeks 1875) Zie ook schuine gordijne

kalf, kallef, uitdrukking, De winter heb z’n kallef verschoote De winter is te vroeg ingevallen; kallevers drinke en kindere eete, motjie meete Kalveren en kinderen moeten niet te veel te drinken en te eten krijgen; dat is slecht voor de groei

kalis, kales, zelfstandig naamwoord, [O] rechtopstaande steen (in jongensspel) Zie ook kaleze

kalissen, kaleze, werkwoord, [O] jongensspel, waarbij om centen wordt gespeeld die op de rechtopstaande steen (de kales) worden gelegd; om beurten proberen zij de kales om te gooien, de munten die binnen een vooraf bepaalde afstand van de steen terechtkomen zijn voor de werper Zie kales

kalkoen, kallekoen, zelfstandig naamwoord, kallekoene, kallekoentjie, kalkoen Hij kreeg een rooie kop as een kallekoensen haon Hij kreeg een rooie kop als een kalkoense haan

kalven, kalleve, werkwoord, kallef, kallefde, gekallefd, [O] braken, overgeven Ga maar een bietjie oit de weeg, want hij mot kalleve Ga maar een beetje opzij, want hij moet overgeven

kamertje, ’t kaemertie, zelfstandig naamwoord, [Nbl] de wc

kan, kan, zelfstandig naamwoord, kanne, kannechie, [veroud] litermaat Twêê kan bronolie, drie piñtjies mellek en vijf kop kippevoer Twee liter petroleum, drie halve liters melk en vijf liter kippenvoer Zie ook piñtjie, kop

kaneel, knêêl, zelfstandig naamwoord, kaneel Knêêl is hier de mêêst gebruikte specerij Kaneel is hier de meest gebruikte specerij

kanenbraden, kaonebraoie, uitdrukking, Leg nie te kaonebraoie [O] Lig niet te zaniken Zie kaolegezichte

kanis, kanes, zelfstandig naamwoord, kaneze, kanesesie, [O] hengselmand waarin vruchten geplukt worden

kankatig, kankateg, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. lastig, kieskeurig Je mot nie zôô kankateg op je eete zijn 2. jaloers

kankerbloem, kankerblom, zelfstandig naamwoord, kankerblomme, kankerblommechie, klaproos We plokte de blaechies van de kankerblomme, deeje die in een potjie mè wa’ sout en azijn; zôô maokte me rôôien int We plukten de blaadjes van de klaprozen, deden die in een potje met wat zout en azijn; zo maakten we rode inkt

kanon, kenon, zelfstandig naamwoord, kenonne, kenonnechie, 1. klapbus D’r stong een kenon in d’n terrew om de mosse weg te jaoge Er stond een klapbus in het tarweveld om de mussen weg te jagen 2. kanon Ook klapbus, klapbos

kant, kant, bijvoeglijk naamwoord, [O] flink, zindelijk, net Da’s een kant wijf; je ken daer gerust in hois komme want alles ziet er eeve kant oit Dat is een zindelijke vrouw; je kan daar gerust binnenkomen, want alles ziet er even zindelijk uit Zie ook glad

kantenpikken, kantepikke, werkwoord, pik kante, pikte kante, kantegepikt, met de zicht het koren maaien; aan de kant van de akker in het koren een rijbaan (gang) afsnijden om ruimte te maken voor de korenmaaier, die niet zelfrijdend was, maar door een tractor getrokken werd

kanthooi, kanthooi, zelfstandig naamwoord, hooi van slooten greppelkanten Hij was ant kanthooi snije met de zeekel, as ’t drôôg is wordt ‘t op bossies gebonge

kanthooiboer, kanthooiboer, zelfstandig naamwoord, kanthooiboere, kanthooiboertie, keuterboer (laatdunkende benaming) Een boer weun op een ‘stee’ en een kanthooiboer weun op een stellinkie Een boer woont op een boerenstee en een keuterboer woont op een klein boerderijtje Zie ook spaoboer, keutelboer

kantleeuwerik, kantlewark, kantlewerk, zelfstandig naamwoord, kantlewarke, kantlewerke, kantlewarkie, kantlewerkie, [sGr] leeuwerik, kantleeuwerik Mêêstal zee iederêên ‘lewerk’, maor je had verschaaie soorte zôôas de kantelewerk en de mêêtlewerk Meestal zei iedereen ‘leeuwerik’, maar er waren wel verschillende soorten, zoals de kantleeuwerik en de veldleeuwerik Ook kantlewerk [Hei] leeuwerik, kantleeuwerik

kantoor, kuntoor, zelfstandig naamwoord, kuntoorre, kuntoortie, kantoor

kapelluif, kappeluif, zelfstandig naamwoord, kappeluifle, kappeluiflechie, dakkapel Kappeluif is nou een woord damme zellef gemaokt hebbe deur kapel en luifel ammekaor te plakke Kappeluif is echt een woord dat we zelf gemaakt hebben door kapel en luifel aan elkaar te plakken Ook koekoek, de

kapitoor, kappetorie, zelfstandig naamwoord, kappetories, stijve boekomslag

kapittel, kepittel, zelfstandig naamwoord, kepittels, kepitteltie, kapittel, hoofdstuk Laeme nog een kepitteltie leeze Laten we nog een hoofdstukje lezen

kapoeres, poeres, poer, kepoeres, bijvoeglijk naamwoord, kapot Die is poeres (gezegd als iets breekt of kapot valt) Ook poer Zie ook kepoeres

kar, kar, uitdrukking, De kar teegehouwe Het ergens niet mee eens zijn, waardoor het proces vertraagt; Hij staot kort voor de kar Hij is kort aangebonden; Iemand opte kar zette Iemand op stang jagen

karaf, kraf, zelfstandig naamwoord, kraffe, kraffie, karaf

karbonade, kerremenaode, zelfstandig naamwoord, kerremenaodes, kerremenaotjie, karbonade Hêêl vroeger zeeje ze ‘oreks’ teege ’n kerremenade Heel vroeger zei men oreks tegen een karbonade

karkas, karrekas, zelfstandig naamwoord, karrekasse, karrekassie, [O] karkas, omwoeld geraamte van metaaldraad, om stevigheid te geven aan de keuvel of krullemuts (na 1875 ging men de muts open dragen, voordien was het een dichte muts (’n toeje must)

karkas, kerrekas, zelfstandig naamwoord, kerrekasse, kerrekassie, Zie karrekas

karn, kar, uitdrukking, De kar ijje pols Aandoening aan het polsgewricht die pijnlijk is en die tot krachtverlies lijdt (zou nu waarschijnlijk RSI genoemd worden)

karnemelk, kaeremellek, kerremellek, zelfstandig naamwoord, kaeremellekke, kerremellekke, kaeremellekkie, kerremellekie, karnemelk D’r wier toen veul aerepels met kaeremellek gegeete Er werd toen veel aardappelen met karnemelk gegeten Ook kerremellek; Z’n bloed wier kaeremellek Hij werd erg boos; Z’n bloed wier kerremellek Zijn bloed begon te koken

karnen, kaerene, kaerne, werkwoord, kaeren, kaerende, gekaerend / kaern, kaernde, gekaernd, 1. karnen (van melk of room) Op elleke boerestee hajje vroeger een kaerenhok of kaerenhuis, waer de mellek gekaerend wier 2. karnen (figuurlijk) ruzie maken Hêêl d’n dag lôôpe ze teege mekaor te kaerene; ’t bin’ net klaaine kindere Ze lopen de hele dag ruzie te zoeken met elkaar; het zijn net kleine kinderen 3. [O] zaniken, zeuren Wat lait die jonge toch te kaerene Wat zanikt die jongen toch Ook kaerenhok, kaerenhuis; Veul gekaerend en waaineg butter Veel geschreeuw en weinig wol

karnhok, kaerenhok, zelfstandig naamwoord, kaerenhokke, kaerenhokkie, karnlokaal Den hit lôôpt in ’t kaerenhok De dubbele shetlandpony loopt in het karnlokaal (drijft de karnmolen aan) Zie kaerene

karnhuis, kaerenhuis, zelfstandig naamwoord, kaerenhuize, kaerenhuisie, karnhuis Zie kaerene

karnmolen, kaerenmeule, zelfstandig naamwoord, kaerenmeules, kaerenmeulentjie, karnmolen

karnpols, karpols, zelfstandig naamwoord, karpolsse, karpolsie, vergrepen of verstuikte pols Hij had ellek jaer een karpols van ’t peesteeke Hij had elk jaar een vergrepen pols van het handmatig bieten rooien (met de peespade)

karntril, kaerentril, zelfstandig naamwoord, kaerentrille, kaerentrillechie, karnstok

karos, kros, zelfstandig naamwoord, krosse, krossie, huifwagen, kruiwagen met huif Vroeger namme ze ôk de kinders mee naer ’t land, bijv. in de tijd van ’t errepeldelleve. Dan zat zôô’n kind onder een zaailtie in de kros, mêêstal vastgebonge meddun touw Vroeger namen ze ook de kinderen mee naar het land, bijv. tijdens het aardappelen delven. Dan zat zo’n kind onder een zeiltje in de huifwagen, meestal vastgebonden met een touw

karper, kurrepel, zelfstandig naamwoord, kurrepels, kurrepeltie, karper Hij haddun kurrepel van vier pond gevange

karrekiek, karrekiek, zelfstandig naamwoord, karrekieke, karrekiekie, [sGr, veroud] woonwagen Een karrekiek is het zelfde as een weunwaoge, maor op Strien, de Buitesluis en Kluzwaol noeme ze ’t een fantekast Zie ook weunwaoge, fantekast

karrelen, gekarreld, bijvoeglijk naamwoord, [O] geschift (van biest)

karrijder, karrijer, zelfstandig naamwoord, karrijers, karrijertie, aardappelhandelaar die langs de deur komt

karwei, kerrewaai, karrewaai, zelfstandig naamwoord, kerrewaaie, kerrewaaichie, karwei Keegele is een smereg kerrewaai De beerput legen is een smerig karwei Ook karrewaai

kassie-zes, kassie-zes, bijvoeglijk naamwoord, dood, kapot En d’n anderen ochend lag d’n hond kassie-zes Zie ook katjiefrik

kassiegooien, kassiegooie, werkwoord, gooi kassie, gooide kassie, kassie gegooid, dobbelspel (gespeeld met drie dobbelstenen; de combinatie van 1, 4 en 6 in maximaal 3 maal gooien vormt de hoogste worp: kassie-zes) Zie ook kassie-zes

kastanje, kerstaier, kestaaier, kestaier, zelfstandig naamwoord, kerstaiers, kestaaiers, kestaiers, kerstaiertie, kestaaiertie, kestaier, [O] kastanje Ook kestaaier [Num], kestaier [O]

kastjesman, kassiesman, zelfstandig naamwoord, kassiesmanne, kassiesmannechie, marskramer Hij liep as kassiesman langs de deur met fetels, motteballe en knôôpe Hij liep als marskramer langs de deur met veters, mottenballen en knopen Zie ook agosiant, negosiant

kat, kat, uitdrukking, De hand annen kat houwe De kat steeds verwennen

katjefrik, katjiefrik, kaotjiefrik, kaotjiefriep, bijwoord, stuk, kapot, vernield Binne de korste keere make ze alles katjiefrik In de kortst mogelijke tijd maken ze alles kapot Zie ook kassie-zes, om krôôsies, naer de maegaere; Kijk uit, je maok ’t helemel kaotjiefrik Kijk uit, je maakt het helemaal kapot; Kijk uit, je maok ’t hêêlemel kaotjiefriep Kijk uit, je maakt het helemaal kapot

katrol, ketrol, zelfstandig naamwoord, ketrolle, ketrollechie, katrol

katten, katte, werkwoord, kat, katte/kattende, gekat, [O] 1. weigeren in ontvangst te nemen Hij had die terrow wel verkocht, maor ze wier gekat Hij had die tarwe wel gekocht, maar hij wiegerde die in ontvangst te nemen 2. kinderspel (waarbij de één een aantal noten op een rij zet en de ander hen in volgorde moet raken)

kattenbak, kattebakkie, zelfstandig naamwoord, kattebakkies, [O] rommel, zootje Hij bleef mit ‘t hêêle kattebakkie zitte

kattenkop, kattekoppie, zelfstandig naamwoord, kattekoppies, biervaatje van ongeveer 20 liter

kattenullen, kattenulle, werkwoord, kattenul, kattenulde, gekattenuld, knikkerspel Zie ook pitjie flippe

keet, kêêt, zelfstandig naamwoord, kêête, kêêtjie, 1. keet, houten schafthok As ter êên droppel water valt zitte ze al in de kêêt 2. zwingelkeet voor vlasbewerking Hij werkt swinters in de kêêt as braeker Hij werkt ’s winters in de zwingelkeet als vlasbreker Zie ook zwingelkooi 3. keuken

kegelen, keegele, werkwoord, keegel, keegelde, gekeegeld, 1. beerput ledigen Ze motte vanaevend keegele, dan ken de hêêle buurt geniete 2. nat geroot vlas op kegels (kapellen) zetten Keegele is een slecht werk, je krijg ’t ervan ijje rik en je krijg vuile hande 3. uierlekkage bij een drachtige merrie De merrie keegelt; ze mot al gauw wurrepe De merrie verliest melk; zij zal wel gauw veulenen

kei, kaai, zelfstandig naamwoord, kaaiers, kaaichie, keisteen Ze gooide mè grôôte kaaiers Ze gooiden met grote keistenen

kekelen, keekele, keekere, werkwoord, keekel, keekelde, gekeekeld / keeker, keekerde, gekeekerd, stotteren Vural azzie ze añkeek keekelde ze verschrikkelek Vooral als je haar aankeek stotterde ze vreselijk

kelder, kelder, zelfstandig naamwoord, kelders, keldertie, ruimte onder de bedstee, waar vroeger de wintervoorraad aardappelen werd opgeslagen; de mooie kopjes en het glaswerk (keldergoed) daarentegen werden in de ’spin’ bewaard Zie ook keldergoed

keldergoed, keldergoed, zelfstandig naamwoord, glaswerk en serviesgoed voor bijzondere gelegenheden Zie kelder

kennen, kenne, werkwoord, ken, kon, gekenne, kennen Ik kon ze bekant nie meer trug Ik herkende haar bijna niet Ik kon ‘m al toen die nog in de rokke liep Ik kende hem al toen hij nog met luiers liep Hum heb ik nog gekenne, z’n vrouw kon ik niet, dat was een vreemd Hem heb ik nog gekend, zijn vrouw kende ik niet, die was een vreemdelinge

kennis, kennes, uitdrukking, kennes hebbe an iets [O] Iets als zijn eigendom kennen Heb jij soms kennes an die zaddoek? Is die zakdoek van jou?

kerel, kaerel, zelfstandig naamwoord, kaerels, kaereltie, kerel, man Kaerel, kaerel, wat hettat geomweerd, ’t vier was nie van de lucht Kerel, kerel, wat heeft het geonweerd, het vuur was niet van de lucht

kerk, kerreke, uitdrukking, Aste boere nie meer klaege en de kerreke nie meer vraege, dan zitteme an ’t end der daege Als de boeren niet meer klagen en de kerken niet meer vragen dan zitten we aan het einde der dagen (dan zal het niet lang meer duren voor de wereld vergaat)

kerkpepermunt, kerrekpumpermunt, zelfstandig naamwoord, kerrekpumpermunte, kerrekpumpermuntjie, (sterke) pepermunt Al dien tijd zattie onder de preek kerrekpumpermunt te eete, z’n bek stong nie stil

kermis, kerremes, zelfstandig naamwoord, kerremesse, kerremessie, kermis Op de kerremes stonge een mallemeule en een broedertiestent Op de kermis stonden een draaimolen en een poffertjeskraam; ’t Is niet altijd kerremes al staon d’r kraeme Het is niet altijd feest

kermisbed, kerremesbed, zelfstandig naamwoord, kerremesbedde, kerremesbedtjie, noodbed, kermisbed As ’t vroeger summers hard omweerde sliepe me beneeje op een kerremesbed

kersenmand, keezemande, zelfstandig naamwoord, keezemandes, keezemañtjie, [O] mand (lang, niet wijd) vooral gebruikt om krieken in te verzenden De krieke wiere verkocht voor drie gulde de keezemande De krieken werden voor drie gulden per mand verkocht

kerstdag, Korsdaege, zelfstandig naamwoord, [veroud] Kerstdagen

Kerstmis, Korsemus, zelfstandig naamwoord, [veroud] Kerstmis

kerstwegge, korseweg, korswêêke, zelfstandig naamwoord, korsewegges, korsewechie, kerstwegge, kerstbrood, kersttimpen (kleine puntbroodjes met krenten en rozijnen) Bij ‘korsemus’ en ‘korsdaege’ bleefet ‘kors’, net as bij ‘korswêêke’, bij ‘kerstfêêst’ en ‘kerstbôôm’ wieret ‘kerst’ Het verouderde voorvoegsel ‘kors’ bleef bewaard in ‘korsdaege’, ‘korsemus’, en ‘korswêêke’; later werd dat ‘kerst’ bij ‘kerstfêêst’ en ‘kerstbôôm’

kespel, kespel, zelfstandig naamwoord, kespels, kespeltie, [O] oud, vervallen huis, kavalje ’t Wier tijd dasse dat kespel ofbrakke Het werd tijd dat ze dat vervallen huis afbraken

keur, keur, zelfstandig naamwoord, keure, keurtie, stuk land, verdeeld in zes stukken waar om geloot werd

keutel, keutel, uitdrukking, ’t Is keutel an Het is op het kantje af Zie ook nae-an

keuteldraf, keuteldraffie, zelfstandig naamwoord, keuteldraffies, [O] sukkeldrafje Ze liep op een keuteldraffie

keuterboer, keutelboer, zelfstandig naamwoord, keutelboere, keutelboertie, keuterboer Zie kanthooiboer Zie ook spaboer

keutjesboter, keuchiesbutter, zelfstandig naamwoord, keuchiesbutters, keuchiesbuttertie, [O] boterhamsmeersel (mengsel van stroop en reuzel, afkomstig uit het uitgebakken vetweefsel, de kaantjies) Ook keuchiesvet Zie ook stroopiesvet

keutjesvet, keuchiesvet, zelfstandig naamwoord, keuchiesvette, keuchiesvetjie, [Hei, Ndp] boterhamsmeersel (mengsel van stroop en spekvet) Zie keuchiesbutter Zie ook stroopiesvet

keuvel, keuvel, zelfstandig naamwoord, keuvels, keuveltie, klederdrachtmuts van de Zuidhollandse eilanden (16501950) Ook krulle, krullemust

kever, keever, zelfstandig naamwoord, keevers, keevertie, kevel, tandenloze kaak Azzie gêên tande meer heb dan eetjie maor mejje keevers Als je geen tanden meer hebt eet je maar met je tandenloze kaken

kiep, kiep, zelfstandig naamwoord, kiepe, kiepie, vrouwenhoed die boven op de keuvel werd gedragen

kiepkar, kiepkar, zelfstandig naamwoord, kiepkarre, kiepkarrechie, kipkar, stortkar (driewielige wagen met klein voorwiel)

kietelsteen, kietelstêên, zelfstandig naamwoord, kietelstêêne, kietelstêêntjie, gladde ronde steen uit grint De jonges zochte expres zukke stêêne uit om d’r de maoide mee te kietele

kievietje, kiewietjie, zelfstandig naamwoord, kiewietjies, pinksterbloem De waai zag blauw van de kiewietjies De wei zag blauw van de pinksterbloemen Zie ook maaizoeñtjies

kijkappel, kijkappeltie, zelfstandig naamwoord, kijkappelties, appeltje dat na de pluk aan de boom is blijven hangen Zie kijkerties

kijken, kijk-es, kijk-is, tussenwerpsel, kijk eens Kijk-es of het mesien nie rôôkt Kijk eens of het petroleumstel niet walmt Ook kijk-is

kijker, kijkert, uitdrukking, In de kijkert lôôpe In de gaten lopen, opvallen

kijkertje, kijkerties, zelfstandig naamwoord, fruit dat na de pluk aan de boom blijft hangen Ook kijkappelties

kik, kik, uitdrukking, De kik ongans, misselijk Ze hadde d’r aaige de kik gegeete an de errebeeze Ze hadden zich ongans gegeten aan de aardbeien Zie ook de boors, oñgañs

kikken, kikke, werkwoord, kik, kikte, gekikt, [O] kikken, een nauwelijks hoorbaar geluid geven Hij dors nie meer te kikke Hij durfde geen geluid meer te geven; Zonder kikke of mikke [O] Zonder het minste geluid te geven Ook klikke

kikker, kikker, zelfstandig naamwoord, kikkers, kikkertie, houten klosje achter aan een boerenwagen waaraan de bing (een lang touw waarmee een voer hooi of stro werd vastgesnoerd) is bevestigd

kikker, kikkerd, zelfstandig naamwoord, kikkers, kikkertie, [O] 1. kikker 2. wervel (houten klampje dat om een spijker draait en dient om een luik of deur vast te zetten)

kikkerbloem, kikkerblom, zelfstandig naamwoord, kikkerblomme, kikkerblommechie, [Wms] zwanenbloem Ook kloek-mè-kuikes

kikkertje, kikkertie, zelfstandig naamwoord, kikkerties, butterfly, vlinderdasje, strikje ’t Was zôô’n praosmaker; deurdeweeks droog tie een strop en sondes een kikkertie Het was zo’n opschepper dat hij doordeweeks een stropdas droeg en op zondag een vlinderdasje Zie ook wurveltie

kimmelketting, kimmelketting, zelfstandig naamwoord, kimmelkettinge, kimmelkettingkie, kinketting van een paardenhoofdstel Een paerdehôôfstel bestong uit een kopriem, een frontriem, linker en rechter bakstikke, een neusriem, een keelband en een kimmelketting onder de kin bij het bit

kinkelen, kinkele, werkwoord, kinkel, kinkelde, gekinkeld, [O] kronkelen, in de war raken ’t Gaere kinkelt Het garen draait in de war

kinmand, kinnemande, zelfstandig naamwoord, kinnemandes, kinnemañtjie, [O] mand van 1/3 hectoliter (vooral gebruikt voor de verzending van appels en peren)

kinnetje, kinnechie, zelfstandig naamwoord, kinnechies, biervaatje van ongeveer 20 liter, kinnetje Een kinnechie hooibier kostte in negentienhonderd vijf en twinteg stuivers

kip, kip, uitdrukking, Je mot gêên kip te broeie zette tussen de zaais en de zicht Het is geen gunstige tijd om een bepaald voornemen ten uitvoer te brengen (letterlijk: kippen moeten niet broeden tussen het grasmaaien en het korenmaaien)

kippenbiest, kippebiest, zelfstandig naamwoord, kippebieste, advokaat, eierlikeur Zie ook prakkezaain

kippenkoorts, kippekoors, uitdrukking, Erges de kippekoors van krijge Ergens erg nerveus van worden

kippenpap, kippepap, zelfstandig naamwoord, kippepappe, kippepappie, advokaat, eierlikeur Zie ook prakkezaain

kissebissen, kissebille, werkwoord, kissebil, kissebilde, gekissebild, [O] treuzelen, rondhangen zonder iets uit te voeren Venochend hebbik maer lôôpe kissebille en vemiddeg is inêês alle drukte gekomme Vanmorgen had ik niets omhanden en vanmiddag werd het plotseling druk

kist, kissie, zelfstandig naamwoord, kissies, kistje (in de betekenis van zitbankje van de boerenwagen), zitbankje Hij zat messun kont opput kissie, met z’n rechter voet op d’n krommen dissel en met z’n linker voet op de kont vannet paerd; ’voet op gat’ noeme ze dat Hij zat met zijn kont op het kistje, met zijn rechter voet op de kromme dissel en met zijn linker voet op de kont van het paard; ‘voet-op-gat’ noemen ze dat

kittig, kitteg, bijvoeglijk naamwoord, [O] levendig, kranig, sterk Wat zieje opoe d’r nog kitteg oit Wat ziet je grootmoeder er voor haar leeftijd nog kranig uit

klaar, klaor, uitdrukking, Niet te goeie klaor Nauwelijks klaar

klamvaars, klamvaers, zelfstandig naamwoord, klamvaerze, klamvaersie, klamvaars, voor de eerste keer drachtige koe

klapbus, klapbus, klapbos, zelfstandig naamwoord, klapbusse, klapbosse, klapbussie, klapbossie, 1. proppenschieter Een klapbus maokte je van vlierhout. Dat wier uichehold, dan een houte stamper d’r in en maor schiete met proppe snuit of dus Een proppenschieter maakte je van vlierhout dat uitgehold werd, dan een houten stamper er in en maar schieten met proppen fijnafval van het vlaszwingelen Ook klapbos [veroud] 2. knallende vogelverschrikker Zie kenon

klapzwieper, klapzwieper, zelfstandig naamwoord, klapzwiepers, klapzwiepertie, klaploper

klauwtjesteken, klauwchie steeke, werkwoord, steek klauwchie, stak klauwchie, klauwchie gestoke, [Obl] uitroep bij knikkerspel Bij ‘t van de mêêt of gooie, moggie je hand niet te ver vooruit steeke, anders riepe ze ‘Hé jôh, nie klauwchie steeke, onneus zel bedooie’ Bij het van de werpplaats af gooien mocht je je hand niet te ver vooruit steken, anders riepen ze: ‘Hé jôh, niet je klauwtje steken, oneerlijkheid wordt bestraft’

klaver, kleever, zelfstandig naamwoord, kleevers, kleevertie, klaver Pien van Jaop de Senning heb deur de kleevers heen gedêêmeld Pien van Jaap de Senning heeft de klavers platgetrapt (Het derde couplet van het ‘s Gravendeelse volkslied)

klaverdop, kleeverdop, zelfstandig naamwoord, kleeverdoppe, kleeverdoppie, gedroogde bloem van de klaver; werd vooral in WO I gerookt bij gebrek aan tabak

klaverhooi, kleeverhooi, zelfstandig naamwoord, klaverhooi, gedroogde klaverplanten als voer voor de paarden

kledder, kledder, zelfstandig naamwoord, kledders, kleddertie, del, dubieuze vrouw Ze is alzeleeve een grôôte kledder geweest Ze is heel haar leven een grote del geweest

kledderig, kleddereg, bijvoeglijk naamwoord, [O] morsig Die weg is erg kleddereg

kleden, klêêje, werkwoord, klêêd, klêêdde, geklêêd, kleden, aankleden Ik bin nog nie geklêêd Ik ben nog niet aangekleed Ze waere netjies geklêêd Ze waren net gekleed

kleed, klêêd, zelfstandig naamwoord, klêêdêje, klêêdjie, schort Effe een schôôn klêêd voordoen; Je mô maor ‘s komme as ’t klêêd leg Je komt nog maar eens beter (het vloerkleed werd alleen op zondag gelegd)

kleeft, kleeft, kleef, zelfstandig naamwoord, kleefkruid, walstro D’r stong veul vuilt in ’t vlas, vural stekels en kleeft Er stond veel onkruid in het vlas, vooral distels en kleefkruid Ook kleef

kleerrek, kleerak, zelfstandig naamwoord, kleerakke, kleerakkie, houten droogrek Bij de mêêste meñse stong d’r smaondes een kleerak mè wasgoed buite mette kouse opte kousemik Bij de meeste mensen stond er ’s maandags een droogrek met wasgoed buiten met de kousen op de kousengaffel

klef, klef, bijvoeglijk naamwoord, [O] niet goed doorbakken, kle verig Da brôôd is klef Ook kleffereg

klefferig, kleffereg, bijvoeglijk naamwoord, [O] kleverig Zie klef

kleigrond, klaaigrond, zelfstandig naamwoord, klaaigronde, klaaigrondjie, kleigrond

klein, klaaiñ, bijvoeglijk naamwoord, klein ’Klaain Jañtjie’ hiette aaigelek Leen Wierewat ‘Klein Jantje’ heette eigenlijk Leen Wierewat

kleindochter, klaaiñdochter, zelfstandig naamwoord, klaaiñdochters, klaaiñdochtertie, kleindochter

kleingoed, klaaiñgoed, zelfstandig naamwoord, kleingoed, gemengde boterkoekjes (allerhande) Ôk de brôôdbakkers bakte koekies, dat noemde ze ‘Bakkerij van brôôd en klaaiñgoed’

kleinigheid, klaaiñeghaaid, zelfstandig naamwoord, klaaiñegheeje, klaaiñeghaaidjie, kleinigheid

kleinjantje, klaain jañtjie, zelfstandig naamwoord, klaain jañtjies, winterkoninkje

kleinkind, klaaiñkind, zelfstandig naamwoord, klaaiñkindere, klaaiñkindjie, kleinkind

kleinkrijgen, klaaiñkrijge, werkwoord, krijg klaain, kreeg klaain, klaaingekreege, klein krijgen, verzet breken Ik zel ze wel effentjies klaainkrijge Ik zal hen wel even klein krijgen

kleinvee, klaaiñvêê, zelfstandig naamwoord, kleinvee (schapen, geiten, konijnen, kippen) Op ’t erfhuis was ’t er behalleve paerde, koeie en verrekes ôk veul klaainvêê

kleinzoon, klaaiñzeun, zelfstandig naamwoord, klaaiñzeuns, klaaiñzeuntjie, kleinzoon

kleipeer, klaaipeer, zelfstandig naamwoord, klaaipeere, klaaipeertie, kleipeer

klenzen, klaaiñze, werkwoord, klaaiñs, klaaiñsde, geklaaiñsd, zeven Geklaaiñsde mellek Gezeefde melk (door een teems) Zie ook teems

klepper, klepper, zelfstandig naamwoord, kleppers, kleppertie, 1. luxe paard Ze kwamme mettun tilbrie mette klepper d’r voor Ze kwamen met een tilbury met het luxe paard ervoor 2. flinke vrouw Kaerel, kaerel, wat hettie een klepper van een wijf; hij ken d’r wel twêê keer uit Jonge, jonge, wat een flinke vrouw heeft hij; hij past er wel twee keer in

klerenbedeling, kleerebedêêling, zelfstandig naamwoord, kleerebedêêlinge, kleerebedêêlingchie, [veroud] bedeling door de kerkdiaconie Ze had mette kleerebedêêling een paor kouse en een nieuw klêêd gekreege Ze had van de diakonie een paar kousen en een nieuw schort gekregen

klerk, klerrek, zelfstandig naamwoord, klerreke, klerrekie, [O] soort kriek (die enkele weken na de vroege wilsies rijp is)

klets, klessie, zelfstandig naamwoord, klessies, kleine hoeveelheid in een juten zak (baaltje) Een klessie errepels en een zoochie peere en we zijn voor de zondag weer gesteld Een baaltje aardappels en een maaltje peren en we zijn voor de zondag weer gesteld

kletsen, klesse, werkwoord, kles, kleste, geklest, kletsen, roddelen Ze stong een uur op een tegel an êên stik te klesse Ze stond langdurig te praten en aan één stuk te roddelen D’r wor’ sôôveul geklest, je mosse maor laete lulle Er wordt zoveel gekletst, je moet ze maar laten praten

kletskont, kleskont, zelfstandig naamwoord, kleskonte, kleskontjie, kletskous, kwaadspreekster Z’is een grôôte kleskont, maor ze hepput van niemand vreemd Ze is een grote kletskous, maar dat heeft ze niet van een vreemde (van haar moeder dus)

kletskop, kleskop, zelfstandig naamwoord, kleskoppe, kleskoppie, kletskop, hoofdzeer (favus) Toen ik school gong zatte d’r in mijn klas nog kindere meddun kleskop; de jonges wiere kaolgeschore en de maaides hadde een doek om d’r zeere hôôd Zie kaeshôôd Toen ik school ging zaten er in mijn klas nog kinderen met een kletskop; de jongens werden kaalgeschoren en de meidenhadden een doek om hun zere hoofd

klik, klik, zelfstandig naamwoord, klikke, klikkie, [O] (houten) hak van een schoen of muil (die ‘klikt’ bij het raken van de grond)

klikken, klikke, uitdrukking, Zonder klikke of mikke [O] Zonder het minste geluid te maken Zie kikke

klimop, klimop, zelfstandig naamwoord, hoofdluis De maaisies zatte vroeger mettat lange haer anhoudend onder de klimop; sommege hadde een doek om d’r hôôd met jachtwaoter of met bronolie De meisjes zaten vroeger met hun lange haar voortdurend onder de hoofdluis; sommigen hadden een doek met alcoholisch luizenwater of petroleum om hun hoofd

klink, klink, zelfstandig naamwoord, klinke, klinkie, vrouwelijk geslachtsdeel van een koe Die rôôie mo’ vannacht kalleve, d’r klink staot al oope. ’t Is om vier uur hôôg water voor Dordt, dan zel ’t wel beure Die rode moet vannacht kalven, haar vagina staat al open. Het is om vier uur hoog water voor Dordrecht, dan zal het wel gebeuren

klinket, klinket, zelfstandig naamwoord, klinkette, klinketjie, deurtje in bijv. een grote inrijdeur

klipklap, klipklap, uitdrukking, Hij is om de klipklap verkoue Hij is vaak verkouden

klippel, klippels, uitdrukking, Hij heb meer klippels om te gooie Hij heeft niet alles op één kaart gezet

klis, klis, uitdrukking, Opte klis gaon Op hol slaan Da’ paerd is nie te vertrouwe, hij is al een paer keere op de klis gegaon; Opte klis kôôpe [O] Op de pof kopen Zie ook lat

klistuig, klistuig, zelfstandig naamwoord, klistuige, klistuigchie, (algemeen) een rommelig geheel Berg ’t hêêle klistuig maor netjies op Berg het hele rommeltje maar netjes op

kloek-met-kuikens, kloek-mè-kuikes, zelfstandig naamwoord, [Wms] zwanenbloem Zie kikkerblom

kloen, kloen, zelfstandig naamwoord, kloene, kloentjie, kluwen Terwijl ze kouse zat te stoppe speulde de kat mette kloen zwarte sêêt Terwijl ze kousen zat te stoppen speelde de kat met de kluwen zwarte sajet

klok-en-hamerspel, klokenhamerspul, zelfstandig naamwoord, klokenhamerspulle, klokenhamerspullechie, mannelijke genitaliën Zie klokkespul

klokken, klokke, werkwoord, klok, klokte, geklokt, [sGr] geluid dat een kloek maakt

klokkenspel, klokkespul, zelfstandig naamwoord, klokkespulle, klokkespullechie, 1. klokkenspel, bellentuig van een arreslee 2. mannelijke genitaliën, zaakje ’k Bin memmen klokkespul opte stang vammen fiets gevalle omdammen voet van de trapper glee Ik ben met mijn zaakje op de stang van mijn fiets gevallen omdat mijn voet van de trapper gleed Ook klokenhamerspul

klomp, klompe, uitdrukking, Ik gaot m’n klompe thuisbrenge Ik ga naar huis

klompenhok, klompehokkie, zelfstandig naamwoord, klompehokkies, windhokje, houten loodsje voor de huisdeur De mêêste errebaaiershuisies hadde een klompehokkie verdeur De meeste arbeidershuisjes hadden een houten loodsje voor de deur om de klompen droog neer te zetten

klompensok, klompesok, klompsok, zelfstandig naamwoord, klompesokke, klompsokke, klompesokkie, klompsokkie, leren oversok om in een klomp te dragen Ook klompsok

klompje, klompie, zelfstandig naamwoord, klompies, klompje bruine kandijsuiker (Boerhaavese kandij) Sondes kreeg ie een kommechie koffie met een klompie d’r bij Zie ook domeneesklompie

kloof, klôôf, zelfstandig naamwoord, klôôve, klôôfie, huidkloof Hij ha’ diepe klôôve in z’n hande vant peesteeke en dee daer hêête pek op ommet te laete beetere Hij had diepe huidkloven in zijn handen van het bieten delven en deed daar warme pek op om het te laten genezen

klos, klos, zelfstandig naamwoord, klosse, klossie, [O] aangekoekte bonk sneeuw onder klomp of schoen

kloten, klôôte, werkwoord, klôôt, klôôtte, geklôôt, [O] klootschieten (spel dat in de 19de eeuw nog in Oud-Beijerland werd gespeeld)

kloven, klôôve, werkwoord, klôôf, klôôfde, geklôôfd, kloven, hout splijten

kluit, kluut, zelfstandig naamwoord, kluute, kluutjie, halve stuiver, 2½ centstuk Op ’s Graevendêêl wassut een kluut, in Dordt ’n halleve steuiver, op Sas een sjoe en op Strien een vierduitestik In ’s Gravendeel heette het een kluut, in Dordt een halve stuiver, in Strijensas een sjoe en in Strijen een vierduitenstuk

knaster, knaster, zelfstandig naamwoord, knasters, knastertie, enorm groot exemplaar Zôô’n knaster van een mangel ha’k nog nooit gezien Zo’n enorm grote voederbiet had ik nog nooit gezien

knechtskom, knechskom, zelfstandig naamwoord, knechskomme, knechskommechie, drinkkom zonder oor, bestemd voor het personeel

kneuzen, knuste, uitdrukking, Te knuste valle Zich bont en blauw vallen

kneveltouw, kneeveltouw, zelfstandig naamwoord, kneeveltouwe, kneeveltouwchie, [veroud] speciaal dik bindtouw Kneeveltouw wier gebruikt om bosse terrew bij mekaor te binge voor ’t dorse oppet gêêselblok

knieboom, kniebôôm, zelfstandig naamwoord, kniebôôme, kniebôômpie, knieboom, balk in de stal vóór de koeien

knijverzak, knijverzak, zelfstandig naamwoord, knijverzakke, knijverzakkie, zak van zeildoek voor het opbergen van kruik en broodzak De knijverzak hong altijd over de bagagedraeger vajje fiets mettut koord an d’n opstepper De zak van zeildoek hing altijd over de bagagedrager van je fiets met het koord aan de verlengde as

knik, kniek, zelfstandig naamwoord, knieke, kniekie, knak, deuk D’r zit een lilleke kniek immen hoed Er zit een lelijke deuk in mijn hoed

knikken, knieke, werkwoord, kniek, kniekte, gekniekt, knakken, breken Pas op dajje ‘t steeltie nou nied en kniekt Pas op dat het steeltje nu niet breekt Deur dien haogelbui gistere binne alle tullepe gekniekt Door die hagelbui gisteren zijn alle tulpen geknakt

knip, knip, uitdrukking, Om de knip verbij komme Met kleine tussenpozen telkens voorbij komen

knol, knolle, uitdrukking, Azzie knolle wil eete, mojje Sint Lauwere nie vergeete Als je knollen wilt eten moet je Sint Laurentius (10 augustus) niet vergeten (Sint Laurentius: tijd om knollen te zaaien); Asset Kiñdjie is geboore, hebbe de knolle d’r smaok verloore Na Kerstmis verliezen de knollen hun smaak

knook, knok, zelfstandig naamwoord, knokke, knokkie, knokkel

knoop, knôôp, zelfstandig naamwoord, knôôpe, knôôpie, 1. vloek Astie goed nijdeg was vlooge de knôôpe deur ’t gebint Als hij erg kwaad was vlogen de vloeken door de dakstoel 2. kledingknoop Vroeger drooge de manne een klepbroek, die ze ‘een broek met een theeblad’ noemde. Laeter wier dat een broek meddun gullep, mè knôôpe en knôôpsgaeters Vroeger droegen de mannen een klepbroek, die ze een ‘broek met een theeblad’ noemden. Later werd dat een broek met een gulp, met knopen en knoopsgaten; ’n knôôp toerijge Iets presteren ’k Doch dak een hêêle knôôp toereeg Ik dacht dat ik het heel goed gedaan had

knorren, knorrende, uitdrukking, Ze klaoge altijd maor ze worre knorrende vet Ze klagen wel altijd, maar het gaat hen voor de wind

knors, knos, zelfstandig naamwoord, knosse, knossie, knolselderij

knot, knut, zelfstandig naamwoord, knutte, knutjie, knot, bos Een knut wol, een knut gezwingeld vlas

knurft, knurref, zelfstandig naamwoord, knurreve, [O] sterke kerel ’t Is een knurref van een vent

koekenbak, koekebak, zelfstandig naamwoord, koekebakke, koekebakkie, pannekoek Vanaevend eete me koekebakke mè stroop Vanavond eten we pannenkoeken met stroop

koekenbakken, koekebakke, uitdrukking, Asset koekebakke is, dan hed iederêên de pan nôôdeg Als het leuk is wil iedereen wel meedoen

koekeroe, koekeroe, zelfstandig naamwoord, koekeroes, koekeroetjie, turkse tortel (overblijvende duif) Vroeger hing d’r in de mêêste huize een duivekooi meddun koekeroe d’r in die ’t weer voorspelde Vroeger hing er in de meeste huizen een vogelkooi met een turkse tortel er in die het weer voorspelde

koeklopen, koeklôôpe, werkwoord, lôôp koek, liep koek, koekgelôôpe, over ijsschotsen lopen Zie ook schossielôôpe, dokke, ijssiebeuke, ijssiepiepe, ijssietaoie

koekoek, koekoek, zelfstandig naamwoord, koekoek; [Zbl] dakkapel Zie kappeluif; koekoek êênen-dreun 1. Gezegd als er iets op monotone wijze verteld wordt 2. Gezegd als steeds hetzelfde verteld wordt Ook koekoek-êênen-deun

koekoeksspog, koekoekspog, koekoekspoug, zelfstandig naamwoord, wit schuim van het schuimbeestje (philaenus spumarius) Mêêstal zitter koekoekspog op de broeinekels Meestal zit er schuim op de brandnetels; koekoekspoug [O] bruine, harsachtige substantie die vooral voorkomt op kersenen pruimenbomen

koekpeen, koekpee, zelfstandig naamwoord, koekpeeje, koekpeechie, winterwortel Vroeger hamme huspot mè errepels, koekpee en juin Vroeger hadden we hutspot met aardappelen, winterwortelen en uien

koest, kuust, bijvoeglijk naamwoord, koest Houwie maor een biejie kuust Houd je maar een beetje koest

koets, koes, zelfstandig naamwoord, koese, koesie, bed [Fra couchette] ’Kwan, we gaon naer de koes’ zee ze en ze trok t’r nachtjakkie an Zie ook besstee

koets, koes, zelfstandig naamwoord, koese, koesie, koets, rijtuig; Je wor nooit deur een koes maor altijd deur een strontkar overreeje Op degene die veel kritiek heeft is zelf veel meer aan te merken Zie ook strontkar

koevereren, kuvereere, werkwoord, kuvereer, kuvereerde, gekuvereerd, verbeteringen aanbrengen

koffiedrinken, koffiedrinke, zelfstandig naamwoord, het avondeten Nae ’t koffiedrinke kom ik nae je toe Na het avondeten kom ik naar je toe

Koffieleuters, koffieleuter, zelfstandig naamwoord, koffieleuters, koffieleutertie, scheldnaam voor inwoner van De Wacht

koken, kôôke, werkwoord, kôôk, kôôkte, gekôôkt, kokhalzen, braakneigingen vertonen Hij zat te kôôke omdat tie z’n aaige bekant de boors ha’ gegeete Hij zat te kokhalzen omdat hij zich bijna ongans had gegeten

kokkerd, kokker, zelfstandig naamwoord, kokkers, kokkertie, dikke neus, bloemkoolneus

kokmeeuw, kokmêêuwe, uitdrukking, kokmêêuwe op ’t land, reegen op de hand Als er veel kokmeeuwen op het land zitten is de kans groot dat er regen komt

koks, koks, zelfstandig naamwoord, kokse, koksie, ploeg zonder wielen van constructeur Koks uit Poortugaal om de slootkanten af te halen

kol, kol, zelfstandig naamwoord, kolle, kollechie, [O] 1. pit van vrucht Manderijne zitte vol met kollechies 2. ronde witte plek op het voorhoofd van een paard (niet hetzelfde als bles) Zie ook bles

koloniaal, kloniaol, zelfstandig naamwoord, kloniaole, kloniaoltie, koloniaal, soldaat van het KNIL Hij is 20 jaer kloniaol geweest; met z’n 38ste hattie 40 dieñstjaere (tropenjaren telden dubbel)

kom, kommechie, zelfstandig naamwoord, kommechies, kopje, kommetje Mojje een kommechie poeier? Moet je een kopje chocolademelk?

kom-en-bak, kom-en-bak, zelfstandig naamwoord, kom-en-bakke, kop en schotel Asse nie bij mekaor hoore zijn ’t kommechies en schuttelties; dat noeme ze ôk wel ‘een bloes en een rok’

komaan, kwa, kwan, tussenwerpsel, kom Kwa, ik gaod is opstappe Kom, ik ga eens opstappen Ook kwan kom aan Kwan, me zelle is naer huis gaon Kom, we zullen eens naar huis gaan Kwan, ik gaot m’n klompe is thuis brenge Kom, ik ga mijn klompen eens thuisbrengen

komaf, komof, zelfstandig naamwoord, afkomst Hij is van hôôge komof

komen, komme, werkwoord, kom, kwam, gekomme, komen Je mô maor is komme Je moet maar eens langskomen We kwamme weer te laet We kwamen weer te laat Om ellef uur kwamme me d’r pas an Om elf uur kwamen we pas opdagen ’k Bin blij dajje gekomme bin Ik ben blij dat je gekomen bent; komper komt er Komper of! Kom eraf! Komper maor voor uit Kom er maar voor uit! Komper nog wat van? Komt er nog wat van?

komen, komme, zelfstandig naamwoord, geboorte Hij heb zôô’n raor hôôd, je ken zien dattie veul geleeje heb bij ’t komme Hij heeft zo’n raar hoofd, je kunt zien dat hij veel geleden heeft bij zijn geboorte

komend, kommende, bijvoeglijk naamwoord, aankomende, volgende Kommende week is ’t paerdemart Volgende week is het paardenmarkt

komend jaar, kommentjaer, zelfstandig naamwoord, volgend jaar Ik hoop damme kommentjaer een betere zummer krijge as vleejaer Ik hoop dat we volgend jaar een betere zomer krijgen dan vorig jaar

komfoort, comfoor, confoor, zelfstandig naamwoord, comfoore, confoors, comfoortie, confoortie, [Fra contrefort] hielstuk van een schoen Ook confoor

komijnekaas, kemijnekaes, zelfstandig naamwoord, kemijnekaeze, kemijnekaesie, komijnenkaas Omdat kemijnekaes verdêêleg was met ’t rapse zeeje ze d’r ôk wel femiliekaes teege Omdat komijnenkaas voordelig was bij het raspen zei men er ook wel familiekaas tegen Zie ook femiliekaes

konijn, knijn, zelfstandig naamwoord, knijne, knijntjie, konijn

konijnenhok, knijnehok, zelfstandig naamwoord, knijnehokke, knijnehokkie, konijnenhok Hij haddun knijnehok met Vlaemse reuze

konijnenvel, knijnevel, zelfstandig naamwoord, knijnevelle, knijnevellechie, konijnenvel Gennisse was een opkôôper van haozevelle, knijnevelle en mollehuie Gennisse was opkoper van hazenvellen, konijnenvellen en mollenhuiden

koningen, konenge, werkwoord, [O] kinderspel (waarbij noten op een rij worden gezet om er met een andere noot -gooineut- naar te gooien; de noot die men raakt en alles wat links daarvan ligt mag de werper houden; de koning -koneng- ligt uiterst rechts, dus als die geraakt wordt wint men alles)

koninkje, keuniñkie, koniñkie, zelfstandig naamwoord, keuniñkies, koniñkies, kleinste big uit een nest Ze hebbe ’t keuniñkie mette fles grôôtgebrocht Ze hebben het kleinste biggetje met de fles grootgebracht Ook koniñkie

kont, kont, uitdrukking, ’k Wou dasse d’r kont verloore was Ik wilde dat ik het haar nooit gevraagd had; ’t Is meer kont dan broek Gezegd van een magere man; ’t Is op z’n kont of Het is op het nippertje; Daer veeg ik m’n kont mee of Daar trek ik mij niets van aan; Dat mes is zôô bot, dajje der mejje kont op naer Keule ken rije Dat mes is erg bot; De kont tege de krib zette Dwarsliggen, tegenwerken Ook kop; Hij hessen kont d’r aerdeg iñgedraoid Hij heeft zich op handige wijze een betere positie verschaft; Hij hessen kont nie gedraoid of … Hij is nauwelijks weg of …; Hij ken nog gêên veer van z’n kont blaeze 1. Hij heeft niets in handen om een bepaald voornemen te realiseren 2. Hij is machteloos Ook lippe; Iemend in z’n kont kruipe Onderdanig zijn om iets van een ander te krijgen of gedaan te krijgen; Wattie in z’n kop het, hettie nie in z’n kont Een eigenwijs persoon; Wie ken m’n kont in Keule Ik hoef me niet in te houden, want niemand kent me hier (weggevallen sociale controle); Ze is los in der mond, maor vast in der kont Ze doet wel schuine praat, maar doet geen gekke dingen en is eigenlijk zedig; Ze mottem êêuweg achter z’n kont añlôôpe Zij moet hem altijd met alles helpen; Ze smeere ‘t an der kont Gezegd van koeien die teveel voer krijgen, maar toch niet meer melk geven en daardoor vetter worden; Zôô scheete de eksters in Cannedao toeñ ze nog gêên konte hadde Zo scheten de eksters in Canada toen ze nog geen konten hadden (gezegd van een overgevend kind)

kontje, koñtjie, zelfstandig naamwoord, koñtjies, 1. kontje, uiteinde van een brood of snijkoek ’t Koñtjie is ’t end van ’t brôôd, de korsies binne de zijkante Ook korsie 2. hulp bij het klimmen Geef m’is een koñtjie! Geef me eens een zetje omhoog!

kookmachine, kookmesien, zelfstandig naamwoord, kookmesienes, kookmesientjie, meerpits petroleumstel Zie ook lichie, mesien

koolhak, kôôlof, zelfstandig naamwoord, [O] schrepel met lange steel (waarmee men staand kan wieden)

koon, kôôn, zelfstandig naamwoord, kôônne, kôôñtjie, wang De kinders zatte mè rooie kôôñtjies naer ’t verhaoltie te luistere De kinderen zaten met rode wangetjes naar het verhaaltje te luisteren

koot, koot, uitdrukking, Die jonge staot iederêên te koot Die jongen is brutaal tegen iedereen en heeft ontzag voor niemand (ook: Die jongen geeft iedereen partij)

kootzak, kootzak, zelfstandig naamwoord, kootzakke, kootzakkie, [Obl] zak, die vroeger door de vrouwen onder de rok werd gedragen (door een split in de rok was de kootzak bereikbaar)

kop, kop, uitdrukking, De kop teege de krib zette Dwarsliggen, tegenwerken Zie kont; Eên is weg, de kop ister of Het begin is gedaan, de start is gelukt; Hij hedden kop azzen register Hij heeft een goed geheugen; Vreet je kop op dan kè je pruike schaite Wordt gezegd tegen een kind dat de bokkenpruik op heeft

koppeltjeduikelen, koppeltie-duikele, werkwoord, over de kop buitelen

kopstoof, kopstoof, zelfstandig naamwoord, kopstoove, kopstoofie, knotwilg Zie ook hooistoof

kordon, kerdoñs, zelfstandig naamwoord, beproeving Zie ook dirrekedôôs, dirrekedoñs, durkendoñs; Deur de kerdoñs motte [O] Door twee rijen jongens door moeten lopen die naar hartelust mogen slaan; figuurlijk: Door de zure appel moeten bijten

korenmolen, kooremeule, zelfstandig naamwoord, kooremeules, kooremeulentjie, korenmolen

korf, kurref, zelfstandig naamwoord, kurreve, kurrefie, korf, mand Ze gong vrijdes van Mesdam naer Dordt mè twêê kurreve aaiers an een juk. Dat was hard werreke en zwêête, maor ze waste d’r aaige nooit; ze smeerde d’r aaige serrestije hêêlemael in mè levertraen; kurrefie maat voor 2½ liter appels, peren of aardappels Wat kost een kurrefie van die peere? Wat kosten 2½ liter van die peren?

korps, kurps, zelfstandig naamwoord, kurpse, kurpsie, corps Het fefaorekurps marste over durrep

korset, corsjet, curset, zelfstandig naamwoord, corsjette, cursette, corsjetjie, cursetjie, corset Ze haddun corsjet azzen harnas, d’r man mos voet-op-gat houwe om de feetels an te kenne trekke Zij had een corset als een harnas, haar man moest zijn voet op haar achterste zetten om de rijgveters te kunnen aantrekken Ook curset

korstenkop, korstekop, zelfstandig naamwoord, korstekoppe, korstekoppie, huiduitslag in het gezicht, scheldwoord Bij dat onte huishouwe hebbe alle jonges een korstekop

korstje, korsie, zelfstandig naamwoord, korsies, 1. uiteinde van brood of snijkoek Zie koñtjie 2. broodkorstje Verwonne kindere magge de korsies laete legge Verwende kinderen mogen de korstjes laten liggen 3. wondroofje Hij zat an de korsies op z’n bêên te klaauwe omdasse zôô jokte Hij zat aan de wondroofjes op zijn been te krabben omdat ze zo jeukten

kort, kort, bijvoeglijk naamwoord, 1. kort aangebonden, driftig 2. kortademig; Hier te kort en daer te lang Na een lange argumentatie; Hij sting kort op Hij was kort aangebonden Ook kort voor de waoge; Hij sting kort voor de waoge Hij was kort aangebonden Zie kort op

kort, kort, zelfstandig naamwoord, kort stro Een bossie kort voor knijnestrooisel Een bosje kort stro als konijnenstrooisel

kortavonden, kortaevende, werkwoord, kortavonden, op avondvisite gaan Je mô nog is een aevendjie komme kortaevende Je moet nog eens op avondvisite komen

kortekous, kortekouse, zelfstandig naamwoord, muggen met lange vleugels Het stikte d’r van de kortekouse

korten, korte, werkwoord, kort, korte, gekort, besterven, adelijken Een geschooten haos mot een tijdjie korte Een pas geschoten haas moet een tijdje besterven (de haas is nog niet geslacht)

kortvoer, kortvoer, zelfstandig naamwoord, kortvoertie, veevoer, bestaande uit haksel, aardappelen en graan Zie ook langvoer

korzelig, korreleg, bijvoeglijk naamwoord, korzelig

kostelijk, kostelek, bijvoeglijk naamwoord, kostbaar, duur ’k Heb van ’t jaer nie behonge; ’t was mijn te kostelek Ik heb dit jaar niet behangen; het werd me te duur

kostje, kossie, zelfstandig naamwoord, kossies, kostje, eten Hij scharrelt z’n aaige lossie wel op Bruine bôône is z’n lievelingskossie; Hij doessun aaige kossie Hij werkt voor zich zelf

koud, kouwe, bijvoeglijk naamwoord, ondeskundige Een kouwe melker of slachter en een kouwen bakker kejje d’r gelijk uit: ze bakke d’r niks van want ’t binne gêên vaklui; Van de kouwe grond amateuristisch, niet vakkundig, niet ambachtelijk

kousenbreier, kousebraaier, zelfstandig naamwoord, kousebraaiers, kousebraaiertie, kousenbreier Een kousebraaier was een man die teege betaoling kouse voor een ander braaide

kousenmik, kousemik, zelfstandig naamwoord, kousemikke, kousemikkie, houten droogrek met opstaande staken om er kousen en sokken op te drogen Bij de mêêste ouferweste huize stong d’r een kousemik op de wurref

kouter, kouter, zelfstandig naamwoord, kouters, koutertie, bijna vertikaal staand ploegmes; Zôô bot as een kouter Zeer bot

kozijn, kezijn, zelfstandig naamwoord, kezijne, kezijntjie, kozijn

kraag, kraog, zelfstandig naamwoord, kraoge, kraogchie, inham in een houten zwingelbord Altijd uitkijke dajje hand nied in de kraog komt, want dan krijgie een opsodemieter van de zwingelspaone; kraochie front in een vest In vroeger êêuwe drooge de manne een geberduurd zije vest en daeronder een kraochie of froñtjie Zie ook froñtjie

kraai, krao, zelfstandig naamwoord, kraoie, kraoichie, kraai; Een vliegende krao heb altijd wat Een scharrelaar vindt altijd wel wat van zijn gading; Hij zitter op azzen krao op ’n kreng Hij is er snel bij als er wat te halen valt

kraaienschieter, kraoieschieter, uitdrukking, ’t Is nog gêên aevend zee de kraoieschieter en hij schoot d’r nog vijf Wacht maar af, we zijn nog niet klaar

kraak, kraok, zelfstandig naamwoord, kraoke, kraokie, [O] steen in kersen of pruimen

kraakbeen, kraokelbêên, zelfstandig naamwoord, kraakbeen As ouwe meñse een bêên breeke hêêlt ’t moeilek omdasse gêên kraokelbêên meer hebbe Als oude mensen een been breken geneest het moeilijk omdat ze geen kraakbeen meer hebben

kraam, kraem, zelfstandig naamwoord, kraeme, kraempie, marktkraam; kraeme schotten, opzetschotten voor boerenwagens De peekraeme binne nietet zellefde as misleere De opzetschotten voor bieten verschillen van die voor mest

kraamanijs, kraomjanijs, zelfstandig naamwoord, kraomjanijse, kraomjanijsie, anisette (geboortelikeur) De baoker dronk kraomjanijs of ’t laaidingwaoter was De gezinsverzorgster dronk anisette of het kraanwater was

kraambeen, kraembêên, zelfstandig naamwoord, kraembêêne, kraembêêntjie, [Obl] kraambeen, vorm van trombose Ze heb t’r niks an overgehouwe as een kraembêên en een lillek jong

krabbetje, krabbechie, krabbetjie, zelfstandig naamwoord, krabbechies, krabbetjies, [O] ribbetje van het varken, karbonade Ook krabbetjie

kranketig, krankaoteg, bijwoord, overdreven precies Dat meñs is zôô krankaoteg, je ken ’t het beste maor vermaaie om daer naer binnene te gaon Die vrouw is zo overdreven precies, je kan het het beste maar vermijden om daar naar binnen te gaan

krap, krap, bijvoeglijk naamwoord, klein, nauw, nauwsluitend, schaars, schraal We zitte te krap We hebben weinig geld Ze neemt ’t niessôô krap Ze neemt het niet zo nauw We motte wat krappies an doen We moeten een beetje zuinig aan doen

krat, krat, zelfstandig naamwoord, kratte, krattie, achterschot van boerenwagen De jonges reeje stiekem innet krat mee De jongens reden stiekem mee, hangend aan het achterschot van de boerenwagen

kratrijder, kratrijer, zelfstandig naamwoord, kratrijers, kratrijertie, [veroud] voerman

kreen, kreen, bijvoeglijk naamwoord, korzelig, humeurig Dat meñs is kreen Die vrouw kan niet verdragen dat zij wordt aangeraakt (ook gezegd van een paard)

krek, krek, bijwoord, correct, precies, juist Krek net wa’k gedocht had Juist, net wat ik gedacht had Ze binne allegaor krek êênder Ze zijn allemaal precies hetzelfde; ’t Hoef niessôô krek, ’t is gêên urregel, ’t hoef niete bromme Zo precies hoeft het nu ook weer niet

kreng, krenge, uitdrukking, Neege boere en êên dooien hond binne tien krenge Gezegd van boeren, die als werkgever niet bijster goed stonden aangeschreven

krengentuig, krengetuig, zelfstandig naamwoord, groep van zich kwalijk gedragende personen, geteisem

krentenbaard, krentenbaerd, zelfstandig naamwoord, krentenbaerde, krentenbaerdtjie, huiduitslag in het gezicht Zie korstekop

krentenschijter, krenteschijter, zelfstandig naamwoord, krenteschijters, krenteschijtertie, gierigaard ’t Is een grôôte krenteschijter, hij schijt nie voor elleve en astie ’t doet ist nog dun ôk Een bijzonder grote gierigaard

krenterig, krentereg, bijvoeglijk naamwoord, gierig

kreukel, kreukel, zelfstandig naamwoord, kreukels, kreukeltie, [O] kreuk, vouw Je overhemd zit vol kreukels

kreuken, kreuke, werkwoord, kreuk, kreukte, gekreukt, afbuigen, bijsturen Nog een bietjie naer reks bijkreuke Nog een beetje naar rechts bijsturen

kreupel, kreepel, bijvoeglijk naamwoord, kreupel, mank Da’ paerd is kreepel Dat paard is kreupel

kriebelig, kriebeleg, bijvoeglijk naamwoord, kregel

kriek, kriek, bijwoord, mis, fout; ’t Is kriek Het is niet in orde, mis Vleejaer was ’t ôk iedere keer kriek Verleden jaar was het ook steeds mis

Kriekendieven, kriekedieve, zelfstandig naamwoord, één van de vele bijnamen van Beijerlanders (ontleend aan de kersensoort kriek, waarvan er in Oud-Beijerland veel boomgaarden waren)

kriekenmiddag, kriekemiddag, zelfstandig naamwoord, kriekemiddaege, kriekemiddaechie, samenkomst op een bepaalde middag tijdens de kriekenoogst

kriekenwachter, kriekewachter, zelfstandig naamwoord, kriekewachters, kriekewachtertie, vogelverjager in de kriekenboomgaard

kriemzerig, krimmezeereg, bijvoeglijk naamwoord, vrekkig

kriezel, kriezeltie, zelfstandig naamwoord, kriezelties, 1. kleine hoeveelheid Zie ook dotjie, dutjie, frutseltie 2. klein patroontje (bijv. in een jurk)

krik, krikke, zelfstandig naamwoord, stukjes verkoolde turf die in de oven hadden gelegen, zij werden aan de kerkdeur door de koster voor de stoven verkocht Krikke koch ie bij d’n bakker, ze gebruikte ze in de strijkboute Verkoolde turf kocht je bij de bakker; ze werden gebruikt in de strijkbouten Zie ook dop (verkoolde scheven)

krip, krap, uitdrukking, De natte krap (uitdr) [O] het stuk van de hals van het geslachte varken om de plaats heen waar het is gestoken (werd meestal aan de armen gegeven)

krisje, kriesjie, zelfstandig naamwoord, kriesjies, [O] kleinigheid Het scheelt maor een kriesjie

kritizerig, krittezeereg, bijvoeglijk naamwoord, lichtgeraakt Den êêne is nog krittezeereger asten andere

kroel, kroel, zelfstandig naamwoord, kroele, kroeltie, 1. stoof Ik zel ‘m is een werreme kroel geeve Ik zal ‘m eens een warme stoof geven 2. knuffel, doek of pop van een kind Ze ging nie slaepe zonder d’r kroel Ze ging niet slapen zonder haar knuffel

kroelen, kroele, werkwoord, kroel, kroelde, gekroeld, zich koesteren, warmte zoeken De kippe zitte in ’t zonnechie te kroele De kippen koesteren zich in het zonnetje

krokusmelk, crocusmellek, zelfstandig naamwoord, crocusmellekie, saffraanmelk Behalleve anijsmellek en seklaodmellek gebruikte ze ôk crocusmellek, saffraon wier ôk wel frááñse crocus genoemd Behalve anijsmelk en chocolademelk gebruikten ze ook saffraanmelk, saffraan werd ook wel franse crocus genoemd

krom, krom, kromp, zelfstandig naamwoord, kromme, krompe, krompie, kromming, bocht in de weg Kijk uit, daer kom’ een auto om de krom Kijk uit, daar komt een auto de bocht om Ze weune net verbij de krom Ze wonen net voorbij de bocht Ook kromp

kromruggen, kromrikke, werkwoord, kromrik, kromrikte, gekromrikt, bukkend werk doen Errepels poote is kromrikkereg werrek Aardappels poten is bukkend werk

krooi, krooi, zelfstandig naamwoord, krooie, krooitjie, [Eng, crew] grote groep Ze waere mette hêêle krooi schoolkindere an ’t peedunne Ze waren met een grote groep schoolkinderen bezig de suikerbieten uit te dunnen

krooibaas, krooibaos, zelfstandig naamwoord, krooibaoze, krooibaosie, ploegbaas

kroon, krôôn, zelfstandig naamwoord, krôône, krôôntjie, kroon

kroos, krôôs, zelfstandig naamwoord, eendenkroos Vroeger zeeje de ouwe meñse: ‘endekrôôs’. Op Cillesoek binne ’t eendekrôôskonte De bewoners van Cillaarshoek worden ‘eendekrôôskonte’ genoemd Zie ook gruit

kroos, krôôsie, zelfstandig naamwoord, krôôsies, kroosje, kleine rode pruim Je mot krôôsies wel goed rijp eete, anders bin ’t zuure krenge; Om krôôsies gaon doodgaan, kapot gaan ’t Hêêle mesien is om krôôsies De hele machine is kapot gegaan

kroosraam, krôôsraom, zelfstandig naamwoord, krôôsraome, krôôsraompie, kroosraam, raamwerk dat bij een watermolen het drijvende vuil tegenhoudt

kroppen, kroppe, werkwoord, krop, kropte, gekropt, [O] bereiken, voor elkaar krijgen Ik wou ’t voor ’t eete klaor hebbe, maor dat zel ik wel nie kroppe Ik wilde het voor het eten klaar hebben, maar dat zal ik wel niet voor elkaar krijgen

krotenkoker, krootekooker, zelfstandig naamwoord, krootekookers, krootekookertie, scheldwoord voor iemand die een stommiteit begaat

krotsop, krottesop, zelfstandig naamwoord, krottesoppe, krottesoppie, tabaksaftreksel tegen veeluizen

kruiden, kruie, werkwoord, krui, krooi, gekrooie, kruiden Die vorse worst was veuls te zwaer gekrooije mè naegelgruis Die verse worst was veel te sterk gekruid met kruidnagel Bij d’n huisslacht wiere as kruie gebruikt: peeper, kruineut en naegelgruis Bij de huisslacht werden als kruiden gebruikt: peper, nootmuskaat en kruidnagelen

kruidnoot, kruineut, kruinuit, zelfstandig naamwoord, kruineute, kruinuite, kruineutjie, kruinuitjie, nootmuskaat D’r is altijd veul kruineut gebruikt, over ’t vlees en over de groentes Ook kruinuit

kruidnootrasp, kruineutrapsie, zelfstandig naamwoord, kruineutrapsies, nootmuskaatraspje Ik kôôp altijd hêêle kruineute, die ‘k dan zellef mettet kruineutrapsie gaot rapse; van gemaole kruineut bink een bietjie beuzeg, daer zelle ze wel wurmsteeke voor gebruike Ik koop altijd hele nootmuskaat, die ik dan zelf met het nootmuskaatraspje ga raspen; van gemalen nootmuskaat ben ik een beetje afkerig, daar zullen ze wel wormstekige noten voor gebruiken

kruien, kruie, werkwoord, krui, krooi, gekrooie, 1. kruien, een molen naar de wind zetten De meule kruie De molen naar de wind zetten Ook kroie 2. kruien, met de kruiwagen vervoeren Hij wassôô zat dassem naer huis gekrooie hebbe Hij was zo dronken dat ze hem naar huis gekruid hebben

kruil, kroil, bijvoeglijk naamwoord, [O] vlug, parmantig, kwiek Wat een kroil veñtjie; azzie ‘m op z’n sondags ziet, dan ziet-ie d’r kroil oit Wat een parmantig mannetje; als je hem op zijn zondags ziet, dan ziet hij er kwiek uit Wat staot tien ouwe man nog kroil opta pertret Wat staat die oude man nog parmantig op dat portret

kruimel, krummel, zelfstandig naamwoord, krummels, krummeltie, kruimel ’t Hêêle klêêd lee vol mè krummels Het hele kleed lag vol met kruimels

kruimelen, krummele, werkwoord, krummel, krummelde, gekrummeld, kruimelen Zit niessôô te krummele! Zit niet zo te kruimelen!

kruisband, kruisband, zelfstandig naamwoord, kruisbande, kruisbañtjie, over de duim gedraaide gesplitste band van vlas of stro Schranke vlas wiere in 1945 nog met een kruisband opgebonge, ’t strôô van ’t koore ging toen al met touw van ’t maoimesien, behalleve de mette zicht gepikte schôôve, die meddun bañdjie van strôô opgebonge wiere, de aere wiere an de binnekant gezet teege ‘t inreegene

kruisborstel, kruisbostel, zelfstandig naamwoord, kruisbostels, kruisbosteltie, varken met een kruin in het haar op het achterste deel van de rug Veul meñse hadde, asse een schram kochte, voorkeur voor een kruisbostel Als ze een jong gesneden varken kochten hadden veel mensen voorkeur voor een dier met een kruin

kruisdoorn, kruisdooren, kruisdoorn, zelfstandig naamwoord, kruisdoorens, kruisdoorne, kruisdoorentjie, kruisdoorntjie, kruisbes De zoetste kruisdoorens hadde de harste bleeze De zoetste kruisbessen hadden de hardste schillen Ook kruisdoorn

kruk, krik, zelfstandig naamwoord, krikke, krikkie, kruk Ze liep op krikke

krul, krulle, zelfstandig naamwoord, krullechie, krullen, metalen spiraalvormig hoofdsieraad bij de keuvel Ze droog koopere krulle, want daer kreeg ze gêên pijn in d’r hôôd van Ze droeg koperen krullen, want daarvan kreeg ze geen hoofdpijn Zie ook krullemust, keuvel

krullenmuts, krullemus, krullemust, zelfstandig naamwoord, krullemusse, krullemuste, krullemussie, krullemustie, krullenmuts, keuvel, klederdracht van de Zuid-Hollandse Eilanden Voor d’n oorlog van 1940-1945 zatte me in de kerrek de krullemuste te telle; ’t waere d’r nog een klaaine honderd Ook krullemust

krulschaats, krulschaes, zelfstandig naamwoord, krulschaese, krulschaesie, krulschaats, houten schaats met krul vooraan het ijzer

kubbenkade, kubbekaoi, zelfstandig naamwoord, kubbekaoie, kubbekaoichie, kade langs de rivier waar fuiken uithangen Hij zat langs de kubbekaoi te hengele Hij zat langs de fuikenkade te hengelen

kuieren, kuiere, werkwoord, kuier, kuierde, gekuierd, kuieren Kwan, we gaon nog een rondjie kuiere

kuif, kuif, zelfstandig naamwoord, kuive, kuifie, riet-, gras- of biezenpol

kuikenskop, koikeskop, zelfstandig naamwoord, koikeskoppe, koikeskoppie, [O] korreltjes die in te lang gewelde biest voorkomen

kuil, kuil, zelfstandig naamwoord, kuile, kuiltie, wiel, rad

kuilbrood, kuilbrôôd, zelfstandig naamwoord, kuilbrôôje, kuilbrôôdjie, rond brood

kuilslee, koileslee, kuileslee, zelfstandig naamwoord, koilesleeje, kuilesleeje, koilesleechie, kuilesleechie, [O] laag voertuig op vier schijfwielen (gebruikt om ploegen en andere zware landbouwwerktuigen te vervoeren) Ook koilewaege; kuileslee lage platte wagen voor het vervoer van landbouwwerktuigen De knecht lee dôôd in de veur. Toen d’n boer zag datte ploeg stil stong hettie de paerde uichespanne en de man mette kuileslee thuisgebrocht De knecht lag dood in de voor. Toen de boer zag dat de ploeg stil stond, heeft hij de paarden uitgespannen en de knecht met de lage platte wagen thuisgebracht Ook kuilewaoge

kuilwagen, koilewaege, kuilewaoge, zelfstandig naamwoord, koilewaeges, kuilewaoges, koilewaegeñtjie, kuilewaogentjie, [O] laag voertuig op schijfwielen Zie koileslee; kuilewaoge lage platte wagen Zie kuileslee

kuis, kuis, bijwoord, totaal Da’ diñchie is nied allêên kuis versleete, ’t is ôk kuis vrot Dat dingetje is niet alleen volledig versleten, het is ook volledig verrot Daer iste kuis drôôg Daar is de kelder kurkdroog Ook kuis en kuis door en door, volledig, meer dan totaal Da’ diñchie is kuis en kuis versleete en ôk nog is kuis en kuis vrot Dat dingetje is niet alleen volledig versleten maar ook nog eens volledig verrot Kuis en kuis drôôg Kurk en kurkdroog

kuis, kuis, zelfstandig naamwoord, kuize, kuisie, vrouwelijk kalf

kuitschacht, kuitschaft, zelfstandig naamwoord, kuitschafte, kuitschaffie, linnen of lederen beenbeschermer of dito beenkap De bouwknecht gebruikte bij ’t ploege kuitschafte

kulletjeskruid, kullechieskruid, zelfstandig naamwoord, kullechieskruije, kullechieskruidjie, wilde orchidee

kunst, kuñste, zelfstandig naamwoord, voorwendsels

kunstmest, kuñsmis, kuñstmis, zelfstandig naamwoord, kunstmest Ook kuñstmis

kurken, kulleke, werkwoord, kullek, kullekte, gekullekt, kurken, kurkje breien De jonges waere een paerdespan an ’t kulleke op een gaereklos mè vier spijkerties De jongens waren een paardentuig aan het kurken op een garenklos met vier spijkertjes Zie ook punneken

kussen, kusse, uitdrukking, Hij zit oppet kusse Hij heeft het ver gebracht; Twêê gelôôve op êên kusse daer slaep d’n duuvel tusse Goede raad als jonge mensen van twee verschillende kerkgenootschappen verkering kregen

kussensloop, kusslôôp, zelfstandig naamwoord, kusslôôpe, kusslôôpie, kussensloop, overtrek Hij gong meddun kusslôôp om brôôd, zô’n hok vol jonges hattie Hij ging met een kussensloop om brood, zo’n huis vol kinderen had hij

kussentje, kusseñtjie, zelfstandig naamwoord, kusseñtjies, [O] brok, babbelaar

kuster, kuster, zelfstandig naamwoord, kusters, kustertie, [Eng, coaster] kustvaarder

kutkammen, kutkamme, werkwoord, kutkam, kutkamde, gekutkamd, haarkloven, blijven argumenteren

kwaad, kwaod, zelfstandig naamwoord, aardappelziekte Waaineg kwaod in de errepels dut jaer, maor nou hemme weer gêên errepels voor de verrekes

kwaad, kwaoie, uitdrukking, Die ‘t kwaoie nied eert ist goeie nie weert Een slecht mens kan van iemand anders geen goeds verwachten; De kwaoien hand oplegge Betoveren Hij kon je deur je op je schoer te slaon de kwaoien hand oplegge Hij kon je door je op je schouder te slaan betoveren

kwaaddeegs, kwaodee, kwaodeeg, kwaodees, bijvoeglijk naamwoord, ziekelijk, sukkelend Ik kon nie komme want m’n vrouw is erreg kwaodees Ik kon niet komen want mijn vrouw sukkelt erg met haar gezondheid Ook kwaolachtig, kwaodeeg, kwaodees

kwaalachtig, kwaolachteg, bijvoeglijk naamwoord, ziekelijk Zie kwaodee, kwaodeeg

kwade affaire, kwaolefère, zelfstandig naamwoord, [Fr, affaire] ruzie, ziekte Kwaolefère maoke om de erfenis Ruzie maken om de erfenis Nae z’n kwaolefère hattie z’n aaige te veul ingespanne Na zijn ziekte had hij zich te veel ingespannen (vertaling van kwaoie affaire: kwalijke zaak)

kwak, kwak, zelfstandig naamwoord, kwakke, kwakkie, menigte, veel, bom Je ken glôôve dattie vent een kwak cente heb Je kunt geloven dat die kerel een bom duiten heeft Zie ook dot

kwansuis, kwañsuis, bijwoord, kwasi, zogenaamd, terloops, voor de schijn Ik heb ’t heur kwansuis gevrooge en ze zee dattut waer was

kwansuis, kwañtjies, uitdrukking, kwañtjies weergao In uiterlijk lijken op

kwar, kwar, zelfstandig naamwoord, kwarre, kwarregie, 1. voorman, opzichter Het was een lastege kwar die de meñse gedureg opjoog 2. kruin in het haar

kwarrelig, kwarreleg, bijwoord, overdwars, tegenstribbelend

kwartje, kwartie, zelfstandig naamwoord, kwarties, kwartje Vijf stuivers is een kwartie, zes stuivers een schelling; D’r zit nooit is een kwartie tussen de dubbelties Het blijft armoede

kwartmand, kwartsmande, kwasmande, zelfstandig naamwoord, kwartsmandes, kwasmandes, kwartsmañtjie, kwasmañtjie, kwartmand (¼ hectoliter of 25 liter) D’r waere d’r drie die een kwartsmande van drie-ineen-mud hadde Er was een drietal mensen die een kwartsmand van drie-in-eenmud hadden (normaal vier-in-een-mud) Ook kwasmande

kwast, kwast, uitdrukking, Hij zit voor (op) een kwast Hij kan niet verder

kwebbelen, kwebbele, werkwoord, kwebbel, kwebbelde, gekwebbeld, druk kletsen Hoor die wijve weer is kwebbele Hoor die vrouwen weer eens kletsen

kweeltje, kweeltie, kwijltie, zelfstandig naamwoord, kweelties, kwijlties, foutje, slijtplekje Ook kwijltie Zie ook schiffie; D’r is nog gêên kweeltie an Het is nog zo goed als nieuw

kween, kwee, zelfstandig naamwoord, kweeje, kweechie, onvuchtbaar dier, ongeslachtelijk wezen

kwier, kwiers, bijvoeglijk naamwoord, [O] vlug, parmantig Dat hoedjie staot ‘m kwiers Dat hoedje staat hem parmantig Zie ook kroil

kwijbers, kwijbers, bijvoeglijk naamwoord, af, buiten spel bij het bikkelen Wie kwijbers is mag nie speule Wie af is mag niet spelen (wie de opgeworpen bikkel niet weet op te vangen is af)

kwijl, kwaail, uitdrukking, Ze zit snot en kwaail te schrêêuwe Ze zit hard te huilen

kwijler, kwijer, zelfstandig naamwoord, kwijers, kwijertie, spuwer

kwijleren, kwijere, werkwoord, kwijer, kwijerde, gekwijerd, spuwen, morsen Daer zat me dien onten hond weer alles onder te kwijere Daar zat die viezerik weer alles onder te spuwen Zie kwêêsele Zie ook spoege, spouge

kwijlselen, kwêêsele, werkwoord, kwêêsel, kwêêselde, gekwêêseld, overvloedig spuwen Dattie pruimt das nog tot daeran toe, maor die vent kwêêselt d’r zôô van Dat hij pruimt dat is hem nog te vergeven, maar die kerel spuwt er zo van

kwijt, kwijt, bijvoeglijk naamwoord, zeiknat Onderweeg naer huis binne me kwijt geregend Op weg naar huis zijn we zeiknat geregend

kwikken, kwikke, werkwoord, kwik, kwikte, gekwikt, gewicht schatten Hoevel weeg ‘t? Ik zel ’t wel effe kwikke Hoeveel weegt het? Ik zal het wel even schatten Zie ook roeste

kwispeltule, kwispeltulie, zelfstandig naamwoord, kwispeltulies, kwispeltulietjie, goedkoop soort tule, feitelijk gaas, bestemd voor een eenvoudige keuvel of rouwmuts

la bonheur, allemeneur, uitdrukking, [Fra, à la bonheur] op goed geluk

laag, laeg, lêêg, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. laag (rangorde) 2. laag (geluid) ’k Zel ‘m ’n tôôñtjie laeger laete zinge Ik zal hem een beetje laten inbinden 3. zuidelijk ’n Laege wind Een zuidelijke wind Ook lêêg; An de lêêge kant Aan de lage kant, weinig

laag, laochies, zelfstandig naamwoord, uiterwaarden Hij is weeze melleke in de laochies Hij is in de uiterwaarden gaan melken

laagje, lêêchie, zelfstandig naamwoord, lêêchies, strengetje ’n Lêêchie gezwingeld vlas is minder as ’n knutjie Een strengetje gezwingeld vlas is minder dan een knotje Zie ook knut

laars, laers, zelfstandig naamwoord, laerze, laersies, laars D’r binne lieslaerze en knielaerze Er bestaan lieslaarzen en kaplaarzen

laarzenknecht, laerzeknecht, zelfstandig naamwoord, laerzeknechte, laerzeknechtchies, laarzenknecht (hellend plankje met V-vormige inkeping waarin door inklemmen laarzen uitgetrokken kunnen worden)

laat, laet, uitdrukking, Die is te laet geboore Dat hadden we eerder moeten weten; Hoe laet gaot ‘t an? Hoe laat begint het?

laatst, op ’t lest, bijwoord, op het eind Ze lôôp op ’t lest, ’t kind zel gauw geboore worre Zij loopt op alle dag; het kind zal wel gauw geboren worden (ook gezegd van koeien)

laatst, leste, bijvoeglijk naamwoord, laatste De leste gek sluit ’t hek De laatste gek sluit het hek ’t Is altijd de leste man die de zak opgeeft Het is altijd de laatste man die de zak omhoog hijst zodat een andere man die op zijn nek kan dragen De leste keer De laatste keer; ’t leste woord? Het laatste woord? (de bekende vraag, na het bijbellezen om te controleren of er door de kinderen goed geluisterd was, luidde: Wat was het laatste woord?)

labbekak, labbekak, zelfstandig naamwoord, labbekakke, labbekakkie, [O] benauwde bange kerel, lummel

labberente, labberde end, uitdrukking, Ant labberde end Tobben met de gezondheid Hij zit een bietjie ant labberde end Hij tobt een beetje met zijn gezondheid

lachen, lache, uitdrukking, Schaedelek lache Treiterend lachen (leedvermaak)

lacher, lachers, uitdrukking, lachers opte straet, kniezers bij d’n haerd Gezellige mensen op de straat zijn thuis meestal niet zo gezellig

lachkont, lachkont, zelfstandig naamwoord, lachkonte, lachkontjie, lachebek

ladder, ladder, zelfstandig naamwoord, ladders, laddertie, [O] het verbindingsstuk tussen bol (koppie) en sluier (staert) bij een krullenmuts (keuvel)

lade, lao, zelfstandig naamwoord, laoie, laochie, laotjie, kastlade In de laoie van de kast zatte muizeneste In de laden van de kast zaten muizennesten Leg ’t maor in de kast in ’t onderste laochie/laotjie Leg het maar in de kast in het onderste laadje

laden, laoie, werkwoord, laoi, laoide, gelaoie, laden, opladen ’t Laoie van een voer hooi of strôô is vakwerrek Het laden van een vracht hooi of stro is vakwerk

Lagewaard, de Laegewaerd, de Lêêgewaerd, eigennaam, Alblasserwaard of Lagewaard Ook Lêêgewaerd, de

laken, laeke, zelfstandig naamwoord, laekes, laekentjies, laken Laekes verschôône Schone lakens nemen; Das een grôôte scheur in ‘t laeke Een grote tegenvaller; Een gat in ’t laeke Tegenslag hebbe; Hij hep nog meer laeke voor de schaer Hij moet nog meer lastige klussen oplossen; Hij dêêlt de laekes uit Hij zegt wat er moet gebeuren

lakens, laekese stof, zelfstandig naamwoord, laekese stoffe, laekese stoffies, lakense stof Hij droog een laekese jas Hij droeg een jas van lakense stof

lakeris, laekeris, uitdrukking, Hij ging d’r van laekeris uit Hij ging er razendsnel vandoor

lameris, laemeris, uitdrukking, Hij ging d’r van laemeris uit Hij ging er razendsnel vandoor

lammenadig, lammenadeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] lamlendig, akelig Dat ving ik lammenadeg werrek Dat vind ik akelig werk

lamoen, lemoen, zelfstandig naamwoord, lemoene, lemoentjie, [O] 1. het gedeelte van het onderstel van een boerenwagen, waaraan de berrie was bevestigd 2. lamoen (disselboom met twee armen)

lamp, lamp, uitdrukking, De lamp hang voorover Het geld is op (als vroeger de olie in een olielamp opraakte dan ging hij scheef hangen, wat betekende dat er dus geen geld was om hem bij te vullen) Deze uitdrukking werd meestal gevolgd door: dus we eete aerepels mè blôôte voete Zie ook aerepels mè blôôte voete

lampenglas, lampeglas, uitdrukking, Ze ken wel deur lampeglas Ze ken wel kerremes houe in een lampeglas Ze is zo mager als een lat

lamstraal, lamstraol, zelfstandig naamwoord, lamstraole, lamstraoltie, [O] lammeling Ook lamzak

lamzak, lamzak, zelfstandig naamwoord, lamzakke, lamzakkie, [O] lammeling Zie lamstraol

landloper, landlôôper, zelfstandig naamwoord, landlôôpers, landlôôpertie, landloper, zwerver Hermpie Sêêpsop was een bekende landlôôper Herman van ’t Hof (bijgenaamd Zeepsop) was een bekende landloper

langachtig, langachteg, bijvoeglijk naamwoord, tamelijk lang, aan de lange kant Die jonge is langachteg Die jongen is tamelijk lang Ook lange lut

langbek, langbekkie, zelfstandig naamwoord, langbekkies, [O] bastaardnachtegaal (vogelfamilie der Strandlopers)

langdradig, langdraejeg, bijvoeglijk naamwoord, langdradig ’n Langdraejeg verhaol Een langdradig verhaal

langen, lange, werkwoord, lang, langde, gelange, [Nbl] aangeven Kneeles lang mijn de zeekel is effe Kees geef mij de sikkel eens aan Zie ook anhoeke

langgat, langgat, zelfstandig naamwoord, langgaete, langgatjie, [O] vrouwenkledingstuk met aan de achterkant een verlengstuk van dezelfde stof Ook jak met lang gat

langhaar, langhaer, zelfstandig naamwoord, langhaere, langhaertie, langhaar, nozem

langharig, langhaereg, bijvoeglijk naamwoord, langharig Langhaereg werkschuw tuig Langharig werkschuw tuig

langpoot, langpôôt, zelfstandig naamwoord, langpôôte, langpôôtjie, steekmug (in het dialect is een vlieg een mug en is een mug een langpôôt) Je wier vroeger summers opgevreete van de langpôôte Je werd vroeger ’s zomers opgevreten door de muggen Zie ook meezik, neef

langvoer, langvoer, zelfstandig naamwoord, [O] hooi of stro (in tegenstelling tot kort voer: haksel, aardappelen, graan, e.d.) Zie ook kortvoer

laning, laning, laenink, zelfstandig naamwoord, lanings, laniñkie, [O] oprijlaan van boerderij, met aan beide kanten bomen; ; laenink [sGr] 1. oprijlaan naar een boerderij met bomen aan weerskanten Ook laning 2. smal rijpad tussen twee stukken land (meestal door sloten gescheiden)

lantaarn, lamptaeren, lamtaeren, lantaeren, zelfstandig naamwoord, lamptaerens, lamtaerens, lantaerens, lamptaerentjie, lamtaerentjie, lantaerentjie, lantaarn Ook lamtaeren, lantaeren

lanterfanten, landerdefante, lanterdefante, werkwoord, landerdefant, landerdefantte, gelanderdefant / lanterdefant, lanterdefantte, gelanterdefant, lanterfanten, rondhangen Hij lôôp hier iederen dag te landerdefante Hij hangt hier ieder dag rond Ook lanterdefante

lap, lappe, uitdrukking, Waer hebbie dat uit de lappe gestoord (ook: gestôôte)? Waar heb je dat op de kop getikt?

lapjesboer, lappiesboer, zelfstandig naamwoord, lappiesboere, lappiesboerties, textielventer Een kôôpman die met ellewaer langs de deur kwam wier lappiesboer genoemd Een koopman die met textiel per el langs de deur kwam werd ‘lappiesboer’ genoemd Ook lappiesjood

lapjesjood, lappiesjood, zelfstandig naamwoord, lappiesjoode, lappiesjootjies, textielventer Zie lappiesboer

lapjeskat, lappieskat, zelfstandig naamwoord, lappieskatte, lappieskatjies, lapjeskat Ook driehaer

lapoor, lapoor, zelfstandig naamwoord, lapoore, lapoorties, flapoor! (scheldnaam voor iemand met grote oren)

lappen, lappe, werkwoord, lap, lapte, gelapt, geld bijeen leggen voor gezamenlijke aankoop D’r wier gelapt voor een fles brandewijn Er werd geld bijeen gelegd voor de gezamenlijke aankoop van een fles brandewijn

lappenmand, lapmande, lappemande, zelfstandig naamwoord, lapmandes, lapmañtjies, [O] lappenmand, versukkeling Hij zit al een hêêlen hort in de lapmande Hij zit al een hele poos in de versukkeling; Hij zit in de lappemande Hij tobt met zijn gezondheid

lappertjesdag, lappertiesdag, zelfstandig naamwoord, lappertiesdaege, lappertiesdaechies, blauwe maandag Smaondes wier d’r deur de zwingelaers gelapt voor drank, dat hêête ‘lappertiesdag’ Op maandag werd er door de zwingelaars geld bijeen gelegd voor drank, dat heette ‘lappertjesdag’

lat, lat, uitdrukking, De lat d’r op legge Duur verkopen; Op de lat kôôpe Op krediet kopen, poffen Zie ook klis

latafel, laetaefel, zelfstandig naamwoord, laetaefels, laetaefelties, [Obl] tafel met laden, wordt gebruikt in de volgende gezegden: Laetaefel op! Maak dat je weg komt Ik zellie een oplaetaefel verkôôpe Ik zal je een oplawaai geven

laten, laete, werkwoord, laet, laete/liet/laetende, gelaete, laten Lemme is kijke Laten we eens kijken Nou, lemme maor ophouwe Nou, laten we maar stoppen

laveloos, laovelôôs, bijvoeglijk naamwoord, laveloos, zeer dronken

laveren, leveere, werkwoord, leveer, leveerde, geleveerd, laveren met een schip

lawaaisaus, laowaoisaus, zelfstandig naamwoord, laowaoisauze, laowaoisaussies, weisaus (in WO II surrogaat voor botersaus, gemaakt van weipoeder) Zie ook dôôp, zuuren dôôp, ôôchiesvet; laowaoisaus van overdijk Meer naam dan daad (deze saus werd aan de andere kant van de dijk gehaald, slootwater dus)

lazarus, laozeres, zelfstandig naamwoord, ongeluk Je sjouwde je aaigen ’t laozeres Je sjouwde je een ongeluk Zie ook lebber, lebberus

lazarus, laozeres, bijvoeglijk naamwoord, dronken Hij was harstikke laozeres Hij was stomdronken

lazerbol, laozerbol, zelfstandig naamwoord, laozerbolle, laozerbollechies, [O] lazerstraal (scheldwoord voor een melaatse; oorspronkelijk ontleend aan de bijbelse Lazarus)

lazeren, laozere, werkwoord, laozer, laozerde, gelaozerd, [O] 1. vallen Hij laozerde in de slôôt Hij viel in de sloot 2. gooien, smijten Hij wier tege de grond gelaozerd Hij werd tegen de grond gesmeten 3. zaniken, zeuren Leg nie te laozere Lig niet te zeuren

lazerij, laozerij, zelfstandig naamwoord, laozerije, laozerijtjie, 1. lichaam Hij kreeg op z’n laozerij Hij kreeg op zijn donder 2. bliksem Lôôp naer de laozerij Loop naar de bliksem De laozerij haol ie azzie dat doet De bliksem zal je halen je als je dat doet

lazers, laozers, bijvoeglijk naamwoord, [O] vervloekt Laozerse vent! Vervloekte kerel!

leb, lub, zelfstandig naamwoord, smakeloze kaas

lebberen, lebbere, werkwoord, lebber, lebberde, gelebberd, lubberen De gurdijne lebbere

lebbes, lebber, lebberus, zelfstandig naamwoord, ongeluk Daer werrek ie je aaige ’t lebber Daar werk je jezelf een ongeluk Ook lebberus; Ik heb me het lebberus motte werreke van d’n donker totten donker

leed, lêêd, zelfstandig naamwoord, lêêdtjie, leed ’t Lêêd is nie t’ overzien Het leed is niet te overzien

leeggang, over en leechaom, uitdrukking, Je kennet over en leechaom meeneeme Je kunt het en passant meenemen (letterlijk: over een leeggang)Ook overleechaom

leegkiepen, leegkiepe, werkwoord, kiep leeg, kiepte leeg, leeggekiept, leeggooien Eerst de mandes leegkiepe Eerst de manden leegmaken

leeglopen, leeglôôpe, werkwoord, lôôp leeg, liep leeg, leeggelôôpe, werkloos zijn Zie ook werkelôôs

leelam, leelam, bijwoord, [O] loom, voorjaarsmoe ’k Bin leelam van ’t lentelôôm Ik ben voorjaarsmoe

leem, lieme, zelfstandig naamwoord, [O] scheven (houtachtige stukjes die uit het vlas worden gezwingeld) Om de hamme lekker te rôôke mojje ze brenge naer meñse die nog lieme stooke Om de hammen lekker te roken moet je ze brengen bij mensen die nog scheven stoken

leentjebuur, lêêñtjiebuur, zelfstandig naamwoord, lêêñtjiebuure, lêêñtjiebuurties, lener Effe lêêñtjiebuur speule Iets te leen vragen

leep, lêêp, bijwoord, [O] leep, slim Zij is nie’ sôô lêêp, maor hij is ’n lêêpe sodemieter Zij is niet zo slim, maar hij is een slimme rotzak Ze is niessôô lêêp maor meer onnôôzel Ze is niet zo slim, maar meer naief

leer, leer, zelfstandig naamwoord, leere, leerties, 1. ladder 2. opzetschot van boerenwagen en kruiwagen Peeleere, misleere en ôk kruiwageleere Opzetschotten voor bieten, voor mest en ook voor de kruiwagen

leerkerk, leerkark, zelfstandig naamwoord, leerkarke, leerkarkies, [sGr] leerkerk, catechisatie Marrege hou’ ten domenee leerkark voor de anneemelinge Morgen houdt de dominee catechisatie voor de belijdeniskandidaten

lees, lees, zelfstandig naamwoord, leeze, leessie, lezen van aardappelen of korenaren Totte errebaaidsvoorwaerde van d’n bouwknecht hoorde ôk de lees Tot de arbeidsvoorwaarden van de vaste knecht behoorde ook het recht om te lezen

leesband, leesband, zelfstandig naamwoord, leesbande, leesbantjies, bosje halmen dat bij het lezen (van bijv. tarwe) op een speciale manier tot een opbindband gebonden werd

leeskar, leeskarrechie, zelfstandig naamwoord, leeskarrechies, zeepkistwagentje waarin gelezen graan of gelezen aardappelen vervoerd werd Een leeskarrechie maokte me zellef van ’n sulligsêêpkissie, twêê douwwaogewiele en twêê pañlatte as burrie Een leeskarretje maakten we zelf van een sunlightzeepkistje, twee kinderwagenwielen en twee panlatten als lamoen

leesplank, leesplankie, zelfstandig naamwoord, leesplankies, leesplankje Vroeger leerde me het aop-neut-mies van een leesplankie, nou leere ze ‘t van de closetrol Vroeger leerden we het aap-nootmies van een leesplankje, tegenwoordig leren ze het van de closetrol

leest, lêêst, zelfstandig naamwoord, lêêste, lêêssies, 1. leest (schoenmakersgereedschap) 2. leest (vrouwelijke taille) Hij lee z’n hand om d’r lêêst Hij legde zijn hand om haar leest; Schoemaker blijf bij je lêêst Blijf bij hetgeen je zelf goed beheerst

leeuw, lêêuw, zelfstandig naamwoord, lêêuwe, lêêuwchies, leeuw; Hij ziet overal lêêuwe en beere Hij ziet alles somber in; Ze leve as lêêuwe en beere Ze leven in onmin

leeuwenbek, lêêuwebekkie, zelfstandig naamwoord, lêêuwebekkies, leeuwenbekje (bloem) In d’n hooimat stonge butterblommechies, zuudessels en lêêuwebekkies In de hooiweide stonden boterbloemetjes, paardenbloemen en leeuwenbekjes

leeuwendeel, lêêuwendêêl, zelfstandig naamwoord, lêêuwendêêle, lêêuwendêêltie, leeuwendeel

leeuwerik, leewark, lewark, zelfstandig naamwoord, leewarke, lewarke, leewarkie, lewarkie, [sGr] leeuwerik Ook lewark Zie ook kantlewark, mêêtlewark

leewater, lêêwaoter, zelfstandig naamwoord, lêêwaoters, lêêwaoterties, vocht in het beengewricht Da’ vulle heb ’t lêêwaoter Dat veulen heeft vocht in zijn beengewrichten

lef, lef, zelfstandig naamwoord, verwaandheid (in de Hoeksche Waard een afwijkende betekenis) Die lui hebbe zôô’n lef, ze lôôpe van grôôzeghaaid neffe d’r schoene Die lieden zijn zo verwaand, ze lopen van trots naast hun schoenen Zie ook grôôs

lefzakdoek, lefzaddoek, zelfstandig naamwoord, lefzaddoeke, lefzaddoekie, pochet, lefzakdoek

leggen, legge, werkwoord, leg, lee, geleege, 1. liggen ’t Paerd lee voor dôôd in de waai Het paard lag voor dood in de wei 2. leggen, poten, planten Hebbie al bôôntjies geleege? Heb je al bonen gelegd? 3. liggen Hij lee op bed Hij lag op bed 4. leggen De kippe hebbe dut jaer goed geleege; Ze kenne niks laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne Zij nemen alles mee (zij kunnen niets laten liggen behalve gloeiend ijzer en molenstenen); Aster dan hêêlemel bij lait Als het dan persé nodig is

leggoed, leggoed, zelfstandig naamwoord, [O] pootgoed (aardappelen die werden bewaard om te poten voor de volgende oogst)

lei, laai, zelfstandig naamwoord, laaie, laaichies, lei We schreeve meddun griffel op ’n laai We schreven met een griffel op een lei

lei, laai, zelfstandig naamwoord, laaie, laaichies, leidsel Houw jij de laaie effentjies vast Houd jij de leidsels even vast De laaie honge an de gek De leidsels hingen aan de menladder van de boerenwagen Zie ook tôôme

leiden, laaie, werkwoord, laai, laaide, gelaaid, leiden, sturen

leidingwater, laaidingwaoter, zelfstandig naamwoord, laaidingwaoters, laaidingwaoterties, leidingwater In Frankrijk is alt laaidingwaoter zeker gêên drinkwaoter In Frankrijk is alle leidingwater zeker geen drinkwater

leik, laik, bijvoeglijk naamwoord, [O] vol modder Die slôôt is zôô laik, dajje pols bij ’t springe in de modder blijf steeke Die sloot zit zo vol modder dat tijdens het springen je polsstok erin blijft steken

leike, laoik, zelfstandig naamwoord, laoike, laoikie, baggerschop (ijzeren schop met opstaande randen, behalve aan de voorkant, die onder een hoek aan een lange steel bevestigd is, vooral gebruikt om modder uit een sloot te halen, die daarna weer over de bossen vlas in de sloot werd gelegd om dat vlas onder water te houden voor het roten)

lek, lek, uitdrukking, We gaon naer ’t lek luistere Deze uitdrukking werd gebezigd door schippers bij het naar bed gaan

lekken, lêêke, werkwoord, lêêk, lêêkende, gelêêkend, lekken De geut lêêkt De goot lekt ’t Lêêkende hier altijd Het lekte hier altijd M’n fietsband heb gelêêkend Mijn fietsband heeft gelekt

lelijk, lillek, bijvoeglijk naamwoord, 1. lelijk Dat meñs is zôô lillek, de katte blaeze d’r teege 2. bedorven As ’t overblijft wordt ‘t lillek Als het blijft liggen bederft het en krijgt het een vieze smaak; Dat meñs is zôô lillek datten tram d’r voor omree Gezegd van een vrouw met een lelijk uiterlijk Hij heb wellis lillek naer d’r gedaen Hij is haar wel eens te na gekomen (hij heeft haar wel eens aangerand); Gelukkig doe lillek gêên zeer, want dan kojje ze in Dordt hoore brulle Gezegd van een qua uiterlijk lelijk mens

lelijkerd, lillekerd, zelfstandig naamwoord, lillekers, lillekerdtie, lelijkerd, gemeen persoon Wees ter voorzichtig mee, ’t is een grôôte lillekerd Wees voorzichtig, hij is een grote gemenerik

lendenvuur, lendevier, zelfstandig naamwoord, spierverlamming bij paarden, maandagziekte Ik werrekte me daer ’t lendevier Ik moest daar heel hard werken

lenen, lêêne, werkwoord, lêên, lêênde, gelêênd, lenen, uitlenen; ’t Is maor gelêênd Je moet er niet te veel waarde aan hechten

lenig, lêêneg, bijvoeglijk naamwoord, lenig, soepel

lens, leñs, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, 1. (bn) ontbrekend pompvacuüm 2. (bw) beurs Slao t’m leñs Sla hem beurs

lens, leñs, zelfstandig naamwoord, leñze, leñsie, lens Hebbie een nieuwen bril? Ik doch dajje leñze zou neeme Heb je een nieuwe bril? Ik dacht dat je lenzen zou nemen

lente, lente, uitdrukking, Vande lente Deze lente Van de lente gaot ’t een stik makkeleker Deze lente gaat het een stuk gemakkelijker

lenteloom, lentelôôm, zelfstandig naamwoord, voorjaarsmoeheid ’k Bin lammenaodeg van ’t lentelôôm Ik ben lamlendig van de voorjaarsmoeheid Zie lammenaodeg

lentetijd, lentestije, bijwoord, in de lente Deurdattie serrestije geploegd had hattie slentestije mulle grond Doordat hij in de herfst geploegd had beschikte hij in de lente over fijn verdeelde grond Zie ook vandelente

leplazarus, laplaozeres, zelfstandig naamwoord, leplazarus, over de kop Je werk je aaige ’t laplaozeres voor ’n paor cente Je werkt je over de kop voor een kleine verdienste Ook ’t lebberes

lepzoet, lepzoet, zelfstandig naamwoord, lepzoete, lepzoetjie, dorstig kind

leren, leer, uitdrukking, Een verreke leer nog wel nae z’n dôôd Een varken leert zelfs nog na zijn dood (woordspeling op de leer - het rek waarop het dier tijdens de slacht werd gehangen)

lering, leereng, zelfstandig naamwoord, leerenge, leerengchie, [O] cathechesatie, leerkerk

leunes, leunes, zelfstandig naamwoord, leunesse, leunessie, [O] onnozel persoon

leur, leur, zelfstandig naamwoord, leure, leurtie, [O] luttel bedrag Iets voor een leur en een zeur motte verkôôpe Iets voor een kleinigheid moeten verkopen Ook lor

leut, leut, zelfstandig naamwoord, leute, leutjie, [O] 1. pret Ajje mar leut het 2. opgewarmde koffie Hebbie al leut gehad? Heb je al koffie gehad? ’n Bakkie leut Een kop koffie

leutelbijl, leutelbijl, zelfstandig naamwoord, leutelbijle, leutelbijlties, bijl met scharnierende steel, vroeger gebruikt bij het koekslaan op kermis of erfhuis

leuten, leute, werkwoord, leut, leutende, geleut, [O] 1. drinken Koffie leute Langdurig koffie drinken 2. knikkerspel door vijf jongens gespeeld waarvan er één de leut is. Door de andere jongens, die twee aan twee maten zijn, mag hij niet worden aangeraakt

leutig, leuteg, bijvoeglijk naamwoord, [O] lollig, prettig

leven, leef, uitdrukking, Azzie wil daddik geef, geef me de ruimte daddik leef De individuele planten van een gewas op goede onderlinge afstand planten

leven, leeve, uitdrukking, Wel hek vamme leeve! Wel heb ik ooit! Zôô’n rotzoo asset daer was hek vamme leeve nog nooit gezien! Zo’n rommel als het daar was heb ik van mijn leven nog nooit gezien!

levendig, leevendeg, bijvoeglijk naamwoord, [O] levend Een wonder dattie d’r nog levendeg onder vandaen gekommen is Een wonder dat hij er nog levend onder vandaan gekomen is Dat hout is nog levendeg Dat hout is nog levend

levenloos, leevelôôs, bijvoeglijk naamwoord, levenloos

lever, leever, uitdrukking, Die vrouw heb ’n witte leever Gezegd van een nymfomane (soms ook gezegd van mannen met een groot libido); Ze heb een witte lever Ze is manziek, nymfomaan

lezen, leeze, werkwoord, lees, las, geleze, lezen We lazzen ’t in de krant We lazen het in de krant We lazze vooral detectieves van Dick Bos We lazen vooral beeldromans van Dick Bos

licht, licht, zelfstandig naamwoord, In de licht staon Gaod is opzij, je staod in de licht Ga eens opzij, je neemt mijn licht weg; Tusse licht en donker Bij schemering

licht, lucht, bijvoeglijk naamwoord, 1. ondiep ’t Is hier zôô lucht dajje d’r ken lôôpe Het is hier zó ondiep dat je er kunt lopen 2. licht dronken Hij wazzun bietjie lucht Hij was een beetje aangeschoten 3. fris, kil ’t Is lucht weer Het is fris weer

lichten, lichten, werkwoord, licht, lichtende, gelicht, opklaren De lucht lichtende De lucht klaarde op

lichtje, lichie, zelfstandig naamwoord, lichies, lichtje, éénpits petroleumstelletje (theelichtje) Zet ten thee maor op ’t lichie Zet de thee maar op het theelichtje Zie ook mesien

lidmaat, leedemaot, zelfstandig naamwoord, leedemaote, leedemaotjies, [O] lidmaat Hij is gêên leedemaot van ôôñze kerrek

lieden, loi, zelfstandig naamwoord, [Obl] lui, lieden Die loi kejje om een bôôschop stiere Je kunt het die lieden wel toevertrouwen

liefde, liefde, uitdrukking, liefde is blind en Jan ken nie sien Afkeurend oordeel over een verkering

liegbeest, liegbêêst, zelfstandig naamwoord, liegbêêste, liegbêêssies, leugenaar

lierlauw, lielauw, bijvoeglijk naamwoord, [O] lauw Die koffie is lielauw

lieveheersbeestje, lieveheersbêêssie, zelfstandig naamwoord, lieveheersbêêssies, lieveheersbeestje met 12 stippen ’n Lieveheersbêêssie mè seuve stippe hiet ’n haontjie Een lieveheersbeestje met zeven stippen heet een haantje Zie ook hêêrebêêssie

lievigheid, lieveghaaid, zelfstandig naamwoord, lievegheeje, lieveghaaitjie, liefheid, hartelijkheid D’r zit totaol gêên lieveghaaid an die maaid Er zit totaal geen hartelijkheid aan die meid

lijden, lije, werkwoord, lij, lee, geleeje, lijden Hij heb as kind al veul geleeje mettut komme en toen ôk nog lillek opgedrôôgd Hij heeft als kind al veel geleden bij de geboorte en daarbij nog lelijk opgedroogd ook

lijf, lijf, uitdrukking, Hij dee waaineg weer voor z’n lijf Hij bood weinig tegenstand (meestal gezegd van een koe); ’t lijf d’r uit gooie De baarmoeder komt eruit; lijf bieje Een uitstulping van de schede laten zien

lijfje, lijfie, zelfstandig naamwoord, lijfies, lijfje, (vrouwen)borstrok

lijken, lijkene, werkwoord, lijkent, leek, geleeke, [O] lijken Die portrette lijkene goed

lijnpaard, lijnpaerd, zelfstandig naamwoord, lijnpaerde, lijnpaerties, menpaard met lijn Eên van de vier paerde was ’t lijnpaerd, ’t êênegste paerd da’ drek gelaaid wier Eén van de vier paarden was het lijnpaard, het enige paard dat direct geleid werd

lijnzaad, lijnzaed, zelfstandig naamwoord, lijnzaedje, lijnzaedjie, lijnzaad, vlaszaad ’n Zakkie lijnzaed woog zô’n 80 kilo Een zakje lijnzaad woog ongeveer 80 kilo

lijst, lijst, zelfstandig naamwoord, lijste, lijstsie, Schoorsteenmantel ’t Boek lee op de lijst

likmevestje, lik m’n vessie, uitdrukking, ’t Is een ding van lik m’n vessie Het is een ding dat niets waard is; Het was een vertôôning van lik-m’n-vessie Het was een waardeloze vertoning

lillebouten, lilleboute, werkwoord, lillebout, lilleboutende, gelillebout, rillen, beven

link, link, zelfstandig naamwoord, linke, linkies, [O] vuile streep in linnen of katoen Da’ goed is slecht gewasse, alle linke staon d’r nog in

lobbes, labes, zelfstandig naamwoord, [O] lummel Kijk nou die grôôte labes die klaaine kinders is plaege Kijk nu eens die grote lummel die kleine kinderen eens plagen

locomotief, lokemetief, zelfstandig naamwoord, lokemetieve, lokemetiefie, locomotief Hij heb ‘n asem as ’n lokemetief Hij heeft een adem als een lokomotief

lodderein, lodderaain, zelfstandig naamwoord, [O, Fr eau de reine] eau de cologne

loddereindoosje, lodderaaindôôsie, zelfstandig naamwoord, lodderaaindôôsies, [O] zilveren doosje met in eau de cologne gedrenkt sponsje

loden, lôôie, bijvoeglijk naamwoord, loden ’n Lôôie pijp Een loden pijp Hij ken de koffie zôô hêêt drinke; hij mot daer binne een lôôie pijp hebbe zitte Hij kan de koffie zó heet drinken; hij moet daar binnen een loden pijp hebben Zôô link as ’n lôôie deur Doortrapt

loden, lôôie, werkwoord, looi, looide, gelooid, plomberen, verzegelen

loeder, loeder, zelfstandig naamwoord, loeders, loedertie, [O] gemene kerel ’t Is een loeder van een vent ’t Is een rotzak

loei, loei, zelfstandig naamwoord, loeie, loeichie, [O] lederen holster om vee te kluisteren Ook loeïng

loeien, loeie, werkwoord, loei, loeide, geloeid, [O] kluisteren (met een touw of ketting de kop van een koe of paard aan de voorpoten vastbinden, om te voorkomen dat ze schade toebrengen aan de vruchtbomen waaronder ze in de boomgaard grazen) Je mottun koe loeie anders mottie d’n bôôgerd uit Je moet een koe kluisteren anders moet zij de boomgaard uit

loeiïng, loejing, loejeng, zelfstandig naamwoord, loejinge, loejengs, loejingchie, loejengchie, [O] lederen holster om koeien of paarden in bedwang te houden (te kluisteren) Zie loei Ook loejeng

loel, loel, zelfstandig naamwoord, loele, loellechie, [O] 1. zeurderig persoon Hé ouwe loel, hoe gaottut ermee? Hé ouwe zeurpiet, hoe gaat het er mee? 2. liefkozende benaming Lekkere loel vamme Lekker dier van me

loenzig, loenzeg, bijvoeglijk naamwoord, loens Ze kijk nie scheel, maor wel loenzeg, want ze mik ’n bietjie med êên ôôg Ze kijkt niet scheel, maar ze loenst, want ze mikt een beetje met één oog Hij is zôô loenzeg datte traene over z’n rug lôôpe astie schreeuwt Hij loenst zo erg dat de tranen over zijn rug lopen als hij huilt

loerem, loerem, zelfstandig naamwoord, [O] maling Iemand in de loerem nemen Iemand in de maling nemen

loert, loert, zelfstandig naamwoord, loerte, loerties, [O] leverworst Ik zel een end loert voor je meebrenge (in deze betekenis zelden gebruikt, meestal schertsend gebruikt voor ’drol’)

loet, loet, zelfstandig naamwoord, loete, loetjies, [O] 1. pook voor een bakkersoven 2. werktuig om aardappelen aan te aarden Ik mot teuze errepelbeddest nog mette loet bewerreke Ik moet deze in rijen gepote aardappelen nog aanaarden 3. schuifschoffel

lok, lok, zelfstandig naamwoord, lokke, lokkies, pluk Grôôte lokke hooi

lokken, lokke, werkwoord, lok, lokte, gelokt, 1. lokken; 2. bewerken van de afval van gezwingeld vlas

lokkenboer, lokkeboer, zelfstandig naamwoord, lokkeboere, lokkeboertie, vlasafvalbewerker

lokkenzwingelaar, lokkezwingelaer, zelfstandig naamwoord, lokkezwingelaers, lokkezwingelaertie, iemand die vlas voor de tweede keer zwingelt

lomerig, lôômereg, bijvoeglijk naamwoord, loomachtig, een beetje loom Zie lôômeg

lomig, lôômeg, bijvoeglijk naamwoord, loomachtig, een beetje loom Ook lôômereg

lomp, lomp, uitdrukking, Hij’s te lomp om maaikevers (of: meulenaers) te schudde Hij is erg dom

lood, lôôd, zelfstandig naamwoord, lôôdje, lôôdtjie, 1. lood (metaal) 2. lood (gewichtseenheid van 10 gram)

loods, loos, zelfstandig naamwoord, looze, loosie, loods, aanbouw M’n klompe staon in de loos neffe de errepelschille Mijn klompen staan in de loods naast de aardappelschillen Zie ook oflaet

loof, lof, zelfstandig naamwoord, loof Peelof is goed knijnevoer Loof van wortelen is goed konijnenvoer

loom, lôôm, bijvoeglijk naamwoord, loom, traag Ook lentelôôm

loon, lôôn, zelfstandig naamwoord, lôône, lôôntjie, loon ’k Heb altijd gesappeld voor ’n klaain lôôñtjie Ik heb altijd geploeterd voor een klein loontje

loop, lôôp, uitdrukking, Aste knecht lôôp voor de baos uit gaot dan krijge me slecht weer Als de knecht het beter weet dan de baas en daardoor het werk moet regelen kan dat tot onenigheid leiden

loopbaan, lôôpbaon, zelfstandig naamwoord, lôôpbaone, lôôpbaontjie, loopbaan ’k Bin m’n lôôpbaon op m’n dertiende begonne

loopje, lôôpie, zelfstandig naamwoord, lôôpies, loopje Bij pianoles mojje uiten treure lôôpies oefene Bij pianoles moet je steeds maar loopjes oefenen ’k Heb m’n lôôpie naer de post weer gehad Ik heb mijn loopje naar de brievenbus weer gehad; Een lôôpie met iemand neeme Iemand in de maling nemen, een loopje met iemand nemen

loopoog, lôôpôôg, zelfstandig naamwoord, lôôpôôge, lôôpôôgie, ontstoken oog D’r help maor één ding teege een lôôpôôg; wasse mè snêêuwwaoter van maert Er helpt maar één ding tegen een ontstoken oog; wassen met maarts sneeuwwater

loops, lôôps, bijvoeglijk naamwoord, loops, bronstig, tochtig Die maaide van de Victoria waere zôô gek as lôôpse honde Die meiden van de Victoriafabriek waren zo gek als loopse honden

lootjesdag, lootjiesdag, zelfstandig naamwoord, lootjiesdage, lootjiesdagchie, lotingsdag voor de verplichte loting voor militaire dienst D’r is weer flink gezoope en gevochte mè lootjiesdag Er is weer flink gezopen en gevochten op lotingsdag

lopen, lôôpe, werkwoord, lôôp, liep, gelôôpe, 1. lopen Te gek om los te lôôpe Erg gek ’t Lôôp wel los Het is niet erg Je ken ’t añlôôpe Het is niet ver 2. verkering Ze lôôpe mè mekaor 3. vloeien Hij wassôô dronke dattie alles lie lôôpe Hij was zó dronken dat hij alles liet lopen

lopens, lôôpes, bijwoord, te voet, lopend Lôôpes over durp Te voet over het dorp ’k Bin lôôpes van De Maes gekomme, m’n fiets was lek Ik ben lopend van Westmaas gekomen, mijn band was lek

lor, lor, zelfstandig naamwoord, lorre, lorrechie, grijpstuiver Zie leur; ’t Is te kôôp voor een lor en een leur Te koop voor weinig geld

lorrenboer, lorreboer, zelfstandig naamwoord, lorreboere, lorreboertie, handelaar in lompen en metalen

lorrenmarkt, lorremart, zelfstandig naamwoord, lorremarte, lorremartie, rommelmarkt

lorretje, lorrechie, zelfstandig naamwoord, lorrechies, koosnaam voor klein kind

lot, lot, zelfstandig naamwoord, lotte, lotjies, door het lot bepaalde plaats waar men moest beginnen te delven of vlasplukken ’k Heb een slecht lot: een hard veurhôôd vol mè steekels en bladriet Ik heb een slecht stuk getroffen: een platgetrapte wendakker vol met distels en bladriet Zie ook veurhôôd, heur

loten, loote, werkwoord, loote, lootende, geloote, loten voor militaire dienst In d’n tijd daddik lootende … In de tijd dat ik lootte …

lubben, lubbe, werkwoord, lub, lubde, gelubd, castreren Een ruin is een gelubden hingst of haaiñst Een ruin is een gecastreerde hengst ’n Gelubden haon is een kepoen; vandaer Sunterklaos kepoeñtjie Een gecastreerde haan is een kapoen; vandaar Sinterklaas Kapoentje Zie ook preutesnije, snije, nijpe, hellepe

lucht, lucht, zelfstandig naamwoord, luchte, luchie, 1. stank Op ‘s Graevendêêl hong d’r vroeger zôô’n schrikkeleke lucht van ’t vlas rôôte dajje d’r van mos kotse Op ’s Gravendeel hing vroeger zo’n verschrikkelijke stank van de vlasroterij dat je ervan moest overgeven 2. Erreges lucht van hebbe Ergens een voorgevoel van hebben; De lucht smeer an De lucht betrekt (meestal gevolgd door regen)

lucht, locht, bijvoeglijk naamwoord, lucht, luchthartig, zorgeloos

luchtzwemmer, luchtzwemmer, zelfstandig naamwoord, luchtzwemmers, luchtzwemmertie, oppervlakkig persoon

lui, loi, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] lui As loi zeer dee dan zou die hard schrêêuwe Als lui pijn deed dan zou hij hard schreeuwen

luiden, luie, uitdrukking, Hij ken messun kaoke wel dertien uure luie Hij is een zeer mager persoon

Luis, Luis, uitdrukking, De Luis an de Ketting De naam van een logement in Oud-Beijerland in de 19de eeuw, waar buiten een hoop houten benen van landlopers lag. Als je zo’n houten been nodig had mocht je zonder vragen er één meenemen

luis, luis, uitdrukking, Hij heb gêên luis om dôôd te doen Hij heeft helemaal niets; Hoe kom een jood an luize Antwoord op een vraag, waarop iemand geen antwoord wil geven; Ze kenne liege datte luize op d’r kop borste Het zijn grote leugenaars

luis-op, lois-op!, tussenwerpsel, [Whw] commando aan paarden Lois-op! Achteruit!

luisteren, luistert, uitdrukking, Het luistert nauw Het moet precies passen

luizenbruggetje, luizebruchie, luizebruggetjie, zelfstandig naamwoord, luizebruchies, luizebruggetjies, hemdsplit, spinnetje in het borstsplit Ook luizebruggetjie

luizennet, luizenet, zelfstandig naamwoord, luizenette, luizenetjie, volgens het bijgeloof had ieder mens in zijn achterhoofd een luizennet of luizenzak die bij overlijden openbarstte, waarna de luizen een ander slagveld zochten. Hij kon ook kapot gestoten worden. Als een kind plotseling onder de luizen zat werd er gezegd: z’n luizenet is geborsten Ook luizezak

luizenpaadje, luizepaechie, zelfstandig naamwoord, luizepaechies, scheiding in het haar Ook naed

luizenzak, luizezak, zelfstandig naamwoord, luizezakke, luizezakkies, Zie luizenet

luizig, loizek, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] ondeugend Loizekse maaid, wa’ doe je d’r an mejje fikke! Ondeugende meid, wat doe je er aan met je vingers!

lul, lullechie, zelfstandig naamwoord, lullechies, onnozel persoon, lulletje Lullechie Roozewaoter Lulhannes, sukkel

lullen, lulle, werkwoord, lul, lulde, geluld, kletsen Lae se mar lulle Laat ze maar kletsen

luns, leus, zelfstandig naamwoord, leuze, leussies, luns (spie of klos aan de menladder of voor het wiel van een boerenwagen)

lurenben, luureben, zelfstandig naamwoord, luurebenne, luurebennechie, luiermand

lurken, lurreke, lurrepe, werkwoord, lurrek, lurrekte, gelurrekt, langzaam drinken of pijproken Ook lurrepe [O]

lurven, lurreve, zelfstandig naamwoord, stoffelijk omhulsel Ik pakten ‘m bij z’n lurreve Ik pakte hem stevig beet

lusten, lusse, werkwoord, lus, lussende, gelusse, lusten Lussie d’r nog êêntjie? Lust je nog een borreltje? Hij lussende d’r nog wel meer Hij lustte er nog wel meer; Hij lus’ van ’t hêêle verreke Hij pakt elke handel aan; hij lust alles

lustig, lusteg, bijvoeglijk naamwoord, hongerig, snoeplustig Ook graeg

lut, lut, zelfstandig naamwoord, lutte, lutjie, lang persoon Piet Lut (woordspeling voor pietlut) kenne me niet, wel een lange lut

luur, luur, zelfstandig naamwoord, luure, luurtie, luier Da’ grôôte kind liep nog altijd meddun luur om Dat grote kind liep nog altijd met een luier om; Lae je nied in de luure legge Laat je niet belazeren

maaibeen, maoibêêne, zelfstandig naamwoord, maaivoeten (naar buiten gekeerde voeten) Da paerd heb maoibêêne, maor z’n baos gooi zelf ôk z’n voete naer buitene Dat paard heeft maaivoeten, maar zijn baas gooit ook zelf zijn voeten naar buiten

maaibenen, maoibêêne, werkwoord, maaibêên, maaibêênde, gemaaibêênd, [O] met naar buiten gekeerde voeten lopen Hejje wel gezien hoe dien hit maoibêênt? Heb je gezien hoe die pony met zijn benen naar buiten loopt?

maaien, maaie, werkwoord, maai, maaide gemaaid, maaien Hij maait kantgras mette zaais Hij maait gras van de slootkant met de zeis

maaiersveld, maoiersveld, zelfstandig naamwoord, maoiersvelde, maoiersveltie, gemeten maat van cultuurgrond; perceel minus de helft van de aangrenzende sloot Dat stik land is maaiersveld maor 2,80 hectare maor kadastraol isset 3,00 hectare Dat stuk land is gemeten maat maar 2,80 hectare maar kadastraal is het 3,00 hectare

Maaike, Maois, eigennaam, Maaike

maal, mael, zelfstandig naamwoord, maeltije, maeltie, maal, maaltijd Je motter je mael mee doen; maeltie, [meervoud] maelties, maaltje Een maeltie peere en een zoochie vis, dan binne me weer voor een dag gesteld Zie ook zoochie, zootjie

maan, maon, uitdrukking, Bij wassende maon en hôôg waoter worre de kinderties geboore

maandag, maondes, zelfstandig naamwoord, ‘s maandags

maart, maert, zelfstandig naamwoord, (de maand) maart; Bij d’n eersten donderslag in maert slaot de zallem messun staert Bij de eerste donderslag in maart slaat de zalm met zijn staart (de lente is in aantocht); D’n eersten donderslag in maert pak d’n elleft bij z’n staert De lente is in aantocht (te zien aan het verschijnen van de elft (soort haring) in de grote rivieren); Een drôôge maert is goud waerd Een droge maand maart levert vaak een goede oogst op

maartig, maerteg, bijvoeglijk naamwoord, krols Zie maers

maarts, maers, bijvoeglijk naamwoord, 1. maarts Een maerse bui 2. krols De poes van Teuntjies is maers De kat van Teuntje is krols Ook maerteg; maerse buie die beduie datte lente añ kom kruie Maartse buien betekenen dat de lente in aantocht is

Maas, Maes, uitdrukking, Jan Jezus van de Maes Onbekend persoon

Maasdam, Mesdam, eigennaam, dialectuitspraak voor Maasdam

maat, maet, zelfstandig naamwoord, maete, maetjie, maat

maatje, maetjie, zelfstandig naamwoord, maatje drank (0,1 liter) Voor enkelde cente kochie vroeger een maetjie brandewijn Voor een paar centen kocht je vroeger een deciliter brandewijn Ook muddechie

maatlat, maetlat, zelfstandig naamwoord, maetlatte, maetlatjie, meetlat

maatpak, maetpak, zelfstandig naamwoord, maetpakke, maetpakkie, maatcostuum

machine, mesien, zelfstandig naamwoord, mesienes, mesientjie, 1. machine 2. meerpits petroleumkookstel Een êênpitter wier mêêstal ‘lichie’ genoemd en een meerpitter hiette ‘mesien’ Een éénpits oliestelletje werd meestal ‘lichtje’ genoemd en een meerpitter heette ‘machien’

machochel, mechochel, mechol, zelfstandig naamwoord, mechochels, mecholle, mechocheltie, mechollechies, [Spa] dikke, vette vrouw (Spaanse herkomst, waarschijnlijk van muchacha, meisje) Ook mechol Zie ook kedee

made, maoi, zelfstandig naamwoord, maoie, maoichies, made D’n hond ha’ last van maoie en kreeg daer wurremkoekies voor De hond had last van maden en kreeg daar wormkoekjes voor

madenschijter, maoieschijter, maoieschijtert, zelfstandig naamwoord, maoieschijters, maoieschijters, maoieschijtertie, maoieschijtertie, bromvlieg, aasvlieg of blauwe vleesvlieg Ook maoieschijtert Zie ook bedurrever

mager, maeger, bijvoeglijk naamwoord, mager Hij’s zôô maeger dattie drie keer deur een lampeglas ken Erg mager; Z’is zôô maeger dasse met d’r kaoke wel dertien uur ken luie Ze is erg mager Zie ook lampeglas

magermannen, maegermanne, werkwoord, maegerman, maegermande, gemaegermand, 1. afkluiven 2. dunner maken Die paol is zôô dik, die zelleme eerst wat maegermanne Die paal is zo dik, die zullen we eerst wat dunner maken 3. bezuinigen 4. hongerlijden In d’n oorlog mozze me maegermanne In de oorlog moesten we hongerlijden

Magyaar, maegaere, zelfstandig naamwoord, bliksem, mallemoer Dat hêêle ding is naer de maegaere gehollepe (vermoedelijk van magyaren hongaren, zigeuners)

mainteneren, menteneere, werkwoord, menteneer, menteneerde, gementeneerd, [Fra, maintenir] mainteneren, handhaven, bolwerken Hij is daer wel an begonne maor hij ken ‘t nie menteneere Hij is er wel aan begonnen maar hij kan het niet bolwerken

malheur, meleur, zelfstandig naamwoord, meleure, meleurtie, [Fra, malheur] narigheid Je krijgt er meleur mee

mallemolen, mallemeule, zelfstandig naamwoord, mallemeules, mallemeulentjie, mallemolen, draaimolen

man, man, uitdrukking, Den derde man die brengt de ruzie an Als er één teveel bijkomt dan wordt een gemaakt plan vaak onuitvoerbaar

manchester, mesister, mesjister, zelfstandig naamwoord, manchester, textiel voor werkkleding (oorspronkelijk uit Manchester afkomstig) Mesister is geribbeld goed da’ gebruikt wier voor werkbroeke en zôô Manchester is geribbelde stof die gebruikt werd voor werkbroeken en dergelijke Ook mesjister

mand, mande, zelfstandig naamwoord, mandes, mañdjie, mand Ook mao; Lae’ niedin een mañdjie melleke Doe geen dingen die onverantwoord zijn (letterlijk: laat niet in een mandje melken)

mand, mao, zelfstandig naamwoord, maoje, maochie, (hengsel)mand Hij had een maochie meegenoome om aaiers in te gaore Hij had een mandje meegenomen om eieren in te verzamelen D’r gaon drie maoje in een mud, maor van een kwastmande gaon d’r vier in een mud Er gaan drie manden in een mud, maar van een kwartsmand vier in een mud Zie mande Zie ook uitmechaochie

mangel, mangel, zelfstandig naamwoord, mangels, mangeltie, voederbiet

mangelput, mangelpit, zelfstandig naamwoord, mangelpitte, mangelpitjie, kuil met voederbieten

manier, menier, zelfstandig naamwoord, meniere, meniertie, manier Zôô binne ôôñze meniere Zo zijn onze manieren

mankerend, mekeerend, uitdrukking, Hij is mekeerend Hij mankeert iets

mankerend, mekeerende, menkeerende, bijvoeglijk naamwoord, mankerende, ziek Hij ister nie goed an, hij is al een tijd mekeerende Zijn gezondheid is niet goed, hij heeft een kwaal Ook menkeerende

mankering, mekeering, menkeering, zelfstandig naamwoord, mekeeringe, menkeeringe, mekeeringkie, menkeeringkie, aandoening Ook menkering

manlui, mallie, zelfstandig naamwoord, manlui, manvolk ’t Is niks gedaen; d’n hêêlen dag van die mallie over de vloer; dan hek nog liever frullie Het is maar niks; de hele dag dat manvolk over de vloer; dan heb ik nog liever vrouwvolk

mannetje, mannechie, zelfstandig naamwoord, 1. mannetje 2. aardappel met veel loof en slechte glazige knollen

manoeuvre, maneuvel, zelfstandig naamwoord, maneuvels, meneuvels, maneuveltie, [Fra, manœuvre] 1. manoeuvre, herhalingsoefening Naeda’k voor m’n nommer gediend heb biñk nog twêêmel op maneuvel geweest in de Harskamp Nadat ik als dienstplichtige gediend heb ben ik nog twee keer op herhalingsoefening geweest in de Hartskamp 2. bewegingen, manieren Zit nie van die raore maneuvels te maoke Maak niet van die rare bewegingen Ook meneuvels

mans, mañs, bijwoord, mans Hij is hêêl wat mañs Hij is heel wat mans

mansen, mañze, werkwoord, mañs, mañzde, gemañsd, aankunnen, de baas blijven Ik kennem best mañze al istie grôôter Ik kan hem goed de baas blijven al is hij groter dan ik Ik ken ‘t allêên wel mañze Ik kan het wel alleen aan Zie ook marse

marbel, mullever, mulleverd, zelfstandig naamwoord, mullevers, mullevertie, [O] albasten knikker met rode of blauwe lijnen Ook mulleverd

marechal, marsjal, zelfstandig naamwoord, marsjalle, marsjallechie, [veroud, Fra marechal] hoefsmid

Maria, Merijchie, eigennaam, Marietje

marinier, majjenier, zelfstandig naamwoord, majjeniers, majjeniertie, marinier Hij is vrijwilleg naer de majjeniers gegaon

markt, mart, zelfstandig naamwoord, marte, martie, markt Veul durpe hebbe wel een mart, maor d’r is maor êêne paerdemart op de Buitesluis: d’n twêêde woeñsdag in juni, al veul langer as tamme kenne heuge Veel dorpen hebben wel een markt, maar er is maar één paardenmarkt op Numansdorp: op de tweede woensdag in juni, al veel langer dan we ons kunnen herinneren; De mellek is nog net nie boove de mart De melk is nog net niet bedorven; Dat isset martie Dat is de limiet (dat is de markt)

marsen, marse, werkwoord, mars, marste, gemarst, marcheren Vanaevend mot de meziek marse en as alles meelôôpt hemme ‘n optocht

marsen, marse, werkwoord, mars, marste, gemarst, aankunnen Zie ook mañze

Martinus, Maert, eigennaam, dialectuitspraak voor de naam Maarten

masteluin, masteluin, zelfstandig naamwoord, masteluine, masteluintjie, [veroud] grauw witbrood

mat, mat, uitdrukking, Ik gaote mat oprolle Ik ga naar huis

maten, maote, werkwoord, maot, maotte/maotende, gemaote, [O] met twee paren (als maten) tegen elkaar knikkeren

matres, metres, zelfstandig naamwoord, metresse, metressie, [Fra, maîtresse] onderwijzeres, schooljuffrouw Tot end 19e êêuw wier op sommege plakke de mêêster mesjeu genoemd en de juffrouw metres; ôk de vrouw van de bovemêêster wier soms nog metres genoemd Tot eind 19de eeuw werd op sommige plaatsen de onderwijzer ‘mesjeu’ genoemd en de onderwijzeres ‘metres; ook de vrouw van de hoofdonderwijzer werd soms nog ‘metres’ genoemd

mats, mats, bijvoeglijk naamwoord, erg, gevaarlijk; Dat is me te mats Dat is me te gevaarlijk

mazzel, marzel, zelfstandig naamwoord, marzels, marzeltie, [O, Jid] mazzel, geluk Mijn ‘n marzel Het laat mij koud Maok gêên marzels Lig niet te zaniken Ik heb marzel an hum Ik heb maling aan hem

medaille, medallie, zelfstandig naamwoord, medallies, medallechie, medaille

medaillon, middeljon, zelfstandig naamwoord, middeljonne, middeljonnechie, [Fra, médaillon] medaillon Ze droog een middeljon met een petret van d’r vrijer d’r in Zij droeg een medaillon met daarin een portret van haar vrijer

medespade, mêêspao, zelfstandig naamwoord, mêêspaoje, mêêspaochies, spa om meekrap mee te rooien

medestoof, meestoof, mêêstoof, zelfstandig naamwoord, meestove, mêêstove, meestoofie, mêêstoofie, meekrapfabriek Ook mêêstoof

mee, mee, uitdrukking, Ze is mee van de knapste Ze is één van de knapsten (het woord mee is een algemene benaming voor ‘één van de’; bijvoorbeeld: mee van de grôôste/ klaainste/beste etc.)

meebenen, meebêêne, werkwoord, lôôp voor, liep voor, voorgelôôpe, voorlopen bij de RTM-locomotief

meebener, meebêêner, zelfstandig naamwoord, meebêêners, meebêênertie, stoker van de RTM-locomotief die in de bebouwde kom van Oud Beijerland met een rode vlag op de locomotief moest voorlopen Zie ook voorlôôper

meelflip, meeldeflip, meeleflip, zelfstandig naamwoord, meeldeflippe, meeleflippe, meeldeflippie, meeleflippie, pap van water, meel en stroop; blauwe bliksem Ook meeleflip

meelmuis, meelmuis, zelfstandig naamwoord, meelmuize, meelmuissie, molenaar Ook meulenaer

meepassant, meepesant, bijwoord, [Zbl] tegelijk Azzie nae boovene gaot kejje meepesant dat boek meeneeme Als je naar boven gaat kun je tegelijk dat boek meenemen

meerkoet, meerkoot, zelfstandig naamwoord, meerkoote, meerkootjie, meerkoet

meest, mêêst, bijvoeglijk naamwoord, meest

meestal, mêêstal, bijwoord, meestal, meestentijds Hij is mêêstal de pad op Hij is meestal ergens heen Ook mêêstentijd

meeste, mêêste, uitdrukking, Da’s wel mee van ‘t mêêste Dat is wel de grootste hoeveelheid (maximaal voordeel)

meestendeels, mêêstendêêls, bijwoord, merendeels, grotendeels

meestentijds, mêêstentijd, bijwoord, meestentijds, meestal Zie mêêstal

meester, mêêster, zelfstandig naamwoord, mêêsters, mêêstertie, 1. schoolmeester 2. chirurgijn, dokter

meesteren, mêêstere, werkwoord, mêêster, mêêsterde, gemêêsterd, aan de dokter zijn Ze is al een hêêlen hort menkeerende; ik denk dasse al tien jaer an ‘t mêêstere is Zij is al heel lang ziek; ik denk dat ze al tien jaar aan de dokter is

meestersfles, mêêstersflessie, zelfstandig naamwoord, mêêstersflessies, medicijnflesje As een mêêstersflessie vol is zegge me: ‘een flessie goed’ Als een medicijnflesje vol is zeggen we: ‘een flesje goed’

meet, mêêt, mêêd, zelfstandig naamwoord, mêêje, mêêchie, meet, gemet (een stuk land tussen twee greppels, dat in grootte kan variëren) Een stik van vijf mêêje grôôt Een stuk land van vijf meten groot Ook mêêd [O]

meetleeuwerik, mêêtlewerk, zelfstandig naamwoord, mêêtlewerke, mêêtlewerkie, veldleeuwerik Een mêêtlewerk nesselt op ‘t land (opte mêêt) en een kantlewerk an de slôôskant (opte kant) Een veldleeuwerik nestelt op het land en een kantleeuwerik aan de slootkant

meiblad, maaiblaechie, zelfstandig naamwoord, maaiblaechies, meiblaadje; Zôô dun azzen maaiblaechie Erg dun

meid, maaid, zelfstandig naamwoord, maaides, maaisie, 1. meid, dienstbode Ze hadde ‘n stoepmaaid en een maaid om te melleke Ze hadden een werkster en een melkmeid 2. ongehuwde vrouw, meisje, verloofde Hij hè nog gêên maaid maor hij gaod elleke week achter de maaides an Hij heeft nog geen verkering maar gaat elke week achter de meiden aan 3. ongehuwde vrouw Ze is een ouwe jonge maaid van teege de fijfteg Ze is een ongehuwde vrouw van tegen de vijftig

meidengek, maaidegek, zelfstandig naamwoord, maaidegekke, maaidegekkie, meisjesgek

meidoorn, maaidoorn, zelfstandig naamwoord, maaidoorns, maaidorentjie, meidoorn Om ‘t kerkhof staod ’n grôôte maaidoorn

meikever, maaikever, zelfstandig naamwoord, maaikevers, maaikevertie, meikever Ook meulenaer; Hij is nog te lomp om maaikevers te schudde Hij is erg dom

meimaand, maaimaand, uitdrukking, De maaimaand koud en nat breng koore op zolder en butter in ’t vat

meisje, maaissies, uitdrukking, maaissies die fluite en kippe die kraoie mojje de nek omdraoie Wat niet in hun aard ligt moeten ze niet doen; maaissies die fluite krijge jonges zonder duite Meisjes met veel drukte en opvallend gedrag trouwen geen rijke partner

melde, mel, zelfstandig naamwoord, melle, melde (soort onkruid; atriplex)

melk, vermaolde mellek, zelfstandig naamwoord, vermaold mellekie, oude melk (bij het droog zetten van een koe een keer – een maal – bij het melken overslaan, om de andere dag melken)

melkbocht, melkbocht, zelfstandig naamwoord, melkbochte, melkbochie, melkplaats voor de koeien

melkbrug, melkbrug, zelfstandig naamwoord, melkbruge, melkbruchie, brug van balken, om met paard en wagen bij een melkplaats te komen

melken, mellekes, uitdrukking, Hij kwam van mellekes Hij kwam terug van het melken Ze kwamme van mellekes toen de zon opkwam Ze kwamen van het melken terug toen de zon opkwam

melkerij, molkerij, zelfstandig naamwoord, molkerije, molkerijchie, melkveehouderij Molkerij geef een gevange leeve Het leven op een melkerij is onderworpen aan de melktijden

melktijd, mellekestijd, zelfstandig naamwoord, melktijd

mem, mem, zelfstandig naamwoord, memme, memmechie, vrouwenborst Dat meñs ha’ van die grôôte memme! Die vrouw had zulke grote borsten! Memme binne tiete en tette binne tepels waeran een kind leg te tettere ‘Memme’ zijn borsten en ‘tette’ zijn tepels waaraan het kind ligt te zuigen

memmelijs, memmelijs, zelfstandig naamwoord, memmelijze, memmelijsie, 1. sijsjeslijmer, kinderachtige kerel Hij is een kinderachtige zemelknôôper, een echte memmelijs 2. [Ndp] treuzelachtige vrouw

memmeltrut, memmeltrut, memmetrut, zelfstandig naamwoord, memmeltrutte, memmetrutte, memmeltrutjie, memmetrutjie, [Ndp] vrouw die overal bezwaren in ziet en overal tegen op ziet Ook memmetrut

menbrug, menbrug, zelfstandig naamwoord, menbruge, menbruggeñtjie, membruchie, tijdelijke zware houten brug, die geschikt is om er met vrachten voor twee of drie paarden over te rijden

menen, mêêne, werkwoord, mêên, mêênde, gemêênd, 1. menen, bedoelen Ze mêênt ‘r niks van 2. denken Ik mêên van niet

menens, mêênes, bijwoord, menens Hij zee dat nie voor een raortie, maor ‘t was goed mêênes Hij zei dat niet voor de grap, maar in volle ernst; ’t Was goed mêênes Het was menens

mening, mêêning, zelfstandig naamwoord, mêêninge, mêêniñkie, mening

mennen, menne, werkwoord, men, mende, gemend, de oogst binnenhalen Ze binne met hêêl de ploeg an ’t terrow menne Ze zijn met heel de ploeg bezig de tarwe binnen te halen

mens, meñs, zelfstandig naamwoord, meñse, meñsie, 1. mens 2. oude vrouw

mensenheugenis, meñseheuchenis, zelfstandig naamwoord, mensenheugenis Heulie weune hier al sunt meñseheuchenis Zij wonen hier al sinds mensenheugenis

merel, maerel, marrel, zelfstandig naamwoord, maerels, marrels, maereltie, marreltie, merel De maerels vratte de ellebesse op De merels vraten de aalbessen op Ook marrel [sGr]

merendeel, merendêêl, zelfstandig naamwoord, merendeel

merendeels, merendêêls, bijwoord, merendeels

merken, merreke, werkwoord, merrek, morrek, gemorreke, merken We hebbe ’t gemorreke We hebben het gemerkt

mert, merd, zelfstandig naamwoord, [O, Fra, merde] lak, schijt Ik heb merd an hum Ik heb lak aan hem

meschik, meschik, bijwoord, bijna Watte slechte tebak is tat, ’t is meschik kanthooi Zie ook bekant

mesje, messie-van-een-dubbeltie, uitdrukking, waardeloos iets of iemand De preek was ofgelôôpe zondag ôk maor eenmessie-van-een-dubbeltie De preek van verleden zondag was waardeloos

mest laden, mis laoie, werkwoord, mest laden Mis laoie was een zwaer kerrewaai Mest laden (op een boerenwagen) was een zwaar karwei

mest rijden, mis rije, werkwoord, rij mis, ree mis, mis gereje, mest uitrijden over het bouwland

mest spreiden, mis sprêêje, werkwoord, sprêê mis, sprêêde mis, mis gesprêêd, (met de hand) mest over het land uitspreiden

mesten, misse, werkwoord, mis, miste, gemist, uitmesten van dieren, de mest verwijderen De verrekes mozze dikkels gemist worre De varkens moesten dikwijls uitgemest worden Zie ook uitmisse

mesten, misse, werkwoord, mis, miste, gemist, (vet)mesten

mesthaak, mishaok, zelfstandig naamwoord, mishake, mishaokie, mesthaak (om lange mest van de wagen te trekken)

mestleer, misleer, zelfstandig naamwoord, misleere, misleertie, losse zijkant voor de boerenwagen, speciaal voor het rijden van mest Asse gaon misrije gaon de geweune leere d’r of en worre de misleere d’r op gezet Als ze mest gaan rijden gaan de gewone zijkanten eraf en worden de mestzijkanten erop gezet

mestput, mispit, zelfstandig naamwoord, mispitte, mispitjie, mesthoop, mestvaalt Gooit ‘t maor op de mispit

meszak, messak, zelfstandig naamwoord, messakke, messakkie, zijzak in een werkbroek, speciaal voor een mes bestemd

metaal, metael, zelfstandig naamwoord, metaele, metaeltie, [Obl] metaal Ik koch allerhande soorte metaele op Ik kocht diverse soorten metaal op

meteen, medêên, bijwoord, meteen Zie ook zommedêên, drek

Metje, Metjie, uitdrukking, Zôô scheef as Metjie Behoorlijk scheef De kerrektoore van de Noord stao zôô scheef as Metjie De kertoren van Heinenoord staat behoorlijk scheef

metselaar, messelaer, zelfstandig naamwoord, messelaers, messelaertie, metselaar Een linkse messelaer verdiende vroeger twêê cente per uur meer as een rekse Een linkshandige metselaar verdiende vroeger twee cent per uur meer dan een rechtshandige

metselen, messele, werkwoord, messel, messelde, gemesseld, metselen

metterhaast, metterhaest, bijwoord, haastig, inderhaast Zie ook in d’n haest, in der haest

meut, meut, zelfstandig naamwoord, meute, meutjie, 1. ouwelijk gekleed en/of zich ouwelijk gedragend meisje (waarschijnlijk pars pro toto: vrouwelijk geslachtsdeel) Die maaid lôôpter bij as een ouwe meut; soms noeme ze de vrouweverêêneging wel ‘de meutenbond’ 2. vrouwelijk geslachtsdeel

meutelen, meutele, meutere, werkwoord, meutel, meutelde, gemeuteld / meuter, meuterde, gemeuterd, zeurend pijn doen Ook meutere, Dat zit maor te meutere as kiespijn

meuzegger, meuzegger, meuizegger, moizegger, muizegger, zelfstandig naamwoord, meuzeggers, muizeggers, meuzeggertie, muizeggertie, neef, nicht (in de betekenis van tantezegger) De klaainzeun van m’n broer is voor mijn een meuzegger en voor m’n man een nôômzegger; ’t is bekant wildvreemd maor toch nog bloedaaige De kleinzoon van mijn broer moet tegen mij tante zeggen en tegen mijn man oom; het is bijna een wildvreemde voor ons, maar toch nog bloedeigen Ook meuizegger, moizegger, muizegger

meuzie, meezek, zelfstandig naamwoord, meezeke, meezekie, mug We houwe de raome saeves maor toe voor de meezeke Ook meezerek Zie ook langpôôt, neef

mezerik, meezerek, zelfstandig naamwoord, meezerekke, meezerekkie, mug Zie meezek

middag, smiddes, bijwoord, [Zbl, Bmk] ‘s middags

midden, de midde, zelfstandig naamwoord, het midden Ze weunde percies in de midde van de straet

miereken, miereke, werkwoord, mierek, mierekte, gemierekt, mieren, prutsen Wat zit jij nou an dat mesien te miereke? Wat zit jij nou aan die machine te prutsen?

miesgasser, miesgaster, zelfstandig naamwoord, miesgasters, miesgastertie, [Jid, Nbl] miesgasser, smeerlap Een miesgaster is een vent die hêêl wat mááñs is op ‘t gebied van vrouwe en drank

miezen, mieze, werkwoord, [Barg] besteden, makken Dat ister êên die veul te mieze heb Dat is er één die veel te besteden heeft

miezerig, miezereg, bijvoeglijk naamwoord, 1. regenachtig, vochtig 2. [Hei] vervelend Doe niessôô miezereg

mijden, maaie, werkwoord, maai, mee, gemeeje, (ver)mijden Je ken die kroeg beter maaie want ‘t is taer altijd knokke Je kunt die kroeg beter mijden want daar wordt altijd gevochten

mijn, mijns, persoonlijk voornaamwoord, mijns inziens, volgens mij Das mijns te duur hoor! Dat is mij te duur

mijne, miene, uitdrukking, Hij het altijd miene Hij heeft altijd noten op zijn zang, het is nooit goed wat een ander doet

Mijnsheerenland, Meseereland, Meseerland, eigennaam, dialectuitspraak voor Mijnsheerenland Ook Meseerland

mijt, mijter, zelfstandig naamwoord, mijters, mijtertie, mijt (spinachtig diertje in graan, meel, kaas, enz.) D’n blom wemelde van de mijters De bloem wemelde van de mijt

mijter, mijter, zelfstandig naamwoord, mijters, mijtertie, bisschopsmuts

mik, mik, zelfstandig naamwoord, mikke, mikkie, 1. steun, gaffelvormige stutlat of tak Daer mot een mikkie onder dien tak want hij buig deur en demee breektie Er moet een steuntje onder die tak want hij buigt door en straks breekt hij 2. vork met botte tanden Zie ook oortvurrek, opstrooier

mik, mik, mikke, bijwoord, [O] geborgen, binnen Hij is mikke! Hij is binnen! (hij heeft veel geld verdiend)

mikkenbakker, mekkebakker, zelfstandig naamwoord, mekkebakkers, mekkebakkertie, particulier die zijn meel door de bakker liet verwerken Een bakkerij met veul mekkebakkers is nie veul waerd

milieu, meluu, zelfstandig naamwoord, meluus, meluuchie, [Fra, milieu] milieu Hij kwam uit een goed meluu, dus daer lachet nied an Hij kwam uit een goed milieu, dus daaraan lag het niet

militair, militaar, zelfstandig naamwoord, [Fra, militair] militair, soldaat

militair, militaar, bijvoeglijk naamwoord, [Fra, militair] militair

mirakel, meraokel, uitdrukking, Zôô’n meraokel isset nou ôk weer niet Zoveel stelt het nu ook weer niet voor

mirakels, meraokel, meraokels, bijwoord, [Fra, miracle] buitengewoon, wonderlijk, miraculeus Ook meraokels

mis, mis, uitdrukking, ’t Was raokende mis Het was bijna raak (letterlijk: rakend mis)

misdaad, misdaed, zelfstandig naamwoord, misdaad

misgeven, misgeeve, werkwoord, misgeef, misgaf, misgeve, een fout maken bij het ronddelen van speelkaarten Ik zel m’n aaige wel misgeeve hebbe want jij heb zeeve en hij heb neege kaorte Ik zal me wel vergist hebben bij het geven, want jij hebt zeven en hij heeft negen kaarten

misleiden, mislaaie, werkwoord, mislaai, mislaaide, mislaaid, misleiden

misschien, beschie, meschie, bijwoord, misschien ’t Is beschie hêêlemael nie waer, maor ’t is toch voor waer verteld Het is misschien helemaal niet waar, maar het is toch voor waar verteld Ook meschie

mist, mis, zelfstandig naamwoord, mest

mistake, missteek, zelfstandig naamwoord, missteke, missteekie, [Eng, mistake] foutieve handeling Dat hêêle gedoe is een missteek

modderbonte, modderbonte, zelfstandig naamwoord, modderbonte, modderbontjie, koe met een grauw vlekje aan een witte onderpoot

modderen, moddeke, werkwoord, moddik, moddikte, gemoddikt, morsen, modderen, knoeien Wat staot die maaid daer weer te moddeke? Zie ook dêêmele

modern, medern, bijvoeglijk naamwoord, modern Hij wier lid van een medernen bond Hij werd lid van een moderne bond

moe, moei, bijwoord, moe, vermoeid Ik bin d’r moei van

moed, moed, uitdrukking, Hij deejet op z’n moed Hij deed het alleen omdat hij de moed ervoor bezat

moeder, moeders, zelfstandig naamwoord, moeders, moedertie, moeder Dat brossie heb ik nog van moeders gekreege en laeter gaot dat naer Merieë, Janne dochter Die broche heb ik nog van mijn moeder gekregen en later gaat die naar Marie, de dochter van Jan

moei, meu, mui, moi, zelfstandig naamwoord, meue, muije, meuchie, meutjie, muichie, tante of oud-tante De vrouw van nôôm Kees was meu Saortie; omdasse een zus van m’n moeder was, was ‘t een snaortie van m’n vader De vrouw van oom Kees was tante Saartje; omdat ze een zus van mijn moeder was, was ze een schoonzus van mijn vader Ook mui, moi

moeiigheid, moeiechaaid, moeghaaid, zelfstandig naamwoord, moeheid, vermoeidheid Ik kon nie ete van moeiechaaid Ook moeghaaid

moer, moer, uitdrukking, De moer ijje keel Een brok in je keel

moerig, moereg, bijvoeglijk naamwoord, klef Grond die bij ‘t ploege bekant nie van de rister loslaet is moereg Klei die tijdens het ploegen bijna niet van het ploegmes los komt is klef

moerstaal, moerstael, uitdrukking, [Obl] Spreek je moerstael; hebbie over de blauwe kaaie gelôôpe? Spreek je moedertaal; heb je die uitspraak in de stad opgedaan? (gezegd van iemand die stads ging praten)

moeten, motte, werkwoord, mot, mos, gemotte, moeten

moeten doen, mottendoen, bijwoord, [veroud] gedwongen huwelijk Ze trouwe zôô oñverwachs, da’s zeker mottendoen Zie motjie

moetje, motjie, zelfstandig naamwoord, [veroud] moetje, gedwongen huwelijk Ook mottendoen

mogelijk, meugelek, bijwoord, mogelijk Hoe is ’t meugelek! Hoe is het mogelijk!

mogelijkheid, mogelekhaaid, zelfstandig naamwoord, mogelekhede, mogelijkheid

mogen, magge, werkwoord, mag, mog, gemagge, mogen ’t Is nou êêmel gebeurd, maor ’t had faaitelek nie gemagge Het is nu eenmaal gebeurd, maar ’t had feitelijk niet gemogen ’t Heb nooit gemagge; ’t is al êêuwe verbôôje Het heeft nooit gemogen; het is al eeuwen verboden ’t Mos nie magge Het moest niet mogen

mol, mol, zelfstandig naamwoord, molle, mollechie, schuit met platte bodem, ingericht om een haven uit te diepen

molbord, mollebord, zelfstandig naamwoord, molleborde, mollebortie, (door een paard) getrokken schepvormig houten bord waarmee de molshopen in een wei werden glad gesleept

moldrainage, moldrenaozie, zelfstandig naamwoord, draineerwerk met een ploeg, voorzien van een plat mes en een kogel

molen, meule, zelfstandig naamwoord, meules, meulentjie, molen De meulenaer zat de meulestêêne te bille De molenaar was bezig de groeven in de molenstenen dieper te maken

molenaar, meulenaer, zelfstandig naamwoord, meulenaers, meulenaertie, 1. molenaar Zie meelmuis 2. meikever Zie maaikever; Hij is nog te lomp om meulenaers te schudde Hij is oliedom

Molendijk, Meulendijk, eigennaam, Molendijk Vroeger sting in bekant elke gemêênte wel een meule opten dijk, dus dien dijk hiette dan de Meulendijk Vroeger stond in bijna elke gemeente wel een molen op de dijk, dus die dijk werd dan de Molendijk genoemd

molenpaard, meulepaerd, zelfstandig naamwoord, meulepaerde, meulepaertie, molenpaard; figuurlijk gebruikt voor een grote, zware vrouw ’t Is een beul van een maaid, echt een meulepaerd Het is een grote zware meid, echt een molenpaard

Molenschaar, ’t Meuleschaer, eigennaam, het Molenschaar, boezemwater bij een molen te Strijen ’s Winters gonge me op ‘t Meuleschaer schaeserije

molensteen, meulestêên, zelfstandig naamwoord, meulestêêne, meulestêêntjie, molensteen Van sommige (diefachtige) meñse wier gezaaid: ‘Ze kenne niks laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne’ Ze stelen alles wat los en vast zit

mollen, molle, werkwoord, mol, molde, gemold, weiland egaliseren met een molbord

mollen, molle, werkwoord, mol, molde, gemold, mollen vangen Vroeger gonge me in de winterdag molle, mêêstal met een spao en een klaain hontjie. Voor de pôôtjies kreege me vijf cente van de gemêênte en de mollehuie verkoche me an een opkôôper in Dordt

molm, mullem, zelfstandig naamwoord, mul, molm Goed deurvrore grond geef mêêstal goeie lentemulm Grond die goed bevroren is geweest geeft in de lente meestal een rulle teeltlaag

molshoop, molshôôp, zelfstandig naamwoord, molshôôpe, molshôôpie, molshoop

mombakkes, bombakkes, zelfstandig naamwoord, bombakkeze, bombakkesie, mombakkes, masker Het meñs was zôô lillek dasse met ’t fêêst gêên bombakkes nôôdeg had De vrouw was zo lelijk dat ze bij het feest geen masker nodig had

mondjesmaat, mondjiesmaet, monnechiesmaet, bijwoord, mondjesmaat D’r is nie veul te verdêêle, dus ‘t mot maor mondjiesmaet Ook monnechiesmaet

mondorgel, mondurgel, zelfstandig naamwoord, mondurgels, mondurgeltie, mondharmonica Pleun kon harstikke goed mondurgel speule

monk, monk, zelfstandig naamwoord, monke, monkie, jekker

monsieur, mesjeu, zelfstandig naamwoord, [Fra, monsieur] bovenmeester, hoofd van de school

mooitje, mooichie, zelfstandig naamwoord, mooi klein ding ’t Ponnievulle was een mooichie Het ponyveulen was een mooi klein ding

mook, môôk, zelfstandig naamwoord, môôke, môôkie, maag

moor, moor, zelfstandig naamwoord, moore, moortie, soort kleine schoffel (licht de harde ondergrond iets op en maakt die los voor een betere ontwatering)

moorploeg, moorploeg, zelfstandig naamwoord, moorploege, moorploegchie, ploeg die ploegt wat onder de rieselt staat (ploeg om diepe voren mee te ploegen)

morgen, merrege, murrege, zelfstandig naamwoord, 1. morgen (dagdeel) Merrege krijge me regen Morgen krijgen we regen Ook murrege: Kommie murrege dut-op? Kom je morgen deze kant uit?; merrege brenge Je bekijkt het maar; merrege is ’t weer hêêt Je kunt me nog meer vertellen (uitdrukking van ongeloof); merrege is niks, maor vandaeg Houd je aan de feiten 2. morgen, hectare, bunder (oorspronkelijk zoveel land als men op een morgen kon ploegen) Een merrege land is een bunder Een morgen land is een hectare;

morgen, morrie, tussenwerpsel, goedemorgen ’s Oches zegge ze ‘morrie’ en overdags ‘heui’

morgenrood, murregerôôd, zelfstandig naamwoord, morgenrood; murregerôôd is waoter in de slôôt Morgenrood betekent regen

morsdel, morsdel, zelfstandig naamwoord, morsdelle, morsdellechie, morsebel, knoeier met eten en drinken Ook morskont

morskont, morskont, zelfstandig naamwoord, morskonte, morskontjie, knoeier met eten en drinken Zie morsdel

mosterd, mosterd, uitdrukking, Ik denk damme honderd gulde mosterd eete Ik denk dat we honderd gulden verlies lijden

motorstier, moterstier, zelfstandig naamwoord, medewerker van het K.I.-station die per motorfiets de koeien kwam insemineren (anekdote: toen deze man voor de eerste keer op een boerderij kwam wees de boerin hem de tochtige koe en zei: ‘Ik blijf ter nie bij, maor hier an de stalmuur zit een spijker waerie je broek an ken ophange’)

moveren, moeveere, werkwoord, moeveer, moeveerde, gemoeveerd, [Fra] hinderen, lastig vallen Hij moeveer gêên meñs

mudden, mutte, werkwoord, mut, mutte/muttende, gemut, aardappels opmeten Nae ‘t delleve wiere de errepels an d’n hôôp gemut Na het rooien werden de aardappelen van de hoop in mudzakken gedaan

mudje, muddechie, zelfstandig naamwoord, maatje drank Zie maetjie

muffen, muffe, werkwoord, muf, mufte, gemuft, [O] jaloers zijn Je mag d’r op muffe Je mag er jaloers op zijn

mufje, muffie, zelfstandig naamwoord, halfje, een halve cent Vijf muffies is een kluut of een vierduitestik Vijf halfjes is een twee-en-een-halvecentstuk

mug, mug, zelfstandig naamwoord, mugge, muchie, vlieg Wij noeme een vlieg altijd een mug en een mug is een langpôôt of een meezek

muggenvet, muggevet, zelfstandig naamwoord, vet verkregen door het uitkoken van slachtafval Zie ook dermevet

muizen, moist, uitdrukking, [Zbl] Hij moist t’m d’r onderoit Hij drukt zijn snor

muizenhuig, muizehuig, uitdrukking, De muizehuig krijge verwensing, zoals bijv. Je ken de kleere krijgen

muizenplek, muizeplak, zelfstandig naamwoord, muizeplakke, muizeplakkie, met haar begroeide huidvlek Hij is met een muizeplak gebore; gelukkig zit ‘t op z’n kont zôô dajje ‘t nie ken zien. Dat was gekomme deurdat z’n moeder, toen ze van hum liep, geschrokke is van een grôôte rot Hij is met een behaarde huidvlek geboren; gelukkig zit die op zijn achterwerk zodat je het niet kunt zien. Dat kreeg hij doordat zijn moeder, toen ze van hem in verwachting was, geschrokken is van een grote rat

mummelen, memmele, werkwoord, memmel, memmelde, gememmeld, zeuren, onduidelijk praten, mummelen (veelal door gebrek aan tanden)

munitie, menuusie, zelfstandig naamwoord, munitie

mus, mos, zelfstandig naamwoord, mosse, mossie, mus Vroeger zag de lucht nog zwart van de mosse; ’t was een plaeg In 1920 kojje nog geld verdiene met mosse vange: twêê cente voor twêê mossepôôtjies

mussenbekje, mossebekkie, zelfstandig naamwoord, beetje, mespuntje Jôh, eetjie bord is leeg; ’t is nog maor een mossebekkie Joh, eet je bord eens leeg, het is nog maar een klein beetje

Mussengilde, ’t Mossegilde, eigennaam, [veroud] vereniging tot bestrijding van de mus; voor een jonge mus werd bij inlevering een halve stuiver (2½ cent) betaald en voor een oude een hele stuiver (5 cent)

mussenjager, mossejager, zelfstandig naamwoord, mossejagers, mossejagertie, mussenverjager (bij tarwe, aardbeien enz.) Ook mossewachter

mussenput, mossepit, zelfstandig naamwoord, mossepitte, mossepitjie, gaatje in een rieten dak Een mossepit was een gaetjie in ‘t riete dak waer de mosse riet uichetrokke hadde Een mussengaatje was een gaatje in het rieten dak waar de mussen riet uitgetrokken hadden

mussenverschrikker, mosseverschrikker, zelfstandig naamwoord, mosseverschrikkers, mosseverschrikkertie, 1. vogelverschrikker In ‘t errebeezeland stong een mosseverschrikker Op de aardbeienakker stond een vogelverschrikker 2. lelijk mens Dat meñs zietter uit azzen mosseverschrikker; as lillek zeer dee, hoorde je d’r in Dordt schrêêuwe Dat mens is zo lelijk als een vogelverschrikker; als lelijkheid pijn deed kon je haar in Dordt horen brullen

mussenwachter, mossewachter, zelfstandig naamwoord, mossewachters, mossewachtertie, iemand die mussen verjaagt Zie mossejager

muts, mus, must, zelfstandig naamwoord, musse, muste, mussie, (krullen)muts, keuvel Deurdeweeks droog ze een ketoene haokmus en sondes een kante krullemus Doordeweeks droeg zij een katoenen gehaakte muts en ‘s zondags een kanten krullenmuts Ook must Zie ook kap; must (krullen)muts ’n Toeje must Een dichte krullenmuts Zie mus Zie ook karrekas

muts, mussie, zelfstandig naamwoord, mussies, kroontje, dop van kelkbladeren van de aardbei We krege 6 cente voor ‘t plokke van een tipsie errebeeze, maor voor ‘t plokke zonder mussie 7 cente We kregen 6 cent voor het plukken van een gevlochten mandje aardbeien, maar voor het plukken van een gevlochten mandje met aardbeien zonder kroontje 7 cent

mutsengaas, mussegaos, zelfstandig naamwoord, fijn (mutsen)gaas ’t Erreme meñs droog een mus van mussegaos zonder kant De arme vrouw droeg een keuvel van gaas alleen, zonder kant

mutsenwaster, mussewaster, zelfstandig naamwoord, mussewasters, mussewastertie, wasvrouw, speciaal voor klederdrachtmutsen Op elk durp hajje wel vrouwe die tege betaling as mussewaster dieñst deeje

mutsspeld, mustespel, zelfstandig naamwoord, mustespelle, mustespellechie, krullenmutsspeld Zie ook spelle

na, nae, nao, bijvoeglijk naamwoord, ver Hoe nae bî je gekomme? Hoe ver ben je gekomen? Ook nao [veroud]

na, nao, voorzetsel, voegwoord, [veroud] 1. (voorz) naar 2. (voegw) na

na aan, nae-an, bijwoord, dichtbij, op het kantje af ’t Was nae-an of de hêêle zaek was in de fik gevloge

naad, naed, zelfstandig naamwoord, naeje, naechie, 1. scheiding in het haar Hij draeg de naed in de midde Hij draagt de scheiding van het haar in het midden 2. naad of zoom Je ken je aaige ôk uit te naed werreke Je kunt jezelf ook over de kop werken 3. vouw Hêêl de naed is uit jie broek De vouw is helemaal uit je broek; Hij werk z’n aaige uit te naed Hij werkt zo hard dat hij het nauwelijks kan volhouden; Hij naoi z’n aaige naechie Hij gaat zijn eigen weg, hij is eigenwijs Ook naed

naadje, naechie, naetjie, zelfstandig naamwoord, naechies, naetjies, naadje Ze mos ‘t naechie van de kous wete Ook naed, naetjie Zie naechie

naaigaren, naoigaere, zelfstandig naamwoord, naoigaeres, naoigaerentjie, naaigaren Effe een klossie naoigaere haole Zie ook twijndraed

naald, naeld, zelfstandig naamwoord, naelde, naeltie, (naai)naald Ze is handig met naeld en draed

naamgek, naomgek, bijvoeglijk naamwoord, naamziek Hij issôô naomgek, as een kind nie naer heulie kant hiet, kijkt’ie ‘t met z’n kont nie an Hij is zo naamziek dat hij een kind negeert als het niet naar iemand van zijn kant vernoemd is

naar, nae, naer, voorzetsel, voegwoord, 1. (vz) naar Heulie gaon nae binnene en wij gaon nae buitene Zij gaan naar binnen en wij gaan naar buiten; De vlasplokkers zijn naer overe De vlasplukkers zijn naar de overkant van de rivier 2. (voegw) na Nae d’n eete mo’k drek weg Na de maaltijd moet ik direct weg

naaroog, naorôôg, zelfstandig naamwoord, naorôôge, naorôôchie, [O] naarling Die neef van jou da’s ôk een naorôôg

naast, naest, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, 1. (bn) naast, dichtstbijzijnd Hij weun in ‘t naeste durp 2. (bw) naast, het dichtst bij Dat leg’m ‘t naest an z’n hart

naast, naest, voorzetsel, naast Je zit ‘r glad naest Ook neffe; ’t Is nie naest te deur Het is vrij ver weg

naaste, naeste, zelfstandig naamwoord, naaste Hebbie naeste lief, behalleve de buuvrouw Heb uw naaste lief, met uitzondering van de buurvrouw

naastebuur, naestebuur, zelfstandig naamwoord, naestebuure, naestebuurtie, nabuur, buurman

naastenbij, naestebij, bijwoord, ongeveer Dat is te naestebij vijf kilometer

nabouw, naebouw, zelfstandig naamwoord, naebouwe, naebouwchie, nabouw, tweede gewas

nachteter, nachteeter, zelfstandig naamwoord, nachteeters, nachteetertie, hypotheek of ander [s]oort schuld

nachtlichtje, nachtlichie, zelfstandig naamwoord, nachtlichies, nachtlampje Blaes ‘t nachtlichie maor uit

nachtschade, nachtschae, zelfstandig naamwoord, nachtschaeje, zwarte nachtschade (solanum nigra)

nachtschuit, nachtschuit, uitdrukking, Me gaon de nachtschuit weer in Het wordt weer vroeg donker, de winter komt er weer aan

nachtvreter, nachtvreeter, zelfstandig naamwoord, nachtvreeters, nachtvreetertie, woekeraar

nadagen, naedaege, zelfstandig naamwoord, nadagen, laatste deel van het leven Hij was al in z’n naedaege toen d’r nog een klaaintjie kwam Hij was al in zijn nadagen toen er nog een kindje geboren werd

nadeel, naedêêl, zelfstandig naamwoord, naedêêle, naedêêltie, nadeel, schade

nader, naeder, bijwoord, nader, dichterbij

nader, naederst, naderst, bijvoeglijk naamwoord, naast; het meest dichtbij; naderst [O] de tweede bij het spel

naderen, naedere, werkwoord, naeder, naederde, genaederd, naderen, vorderen We naederen al, ’t end is in zicht

naderhand, naederhand, bijwoord, naderhand Naederhand is toch alles weer rêê gekomme Naderhand is alles toch weer in orde gekomen

nadoen, naedoen, werkwoord, doe nae, dee nae, naegedaen, nadoen, na-apen

nagaan, naegaon, werkwoord, gao nae, ging nae, naegegaon, nagaan, onderzoeken Hij mos bloedprikke en ze laete naegaon wattie mekeert Zie ook naekijke

nagel, naegel, uitdrukking, Dat jong is een naegel ammen dôôskist Dat jongmens is een spijker aan mijn doodkist

nagel, naegel, zelfstandig naamwoord, naegels, naegeltie, nagel Naegels bijte is ‘t begin van meñse ete; Hij heb gêên naegels om z’n kont te klauwe Hij is straatarm; Land onder m’n naegels en vêê onder m’n pet Gezegd door iemand die niets bezit

nagelgruis, naegelgruis, zelfstandig naamwoord, nagelgruis (gemalen kruidnagel of piment) D’r gong altijd een bietjie naegelgruis deur de rollende en deur de hôôfdkaes Er ging altijd wat nagelgruis door de rolladen en door de zure zult

nagelkaas, naegelkaes, zelfstandig naamwoord, naegelkaeze, naegelkaessie, (Friese) nagelkaas

nagelriem, naegelriem, zelfstandig naamwoord, naegelrieme, naegelriempie, nagelriem

nageslacht, naegeslacht, zelfstandig naamwoord, nageslacht Zie ook naezaete

najaar, naejaer, zelfstandig naamwoord, naejaere, naejaertie, najaar Wat hemme toch een nat naejaer Wat hebben we toch een nat najaar

nakaarten, naekaorte, werkwoord, kaort nae, kaorte nae, naegekaort, nakaarten, achteraf praten

nakijken, naekijke, werkwoord, kijk nae, keek nae, naegekeke, nakijken, onderzoeken Lae je pis maor is naekijke bij Bijstervelde Laat je urine maar eens onderzoeken door Bijsterveld (een vroeger in de wijde omtrek bekende piskijker) Zie ook naegaon naekommertie nao

nakomertje, naekommertie, zelfstandig naamwoord, naekommerties, nakomertje (late gezinsuitbreiding) Ze hebbe al drie añkommende maaides en nou nog een naekommertie, maor hij zee: ‘Een kiñdjie voor d’n ouwen dag’ Ze hebben al drie opgroeiende meiden en nu nog een nakomertje, maar hij zei: ‘Een kindje voor de oude dag’ (toen er nog geen ouderdomsvoorziening was waren ouderen aangewezen op verzorging en financiële ondersteuning door hun kinderen)

nalatenschap, naelaeteschap, naelaeteschop, zelfstandig naamwoord, naelaeteschappe, naelaeteschoppe, naelaeteschappie, naelaeteschoppie, nalatenschap, erfenis Hêêl de naelaeteschap gao naer ‘t Streekmuseum Ook naelaeteschop

nalopen, naelôôpe, werkwoord, lôôp nae, liep nae, naegelôôpe, nalopen, controleren Ik mos alles twêê keer naelôôpe, maor ‘k hè niks gevonge Ik moest alles tweemaal controleren maar ik heb niets gevonden

namaak, naemaok, zelfstandig naamwoord, namaak, surrogaat Dat is nie echt, maor gemêêne naemaok Dat is niet echt, maar slechte namaak

nanacht, naenacht, zelfstandig naamwoord, naenachte, naenachie, nanacht (na 3 uur) In de naenacht wier ik wakker van ‘t omweer

naplakken, naeplakke, werkwoord, plak nae, plakte nae, naegeplakt, [O] overschrijven door afkijken Ik wil wel glôôve dattie die som ôk goed het; hij het ‘m bij mijn naegeplakt Ik wil wel geloven dat hij die som ook goed heeft, want die heeft hij van mij afgekeken

nar, nar, zelfstandig naamwoord, narre, narrechie, nauw, engte Hij zit in de nar Hij zit in het nauw (vergelijk benard)

narren, narre, uitdrukking, Buikie narre Op de buik naar beneden sleeën

nasmaak, naesmaok, zelfstandig naamwoord, naesmake, naesmaokie, nasmaak Daervan hemme een bittere naesmaok overgehouwe

nat, nat, uitdrukking, Da’s nie gepist, maor toch nat Uitdrukking als iets erg duur uitvalt

natnek, natnek, zelfstandig naamwoord, natnekke, natnekkie, 1. iemand die veel drinkt (niet-alcoholische dranken) 2. ongezeglijke jongen [Num]

natzeiken, natzaaike, uitdrukking, Lae’ je aaige nie natzaaike Laat je niet beetnemen

navenant, naevenant, naeverhand, bijwoord, [Fra] navenant, naar verhouding Naevenant is ‘t nog duurder damme dochte Naar verhouding is het nog duurder dan we dachten Ook naeverhand

navertellen, naevertelle, werkwoord, vertel nae, vertelde nae, naeverteld, navertellen Ik zel ‘m slaon dattie ‘t nie ken naevertelle

naweide, naewaai, zelfstandig naamwoord, nawei, het eerste gras dat opkomt nadat gemaaid is

nazaat, naezaete, zelfstandig naamwoord, nazaten, nakomelingen Zie naegeslacht

nazitten, naezitte, werkwoord, zit nae, zat nae, naegezete, achternazitten De pliesie zat de jonges nae, maor ze waere n’m te glad of De agent zat de jongens achterna, maar ze waren hem te vlug af

Nederlands, neederlááñs, neerlááñs, bijvoeglijk naamwoord, Nederlands Oôñs Hoekschewaers dialect is minder scherp asset neederlááñs Ons Hoekschewaards dialect klinkt minder scherp dan het Nederlands; uitdrukking: Ze waere neerlááñs errem Ze waren heel arm

nee, nêê, nêêje, bijwoord, tussenwerpsel, nee Nêê hebbe me al en ja kenne me krijge Nee hebben we en ja kunnen we krijgen; nêêje nee! (nadrukkelijk)

nee, nêênt, tussenwerpsel, nee Zie ook belnêênt

neef, neef, uitdrukking, neef en nicht, da’ vrij licht Als je het met je familie eens bent kun je door samenwerking een bepaald doel gemakkelijker bereiken

neefje, neef, zelfstandig naamwoord, mug Zie ook meezek, langpôôt

neep, neep, zelfstandig naamwoord, neepe, neepie, 1. plooi, vouw Ze droog een must met neepies Zij droeg een neepjesmuts (rouwkeuvel) 2. nachtmerrie Daer kreeg ik toch weer zôô’n neep Toen kreeg ik toch een nachtmerrie

neer, neer, uitdrukking, Da’ kind blijf in de neer Dat kind blijft achter in zijn groei-ontwikkeling

neer, neer, uitdrukking, Hij zit in de neer Hij zit in de put

neerkauw, neerkauw, uitdrukking, Gaod uit m’n neerkauw! Ga uit de weg!

neerkauwen, neerkauwe, werkwoord, neerkauw, neerkauwde, neergekauwd, herkauwen

neerkwakken, neerkwakke, werkwoord, kwak neer, kwakte neer, neergekwakt, neergooien

neerwas, neerwas, zelfstandig naamwoord, neerwasse, neerwassie, klein gebleven dier of kind Herrestkatte blijve dikkels maor neerwassies Herfstkatten blijven vaak maar klein

neetnek, neetnek, zelfstandig naamwoord, neetnekke, neetnekkie, neetoor, humeurig persoon Zij is een neetnek en hij is een geelhaer Zij is een humeurig mens en hij is een chagrijn Zie neeroor Zie ook geelhaer, haerege kroot

neetoor, neeroor, zelfstandig naamwoord, neeroore, neeroortie, neetoor, humeurig persoon Zie neetnek

negentig, tnegenteg, telwoord, negentig Hij was achter in de tachenteg, bekant tnegenteg Hij was achter in de tachtig, bijna negentig

negeren, neegere, werkwoord, neeger, neegerde, geneegerd, pesten Zie ook turreke, stange

negeret, neegeret, zelfstandig naamwoord, [O] pruimtabak (waarschijnlijk ontleend aan de merknaam)

negotiant, aogosiant, gosiant, zelfstandig naamwoord, aogosiante, gosiante, aogosiantjie, gosiantjie, negosiant, venter Den aogosiant liep met gaere en band langs de deur De venter kwam met garen en band aan de deur; gosiant [Gwd] venter, handelaar

negotie, aogosie, negoosie, zelfstandig naamwoord, aogosies, aogosietjie, negotie, handel; ’t Schuim van de aogosie is beter as ’t vet van d’n errebaaid Met een kleine handel kun je gemakkelijker iets verdienen dan met hard werken; negoosie [Fra, négociation] negotie, (vent)handel; Het schuim van de negoosie is beter ast vet van d’n errebaaid Handeldrijven is altijd beter dan werken

nek, nek, zelfstandig naamwoord, nekke, nekkie, hals Ze had een mooie ketting om d’r nek; Hij keek ze met z’n nek nied an Hij wilde niets met hen te maken hebben

nergens, nieverááñs, bijwoord, [veroud] nergens Zie nievers Ook niewers

nergens, nievers, niewers, bijwoord, nergens Ze ken ‘t nievers aerde Ze kan nergens wennen Ook nieverááñs, niewers

nest, nessie, zelfstandig naamwoord, vogelnestje De jonges waere nessies ant uithaole De jongens waren bezig met vogelnestjes uithalen; Een nessie uithaole Een voordeeltje behalen

nest, neste, uitdrukking, Hij hessun aaige in de neste gewerrekt Hij heeft zichzelf in de moeilijkheden gebracht

nestenzeiker, nestezaaikert, nestezaaiker, zelfstandig naamwoord, nestezaaikers, nestezaaikers, nestezaaikertie, nestezaaikertie, pissebed, keldermot, kelderzeug Zie nestezaiker Zie ook beddezaaikert

nesthaar, nesthaer, zelfstandig naamwoord, nesthaere, nesthaertie, nesthaar

net, net, bijwoord, precies

net zo goed, nessôôgoed, bijwoord, evengoed D’r was niks an; we hadde nessôôgoed thuis kenne blijve Er viel niets aan te beleven; we hadden evengoed thuis kunnen blijven

net zo min, nessôômin, bijwoord, evenmin

netjes, netjies, bijwoord, netjes Vroeger zeeje ze dajje netjies mos praote en gêên streektaol Vroeger zeiden ze dat je netjes moest spreken en geen dialect; netjiester netter In de Hoeksche Waerd praote ze maor plat, allêên op Strien praote ze veul netjiester, zegge ze zellef

neukel, neukel, zelfstandig naamwoord, neukels, neukeltie, stootlaag (de onderste of staande laag van een tas stro of vlas) Eerst komp ‘t stael opte vloer en daerop de neukel Eerst komt de onderlaag (vaak bestaand uit takkenbossen of oud stro) op de vloer en daarop de stootlaag Ook neukellaog

neukellaag, neukellaog, zelfstandig naamwoord, neukellaoge, neukellaogie, stootlaag Zie neukel

neusdoek, neusdoek, zelfstandig naamwoord, neusdoeke, neusdoekkie, zakdoek

neusjedruipen, neusie-droipe, werkwoord, [O] tossen (vroeger gebruik bij kinderspel om te bepalen wie zal beginnen; men hield dan een knikker of steentje in de hand, dicht bij de neus, en liet het voorwerp vallen om zo dicht mogelijk bij een tevoren getrokken streep te komen)

neuteren, neutere, werkwoord, neuter, neuterde, geneuterd, [Str] neuriën

nevel, neevel, uitdrukking, Opte neevel gaon Toch ergens naar toe gaan, ook al was dat eerst niet de bedoeling

neven, neeve, werkwoord, neef, neefde, geneefd, [Wac] het zoemen van muggen

neven, neffe, voorzetsel, naast Zie naest

niet, nie, bijwoord, niet Ik weet ter nie van Ik weet er niets van

niet, nie-en, bijwoord, niet [veroud] Dat komp omdajje ‘t nie-en ziet dattie ‘t nie-en ken Dat komt omdat je niet ziet dat hij het niet kan

nietwaar, niewaer, tussenwerpsel, nietwaar ’t Is toch altijd zôô geweest, niewaer?

nieuwerwets, nieuwferwes, nieuwferwest, bijvoeglijk naamwoord, nieuwerwets, nieuwmodisch Hier houwe ze nie zôô van al die nieuwferwesse dinge Hier zijn ze niet zo gesteld op al die nieuwerwetse dingen Ook nieuwferwest

Nieuwjaar, de nieuwejaer, zelfstandig naamwoord, nieuwjaar

nieuwjaarsdag, nieuwejaersdag, zelfstandig naamwoord, nieuwejaersdaege, nieuwejaersdaechie, nieuwjaarsdag

nieuwjaarswens, nieuwejaersweñs, zelfstandig naamwoord, nieuwejaersweñse, nieuwejaersweñsie, nieuwjaarswens As nieuwejaersweñs hoor-ie dikkels: ‘Ik weñs-ie veul haail en zeege’ of ‘al wa’ weñselek is’ Als nieuwjaarswens hoor je vaak: ‘Ik wens je veel heil en zegen’ of ‘Ik wens je alles wat maar wenselijk is toe’

nieuwtje, nieuwchie, zelfstandig naamwoord, (roddel)nieuwtje Vandaeg is ‘t een nieuwchie maor nae een paor daege is ’t oover Vandaag is het een nieuwtje maar na een paar dagen is het voorbij

nijdig, nijdeg, bijvoeglijk naamwoord, 1. boos 2. flink, hard ’t Kerrewaai schiet al nijdeg op Het karwei schiet al flink op

nijnagel, nijnaegel, zelfstandig naamwoord, nijnaegels, nijnaegeltie, nijdnagel, dwangnagel, inscheuring langs nagel M’n vingers zitte borstes vol nijnaegels van ‘t peesteeke Mijn vingers zitten barstensvol nijnagels van het met de hand bieten rooien

nijpen, nijpe, werkwoord, nijp, neep, geneepe, castreren Al istie geneepe dan is ‘t toch nog een bok? Ook al is hij gecastreerd hij blijft toch een bok? Zie ook snije, lubbe, preutesnije

nijpnaars, nijpnaers, neepnaers, zelfstandig naamwoord, nijpnaerze, neepnaerze, nijpnaersie, neepnaersie, 1. gierig persoon Hij is een echte nijpnaers, want hij is nog te slij om een scheet te laete schiete Hij is een echte gierigaard want hij is nog te krenterig om een wind te laten 2. meisje dat aanstellerig loopt Dat maaisie is een nijpnaersie, een ‘hemmechie raok m’n gatjie niet’ Dat meisje loopt aanstellerig Ook neepnaers [Gwd] 1. gierig persoon 2. meisje dat aanstellerig loopt; ’t Binne slije nijpnaerze, ze schijte nie voor elleve en asset doen dan ist nog dun ôk Ze zijn erg gierig

nikkerstaart, nikkerstaert, nikkelstaert, ikkerstaert, zelfstandig naamwoord, nikkerstaerte, nikkelstaerte, ikkerstaerte, nikkerstaertie, nikkelstaertie, ikkerstaertie, wervelwind; slurfachtig aanhangsel van een regenwolk en mogelijke voorbode van een windhoos op de grond (een ‘nikker’ was in de Germaanse mythologie een boosaardige watergeest) Azzie een nikkerstaert an de lucht ziet, maok dan maor dajje weg komt Ook nikkelstaert Zie ook ikkestaert; ikkerstaert windhoos die zich als een zwarte slurf in de dreigende lucht aftekent

niks ervan, nikstervan, tussenwerpsel, niets daarvan; geen denken aan Nikstervan, da’ gao nie deur! Niets daarvan, dat gaat niet door!

nippen, nippe, werkwoord, nip, nipte, genipt, [O] dringend nodig zijn; er op aan komen As ‘t nipt dan ken ik ‘t wel doen Als het er op aan komt kan ik het wel doen

nishut, nissehut, zelfstandig naamwoord, nissehutte, nissehutjie, romneyloods (halfronde loods of barak van gegolfd plaatstaal)

nodig, nôôdeg, uitdrukking, Je hepper niks mee nôôdeg! Bemoei je er niet mee!

nodig, nôôdegste, zelfstandig naamwoord, nodigste, hoogstnoodzakelijke

nogaantoe, nogantoe, bijwoord, verlenging van een krachtterm Sodemieter nogantoe!

nok, de nok, zelfstandig naamwoord, nokke, nokkie, de hik D’r help maor êên ding teege de nok en dat is een andermañs pet opzette Er helpt maar één ding tegen de hik en dat is de pet van iemand anders opzetten

nominatie, nommenaosie, zelfstandig naamwoord, [Fra] nominatie, voordracht Hij stong op de nomenaosie voor sluiswachter

nood, nôôd, zelfstandig naamwoord, nôôde, nôôdjie, nood Nôôd breek wet

noodklok, nôôdklok, zelfstandig naamwoord, nôôdklokke, nôôdklokkie, noodklok Mit de watersnôôd in ‘53 wier de nôôdklok geluid

noodlot, nôôdlot, zelfstandig naamwoord, noodlot

noodslachting, nôôdslachting, zelfstandig naamwoord, nôôdslachtinge, nôôdslachtinkie, noodslachting Hij snee ‘t verzoope paerd nog gauw de nek of om d’r een nôôdslachting van te maoke Hij sneed het verdronken paard nog gauw de nek af om er een noodslachting van te maken (dat was dus fraude, want als het dier al dood was mocht het niet worden aangemerkt als noodslachting en moest het naar een destructiebedrijf; bij een noodslachting kon het vlees nog voor consumptie worden verkocht; dat leverde nog wat geld op in plaats van alleen kosten)

noodtoestand, nôôdtoestand, zelfstandig naamwoord, nôôdtoestande, nôôdtoestandjie, noodtoestand De burgemêêster het de nôôdtoestand ofgekondigd

noodweer, nôôdweer, zelfstandig naamwoord, noodweer

noodzaak, nôôdzaek, zelfstandig naamwoord, noodzaak

nooit, nooiden, uitdrukking, ’t Is net ovvie dat nooiden doet Het is net of je dat nooit doet

noorderstof, noorderstof, zelfstandig naamwoord, lichte regen bij noordenwind; noorderstof daer komt ‘t mooie weer op of Na lichte regen bij noordenwind volgt mooi weer

noot, neut, zelfstandig naamwoord, neute, neutjie, noot Olieneute worre wel neute genoemd maor ‘t binne aaigelek gêên neute Olienoten worden wel noten genoemd, maar eigenlijk zijn het geen noten; Zôô gaef azzen neut Zeer gaaf

nop, noppe, uitdrukking, Kindere binne een zeege des Heere, maor ze houwe je de noppe van je kleere Hoe lief en aardig kinderen ook zijn ze kosten veel geld

nop, noppie, zelfstandig naamwoord, noppies, nopje

nopjesgoed, noppiesgoed, zelfstandig naamwoord, nopjesgoed; textiel met oneffenheden (noppen) Ze droog een jak van noppiesgoed

normaalles, normelles, zelfstandig naamwoord, normellesse, normellessie, normaalschoolles (de normaalschool was de voorloper van de kweekschool voor onderwijzers, de huidige pedagogische academie)

notenbolster, neutebolster, zelfstandig naamwoord, neutebolsters, neutebolstertie, bolster, groene laag bast rond een onrijpe walnoot De jonges kreege bruine vingers van de neutebolster

notenboom, neutebôôm, zelfstandig naamwoord, neutebôôme, neutebôômpie, notenboom

notenknuppelen, neuteklippele, werkwoord, walnoten knuppelen (stelen), met een stuk hout dwars aan een touw trokken de jongens de noten van de bomen Ook neuterobbe, neutestore

notenrobben, neuterobbe, werkwoord, walnoten stelen Zie neuteklippele Ook neutestoore

notensop, neutesop, zelfstandig naamwoord, neutesoppe, neutesoppie, bolstersap van de noot (gebruikt om wol te verven)

notenstoren, neutestoore, werkwoord, walnoten stelen Zie neuteklippele Ook neuterobbe

nou, nou, uitdrukking, Bedankt voor nou en voor nogges Dat mag je nog wel een keer doen (letterlijk: bedankt voor nu en voor nog eens)

nummer, nommer, zelfstandig naamwoord, nommers, nommertie, nummer Hij stong voor z’n nommer in dieñst Hij was als dienstplichtige onder de wapens

o God toch, o-gotting, o-chotting, o-chottinkies, tussenwerpsel, bastaardvloek (gebezigd bij schrik of verbazing) O-gotting, daer hebbie zijn ôk nog! Gottegot, daar heb je hem ook nog!; o-chotting bastaardvloek (letterlijk: oh, god toch) uitroep van schrik, medeleven of meewarigheid Ook o-chottinkies (verzwakte vorm van o-chotting)

occasie, akkazie, okkaozie, zelfstandig naamwoord, akkazies, akkazietjie, [Fra, occasion] gelegenheid Ik kon nie komme, ’k ha’ gêên akkazie ik kon niet komen, ik had geen gelegenheid Zie ook okkazie; Ik heb venaevend gêên okkaozie

ochtend, ochend, zelfstandig naamwoord, ochende, ochendjie, ochtend, morgen D’n anderen ochend wastie weer wa’ beterder De volgende morgen was hij weer wat beter

ochtend, soches, bijwoord, ’s ochtends, ‘s morgens Zie ook smiddes, saeves

ochtendschaft, ochendschoft, uitdrukking, Je ochendschoft is het beste In de ochtenduren verzet je het meeste werk

ochtendwater, ochendwaoter, zelfstandig naamwoord, ochendwaoters, ochendwaotertie, ochtendwater, urine Ochendwater is goed voor paerde die last hebbe van rotstraole; elleken ochend de pispot over d’r pôôte giete en ‘t gao wel over Ochtendwater is goed voor paarden met hoefrot; elke morgen de inhoud van de nachtspiegel over de hoeven gieten en het geneest wel

of, of, bijwoord, al Of kommie nog zôô vroeg de pont is toch al weg Al kom je nog zo vroeg de pont is toch al vertrokken

of, ovve, voegwoord, meervoudsverbuiging van het voegwoord of Ik weet niet ovve ze blijve vannacht Ik weet niet of zij vannacht blijven

ogaaf, oñgaef, bijvoeglijk naamwoord, drukkend warm (de koeien draven door de wei met de staart omhoog. De insecten steken)

ogenblik, ôôgenblik, zelfstandig naamwoord, ôôgenblikke, ôôgenblikkie, ogenblik

oliekoekenkraam, oliekoekekraem, zelfstandig naamwoord, oliekoekekraeme, oliekoekekraempie, oliebollenkraam

Oliekonten, oliekonte, zelfstandig naamwoord, scheldnaam voor Brabanders Zie ook poepe

olienoot, oereloet, zelfstandig naamwoord, oereloete, oereloetjie, [sGr] olienoot, pinda De hêêle taefel lag vol met oereloeteschille Ook olieneute

olienoot, olieneut, zelfstandig naamwoord, olieneute, olieneutjie, pinda, arachidenoot Zie oereloet

olienotenfeest, eulieneutefêêsie, zelfstandig naamwoord, eulieneutefêêsies, zeer eenvoudig feest met weinig eten en drinken

oliepijp, oliepijpe, zelfstandig naamwoord, losse canvas beenpijpen (met olie waterdicht gemaakt) Neemie oliepijpe maor mee, want ik glôôf nooit damme ‘t drôôg houwe Neem je beenpijpen maar mee, want ik geloof nooit dat we het droog houden

om en nabij, ommendebij, ommenebij, bijwoord, nagenoeg, om en nabij; ongeveer, omstreeks D’r waere ommenebij honderd man

ombij, ombij, tussenwerpsel, uitroep, commando om een paard te keren bij het ploegen

ombij, ombij, voorzetsel, [O] om Nou rij jij een eñdjie, maor bij de meule mojje ombij keere Nu rijd jij een stukje, maar bij de molen moet je omkeren

omgang, ommegang, zelfstandig naamwoord, ommegange, ommegañchie, omgang, heen en teruggang Kwan, we gaon nog een ommegang wije Kom, we gaan nog een rondje (heen en terug) wieden

omhoog, omhôôg, bijwoord, 1. omhoog 2. noordelijk; De wind is omhôôg Het is noordenwind (ook genoemd een hôôge wind; gebruikt in de uitdrukking: Een hôôge wind is altijd koud, ’t maok nied uit waerof dattie vandaen komt Een noordenwind is altijd koud, het maakt niet uit waar hij vandaan komt)

omkijken, omkijkes, uitdrukking, Daer hemme gêên omkijkes meer naer Daarover hoeven we ons geen zorgen meer te maken

omlaag, omlaeg, omlêêg, bijwoord, 1. omlaag 2. zuidelijk De wind is vandaeg omlaeg 3. beneden aan, onderaan Hij leg met z’n schuit omlaeg de kaoi Hij ligt met zijn schuit beneden aan de kade 4. benedendijks Ook omlêêg

omleggen, omlegge, werkwoord, leg om, lee om, omgeleege, [O] dik worden Hij begin om te legge; je ken wel zien dattie een goed leventjie heb

ommekant, ommekant, zelfstandig naamwoord, ommekante, ommekantjie, [O] dik stuk brood Azzie twêê van die ommekante d’r in heb zitte zellie ‘t wel een paor uur uithouwe Als je twee van zulke dikke stukken brood naar binnen gewerkt hebt zul je het wel een paar uur uithouden

ommoren, ommoore, werkwoord, moor om, moorde om, omgemoord, [Nbl] omwoelen

omrijden, omrije, werkwoord, [Wms] onrustig worden (gezegd van een koe die aanstalten maakt om te kalven)

omrijven, omrêêuwe, werkwoord, rêêuw om, rêêuwde om, omgerêêuwd, op een ruwe manier spullen verzetten

omstebeurt, omstebeurte, bijwoord, om beurten, beurtelings We gonge omstebeurte effe blooke We gingen om beurten even poolshoogte nemen

omsteken, omsteeke, werkwoord, steek om, stak om, omgestooke, raden, omstaan (bij kinderspel een vorm van loten; één kind staat met de rug naar de groep en zegt willekeurig ‘ja’ of ‘nee’ als iemand wordt aangewezen; ook kan men laten raden hoeveel steentjes men in de hand heeft, of laten gissen naar ‘even’ of ‘oneven’) We zelle omsteeke wie of datter mag beginne Zie ook bôôñtjiekippe, bamzaoie

omtrent, omtrent, uitdrukking, Hebbiet over die vent, dan istie bij je omtrent Je moet altijd uitkijken wat je zegt over een andere persoon; hij kan dichterbij je zijn dan je denkt

omvamen, omvaome, werkwoord, omvaom, omvaomde, omvaomd, omvatten Dien bôôm is al zôô dik dakkem nie meer ken omvaome

onbekrabbeld, ombekrabbeld, bijvoeglijk naamwoord, 1. dom (alleen in ontkennende zin gebruikt voor iemand die ‘bij de tijd’ is) Je mot hum niet uitvlakke, hij is nied ombekrabbeld Je moet hem niet wegcijferen, hij is niet voor een kleintje vervaard 2. arm (ook alleen ontkennend gebruikt); Hij is nie ombekrabbeld 1. Hij is niet dom 2. Hij zit er warmpjes bij

onbescheiden, ombeschaaie, bijvoeglijk naamwoord, onbescheiden Je mô niessôô ombeschaaie zijn en maor raok zitte te vreete en te zuipe

onbeschoft, ombeschoft, bijvoeglijk naamwoord, onbeschoft, lomp

onbesneden, ombesneeje, onbesneeje, bijvoeglijk naamwoord, onbesneden Een ombesneeje filistijn (Laatdunkende benaming van een ongedoopt, niet bij een kerkgenootschap aangesloten, persoon) Ook onbesneeje

onbestorven, ombesturreve, bijvoeglijk naamwoord, onbestorven Z’n vrouw was een hortie d’n huis uit; toen wastie ombesturreve weduunaer Zijn vrouw was een poosje weg; toen was hij onbestorven weduwnaar Ook onbesturreve

onbezorgd, ombezurregd, bijvoeglijk naamwoord, onbekommerd Ze benne nou nog saompies met d’r baaie en hebbe een ombezurregden ouwen dag

ondeeg, ten ondeege, bijwoord, onpraktisch, zinloos Mè regen gaon hooie, da’s ten ondeege Met regen gaan hooien, dat is zinloos

onderarms, onderserremes, bijwoord, [O] onderarms (niet boven de schouder tillen) Zie ook boveserremes

onderdevoet, onderstevoet, uitdrukking, Veul spulle onderstevoet hebbe Veel zaken in gebruik hebben

onderdijk, onderdijk, uitdrukking, An d’n onderdijk Aan de benedenkant van de dijk

onderdijks, onderdijks, bijwoord, onder aan de dijk D’r lôôpe nog drie vaerze onderdijks Er lopen nog drie vaarzen onder aan de dijk Zie an d’n onderdijk Zie ook beneejedijks

ondereind, onderend, zelfstandig naamwoord, onderende, onderendes, onderendjie, ondereñdjie, 1. ondereind (onderste gedeelte van bijvoorbeeld riet, vlas, griendhout) Zie ook gat-end 2. mindere kwaliteit Hij kôôp altijd onderend want dat is niessôô dier Hij koopt altijd mindere kwaliteit want dat is niet zo duur Ook onderende

onderhands, ondershááñs, bijwoord, onderhands (onderhandse verkoop)

onderlaatst, onderlest, bijwoord, onlangs

ondermeester, ondermêêster, zelfstandig naamwoord, ondermêêsters, ondermêêstertie, [Phk] onderwijzer Zie ook mêêster

onderonsje, onderôôñsie, zelfstandig naamwoord, onderôôñsies, onderonsje

onderspeten, onderspêête, werkwoord, spêêt onder, spêêtte/spêêtende onder, ondergespêête, bespatten Zie ook spêête

onderstaan, onderstaon, werkwoord, onderstao, onderstong, onderstaon, [veroud] onderzoeken, op onderzoek uitgaan

ondersteboven, tonderstebove, bijwoord, ondersteboven De waoge kwam tonderstebove in de slôôt terecht

ondervest, ondervessie, zelfstandig naamwoord, ondervessies, vest van driedelig kostuum (mogelijk ook: vest uit de tijd dat er nog geen colberts werden gedragen)

onderweg, onderweeg, bijwoord, 1. onderweg ’k Bin d’n hêêlen ochend al onderweeg 2. zwanger Ze is al zes maonde onderweeg

oneens, onêêñs, onêês, bijwoord, oneens Ook onêês

oneus, onneus, bijwoord, vals, oneerlijk, onheus Hij speulde onneus mè knikkere

oneuzen, onneuze, werkwoord, onneus, onneusde, geonneusd, [O] valsspelen

oneuzer, onneuzerd, zelfstandig naamwoord, onneuzers, onneuzertie, [O] valsspeler

onfleem, oñflêêm, bijwoord, in onmin Die femilies waere al jaere oñflêêm Die families leefden al jaren in onmin

ongaal, oñgaol, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. slecht, onstuimig (gezegd van het weer) We hebbe de leste tijd oñgaol weer gehad We hebben de laatste tijd slecht weer gehad 2. onbestendig

ongans, oñgááñs, bijvoeglijk naamwoord, ziek, misselijk, ongans Hij hassen aaige ongááñs gegeete an de gekôôpe benaone Hij had zich ongans gegeten aan de goedkope bananen Zie ook boors

ongelen, oñgele, hommele, werkwoord, ongel, ongelde, geongeld, naden van de spekkuip dichten met gesmolten rundvet (hardvet)

ongeluk, per oñgeluk, zelfstandig naamwoord, toevallig Je heb toch ommers per oñgeluk gêên blauwe verrow staon? Je hebt toch niet toevallig wat blauwe verf over?

ongetogen, oñgetooge, bijvoeglijk naamwoord, onvertogen Je zel ze gêên oñgetooge woord hoore zegge, want ze benne zôô fijn as gemaole poppestront Je zult hen geen onvertogen woord horen zeggen, want ze zijn zeer streng in de leer

onkant, oñkant, bijvoeglijk naamwoord, minder melk gevend (gezegd van een koe die aan één van de vier spenen minder melk geeft dan aan de andere) Dassun oñkante koe

onland, oñland, zelfstandig naamwoord, oñlande, oñlandjie, onvruchtbaar land

ons, oñze, ôôñze, ôôze, ôôñs, bezittelijk voornaamwoord, onze Ook ôônze, ôôze

ons, ôôñs, uitdrukking, Je ken wel deurgaon totta je een ôôñs weegt Tot in het absurde doorgaan

ont, ont, bijvoeglijk naamwoord, vies, onnet Dien onte vent dee onte praot en z’n vrouw was een onten del Die viezerik sloeg smerige taal uit en zijn vrouw was een viespeuk; onte kreng! Viezerik! (het woord ont wordt in meerdere variaties gebruikt voor vies, zoals b.v. onten hond, ont wijf, etc.); onten del! Vieze vrouw!

ontaard, ontaerd, bijvoeglijk naamwoord, ontaard

ontdoen, ondoen, werkwoord, ondoe, ondee, ondaen, zich behelpen, zich redden Die kenne d’r aaige goed ondoen, want an cente mekeert ‘t niet Zij kunnen zich goed redden want aan geld is er geen gebrek

onteigening, oñtaaigening, zelfstandig naamwoord, oñtaaigeninge, oñtaaigeninkie, onteigening

onthoud, onthoud, zelfstandig naamwoord, onthouwe, onthouwchie, geheugen M’n onthoud laet te weñsen over

ontlaten, ontlaete, werkwoord, ontlaet, ontliet, ontlaete, [Phl] dooien, zachter weer worden

ontslaan, ontslaon, werkwoord, ontslao, ontsloog, ontslooge, ontslaan Hij wier op staonde voet ontslooge omdattie niks kon laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne Hij werd op staande voet ontslagen omdat hij alles wat los en vast zat meenam

ontzakking, ontzakking, zelfstandig naamwoord, ontzakkinge, ontzakkingkie, verzakking De slôôt was een end ingekallefd deur ontzakking van de slôôskant De sloot was een stuk gedempt door verzakking van de slootkant

onverlaat, onverlaet, zelfstandig naamwoord, onverlaete, onverlaetjie, onverlaat, zeer slechte kerel

onweer, omweer, zelfstandig naamwoord, onwere, omweertie, onweer Gunter viert ‘t al; me krijge omweer Daar bliksemt het al; we krijgen onweer

onweersbeestje, omweersbêêsie, zelfstandig naamwoord, omweersbêêsies, onweersbeestje (thysanoptera)

onweersbui, omweersbûî, zelfstandig naamwoord, omweersbûîje, omweersbûîchie, [Nbl] donderbui Het Haringvliet verandert de koers van de onweersbuien: bij afgaand water komt de bui door de warmte van het water niet over het Haringvliet en drijft terug, bij opkomend water drijft de bui met het water mee en is dubbel zo zwaar

onwijs, omwijs, bijvoeglijk naamwoord, onwijs, dwaas

oog, ôôge, uitdrukking, Dat zellem nog lillek in z’n ôôge druipe Dat zal hem nog wel tegenvallen; Ik mot eeve m’n ôôge verschiete Ik moet even een dutje doen; Uit dien ôôge Uit dat oogpunt; Watter ôôge zien kenne der hande maoke Ze is zeer handvaardig; Ze zagge allemel haoken en ôôge Ze zagen allemaal bezwaren

oogje, ôôchie, zelfstandig naamwoord, ôôchies, oogje Ik glôôf dasse een ôôchie oppum heb Ik geloof dat zij een oogje op hem heeft; D’r zit gêên ôôchie vet op Broodmager persoon (letterlijk: er zit geen oogje vet op)

oogjesvet, ôôchiesvet, zelfstandig naamwoord, jus met weinig vet, magere botersaus Zie ook sjeu, dôôp, zuren dôôp, lawaoisaus

oogklep, ôôgklep, zelfstandig naamwoord, ôôgkleppe, ôôgkleppie, oogbescherming van paarden Paerde die in d’n tree- of rosmeule liepe krege een blindkap of ôôgkleppe op teege duizelig worre Paarden die in de tred- of rosmolen liepen kregen een kap of oogkleppen op om niet duizelig te worden

oogst, ôôst, oest, hoest, zelfstandig naamwoord, ôôste, oeste, hoeste, ôôstie, oesie, hoessie, oogst; oest, In de vekááñsie hiellepe me as schooljonges al mee in d’n oest; hoest [veroud]

oogstje, oesie, zelfstandig naamwoord, oesies, buitenkans met oogsten ’t Was een oesie; met die errepels viel wat extra te verdiene

oogziend, ôôgziende, bijwoord, zo te zien, zienderogen Oôgziende zouwie zegge dattie d’r nie veul mee op had Zo te zien zou je zeggen dat hij er niet veel in zag

ooievaarsbrood, ooievaersbrôôd, zelfstandig naamwoord, ooievaersbrôôje, ooievaersbrôôdjie, [Wms] vrucht van de gele lis We maokte met lucifers verrekentjies van ‘t ooievaersbrôôd

ook, ôk, bijwoord, ook Dat doch ik ôk Dat dacht ik ook

ook alweer, okkelweer, uitdrukking, Hoe hietende die okkelweer? Hoe heette hij ook al weer?

ook hè, okke, tussenwerpsel, hè (stopwoord) ’t Is koud, okke? Het is koud, hè? Je lus wel mellek, okke Pieter? Je lust wel melk, hè Piet?

ook waar, okkewaere, tussenwerpsel, nietwaar Okkewaere buuvrouw, ’t val nie mee, hè?

oom, ôôm, nôôm, zelfstandig naamwoord, omes, nôôme, ôômpie, nôômpie, oom Ook nôôm; Wij noemde ome Arie: ‘nôôm Aoi’

oom, oome, uitdrukking, Hij mot oome zegge teege de Baorendrechse brug Verre of helemaal geen familie

oomskind, oomskindere, zelfstandig naamwoord, perensoort

oomzegger, nôômzegger, zelfstandig naamwoord, nôômzeggers, nôômzeggertie, oomzegger, neef

oor, oor, uitdrukking, Dat laet ik immen oor rijze Daar reageer ik niet op; Hij laet z’n aaige een oor annaoie Hij laat zich beetnemen; Ze eete de oore van je kop Ze kosten meer dan je kunt opbrengen; ’t Is op een oortie nae gevild Het is bijna klaar

oordeel, oordêêl, zelfstandig naamwoord, oordêêle, oordêêltie, oordeel De kindere maokte ‘n leeve as een oordêêl De kinderen maakten een vreselijk lawaai

oorik, oorek, oorik, zelfstandig naamwoord, oorekke, oorike, oorekkie, oorikie, rugwervel van het varken (vroeger werd het varken niet op de rug doormidden gehakt, waardoor in feite een dubbele karbonade ontstond) Ik heb liever een krabbechie as een oorekkie Ook oorik

oortje, oortie, zelfstandig naamwoord, oorties, oortje (muntje van een cent of een duit)

oortjeskaasje, ooreskeesie, zelfstandig naamwoord, ooreskeesies, een koek van een oortje (bijv. een spritskoek die voor een oortje op de kermis werd verkocht)

oortjesmelk, oortiesmelk, zelfstandig naamwoord, taptemelk (ondermelk van een oortje per pint werd gebruikt om er pap of brij van te koken)

oost, ôôst, bijvoeglijk naamwoord, oost; Hij weet z’n ôôst uit z’n west nie Hij is de kluts kwijt

oot, ôôt, zelfstandig naamwoord, oot (wilde haver, een onuitroeibaar onkruid, zoals uit het volgende rijmpje blijkt: ’Oôt zeeve jaer in de slôôt, zeeve jaer opte wal, dan groeit ‘t nog overal, ôôt is d’n boer z’n dôôd’) Zie ook herrek

ootje, ôôtjie, zelfstandig naamwoord, ôôtjies, [O] oude vrouw, besje (verbastering van grôôtjie, grootmoedertje) Zie ook besje, schruifie

op, op, voorzetsel, 1. op 2. in Ik weun opte Noord en ‘k bin gistre op Strien geweest Ik woon in Heinenoord en ik ben gisteren in Strijen geweest (op wordt gebruikt bij een plaatsaanduiding)

op het laatst, oplest, bijwoord, op het laatst, tenslotte Oplest denktie dat alles deur d’n beugel ken Op het laatst denkt hij dat hij maar alles mag

op slag, op-slag, bijwoord, onmiddellijk Ik moster opslag naer toe

opbinden, opbinge, werkwoord, bing op, bong op, opgebonge, opbinden (b.v. vlas of stro)

opboenen, opboene, werkwoord, boen op, boende op, opgeboend, oppoetsen

opbreken, opbreeke, werkwoord, breek op, brak op, opgebrooke, mislukken van bevruchting bij een koe ’t Is bij die vaers al twêê keer opgebrooke, ’t wil nie houwe Het is bij die vaars al twee keer mislukt, het wil niet huden

opbrengen, opbrenge, werkwoord, breng op, broch op, opgebrocht, grootbrengen, opvoeden Wij binne, al zeggik ’t zellef, nogal chrisselek opgebrocht Wij zijn, al zeg ik het zelf, nogal christelijk opgevoed

opdehands, opdehááñs, bijvoeglijk naamwoord, bijdehands (gezegd van het linker paard, waar de menner achter zit)

opdiepen, diep, uitdrukking, ’t diep niks op Het heeft geen voordeel

opeens, opêêñs, bijwoord, opeens

open, oop, oope, bijvoeglijk naamwoord, open Z’n bek sting oop Zijn mond stond open; Hij doe z’n bek nied oop Hij zegt helemaal niets; Iets oope houwe staon Iets open laten staan

operateur, opperteur, zelfstandig naamwoord, opperteure, opperteurtie, [Nbl] haantje de voorste

operateuren, opperteure, werkwoord, opperteur, opperteurde, ge-opperteurd, [O] bedillen, ongewenste aanwijzingen geven

opgeven, opgeeve, uitdrukking, De leste man de zak opgeeve Als laatste weggaan Ook ophouwe

ophaasten, ophaste, werkwoord, hast op, hastte op, opgehast, ophitsen van een hond Azzie nie gauw van de wurf ofsodemietert zek d’n hond is ophaste ‘Hastum, Fido!’ Als je niet gauw maakt dat je van het erf af gaat stuur ik de hond op je af ‘Pak hem, Fido!’

ophogen, ophôôge, werkwoord, verhogen, ophogen Zie verzwaere

ophouden, ophouwe, werkwoord, houw op, hieuw op, opgehouwe, 1. een zak ophouden (bij het vullen) 2. stoppen Azzie nou nied ophouwt slaokie met je koppe zôô hard tege mekaor dattet vier d’ruit spêêt Als jullie nu niet stoppen sla ik je koppen zo hard tegen elkaar dat het vuur eruit spat; De leste man de zak ophouwe Als laatste weggaan Zie opgeeve

ophutteren, ophuttere, uitdrukking, Iemand een bietjie ophuttere Iemand wat opbeuren

opjutteren, opjuttere, werkwoord, jutter op, jutterde op, opgejutterd, opjutten, aanvuren

opkarren, opkarre, werkwoord, kar op, karde op, opgekard, [O] ophoepelen Och jonge, kar op!

opkeuren, opkeure, werkwoord, keur op, keurde op, opgekeurd, [O] afkeuren krachtens keur Ze kenne een haaining opkeure omdattie te hôôg of op andermañs grond staet Zie ofkeure

opklauwen, opklauwe, werkwoord, klauw op, klauwde op, opgeklauwd, overhoop halen Dat hebbik nog erges op zolder legge, maor dan mo’k de boel helemael opklauwe Dat heb ik nog ergens op zolder liggen, maar dan moet ik alles overhoop halen

opknappertje, opknappertie, zelfstandig naamwoord, opknapperties, vrijetijdskleding Sondes doe’k een net pak an, maor saeteres een opknappertie

opkomen, opkomme, werkwoord, kom op, kwam op, opgekomme, 1. opstaan (uit bed komen) 2. opkomen in militaire dienst Ik mos opkomme voor meneuvels Ik moest opkomen voor herhalingsoefeningen

opkorten, opkorte, uitdrukking, Ik gao te pad is opkorte Ik ga maar eens weg (meestal naar huis)

oplababbel, oplebabber, werkwoord, oplebabbers, oplebabbertie, [O] opstopper, klap Zie oplaotaefel

oplatafel, oplaotaefel, zelfstandig naamwoord, oplaotaefels, oplaotaefeltie, oplawaai, klap Mokkie een oplataefel verkôôpe? Zie ook oplebabber, opmieter, opsodemieter

oplatafelen, laotaefel op, tussenwerpsel, maak dat je wegkomt! Laotaefel op of anders zel ikkie een oplaotaefel verkôôpe Maak dat je wegkomt of anders zal ik je een oplawaai geven

opleggen, oplegge, werkwoord, leg op, lee op, opgeleege, opleggen De schepe waere opgeleege De schepen waren uit de vaart genomen

oplopen, oplôôpe, werkwoord, lôôp op, liep op, opgelôôpe, 1. oplopen (van b.v. een ziekte) Een kouchie hebbie gauw opgelôôpe 2. [Zbl] dik worden (gezegd van een koe die verschijnselen van windpens vertoont door gisting van voedsel)

opluchten, lucht, uitdrukking, lucht op en treur niet Bekijk de wereld van de zonnige kant

opmaakhok, opmaokhok, zelfstandig naamwoord, opmaokhokke, opmaokhokkie, [sGr] werkruimte waar de opmakers de laatste hand leggen aan het vlaslint

opmaker, opmaoker, zelfstandig naamwoord, opmaokers, opmaokertie, [sGr] vakman die het gezwingelde vlas opmaakt (gereed maakt voor de verkoop)

opmieter, opmieter, zelfstandig naamwoord, opmieters, opmietertie, klap Je ken van een meñs een opmieter krijge, maor ôk van een paerd of een koe Zie oplataefel

opmudden, opmutte, werkwoord, mut op, mutte op/muttende op, opgemut, aardappels opmeten (met behulp van een mud, aanvankelijk een houten ton, later een ijzeren vat met oren en zonder bodem, een hectoliter afmeten) Ook optonne

opnaaisel, opnaoiseltie, zelfstandig naamwoord, opnaoiselties, franje, ruches (aan japonnen die omstreeks 1900 gedragen werden) Ze droog een jurk met opnaoiselties Zij droeg een jurk met ruches

opnaderen, opnaedere, werkwoord, naeder op, naederde op, opgenaederd, naderen, opschieten We binne al aerdig opgenaederd We schieten al lekker op

opneuker, opneukertie, zelfstandig naamwoord, opneukerties, klein persoon

opnieuw, oppenieuw, bijwoord, opnieuw Laemet oppenieuw perbeere Laten we het nog eens proberen

opoe, opoe, uitdrukking, opoe is over Ze menstrueert

opperdan, opperdan, bijwoord, [Ndp] er op af Ze waere allemael opperdan gekomme; opperdan ploege Midden in het perceel beginnen met ploegen

oppijpen, oppaipe, werkwoord, paip op, paipte op, opgepaipt, [Nbl] oppijpen, te keer gaan

opredderen, opriddere, werkwoord, ridder op, ridderde op, opgeridderd, opruimen, opknappen Nou me de wurf opgeridderd hebbe kennik m’n aaige gaon wasse en opriddere Nu we het erf opgeruimd hebben kan ik mezelf gaan wassen en opknappen

oprijden, oprije, werkwoord, rij op, ree op, opgereeje, bouwland zaaiklaar maken

opril, oprel, zelfstandig naamwoord, oprelle, oprellechie, oprit

oprispen, opripse, werkwoord, rips op, ripste op, opgeripst, oprispen

opschieten, opschiete, werkwoord, schiet op, schoot op, opgeschoote, 1. opschieten (haasten) 2. slootkanten afgraven (herstelwerkzaamheden na afkalving) Zie ook ontzakking

opschot, opschot, zelfstandig naamwoord, ongewenste groei van een vorige teelt

opschotelen, opschuttele, werkwoord, opschepen We binne metta geval aerdig opgeschutteld

opsnakken, opsnakke, werkwoord, snak op, snakte op, opgesnakt, sterk verlangen In d’n oorlog konne me opsnakke naer een benaon of een boternham pindaokaes; Je zel d’r nog naer opsnakke Gezegde tegen mensen die goed voedsel weggooien

opstalen, opstaele, werkwoord, stael op, staelde op, opgestaeld, 1. [O] een schelf of tas op een onderlaag zetten Zie ook stael, neukel 2. nat worden door optrekkend vocht

opstappen, opstappe, werkwoord, stap op, staptende op, opgestapt, opstappen, weggaan ’t Was bekant nacht toen ze opstaptende Het was bijna nacht toen zij weggingen

opstrooier, opstrooier, zelfstandig naamwoord, opstrooiers, opstrooiertie, kleine hooivork met botte tanden Zie oortvurrek Zie ook mik

opsudderen, opseutere, werkwoord, seuter op, seuterde op, opgeseuterd, opsudderen, opwarmen Je prakkie staot op ‘t mesien op te seutere Je fijn geprakte eten staat op het petroleumstel te sudderen

optassen, optesse, werkwoord, tes op, teste op, opgetest, [O] ophitsen Zie ophaste

optonnen, optonne, werkwoord, ton op, tonde op, opgetond, opmeten van aardappelen Zie opmutte

opvreten, opgevreete, uitdrukking, ’k Wier opgevreete van de langpôôte Ik werd overal door de muggen gestoken

opwinden, opwinge, werkwoord, wing op, wong op, opgewonge, opwinden Je mojje aaige nie zôô opwinge

opzetlijn, opzetlijn, zelfstandig naamwoord, opzetlijne, opzetlijntjie, leidseltouw voor het paard rechts van het lijnpaard, bevestigd aan het bit van het paard, achter aan het opzethaakje aan de zwing, het dwarshout waaraan de trekstrengen van het gareel bevestigd zijn

oranje, oraje, bijwoord, oranje Oppet fêêst van de Oraijeverêêneging wastie hêêlemael int oraije Op het feest van de Oranjevereniging was hij helemaal in het oranje

ordinair, ordenaar, bijvoeglijk naamwoord, 1. ordinair 2. bijzonder, gewoonlijk ’t Komt ordenaar ongeleege Het komt bijzonder ongelegen

organist, urregenist, urgelist, urgenist, zelfstandig naamwoord, urregeniste, urgeliste, urregenissie, urgelissie, organist Den domenee kon zôô nie belle, d’n urregenist bleef slaepe De dominee kon zo lang niet bellen of de organist bleef slapen ’t Val ôk nie mee azzie bakker bin; hêêl de week vroeg op en dan sondes in die werreme kerrek, ziet tan maor is wakker te blijve bij een saoien domenee Het valt ook niet mee als je bakker bent; heel de week vroeg op en dan ’s zondags in die warme kerk, zie dan maar eens wakker te blijven bij een saaie dominee; urgelist [veroud] Ook urgenist

orgel, urgel, urregel, zelfstandig naamwoord, urgels, urregels, urgeltie, urregeltie, 1. kerkorgel Hij kon vrot mooi urgel speule, daerom mocht ie zonder leraor allêên op ’t grote urgel oefene Hij kon erg mooi orgel spelen, daarom mocht hij zonder leraar op het kerkorgel oefenen 2. harmonium ’t Urgel wier deur sommegte ‘de cirkelzaog des gelôôfs’ genoemd Het harmonium werd door sommigen ‘de cirkelzaag des geloofs’ genoemd Ook urregel; Ammen urregel! Daar geloof ik niets van! (uitroep van ongeloof)

orgelpomper, urgelpomper, zelfstandig naamwoord, urgelpompers, urgelpompertie, [veroud] orgeltrapper, windtrapper bij een kerkorgel Vroeger hajje in iedere kerrek een urgelpomper die met voetpendale d’n blaesbalk van ’t urgel vol mos pompe Vroeger had je in iedere kerk een orgeltrapper die met voetpedalen de blaasbalg van het orgel moest volpompen Ook urgeltrapper

orgeltrapper, urgeltrapper, urregeltrapper, zelfstandig naamwoord, urgeltrappers, urgeltrappertie, [veroud] orgeltrapper Zie urgelpomper Ook urregeltrapper; orgelpomper, animator Van dat gezelschop is hij d’n urregeltrapper Van dat gezelschap is hij de animator

ort, oort, zelfstandig naamwoord, [O] strorest (rest van stro dat door de koeien opgevreten is en dat met een speciale oortvork als strooisel tussen de koeien gegooid werd) Zie ook oortvurrek

ortvork, oortvurrek, zelfstandig naamwoord, oortvurreke, oortvurrekie, kleine hooivork met korte botte tanden voor gebruik in de stal Ook opstrooier Zie ook mik

ossenmarkt, ossiesmart, zelfstandig naamwoord, ossiesmarte, ossiesmartie, [sGr] herfstmarkt in Dordrecht In de leerweek, amme begonne met zwingele, gonge me vrijdas naer de ossiesmart; d’r wier dan ôk wat meer dan gemêênlek ingenome om beter tege ‘t stof te kenne

otepa, ôôtepaai, zelfstandig naamwoord, ôôtepaaie, ôôtepaaichie, [O] onnozele vent of jongen

otteren, ottere, werkwoord, otter, otterde, ge-otterd, hun gang laten gaan Laet die jonges maor ottere

oud zeer, ousseer, zelfstandig naamwoord, [O] oud nieuws Vertel dat maer nie meer, da’s al ousseer (letterlijk: oud zeer)

oudbakken, oubakke, bijvoeglijk naamwoord, 1. oudbakken (bijv. brood) 2. oudmelks (gezegd van een koe die nog maar eens per dag gemolken wordt om droog gezet te worden. Een koe draagt 39 à 40 weken) ’t Teegegestelde van een oubakke koe is een vorse koe Het tegengestelde van een oudmelkse koe is een verse koe Zie ook vorse koe

oude, ouwe, zelfstandig naamwoord, 1. oude Ik bin weer d’n ouwe 2. tegenslag Daer zel die nog wellis een ouwe mee vange Daarmee zal hij nog wel een tegenslag oplopen; Je zelder een ouwe mee vange Het zal je bijzonder tegenvallen

oude jonge jongen, ouwe-jonge-jonge, zelfstandig naamwoord, ouwe-jonge-jonges, ouwe-jonge-jongetjie, oudere ongetrouwde man Ook ouwe-jonge-maaid

oude jonge meid, ouwe-jonge-maaid, zelfstandig naamwoord, ouwe-jonge-maaide, oudere ongetrouwde vrouw Een maaid die overgeschoote is noemie een ‘ouwe-jonge-maaid’ en een jonge die overschoote is noemie een ‘ouwe-jonge-jonge’ Zie ouwe-jonge-jonge

oudejaarsavond, ouwejaersaevend, zelfstandig naamwoord, ouwejaersaevende, ouwejaersaevendjie, oudejaarsavond

ouder, ouwers, zelfstandig naamwoord, ouders ’k Mot mergenochend nog effe naer m’n ouwers opte Korendijk

ouderen, ouwe, werkwoord, ouw, ouwde, geouwd, verouderen, lang bewaren; Wie z’n meel laet ouwe en z’n brôôd laet kauwe die ken d’r een mannechie meer op houwe Je moet niet te impulsief te werk gaan

ouderwets, oudverwest, oudferwest, ouverwest, ouwerwest, bijvoeglijk naamwoord, ouderwets ’t Hoeksewaers zit nog borstende vol oudverweste woorde Het Hoekschewaards zit nog barstensvol ouderwetse woorden Ook oudferwest, ouverwest, ouwerwest

oudheid, oudhedes, zelfstandig naamwoord, antiek Ik zie niks in die oudhedes

oudste, ouste, ouwste, zelfstandig naamwoord, oudste Ik bin d’n ouste van de jonges Ik ben de oudste van de kinderen Ook ouwste

oudte, oudte, zelfstandig naamwoord, oudtes, [Hnd] ouderdom, leeftijd Hij is zôôwat van mijn oudte

ovendweil, oovedwaail, zelfstandig naamwoord, oovedwaaile, oovedwaailtie, ovendweil (dweil aan een lange stok om de bakoven uit te dweilen) Een ovendwaail van ouwe visnette was beter dan een ovendwaail van jute zakkies

over, oovere, zelfstandig naamwoord, overkant van de rivier (vlasplukkers waren tijdens de vlaspluk vaak weken van huis bij vlasboeren aan de overkant van de rivier, waar zij dan in de schuur van de boer sliepen) Ze waere naer oovere om vlas te plokke Ze waren naar de overkant van de rivier om vlas te plukken Ook overekant, overse

overbuik, overbuik, bijwoord, stand van een ploeg waarmee bredere voren worden geploegd Zie ook overrug

overdijks, overdijks, bijwoord, aan de andere kant van de dijk Hij weun op de plak waer overdijks de watertoore staot Hij woont daar waar aan de overkant van de dijk de watertoren staat

overdwars, overdwars, bijvoeglijk naamwoord, dwars, weerspannig Je hoefter maor êên overdwars tusse te hebbe en ‘t lôôp al fout; overdwars over de zosse Dwars over het land (letterlijk: over de zoden)

overgaren, overgaore, overgaere, werkwoord, overgaor, overgaorde, overgegaord / overgaer, overgaerde, overgegaerd, opsparen Ik heb een nieuwe fiets overgegaord Ook overgaere [Obl]

overhands, overshááñs, bijvoeglijk naamwoord, over de hand (bijv. een handeling linkshandig uitvoeren terwijl men rechtshandig is)

overhoop, overhôôp, bijwoord, overhoop Hij leg med iederêên overhôôp Hij heeft met iedereen ruzie; Hoe meer overhôôp hoe kwaoier de kôôp Te veel keus maakt de koop moeilijk (ook: Te veel tegelijk willen doen)

overhoorder, overhoorder, zelfstandig naamwoord, overhoorders, overhoordertie, zondagsschoolonderwijzer

overkant, overekant, zelfstandig naamwoord, overkant Hij komp van d’n overekant Zie overe Ook overse

overlaat, overlaet, zelfstandig naamwoord, overlaete, overlaetjie, verlaat (plaatselijke verlaging van de zomerkade om door overstroming de kade te ontlasten van waterdruk)

overleden, overleefd, bijvoeglijk naamwoord, [O] overleden (verbastering van overleden)

overleeggang, overleechaom, overleechsaom, overleechem, overleegang, bijwoord, en passant Je ken dat overleechaom meeneeme Ook overleechsaom, overleechum, overleegang [Obl]

overlijden, overlije, werkwoord, overlijd, overlee, overleeje, overlijden

overluiden, overluie, werkwoord, overlui, overluide, overluie, luiden van de klok om een sterfgeval bekend te maken Zie ook begraefenisklok

overmaal, overmaol, zelfstandig naamwoord, overmaole, overmaoltie, tweede soort koren of zaad Ook overmael Zie ook binnering, stamperij

overmidden, overmid, overmidde, bijwoord, doormidden Iets is overmid as ‘t dwars deur de midde is We noemen iets overmid als het dwars doormidden is Ook overmidde

overmorgen, overmerrege, overmurrege, bijvoeglijk naamwoord, overmorgen Ook overmurrege

overnieuw, overnieuw, bijwoord, opnieuw

overrijden, overrije, werkwoord, overrij, overree, overreeje, overrijden Da’s nog gêên kind overreeje Dat is nog niet erg; D’r is gêên kind overreeje Het is niet onoverkomelijk

overrug, overrug, bijwoord, stand van een ploeg waarmee smallere voren worden geploegd Zie ook overbuik

overs, ’t overse, zelfstandig naamwoord, de overkant ’t Overse land Voorne en Putten Zie overe Ook overekant

overslag, overslag, bijvoeglijk naamwoord, onverwacht, onaangediend Buuvrouw kwam overslag binne

overtind, overtind, bijvoeglijk naamwoord, vertind Die melkbusse benne overtind

overtrekken, overtrokke, uitdrukking, Hij is van kooper geschrokke en met goud overtrokke Een zeer rijk persoon

overvaren, overvaere, werkwoord, vaer over, voer over, overgevaere, overvaren Die jas issôô grôôt; je ken d’r in overvaere Die jas is zo groot; je kunt er in zwemmen

overweg, overweeg, bijwoord, overweg Die broers kenne goed memmekaor overweeg Die broers kunnen goed met elkaar opschieten

paal, paol, zelfstandig naamwoord, [Hei] hypotheek D’r staod een paol in Er rust een hypotheek op dat huis; er staat een zilveren dak op; Een paol in je rug werreke [Phk] Heel hard werken Je ken je aaige een paol in je rug werreke en nóg niks verdiene

paard, paerd, zelfstandig naamwoord, paerde, paertie, paerechie, 1. paard Een blind paerd kon daer nog gêên schae lôôpe Een blind paard kon daar nog geen schade aanrichten (bij gebrek aan inventaris) 2. houten bouwsel In de kelder onder in de besstee stong langs de buitemuur een houte stellaozie waer de onderlaoge oplagge; dat was ’t paerd In de kelder, onderin de bedstee, stond langs de buitenmuur een houten stelling (het paard) waarop de onderlagen lagen; ’t paerd achter de waoge spanne Achteraf vaststellen dat het anders gedaan had moeten worden; Die ziekte kom’ te paerd en gaot te voet Die ziekte heb je gauw te pakken, maar je komt er moeilijk van af; Trekke an een dôôd paerd Trekken aan iets dat erg vast zit; De beste paerde worre op stal gezocht De beste huwbare dochters worden bij hun moeder weggehaald; De paerde die de haever verdiene krijge ze niet Hard werken wordt meestal niet beloond

paardenbloem, paerdeblom, zelfstandig naamwoord, paerdeblomme, paerdeblommechie, paardenbloem Een paerdeblom is de blom van een zuurdissel; ’t melksop uit de steel help teege de sproetels Een paardenbloem is de bloem van molsla; het melksap uit de stengel help tegen sproeten As in de winter de zuurdissels opkomme onder een molshôôp blijve de blaere geel; dat is de molsla die vroeger gezocht wier om in de stad as groente te verkôôpe Zie ook zaaikblom, zoidessel, zudessel, zudissel, zuurdessel, zuurdissel

paardenboon, paerdebôôn, zelfstandig naamwoord, paerdebôône, paerdebôôñtjie, tuinboon (in gedroogde vorm krachtvoer voor de paarden en verwerkt in roggebrood voor de voerlieden) Zie ook bôôn

paardenkop, paerdekop, zelfstandig naamwoord, paerdekoppe, paerdekoppie, 1. paardenhoofd ’t Was nie druk: anderhalleve man en een paerdekop 2. tegel, plavuis, gebruikt voor de ovenvloer van de bakkerij

paardenmarkt, paerdemart, paeremart, zelfstandig naamwoord, paerdemarte, paeremarte, paerdemartie, paeremartie, paardenmarkt Vroeger hajje op Pietershoek ôk een paerdemart en die wier ‘knollemart’ genoemd; nou hebbie allêên nog een echte paerdemart op de Buitesluis Ook paeremart [Num]

paardenmiddel, paerdemiddel, zelfstandig naamwoord, paerdemiddele, paerdemiddeltie, paardenmiddel (meestal een huismiddel zoals wonderolie, dat alleen sterke mensen kunnen verdragen)

paardenpad, paerdepaechie, zelfstandig naamwoord, paerdepaechies, letterlijk ‘paardenpaadje’, met stenen bestrate as van de (meestal met grind verharde) weg Ook paerdestraetjie

paardenpeen, paerdepee, zelfstandig naamwoord, paerdepeeje, paerdepeechie, winterpeen Paerdepee hiette ôk wel koekpee en die wier gebruikt in de huspot

paardenpoten, paerdepôôte, werkwoord, wijze van tossen om de eerste keus bij kinderspel (twee ‘aanvoerders’ gaan op elkaar af, waarbij zij om beurten steeds de ene klomp aansluitend voor de andere plaatsen; wie het laatste gat met zijn klomp kan dichtmaken heeft de eerste keus) Ook pôôte

paardenspan, paerdespan, zelfstandig naamwoord, paerdespanne, paerdespannechie, 1. paardentuig 2. zelfgemaakt tuigje om ‘paardje’ mee te spelen (het tuigje werd van wol of katoen gevlochten – gekullekt- op een garenklosje met vier spijkertjes) Zie ook paerechiespeule

paardenspel, paerdespul, zelfstandig naamwoord, paerdespulle, paerdespullechie, [veroud] circus Ze waere naer de kerremus en naer een paerdespul geweest

paardenstaart, paerdestaert, zelfstandig naamwoord, paerdestaerte, paerdestaertie, paardenstaart, haardracht voor meisjes

paardenstekel, paerdesteekel, zelfstandig naamwoord, paerdesteekels, paerdesteekeltie, 1. speerof vederdistel 2. kattendoorn, stalkruid

paardenstraat, paerdestraetjie, zelfstandig naamwoord, paerdestraetjies, paardenstraatje Zie paerdepaechie

paardentand, paerdetand, zelfstandig naamwoord, groenvoer in de vorm van gehakte snijmaïs; Vrouwehande en paerdetande motte altijd gaon Gezegd over een ijverig en bedrijvig persoon

paardig, paerdeg, paereg, bijvoeglijk naamwoord, bronst van de merrie De merrie is paerdig, d’n haainst mot geroope worde De merrie is bronstig, de hengst moet er bij komen Ook paereg

paardje, paerechie, zelfstandig naamwoord, paerechies, klein paard (bijvoorbeeld pony of hit)

paardjerijden, paerechierije, werkwoord, paardjerijden door kleine kinderen op de knie van ouderen, waarbij veelal bijpassende liedjes worden gezongen zoals: ’een paerd, een paerd, een daomespaerd,...’ of ’hop, paerechie, hop’

paardjespelen, paerechiespeule, paertiespeule, werkwoord, jongensspel waarbij een of twee jongens worden bespannen met een zlefgemaakt paerdentuig Ook paertiespeule

paarlemoer, paerelmoer, bijvoeglijk naamwoord, parelmoer Hij had een schêêmes met een paerelmoere hááñsvat Hij had een mes in een schede met een parelmoeren handvat

paars, paers, bijvoeglijk naamwoord, paars

paasbloem, paoseblom, zelfstandig naamwoord, paoseblomme, paoseblommechie, pasenbloem, dotterbloem Paoseblomme groeie mêêstal onder an de slôôskant

paasbrood, paosebrôôd, zelfstandig naamwoord, paosebrôôje, paosebrôôdjie, paasbrood Vroeger wier d’r saffraon deur ‘t paosebrood gedaen; nou is ‘t een gele kleurstof

paasmaandag, paosemaondag, zelfstandig naamwoord, paasmaandag, tweede paasdag

paaspak, paosepak, zelfstandig naamwoord, paosepakke, paosepakkie, nieuwe ‘paasbeste’ kleding

pad, pad, zelfstandig naamwoord, paeje, paechie, padjie, pad D’r lôôpe twêê paeje deur de waai, êên dwarsdeur en êên langs de slôôskant, mè wat klaainere paechies d’r tusse Er lopen twee paden door de wei, één er dwars overheen en één langs de slootkant, met een aantal kleinere paadjes er tussen; De pad op Op weg, onderweg Hij iste pad op om an de kost te komme; Hij houdte pad werrem Hij loopt er vaak naar toe; Ik gaote pad opkorte Ik ga eens naar huis, ik stap eens op Ook paechie; Opte pad Op weg, onderweg Je bin nog laet opte pad Je bent nog laat op weg Hij’s nie thuis, hij’s opte pad Hij is niet thuis, hij is weg Ook De pad op; Ik gaot m’n paechie maor is opkorte Ik ga maar eens naar huis Zie pad; paechie, [meervoud] paechies, onbestraat pad of smal pad tussen groenteperken

pad, padder, zelfstandig naamwoord, padders, paddertie, 1. dikke vette man (onvriendelijk bedoeld) 2. pad of kikker

pak, de pak, zelfstandig naamwoord, pakke, pakkie, 1. rol manufacturen Ze gong al jaere met de pak rond Zij ging al jaren de huizen langs om stoffen te verkopen Zie ook ellewaer 2. inbakering Vroeger wiere de klaaine kinderties deur de baoker in de pak gespeld Vroeger werden de babies door de baker stevig ingebakerd; In de pak steeke bedriegen, beetnemen Hij steek iederêên in de pak Hij bedriegt iedereen

pakkendrager, pakkedraeger, zelfstandig naamwoord, pakkedraegers, pakkedraegertie, marskramer Zie ook kassiesman

pal, pal, zelfstandig naamwoord, palle, pallechie, 1. holte onder de voet 2. handpalm In de pal van m’n hand zit een bloedblaain In mijn handpalm zit een bloedblaar; uitdrukking: Een pal hebbe Bij het slootje springen met droge voeten de overkant halen; als dat lukte werd geroepen: ’Ik heb een pal!’

paling, paeling, zelfstandig naamwoord, paelinge, paelinkie, paling Vroeger gonge ze ‘s nachs meddun roeibôôtjie op de revier peure mè wurreme om paeling te vange Vroeger gingen ze ‘s nachts met een roeibootje op de rivier peuren met wormen om paling te vangen; paeling in de fuik hebbe In verwachting zijn

panlat, pañlat, uitdrukking, Hij zôô maeger azzen pañlat Hij is erg mager

pap, pap, uitdrukking, Pisse, bidde, pap eete en nae je nest Aansporing voor kinderen om naar bed te gaan; Blaeze in de kouwe pap Bluffen, opscheppen

papier, pepier, zelfstandig naamwoord, pepiere, pepierechie, pepiertie, papier

papieren, pepiere, bijvoeglijk naamwoord, van papier ’t Zit in een pepiere dôôssie

papieren zolder, pepierezoldertie, zelfstandig naamwoord, [Gwd] bom-ijs Zie ook pierepuisie

papiertje, pepierechie, zelfstandig naamwoord, bom-ijs Zie pienderijs Ook pierepuisie

papklok, papklok, zelfstandig naamwoord, papklokke, papklokkie, avondklok As vroeger d’n papklok ha’ geslooge gonge ze nog is brij of pap eete Als vroeger de avondklok geslagen had gingen ze nog eens brij of pap eten

paplepel, paplepel, uitdrukking, ’t Issem mette paplepel ingegeeve Hij handelt ongeveer net als zijn ouders

pappot, pappot, zelfstandig naamwoord, pappotte, pappotjie, jong dier (veulen, kalf, lam) dat met de fles is grootgebracht

paraplu, perreplu, zelfstandig naamwoord, perreplus, perrepluchie, paraplu Je mò nooit je perreplu al in huis opzette want da’ brengt oñgeluk

parel, paerel, zelfstandig naamwoord, paerels, paerelties, [Obl] parel Ze droog gouwe mussespelde met paerelties

parentage, permantaosie, permetaotsie, zelfstandig naamwoord, [Num] (familie)verwantschap Bin jij soms nog in de permantaosie van die en die? Ben jij nog familie van ...? Ook permetaotsie

parg, parg, zelfstandig naamwoord, parge, pargrechie, [Jid parech, schurfthoofd, of afgeleid van barg, gesneden varken] lastig, moeilijk persoon Da’s een parg van een vent Dat is een lastige kerel

parmantig, parmandeg, bijvoeglijk naamwoord, parmantig

parmantzak, permantzak, zelfstandig naamwoord, permantzakke, permantzakkie, parmantig persoon

particulier, parteklier, bijvoeglijk naamwoord, vriendelijk, amicaal Hij was nogal parteklier mè geweune meñse Zie ook aaige

partij, partijtjie, zelfstandig naamwoord, partijtjies, [Hei] partijtje, feestje Een klaain partijtjie

Pasen, Paose, uitdrukking, Een lange lente voor Paose Gezegd van een lange jongen

pasjes, passies, bijwoord, zojuist, pas, kort geleden Zie ook denet

passage, passaozie, zelfstandig naamwoord, passaozies, passage

pathefoon, pattefoon, zelfstandig naamwoord, pattefoons, pattefoontjie, platenspeler (genoemd naar de uitvinder Charles Pathé)

patjepeeër, patjiepeejer, zelfstandig naamwoord, patjiepeejers, patjiepeejertie, smeerlap, ongunstig bekend staand persoon

patrijs, petrijs, zelfstandig naamwoord, petrijze, petrijssie, patrijs

patroon, petrôôn, zelfstandig naamwoord, 1. kogelpatroon 2. patroon, model Zie ook schááñspeljoen

patrouille, petroelie, zelfstandig naamwoord, [Fra] groep, troep, patrouille En daer kwamme ze met de hêêle petroelie naer binne

pedaal, pendaol, zelfstandig naamwoord, pendaole, pendaoltie, pedaal Fietse en urgels hebbe twêê pendaole

peen, pee, zelfstandig naamwoord, peeje, peechie, 1. suikerbiet, beetwortel 2. bospeen 3. winterwortel; peetjie, [meervoud] peetjies [Nbl] worteltje van bospeen; peechies worteltjes, bospeen

peenberoerte, peebroerte, zelfstandig naamwoord, verlammingsverschijnsel bij paarden, zgn. kruislam Zie ook lendevier

peenblad, peeblaere, zelfstandig naamwoord, suikerbietbladeren (veevoer)

peendunnen, peedunne, werkwoord, dun pee, dunde pee, peegedund, uitdunnen – op één zetten – van jonge planten van de suikerbiet Zie ook dunne

peenfabriek, peefebriek, zelfstandig naamwoord, peefebrieke, peefebriekie, (beetwortel) suikerfabriek

peenkraam, peekraem, zelfstandig naamwoord, peekraeme, peekraempie, zijen achterschot in de boerenwagen, dat wordt geplaatst om suikerbieten te vervoeren Ook peeleer

peenleer, peeleer, zelfstandig naamwoord, peeleere, peeleertie, zijen achterschot op boerenwagen voor vervoer van bieten Zie peekraem

peenloof, peelof, zelfstandig naamwoord, lof van bospeen Peelof is goed vreete voor de knijne

peenmand, peemand, zelfstandig naamwoord, peemandes, peemandjie, van pitriet gevlochten mand met omlaag hangende oren, voor het aan boord dragen van suikerbieten

peenmes, peemes, zelfstandig naamwoord, peemesse, peemessie, hakmes om kop en bladeren van de suikerbiet af te hakken

peenriek, peeriekie, zelfstandig naamwoord, peeriekies, kleine vork om bieten te laden

peenspade, peespaochie, zelfstandig naamwoord, peespaochies, kleine spade om bieten te rooien

peenstroop, peestroop, zelfstandig naamwoord, bietenstroop (werd tijdens WO II thuis gemaakt van ingedikt suikerbietensap)

peet, peet, uitdrukking, Je peet uitslôôve [O] Je uiterste best doen

pegulanten, pingelante, zelfstandig naamwoord, pegulanten, pegels, geld

peilen, paaile, werkwoord, paail, paailde, gepaaild, peilen ’t Is hier zôô diep, da’ kejje nie paaile

peilhuis, paailhuissie, zelfstandig naamwoord, paailhuissies, peilschaalhuisje Langs de Kil staot een paailhuissie Langs de Dordtse Kil staat een peilschaalhuisje

peiling, paailing, uitdrukking, Iets in de paailing hebbe Iets in de gaten hebben

pelerwt, pelerte, zelfstandig naamwoord, kleiknikkers Zie ook pottekakkers

pendag, pindag, zelfstandig naamwoord, pindaege, pindachie, onbetaalde wachtdag Azzie op de peefebriek werkte mozzie eerst pindaege maoke; die wiere op ‘t end van de kampañje uitbetaold Als je op de suikerfabriek werkte moest je eerst onbetaalde dagen werken; die werden aan het eind van de bietencampagne uitbetaald

penteren, pentere, werkwoord, penter, penterde, gepenterd, pingelen, afdingen Zie pengele

peperhuisje, peperhuisie, zelfstandig naamwoord, peperhuisies, puntzakje Zie ook poisie, puisie

pepermunt, pumperdemunt, pumperemunt, zelfstandig naamwoord, pumperdemunte, pumperemunte, pumperdemuntjie, pumperemuntjie, pepermunt Ook pumperemunt

pepermuntje, pumpie, zelfstandig naamwoord, pumpies, klein snoepje, pepermuntje

pepernoot, peperneut, zelfstandig naamwoord, peperneute, peperneutjie, pepernoot

perikel, peerekel, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] bedenkelijk, riskant Ik doch dattie bui mee zou valle, maor ‘t wor nou toch peerekel Ik dacht dat die bui zou meevallen, maar het wordt nu toch bedenkelijk

perkelboom, perkelbôôm, zelfstandig naamwoord, perkelbôôme, perkelbôômpie, sluitbalk in het midden van de inrijdeuren van een boerderij om loswaaien te voorkomen

permanenthoofd, perremenenthôôd, zelfstandig naamwoord, kunstmatig gekruld haar (permanent-wave)

peterolie, pieterolie, zelfstandig naamwoord, petroleum Zie ook bronolie

petiet, petiet, bijvoeglijk naamwoord, [Fra petit] 1. schoon 2. net, keurig, nauwgezet Je mò nie zôô nauw kijke, jij bin veuls te petiet Dien ouwen Dirrek is ôk nog een petiet veñtjie

Petrus, Pietjie, eigennaam, Pietje Is da’ diñgie van Pietjies? Is dat dingetje van Pietje?

pettenfabriek, pettefebriek, uitdrukking, Astie een pettefebriek zou beginne dan wiere de kinders geboore zonder kop Gezegd van iemand die altijd tegenslag heeft

pettenkerk, pettekerrekie, zelfstandig naamwoord, bijnaam van de oudgereformeerde kerk

pettenwinkel, pettewinkel, uitdrukking, Die is voorzanger in een pettewinkel Antwoord op de vraag welk beroep iemand heeft

peul, peul, zelfstandig naamwoord, peule, peultie, peluw Een peul of hôôdpeul lee vroeger in de besstee, mè mêêstal nog een dik kusse d’r op en dan sliepie bekant zittende Een peluw of hoofdpeluw lag vroeger in de bedstee, meestal met nog een dik kussen daarop en dan sliep men bijna zittend

peulen, peule, uitdrukking, D’r an peule Hard werken D’r wier vroeger zwaer añ gepeuld

peur, peurtie, zelfstandig naamwoord, peurties, kleine platronde potkachel (ongeveer 40 cm hoog) In de schuur ofte loos stong een peurtie da’ gebruikt wier voor vis bakke en soms om waswaoter te kooke In de schuur of de loods (bijkeuken) stond een potkacheltje dat gebruikt werd voor vis bakken en soms om waswater te koken

peuren, poore, werkwoord, poor, poorde, gepoord, peuren (vissen op paling met een tros wormen aan de lijn en een omgekeerd drijvende paraplu om de paling daar snel in te wippen)

Philipopels, Filepopel, eigennaam, bijnaam voor inwoners van Nieuw-Beijerland (naar de hugenoot Philipot (Pillepot in de volksmond), wiens preken hier in de kerk werden gelezen)

piedjespringen, pejeechiespringe, werkwoord, haasje over spelen

piek, piek, bijvoeglijk naamwoord, [O] vlak, juist Da’ stao piekrecht of piekoverend De wind is pieknoord

piek, piek, zelfstandig naamwoord, pieke, piekers, piekie, prikstok voor een prikslee Ook pieker

pieken, pieke, werkwoord, piek, piekte, gepiekt, met behulp van prikstokken glijden met een slee over het ijs Ook piekere

pieker, pieker, zelfstandig naamwoord, piekers, piekertie, prikstok Zie piek

piekeren, piekere, werkwoord, pieker, piekerde, gepiekerd, glijden met de prikslee Zie pieke

piekovereind, piekoverend, bijvoeglijk naamwoord, recht overeind Zie piek

piekrecht, piekrecht, bijvoeglijk naamwoord, recht overeind Zie piek

piekslee, piekslee, zelfstandig naamwoord, pieksleeje, pieksleechie, peksleetjie, prikslee

piel, pijltie, zelfstandig naamwoord, pijlties, pul, eendenkuiken Zie poel

piel, pielekes, uitdrukking, Naer de pielekes Kapot, verrot (in feite: ten dode opgeschreven; pielekes = pierekes = pieren) ’t Is hêêlemael naer de pielekes

pielen, piele, werkwoord, piel, pielde, gepield, tobben, prutsen Hij zit al een uur an die fiets te piele

pielenpoel, pielepoel, zelfstandig naamwoord, pielepoele, [Wms, Klw] bloeiwijze van de lisdodde (in petroleum gedrenkt gebruikt als fakkel) Ook pielepôôt, poel Zie ook filepopel

pielenpoot, pielepôôt, zelfstandig naamwoord, pielepôôte, pielepôôje, pielepôôtjie, pielepôôjie, 1. speelgoedtol, priktol Zie ook ruitespringer 2. <-pôôje, -jie> bloeiwijze van de lisdodde Zie pielepoel

pieltje, pielechie, zelfstandig naamwoord, pielechies, (meewarig klinkend) troetelnaampje

pienantie, pienañtjie, zelfstandig naamwoord, pienañtjies, [Eng, penalty] strafschop bij voetbal

pier, poor, zelfstandig naamwoord, poore, poortie, pier, grote worm

pieren, gepierd, uitdrukking, Hij hettet nog een end gepierd Hij heeft het er nog goed afgebracht

pierenpuist, pierepuisie, zelfstandig naamwoord, bomijs Zie pienderijsOok pepierechie

piet, piet, zelfstandig naamwoord, piete, pietjies, luis Da kind hè nooit gêên piete; Ook prikkerties Zie ook bovebure, klimop, loize

pietenkam, pietekam, zelfstandig naamwoord, pietekamme, pietekammechie, luizenkam (naar de tanden aan beide zijden ook wel ’dubbellôôps jachtgeweer’ genoemd)

pietenkant, pietekant, zelfstandig naamwoord, smalle (meestal machinaal vervaardigde) kant voor de keuvel van vrouwen met een kleine beurs

pijninmijnlijfzeep, pijnemelijfzêêp, zelfstandig naamwoord, verbastering van Palmolivezeep (merk toiletzeep)

pijp, paip, pijp, zelfstandig naamwoord, paipe, pijpe, paipie, pijpie, 1. [Nbl] pijp 2. schoorsteen; [Nbl] Hij zel nog een zwaere paip rôôke Hij zal er nog grote moeite mee hebben; 3. pijp [O] lampenglas De lamp brandt zôô slecht omdat de pijp scheef staet

pijpensluif, pijpesluif, zelfstandig naamwoord, pijpesluive, pijpesluiffie, vonkenvanger (dopje van gevlochten koperdraad op de Goudse pijp) Klaos Geluk in Sint Anthoniepolder was pijpesluivemaoker van beroep

pijpenstelen, pijpesteele, werkwoord, 1. werpspel met gebroken pijpenstelen 2. [Phl] knikkerspel (knikkeren in een kuiltje) Zie pitjieflippe

pijzel, pijzer, zelfstandig naamwoord, [O] vertrek in een vlasserij waar het vlas werd opgemaakt

pik, pik, zelfstandig naamwoord, pek Ze leeve as pik en vier Zij leven als pek en vuur (als kat en hond)

pikanterig, piekantereg, bijvoeglijk naamwoord, [Hei] afgunstig, naijverig Zie piekanteg

pikantig, piekanteg, bijvoeglijk naamwoord, [O] afgunstig, naijverig Die twêê benne altijd piekanteg op mekaor Ook piekantereg

pikhaak, pikhaokie, zelfstandig naamwoord, pikhaokies, ijzeren haak aan een houten steel, gebruikt bij het pikke van erwten

pikken, pikke, werkwoord, pik, pikte, gepikt, maaien van koren of erwten met de zicht (kleine zeis); Pad pikke 1. Opruimen 2. Ruimte maken om op het land te kunnen komen om bijv. te maaien Ook pikke

pikkie, pikkie, zelfstandig naamwoord, pikkies, 1. stropertje 2. jongen van 12-14 jaar

piksel, piksel, zelfstandig naamwoord, afval bij het zaadschonen (zaeddraoie)

pikstront, pikstront, zelfstandig naamwoord, [Num] zondebok, gebeten hond Hij is de pikstront in de femilie

pimpelpaars, pimpelpaers, bijvoeglijk naamwoord, blauwpaars Z’n neus zag pimpelpaers van ‘t pimpele Zijn neus was blauwpaars van het drinken

pin, pin, uitdrukking, Hij is vandaeg of merrege weer ande pin Hij is binnenkort weer aan de beurt; Ze is êêuweg ande pin Ze is altijd bezig

pingel, pengel, zelfstandig naamwoord, pengels, pengeltie, penalty, strafschop

pingelen, pengele, werkwoord, pengel, pengelde, gepengeld, pingelen, afdingen Ook pentere

pinkring, pinkring, zelfstandig naamwoord, pinkringe, pinkriñchie, [O] naaisters-pinkring (smal aan de binnenen breed aan de buitenzijde, om de pink te beschermen tegen het schuren van de draad)

pint, piñtjie, peentjie, zelfstandig naamwoord, piñtjies, halve liter Een piñtjie mellek Een halve liter melk; Een emmer broek en een piñtjie bille Broodmager; peentjie [O] pintje (melk)

pinten, pinte, werkwoord, pint, pintte, gepint, vloeistof scheppen en meten met een litermaat

pippelemijeg, pippelemijeg, bijvoeglijk naamwoord, bekrompen, kleinzielig

pisbak, pisbak, uitdrukking, ’n Hôôgen pisbak Een erg platvloerse uitdrukking voor een meisje met lange benen

pishand, pishañdjie, uitdrukking, ’t Is nie veul, want hij werk medden pishañdjie Hij kan nooit goed presteren, want hij houdt zijn gereedschap verkeerd vast

pishoek, pishoek, uitdrukking, De wind zit in de pishoek De wind is zuidwest

pispot, pispot, uitdrukking, Aster een pispot was met twêê ore, dan mosse die ôk nog hebbe Ze wil letterlijk alles hebben; Je lijken wel een drol in een pispot Je zit maar te draaien; Wasse in de pispot en drôôge in de schoorstêên Onhygiënisch werken

pispotje, pispotjie, zelfstandig naamwoord, pispotjies, bloem van de akkeren heggewinde

pispottenplank, pispotteplank, zelfstandig naamwoord, pispotteplanke, pispotteplankie, bedsteebord, de plank in de bedstee waarop o.m. de nachtspiegel werd geplaatst

pissen, pisse, uitdrukking, Buite de pot pisse Iets doen dat verboden is; Je ken d’r beter van pisse as van een korsie kaes Je kunt er beter van pissen dan van een korstje kaas (wordt gezegd bij het presenteren van een drankje)

pittoband, pittoband, zelfstandig naamwoord, pittobande, pittobandjie, surrogaat fietsband uit WO II (genoemd naar de merknaam pitto van koffiesurrogaat; pitto was gebrande gerst)

plaag, plaeg, zelfstandig naamwoord, plaege, plaechie, plaag Die onweersbêêsies vurreme een grôôte plaeg Die onweersbeestjes vormen een grote plaag

plaaggeest, plaeggêêst, zelfstandig naamwoord, plaeggêêste, plaeggêêssie, plaaggeest, pestkop

plaat, plaet, zelfstandig naamwoord, plaete, plaetjie, plaat Vroeger mozzie een fietsplaetjie kenne tôône om te laete zien dajje rijwielbelasting betaold had Een plaetjie blik is faaitelek een bledjie; ’t Heb plaete gereegend Er zijn plensbuien gevallen (waardoor de bovenlaag van het bouwland een plaat geworden is)

plaats, plaes, zelfstandig naamwoord, plaats Van waffere plaes kom tie faaitelek Uit welke gemeente komt hij eigenlijk Je zit op mijn plak; gao naer je aaige plaes Je zit op mijn plek; ga naar je eigen plaats Ook plak; plaesie, [meervoud] plaesies plaatsje, klein erf (beschutte plaats naast of achter het huis) Ze zat op ‘t plaesie in ‘t zonnechie

plaatselijk, plaeselek, bijvoeglijk naamwoord, plaatselijk Ook op plakke

plagen, plaege, werkwoord, plaeg, plaegde, geplaegd, plagen Op school wier die d’r al mee geplaegd, maor hij kon ’t nie verbeetere Op school werd hij er al mee geplaagd, maar hij kon het niet verbeteren

plakken, prakke, uitdrukking, Blijve prakke [Ndp] blijven plakken Ze kwamme om te kortaevende, maor ze bleeve maor prakke Ze kwamen om een korte avondvisite te brengen, maar ze bleven maar plakken

plankenwambuis, plankewammes, zelfstandig naamwoord, plankewammesse, plankewammessie, 1. planken vloer 2. oud houten huis

planteit, plantoit, bijvoeglijk naamwoord, [Whw] stellig, overtuigend Ik doch dasse loog, maor ze hiew ‘t plantoit vol

plasdank, plasdankie, uitdrukking, ’n plasdankie was al wattie kreeg Hij kreeg weinig of geen waardering voor wat hij eigenlijk verdiende

plat, plat, bijvoeglijk naamwoord, 1. kruipend (gezegd van kinderen die nog niet kunnen lopen) Ze bleef met twêê platte kinders zitte toen ze weduwe wier 2. vlak en horizontaal stuk kachelpijp Zet z’n prakkie maor op de platte pijp, dan blijft ‘t werrem; platte kinders Kinderen die nog niet kunnen lopen

platerig, plaetereg, bijvoeglijk naamwoord, platgeregend, hard Nae die stortbui iste grond plaetereg geworre

plattegat, plattegat, zelfstandig naamwoord, zitplaats op de grond D’r is gêên plak meer op een stoel, gao maor op ie plattegat zitte

plattepijpkachel, plattepijpkachel, zelfstandig naamwoord, plattepijpkachels, plattepijpkacheltie, Brabantse of plattebuiskachel Zie ook angeklêêde juffrouw

platvoeten, platvoete, werkwoord, platvoet, platvoette/platvoetende, geplatvoet, lopen op het ijs Ik bin nou al d’n hêêle week schaese weze rije, ik gao v’ndaeg maor is platvoete

pleister, plaaister, zelfstandig naamwoord, plaaisters, plaaistertie, (wond)pleister Hij nam een wegeblad as plaaister; daer gong ‘t bloeie van over zee-die Hij gebruikte een weegbreeblad als pleister; dat stelpte het bloeden naar hij zei

pleite, plaaite, bijwoord, [Jidd] pleite, ervandoor Hij gong gauw plaaite toen die zag dasse’m deur hadde

plek, plak, zelfstandig naamwoord, plakke, plakkie, plek, plaats Zet dat maor op z’n plak; Op plakke plaatselijk Op plakke regende ‘t hoekvurrekies Plaatselijk regende het pijpenstelen Zie plaeselek

plek, plek, zelfstandig naamwoord, plekke, plekkie, [O] vlek Dà goed heb zeker vochtig gelege, d’r zitte allemael plekke op; Gêên blauwe plek wille haole Geen flater willen slaan

plekgeld, plakkegeld, zelfstandig naamwoord, stoelengeld, zitplaatsgeld in de kerk Ze hadde veul plakkegeld motte betaole om vooran te kenne zitte in de kerrek

pleuris, pluuris, zelfstandig naamwoord, pleuritis

ploegbeen, ploegbêên, zelfstandig naamwoord, ploegbêêne, ploegbêêntjie, enigszins kreupel been (gezegd van de wat kreupele gang van een boerenknecht, die bij het ploegen ongelijk placht te lopen met één been in de vore en het andere op het ongeploegde land)

ploegen, ploege, uitdrukking, ploege smal en diep, dan groeit het koore op as riet Bij een goede voorbereiding komt alles goed

ploegsnijdersveld, ploegsnijersveld, bijwoord, gemeten grondoppervlak van bouwland, waarin de sloot niet is meegerekend Dà percêêl is kadastraol drie merrege grôôt, maor ploegsnijersveld maor 2,8 Dat perceel is kadastraal weliswaar 3 hectare groot, maar daarvan is maar 2,8 hectare bruikbaar voor bewerking

plok, plok, zelfstandig naamwoord, plokke, plokkie, 1. voederruif We voerde de knijne deur de plok van ’t hok We voerden de konijnen door de ruif van het hok 2. pluk D’r hong altijd een plok haer voor z’n ôôge As schoolkindere deeje me mee an d’n errebeezeplok De plokke stof leeje achter de kast De stofvlokken lagen achter de kast

plons, plôôñs, zelfstandig naamwoord, plôôñze, plôôñsie, plons

plonzen, plôôñze, werkwoord, plôôñs, plôôñsde, geplôôñsd, plonzen

plug, plug, zelfstandig naamwoord, plugge, pluchie, [O] wig Zie je niet dat die kast vooroverhangt? D’r mot een pluchie onder de voorpôôte

pluis, fluis, zelfstandig naamwoord, fluize, fluisie, pluis De zwingelaers zatte onder ’t stof en ‘t fluis

pluismollig, pluismollig, bijvoeglijk naamwoord, [Zbl] verwaarloosd, versleten Hij zag er pluismollig uit in z’n kloffie Hij zag er verwaarloosd uit in zijn pak Zie ook verhabbezakt

plukbaas, plokbaos, zelfstandig naamwoord, plokbaze, plokbaossie, voorman bij het plukken (van bijvoorbeeld vlas of vruchten)

plukbil, plokbil, zelfstandig naamwoord, plokbille, plokbillechie, verkrampte bilspier tengevolge van het gebukt plukken van o.a. vlas en aardbeien

plukken, plokke, werkwoord, plok, plokte, geplokt, plukken Je ken van een kikker gêên veere plokke; Haer plokke en gêên jonge Veel werk en weinig resultaat

plukmouw, plokmouw, zelfstandig naamwoord, plokmouwe, plokmouwchie, losse mouw van geolied linnen om de arm te beschermen tijdens het vlasplukken

pluktijd, ploktijd, zelfstandig naamwoord, ploktije, oogsttijd van te plukken gewassen Ze waere met de ploktijd naer oovere In de oogsttijd waren zij aan de overkant van de rivier om daar te plukken

plukvet, plokvet, zelfstandig naamwoord, plukvet (vet dat van de darmen van geslachte dieren werd geplukt)

pochel, puchel, zelfstandig naamwoord, puchels, pucheltie, lichaam Iemand op z’n puchel slaon

poe, poe, zelfstandig naamwoord, poechie, moe (veelal door kinderen gebruikte koosnaam voor moeder); poechie moedertje

poeder, poeier, zelfstandig naamwoord, poeiers, poeiertie, 1. cacaopoeder 2. cacaodrank met water Mojje nog een kommechie poeier? Ook poeierseklaod

poederchocolade, poeierseklaod, zelfstandig naamwoord, cacaopoeder Zie poeier

poedermelk, poeiermellek, zelfstandig naamwoord, chocolademelk

poel, poel, zelfstandig naamwoord, poele, poelechie, [O] bloeiwijze van de lisdodde Zie pielepoel Ook pielepôôt

poel, poel, zelfstandig naamwoord, poele, poelechie, [Ndp] pul, eendenkuiken We hebbe al een eend met poele gezien De kindere riepe ‘poele, poele’ om de klaaintjies te lokke

poep, poep, uitdrukking, Die feguur issôô vlug as dikke poep Die kerel is zeer langzaam

poep, poep, zelfstandig naamwoord, poepe, poepie, scheldnaam voor West-Brabanders, plaatselijk voor Rooms-Katholieken Zie ook oliekonte

poepeloerig, poepeloereg, bijvoeglijk naamwoord, jaloers Oñzen hond wier altijd poepeloereg azzie je vrouw of een kind añhaolde Onze hond werd altijd jaloers als je je vrouw of een kind liefkoosde

poepenkar, poepekar, zelfstandig naamwoord, poepekarre, poepekarrechie, tweewielige Brabantse kar

poepenstorm, poepesturrem, zelfstandig naamwoord, poepesturreme, poepesturrempie, [Ndp, Phl] harde zuidoosten wind, wind uit West Brabant ’t Was een hêêle poepesturrem om tegenin te fietse Het was een harde zuidoosten wind om tegen in te fietsen; Op een poepesturrem [sGr] Onmiddellijk Toen die d’r van hoorde istie d’r op een poepesturrem naer toe gegaon Zie ook staonde step, op een draofie

poeperd, poepert, uitdrukking, poepertie, Wat ken deur de roepert ken ôk deur de poepert Alles wat je eet komt er ook weer uit; Ze heb een poepertie as butter Gezegd van een mollig meisje

poetjespap, poetjiespap, zelfstandig naamwoord, [Hei] beschuitpap voor de kraamvrouw

poets, poes, uitdrukking, ’t Is poes weder poes Als iemand graag plaagt mag hij verwachten dat hij ook geplaagd wordt

poets, poes, zelfstandig naamwoord, poetsmiddel

poetsen, poese, werkwoord, poes, poeste, gepoest, poetsen

poetskatoen, poesketoen, zelfstandig naamwoord, poetskatoen

poetszak, poesak, zelfstandig naamwoord, poesakke, poesakkie, verwaande vervelende persoon Zie ook praosmaoker

pof, pof, zelfstandig naamwoord, poffe, poffie, stootkussen (van zacht leer, gevuld met stro, tot circa 1900 gebruikt bij het handzwingelen van vlas)

pof, puf, zelfstandig naamwoord, kolenstof (goedkope brandstof die, met water tot een brij gemaakt, op de brandende kolen in de kachel werd gelegd)

polder, polder, zelfstandig naamwoord, polders, poldertie, houten vlonder (meestal over een stenen vloer) De errepels legge in de kelder altijd op een polder

polderstok, polderstok, zelfstandig naamwoord, polderstokke, polderstokkie, polsstok (om over sloten te springen)

politie, pliesie, zelfstandig naamwoord, pliesies, politie(agent), veldwachter As kind speulde me pliesie-an-de-paol; in de stad noeme ze dat ‘diefie-met-verlos’ Zie ook diender; pliesie an de paol Diefje met verlos (kinderspel)

polkaboter, polkabutter, zelfstandig naamwoord, polkabutters, polkabuttertie, margarine (één van de vele scheldwoorden voor deze naemaokbutter)

polkabrok, pollekebrok, zelfstandig naamwoord, pollekebrokke, pollekebrokkie, polkabrok, soort ulevel (karamelsnoepje)

polkahaar, pollekehaer, zelfstandig naamwoord, pollekehaere, pollekehaertie, polkahaar (kortgeknipt haar, dat in de twintiger jaren van de twintigste eeuw bij meisjes in zwang kwam, wat op veel weerstand stuitte, omdat vrouwen lang haar behoorden te dragen naar bijbels voorschrift)

pollepel, polleepel, uitdrukking, Pot en polleepel is êêne booschop Twee handen op één buik

polonaise, pollenaeze, zelfstandig naamwoord, pollenaezes, polonaise

pond, pond, zelfstandig naamwoord, ponde, pondjie, [Bmk] zes gulden; verouderde geldeenheid bij de veehandel

ponderboom, polderbôôm, zelfstandig naamwoord, polderbôôme, polderbôômpie, ponderboom (lange, houten paal om een voer stro, hooi of vlas op de wagen vast te zetten) Je hoef nie met een polderbôôm te komme hoor, ik voel-ie evel wel Je hoeft het niet zo nadrukkelijk te zeggen hoor, met een speldenprik begrijp ik het ook al

ponderhaak, polderhaok, zelfstandig naamwoord, polderhaoke, polderhaokie, houten haak (loshangend en elleboogvormig, om de bing polderhaokhet touwmee aan te trekken die over de polderbôôm van een boerenwagen getrokken is)

pondje, poñdjie, zelfstandig naamwoord, poñdjies, broodje van 400 gram; een hêêl brôôd woog 1600 gram, een hallefie 800 gram Geef mijn maor een hêêl terrowebrôôd, een hallefie wit en een pondjie krentebrôôd

pons, pôôñs, zelfstandig naamwoord, punch, pons (warme drank van heet water, suiker en rumpunch, die vooral op de ijsbaan bij de ‘koek-en-zoopie’ werd gedronken)

ponteneur, ponteneur, uitdrukking, Hij sting op z’n ponteneur Hij stond op zijn stuk

pook, pook, uitdrukking, Hij zôô maeger azzen pook Hij is broodmager

pooklap, pooklappe, zelfstandig naamwoord, [O] dekens, beddengoed Kwa, ik gaod es onder de pooklappe Kom, ik kruip eens onder dekens (ik ga naar bed)

poort, poort, zelfstandig naamwoord, poorte, poortie, poorechie, hek ter afsluiting van het erf; poorechie, [meervoud] poorechies, poortje, hekje Doe je ‘t poorechie dicht, dat die rothond nied in d’n tuin ken komme?

poos, pôôs, zelfstandig naamwoord, pôôze, pôôssie, [Ndp] werktijd tussen twee schafttijden Een pôôs duurt zôôwat anderhalf uur Zie ook stoppie

poot, poot, zelfstandig naamwoord, poote, pootjie, 1. stok om pootgoed langs te geleiden 2. stek van een boom of plant Een wilgepoot is een bewortelden tak die je ken poote

poot, pôôt, zelfstandig naamwoord, pôôte, pôôtjie, poot Ze liepe op d’r blôôte pôôte te dêêmele Ze liepen op hun blote voeten heen en weer te drentelen Je mot pôôt-an speule om ‘t werk klaor te krijge Je moet erg je best doen om dat werk klaar te krijgen Die pôôtjies binne zôô koud! Die pootjes zijn zò koud! (gezegde gebezigd door griendwerkers die in de griend bleven overnachten, als de ratten ’s nachts over hun gezicht liepen); Pee as m’n pôôt en errepels as m’n kop Snoeven over het eigen gewas; Azzie ’t over d’n duuvel heb dan rammele z’n pôôte Gezegd van iemand die net binnenkomt

pootaardappel, pootaerepel, zelfstandig naamwoord, pootaerepels, pootaerepeltie, pootaardappel Zie ook legpoters, leggoed

pootandijvie, pootandievie, zelfstandig naamwoord, kropandijvie

pootjebaden, pôôtjiebaoie, werkwoord, pootjebaden

pootspade, pootspachie, zelfstandig naamwoord, pootspachies, pootspade met korte steel, gebruikt voor het leggen van pootaardappels Je krijg ‘t er wel erg van in je rik, hêêl d’n dag voorover lôôpe mette pootzak ommie nek en ‘t pootspachie iñje hand Je krijgt wel hevige rugpijn van dat de hele dag voorover lopen met de pootzak om je nek en de pootspade in je hand

pootzak, pootzak, zelfstandig naamwoord, pootzakke, pootzakkie, pootzak (linnen zak voor de pootaardappels, gebruikt bij het errepelpootzak s steeke aardappels poten)

pop, pop, zelfstandig naamwoord, poppe, poppie, zuigdot (in gebruik tot de komst van de fopspeen) D’n dot was een lappie met suiker en beschuitkruimels waer de kinderties op sopte; laeter zeeje ze dat de kindere daer sprauw van krege

poppenstront, poppestront, zelfstandig naamwoord, verdacht spul ’t Lekent wel poppestront Het leek verdacht spul; Zôô fijn as gemaole poppestront Zeer streng in de leer, het toppunt van rechtzinnigheid

populierenpoot, peppelepoot, zelfstandig naamwoord, peppelepoote, peppelepootjie, [Num] populier, peppel

por, porrie, zelfstandig naamwoord, [Eng, power] kracht, druk D’r zit porrie in die vent Dat is een energieke man D’r stao veul porrie op die stôômketel Er staat veel druk op die stoomketel

portie, porsie, zelfstandig naamwoord, porsies, portie, aandeel Ik dêêl ôk mee, want ik stao porsie Ik deel ook mee, want ik heb een aandeel in de winst

portret, petret, zelfstandig naamwoord, petrette, petretjie, portret Die maaid is wel een lastig petret hoor!

postpaard, pospaerd, uitdrukking, Hij zwêêt azzen pospaerd Hij zweet erg; Lôôpe azzen pospaerd Snel en stevig lopen

postzegel, posseegel, zelfstandig naamwoord, posseegels, posseegeltie, postzegel Op die kaort mot een posseegel van een kluut Op die kaart moet een postzegel van tweeënhalve cent

pot, pot, uitdrukking, Hij ken nog gêên êêñs neffe de pot pisse Zelfs eenvoudig werk kan hij niet uitvoeren

pot, pots, uitdrukking, Daer hebbie pots en pollepel weer Gezegd van twee vrienden of vriendinnen die altijd samen gezien worden

potdekselen, pôtdeksele, werkwoord, pôtdeksel, pôtdekselde, gepôtdekseld, planken overnaads beschieten zodat inregenen wordt voorkomen

potdomme, potdoome, tussenwerpsel, bastaardvloek Ik zou dat potdoome bekant vergeete hebbe

poten, poote, werkwoord, poot, pootte, gepoot, poten

poten, pôôte, werkwoord, pôôt, pôôtte, gepôôt, tossen Zie paerdepôôte

poter, pooter, bijwoord, kwijt, zoek M’n fiets is pooter; d’r is vast iemand langs gekomme die niks ken laete legge as gloeiend ijzer en meulestêêne Mijn fiets is zoek; er is beslist iemand langs geweest die alles meepikt behalve molenstenen en gloeiend ijzer

poteten, pot-eete, uitdrukking, Wat een raor pot-eete [O] Wat een zonderling figuur

potloden, potlôôie, werkwoord, potlôôi, potlôôide, gepotlôôid, de kachel zwart maken met zwartsel (kachelpoes)

potlood, potlôôd, zelfstandig naamwoord, potlôôie, potlôôchie, potlood

potnagel, potnaegel, zelfstandig naamwoord, potnaegels, potnaegeltie, [Hei] klinknagel, popnagel

pottenbakker, pottebakker, zelfstandig naamwoord, pottebakkers, pottebakkertie, [O] knikker van gebakken klei Zie pottekakker

pottenkakker, pottekakker, zelfstandig naamwoord, pottekakkers, pottekakkertie, geverfde, gebakken kleiknikker Ook pottebakker Zie ook pel-erte

praam, praem, zelfstandig naamwoord, praeme, praempie, neuspraam (dwangwerktuig om een onwillig paard in toom te houden); Hij kreeg voordattie wegging de praem op z’n neus Hij kreeg voordat hij wegging een waarschuwing (bijv. om zich netjes te gedragen)

praat, praot, uitdrukking, ’t Is de praot nie waerd Het is de moeite niet waard om erover te praten

praat, praos, zelfstandig naamwoord, praats De kindere hebbe nou veul meer praos as vroeger

praatje, praotjies, uitdrukking, Dat zijn allemel praotjies voor de vaok Dat is alleen maar gepraat zonder daadwerkelijk iets te zeggen

praatsmaker, praosmaoker, zelfstandig naamwoord, praosmaokers, praosmaokertie, 1. opschepper 2. [Str] iemand die pronkt met mooie kleren

prak, prak, zelfstandig naamwoord, prakke, prakkie, 1. geprakte of gestampte aardappels met groente, 2. [O] kliek Een prakkie opwerreme hiet in Dordt ‘opseutere’; te prak [O] fijn, niet heel De errepels zijn te prak gekookt De aardappelen zijn fijn gekookt

prakkedenken, prakkedenke, werkwoord, prakkizeren, nadenken (alleen als werkwoord gebruikt)

prakkezijn, prakkezaain, zelfstandig naamwoord, [Gwd] advokaat, eierlikeur Prakkezaain wier ôk wel kippebiest, kippepap of wipkul genoemd Advocaat werd ook wel kippenbiest, kippenpap of wipkul genoemd Zie ook kippebiest, kippepap, wipkul

precies, persies, bijwoord, precies Zie ook krek

preek, preek, uitdrukking, Reege voor de preek, reege de hêêle week Als het op zondagmorgen vroeg regent is de kans groot dat het de hele week regent

prei, praai, zelfstandig naamwoord, prei Vroeger wier d’r hier waainig praai en boerekôôl verbouwd

premie, primie, zelfstandig naamwoord, [O] premie

presenteerblad, prizzenteerblaechie, uitdrukking, Ze krijg alles op een prizzenteerblaechie Ze wordt van alle kanten geholpen

presenteren, prizzenteere, werkwoord, prizzenteer, prizzenteerde, geprizzenteerd, [Fra, presenter] aanbieden, presenteren Zie ook ambieje

preut, preut, zelfstandig naamwoord, preute, preutjie, vrouwelijk geslachtsdeel van mens en dier

preuten, preute, werkwoord, preut, preutende, gepreut, aan elkaar naaien

preutensnijder, preutesnijer, zelfstandig naamwoord, preutesnijers, preutesnijertie, (varkens)castreur Vroeger wiere alle bigge gesneeje; dat dee de preutesnijer zôô maor rauwweg, maor tegewoordeg snij tie allêên de beerties Vroeger werden alle biggen gecastreerd; dat deed de castreur voor de vuist weg, maar tegenwoordig castreert hij alleen de beertjes

prijsvetten, prijsvette, werkwoord, prijsvet, prijsvettende, geprijsvet, vieren van een gezellige avond na de huisslacht

prijzen, prijze, werkwoord, prijs, prees, gepreze, het spek prijzen, het varken prijzen (bij buren of bekenden het varken gaan prijzen dat geslacht aan de leer hangt, met de bedoeling om daarmee een traktatie van de slacht mee naar huis te krijgen) Zie ook spekprijze, verrekeprijze

prikkeldraad, prikkeldraed, uitdrukking, Hij pruim prikkeldraed Hij is geweldig sterk Zie draednaegels

prikker, prikkertie, zelfstandig naamwoord, prikkerties, hoofdluis Zie pietjies Zie ook bovebure, klimop, loize

prikvlinder, prikvlinder, zelfstandig naamwoord, prikvlinders, prikvlindertie, opzichtig geklede dame

proberen, perbeere, werkwoord, perbeer, perbeerde, geperbeerd, proberen We zellen’t perbeere, maor ik glôôf t’r nied an We zullen het proberen, maar ik geloof er niet in

proeven, proeve, werkwoord, proef, proof, geproove, proeven Ik heb ter van geproove: ’t was zôô zout as brijn Ik heb ervan geproefd; het was zo zout als brem

professor, perfesser, perfester, zelfstandig naamwoord, perfessers, perfesters, perfessertie, perfestertie, professor Ook perfester

prol, prol, zelfstandig naamwoord, appelmoes van streekeigen samenstelling, met suiker of stroop en kaneel

propos, apperdepo, tussenwerpsel, [Fra, à propos] apropos, zelfvertrouwen Toen ze me añkeek roch ik hêêlemael van m’n apperdepo Toen zij me aankeek raakte ik helemaal van mijn stuk

proppenspuit, proppespuit, zelfstandig naamwoord, proppespuite, proppespuitjie, proppenschieter Zie ook klapbos, klapbus

pros, pros, bijvoeglijk naamwoord, knap, struis (gezegd van vrouwen) Ze is een pros vrommes

pruik, proike, uitdrukking, [Whw] Freet je kop op dan kejje proike schijte (verwensing)

pruikenmaker, proikemaoker, uitdrukking, [Obl] Hij heppet zôô druk azzen proikemaeker med êêne klant Hij heeft het weliswaar druk (ook voor één pruik moet ieder haartje apart worden geknoopt), maar hij máákt zich vooral druk

pruis, pruis, zelfstandig naamwoord, schuim

pruisen, pruise, proise, werkwoord, pruis, pruiste, gepruist / prois, proiste, geproist, schuimen, bruisen; proise [O] bruisen, schuimen Die kroik is gescheurd, want ‘t bier proist d’r deurheen; Oit proise gaen [O] Bij anderen gaan helpen (vooral door vrouwen) met het redderen van de huisslacht (bijvoorbeeld de darmen schoonmaken om er worstvulling in te kunnen doen)

pruts, pruts, zelfstandig naamwoord, prutse, prutsie, [O] 1. kleinigheid, bagatel Iets voor een prutsie verkôôpe Iets voor een kleinigheid verkopen 2. rommel, nietswaardig goed Wat zel ik met die pruts beginne? Wat zal ik met die rommel doen?

prutsen, prutse, werkwoord, pruts, prutste, geprutst, beuzelen

puilogen, puilôôgt, uitdrukking, Werreke dajje puilôôgt Zeer hard werken

puin, puin, zelfstandig naamwoord, wild gras, kweekgras (onkruid)

puinen, puine, werkwoord, puin, puinde, gepuind, onkruid met wortel en tak uitroeien Dat stikkie momme nog effe puine en dan kenneme gaon spitte Dat stukje moeten we nog even onkruidvrij maken en dan kunnen we gaan spitten

puist, puisie, poisie, zelfstandig naamwoord, puisies, poisies, puistje, pukkeltje; papieren puntzakje D’r zit nog een plokkie tebak onder in ‘t puisie Er zit nog een plukje tabak onder in het puntzakje Zie ook peperhuisie; poisie [O] puntzakje De snoepies zatte in een pepiere poisjie Zie ook peperhuisie, puisjie

puit, puit, zelfstandig naamwoord, puite, puitjie, buil, zwelling Hebbie je aaige gestôôte dajje zôô’n puit oppie kop heb? Heb je jezelf gestoten omdat je zo’n buil op je hoofd hebt?

pul, pullechie, uitdrukking, Hij viel wel in ‘t pullechie Hij viel wel in de smaak

pulp, pullep, zelfstandig naamwoord, [O] pulp van de vermalen suikerbieten waaraan de suiker onttrokken is

pummetje, pumesie, zelfstandig naamwoord, pumesies, beetje Zie punnekie Zie ook bietjie, dutjie, krumeltie

punaise, pinaes, zelfstandig naamwoord, pinaeze, pinaessie, punaise, duimspijker

punniken, punneke, werkwoord, punnek, punnekte, gepunnekt, klosje breien Zie ook kulke, klossie braaie

punnikje, punnekie, zelfstandig naamwoord, punnekies, beetje Geef mijn is een punnekie van dat lekkere spul Geef mij eens een beetje van dat lekkere goedje Ook pumesie Zie ook bietjie, dutjie, dotjie, krumeltie

punt, punt, uitdrukking, De punt of Bekaf, doodvermoeid Van dat zwaere werrek bink de punt of Van dat zware werk ben ik doodmoe geworden

puntgaaf, puntgaef, bijvoeglijk naamwoord, puntgaaf Dat is puntgaef, d’r is gêên kweeltie an Dat is puntgaaf, er is geen foutje aan

put, pit, uitdrukking, In de pit zitte In de put zitten

put, pit, zelfstandig naamwoord, pitte, pitjie, 1. put, kuil Om te bewaore gaon de errepels in de pit, maor je ken ôk zellef in de pit zitte Om ze te bewaren gaan aardappelen in een kuil (bovengronds of ondergronds), maar je kunt ook zelf in de put zitten 2. [O] put in de haard, waarin de brandstof ligt

putje-winterdekken, pitjie-winterdekke, werkwoord, winterdek, winterdekte, gewinterdekt, aardappels onder het winterdek opslaan (eerst kwam het zomerdek van stro en klei; daarna het winterdek met een dikke laag stro en circa 50 cm kleigrond)

putjeflippen, pitjieflippe, werkwoord, pitjieflip, pitjieflipte, gepitjieflipt, kuiltje knikkeren De maaides waere an ‘t pitjieflippe en de jonges an ‘t schietknikkere

puttee, poetjie, zelfstandig naamwoord, poetjies, puttee, beenwindsel voor soldaten (hindoestaanse oorsprong)

putten, pitte, werkwoord, pit, pitte/pittende, gepit, aardappels aan de hoop of in de kuil brengen voor de opslag; komt sinds het machinaal rooien en opslaan in koelcellen niet meer voor

Puttershoek, Pietersoek, eigennaam, Puttershoek

putwater, pitwaoter, zelfstandig naamwoord, regenputwater (meestal van slechte kwaliteit); Hij is zôô slecht as pitwaoter Hij is door en door slecht

quarantaine, kerrentaain, zelfstandig naamwoord, [Fra, quarantaine] quarantaineplaats op Tiengemeten, waar vroeger binnenkomende zeeschepen gedurende 40 dagen moesten aanleggen om besmettelijke tropische ziekten de tijd te geven zich te openbaren (incubatietijd)

querelle, kurrel, carrel, zelfstandig naamwoord, kurrelle, kurrellechie, [Fra, querelle] ruzie, onenigheid Die man heb kurrèl met z’n buure over een baggetel Die man heeft ruzie met zijn buren over een kleinigheid; ruzie, ongenoegen Hij kwam in carrel Hij kreeg ruzie

queue de Paris, keuteprie, zelfstandig naamwoord, keutepries, keuteprietjie, [Fra queue de Paris] met textielafval gevulde heuprol uit de klederdrachttijd Toentertijd drooge de vrouwe soms wel vier of vijf rokke over mekaor. Omdasse gêên heupe hadde drooge ze een rol om d’r lijf waerop de rokke bleeve hange

raad, raed, zelfstandig naamwoord, raede, raedtjie, 1. raad Goeie raed is dier Goede raad is duur 2. gemeenteraad D’r zatte gêênêêns twêê Leefbaore in de raed Zie ook gemêênteraed; ’k Weet me gêên raed Ik ben wanhopig

raadsel, raosel, zelfstandig naamwoord, raosels, raoseltie, raadsel

raadslid, raedslid, zelfstandig naamwoord, raedsleeje, raadslid Hij heb vier jaer as raedslid in de gemêênteraed gezeete en heb bij mekaor nog gêên vier woorde gezaaid

raagshoofd, raofshôôd, raoghôôd, raoshôôd, zelfstandig naamwoord, raofshôôje, raoghôôje, raoshôôje, raofshôôtjie, raoghôôtjie, raoshôôtjie, ragebol Ook raoghôôd, raoshôôd [O]

raam, raem, raom, zelfstandig naamwoord, raeme, raempie, [Obl] schatting, raming Hij kon het op gêên raem nae zegge Hij kon het bij benadering niet zeggen; Hij konnet op gêên raom nae zegge Hij kon het niet bij benadering zeggen, hij kon het in de verste verte niet zeggen

raam, raomt, zelfstandig naamwoord, raomde, raomtjie, raam, vensterbank Zettun blompot maor in ‘t raomt; raomde ramen, vensters De raomde motte gevurrowd worre

raar, raor, uitdrukking, Hij zel d’r gêên raor van hebbe Hij zal er geen plezier aan beleven

raartje, raortie, zelfstandig naamwoord, raorties, 1. grap Ik zee het maor uit een raortie Ik zei het maar voor de grap 2. grapjas Da’s ôk een raortie! Die is een grapjas! 3. gezellige bijeenkomst Ze kenne mekaor van een raortie

rabat, rebat, zelfstandig naamwoord, rebatte, rebatjie, rabat, sierlijk bewerkte strook langs de bovenkant van een bedstee

racekak, reeskak, zelfstandig naamwoord, diarree Hebbie de reeskak? Ben je aan de diarree? Zie rappert

radeloos, raedelôôs, bijvoeglijk naamwoord, radeloos, ten einde raad

raden, raoie, werkwoord, raoi, raoide, geraoie, raden Ik hattut goed geraoie

raderboot, raederbôôt, zelfstandig naamwoord, raederbôôte, raederbôôtjie, raderboot De nieuwe veerpont in 1929 was een raederbôôt

raken, raoke, werkwoord, raok, roch, gerocht, 1. raken Ik roch alles kwijt Ik raakte alles kwijt ’k Heb het doel gerocht Ik heb mijn doel bereikt 2. werk verzetten ’k Heb ‘m vandaeg flink gerocht Ik heb vandaag veel werk verzet 3. verlopen ’t Is hêêlemael fout gerocht Het is helemaal fout verlopen; Waeriem raok doejem zeer Het maakt niet uit waar je begint (bij een klus); [Obl] Waer ie ‘m raekt doe je ‘m zeer Het geeft niet waar je begint, overal is goed (letterlijk: waar je hem raakt doe je hem pijn)

rakend, raokende, uitdrukking, raokende mis Net mis

ramen, raome, werkwoord, raom, raomde, geraomd, [O] 1. zeven, ziften (van bijv. boekweit) 2. overslaan Deuze kip laait elleke twêê daege un aai en raomt dan d’n derde Deze kip legt elke twee dagen een ei en slaat dan de derde dag over Je mag nou wel is raome, je gaot anders zôô geregeld Je mag nu wel eens een keer overslaan, want anders ga je te vaak

ransel, rááñsel, zelfstandig naamwoord, rááñsels, rááñseltie, ransel In de mobelezaosie van 1914-1918 hadde ze bij ‘t 3e Regiment Fuseliers een rááñsel van beerevel

rapaille, repallie, zelfstandig naamwoord, repallies, [Fra rapaille] asociaal volk, schorem

rapperd, rappert, uitdrukking, Hebbie de rappert? Heb je diarree? Ook reeskak

rapplement, rippelement, zelfstandig naamwoord, rippelemente, rippelementjie, uitbrander, reprimande

rasp, raps, zelfstandig naamwoord, rapse, rapsie, rasp

raspen, rapse, werkwoord, raps, rapste, gerapst, raspen

rat, rot, zelfstandig naamwoord, rotte, rotjie, rat De vliet zat hier vol mè rotte De vliet zat vol met ratten

ratjetoe, reutjiepepeu, zelfstandig naamwoord, [O] ratjetoe van etenswaren Nou ja, ’t is saeterdag en dan is ‘t reutjiepepeu

rattenklem, rotteklem, zelfstandig naamwoord, rotteklemme, rotteklemmechie, rattenklem

rattenstaart, rottestaert, zelfstandig naamwoord, rottestaerte, rottestaertie, ronde vijl, rattenstaart

rattenstront, rottestront, zelfstandig naamwoord, rottestroñtjie, 1. rattenkeutels 2. soort gespikkelde bruine bonen

rauw vlees, rauwvlaais, zelfstandig naamwoord, [Nbl] rauw vlees, bijv. een open schaafwond

rauzen, rauze, werkwoord, raus, rauzde, gerauzd, enorm hard werken Da’s gêên werreke, maor rauze

rauzer, rauzer, zelfstandig naamwoord, rauzers, rauzertie, zeer harde werker

recht, recht, uitdrukking, Geef mijn maor een glaessie recht op en neer Geef mij maar een glaasje sterke drank

recht, rechterste, bijvoeglijk naamwoord, juiste Is dat nou de rechterste? Is dat nu de juiste?

rechtbank, rechbank, zelfstandig naamwoord, rechbanke, rechbankie, aanrecht De vaedoek leg op de rechbank Zie ook añrecht, geutstêên

rechts, reks, bijvoeglijk naamwoord, rechts An de rekse kant Aan de rechterkant Reksom, linksom

rechtuit, rechtuit, uitdrukking, Hij is meer dan rechtuit Hij is geen gewoon mens (meer dan gemiddeld)

recommanderen, rikkemendeere, werkwoord, rikkemendeer, rikkemendeerde, gerikkemendeerd, aanbevelen, recommanderen

redderen, riddere, werkwoord, ridder, ridderde, geridderd, 1. opruimen, redderen Ik mot ôk m’n aaige nog opriddere en verders mot iederêên z’n aaige zaekie maor riddere Ik moet ook mezelf nog net aankleden en verder moet iedereen zijn eigen zaakje maar afhandelen 2. regelen Hij had alles in z’n êêntjie geridderd (’Ome Merien is geridderd’ riep de jongen. ’Wastie dan vuil?’ vroog opoe)

reden, rêêje, werkwoord, rêê, rêêde, gerêêd, [O] 1. klaarspelen Ik zel ‘t wel rêêje Ik zal het wel voor elkaar krijgen 2. roskammen

redenatie, riddenaosie, zelfstandig naamwoord, riddenaosies, (meestal ongeloofwaardige) redenering

redeneren, riddeneere, werkwoord, riddeneer, riddeneerde, geriddeneerd, praten, spreken Hij ken aerdeg riddeneere Hij kan goed argumenteren; Ze zatte zôô te riddeneere Ze zaten erg intensief te praten

ree, rêê, bijwoord, 1. gereed, klaar De zaek stong al een uur rêê De zaak stond al een uur klaar 2. op orde We binne vorege week verhuisd, daerom zitte me nog niet hêêlemael rêê We zijn vorige week verhuisd, dus we zijn nog niet helemaal op orde 3. orde De mêêster ken d’r wel rêê onder schiete De onderwijzer kan wel goed orde houden; ’k Zel ‘t rêê zette Ik zal het gereed zetten; Mejje aaige in ‘t rêêje komme Met jezelf in het reine komen

reeaarde, rêêaerd, zelfstandig naamwoord, afgestoken slootkantgrond We zelle de rêêaerd maor over ‘t land heensprêêje

Reedijk, Rêêdijk, eigennaam, 1. Reedijk (achternaam) 2. vroegere tramhalte tussen Heinenoord en Mijnsheerenland, met koffiehuis en wachtruimte

reekam, rêêkam, zelfstandig naamwoord, rêêkamme, rêêkammechie, roskam

reep, rêêp, zelfstandig naamwoord, rêêpe, rêêpie, repelblok voor het repelen van bolvlas

reep, rêêp, zelfstandig naamwoord, rêêpe, rêêpie, reep

reet, reet, uitdrukking, De zon schijnt een el ijje reet De zon schijnt al volop (aansporing om uit bed te komen); Hij hette rit in z’n reet Hij is erg onrustig en kan moeilijk op één plaats blijven

reeuwer, rêêuwer, zelfstandig naamwoord, rêêuwers, rêêuwertie, harde werker, meestal ‘rauwe’, onzorgvuldige werker die nooit genoeg heeft Zie ook rauzer

refoel, refoel, zelfstandig naamwoord, refoele, refoeltie, biestpannenkoek, meestal gevuld met krenten of vruchten

regel, regel, uitdrukking, Hij’s deur de regel van drieje heene Hij is niet voor rede vatbaar (meestal in ongunstige zin); in de regel steeds, in het algemeen

regelrecht, regerecht, bijwoord, regelrecht, rechtstreeks

reiger, raaiger, zelfstandig naamwoord, raaigers, raaigertie, reiger Hij ken gêên raaiger van een aelschollever onderschaaie Hij kan geen reiger van een aalscholver onderscheiden

reiken, raaike, werkwoord, raaik, raaikte, geraaikt, reiken, aanreiken Zie ook tenderaaike

reis, raais, zelfstandig naamwoord, raaize, raaissie, 1. reis Het was bekant een Dorsse raais Het was een verre reis (bijna zover als naar Dordrecht) 2. keer; Hij doet van de raais nie mee Hij doet deze keer niet mee

reizen, raaize, werkwoord, raais, rees, gereeze, reizen Hij heb zôôwat de hêêle wereld deur gereeze Hij heeft ongeveer de hele wereld bereisd We hebbe al hêêl wat ofgereeze We hebben al heel wat afgereisd; Dat laet ik nied in m’n oor raaize [Obl] Daar reageer ik niet op (letterlijk: Dat laat ik niet in mijn oor reizen)

reiziger, raaizeger, zelfstandig naamwoord, raaizegers, raaizegertie, handelsreiziger, vertegenwoordiger M’n broer was raaizeger voor een meelfebriek; hij rees zôôgezaaid in blom Mijn broer was vertegenwoordiger voor een meelfabriek; hij reisde zogezegd in bloem; [sGr] Hij is raaizeger in gêêuwhonger en in staele van hard vet Hij heeft een baantje waarmee geen droog brood te verdienen valt (letterlijk: Hij is vertegenwoordiger in geeuwhonger en in monsters van hard vet)

rek, rak, zelfstandig naamwoord, rakke, rakkie, rek We hebbe een boekerak en een kleerrak We hebben een boekenrek en een kledingrek

rek, rek, zelfstandig naamwoord, 1. leng, bederf in brood (lange weibacterie) De rek zit int brôôd 2. [O] bederf van bier Je mag ta’ bier wel uidrinke, anders kompter de rek in

rekken, rekke, werkwoord, rek, rekte, gerekt, zich uitrekken Rekke, dat het ’n boer liever van z’n vêê as van z’n vollek, zeeje ze vroeger Rekken heeft een boer liever van zijn vee dan van zijn persneel, zei men vroeger

rentmeester, rentmêêster, zelfstandig naamwoord, rentmêêsters, rentmêêstertie, rentmeester

repareren, rippereere, werkwoord, rippereer, rippereerde, gerippereerd, repareren Aster wat kepot ging wier dat deur ôôñs aaige gerippereerd

repelaar, rêêper, zelfstandig naamwoord, rêêpers, rêêpertie, man die het bolvlas repelt

repelen, rêêpe, werkwoord, rêêp, rêêpte, gerêêpt, bolvlas repelen (door het bolvlas door de verticale tanden of pinnen van het repelblok te trekken worden de bollen met lijnzaad eraf gekamd)

repelkleed, rêêpklêêd, zelfstandig naamwoord, rêêpklêêje, rêêpklêêdjie, schootsvel, meestal van geolied linnen, om de kleren tegen het scherpe bolvlas te beschermen

repelpen, rêêpepin, zelfstandig naamwoord, rêêpepinne, rêêpepinnechie, metalen rechtopstaande vierkante tand van het repelblok

repelplank, rêêpplank, zelfstandig naamwoord, rêêpplanke, rêêpplankie, zware plank, rustend op schragen, waarop het repelblok is bevestigd en waarop de repelaars zitten Zie rêêp, rêêper

repelvloer, rêêpvloer, zelfstandig naamwoord, rêêpvloere, rêêpvloertie, werkvloer in een vlasschuur of boerenschuur waar het bolvlas werd ‘gerêêpt’ en ‘gebôôt’ Zie ook bôôte De rêêpvloer werd meestal de vloer genoemd Ze gonge elleke zummer op de vloer Ze gingen elke zomer de repelvloer op

reppen, rippe, werkwoord, rip, ripte, geript, reppen, haasten ’k Hemme nog motte rippe om op tijd te komme Ik heb me nog moeten haasten om op tijd te komen

resoluut, ruizeluit, bijvoeglijk naamwoord, recht voor zijn raap, resoluut Z’is een ruizeluite tante Ze is een vrouw die geen blad voor de mond neemt

resolveren, reseleveere, risseleveere, rizzeleveere, werkwoord, reseleveer, reseleveerde, gereseleveerd, resoluut optreden, kordaat handelen Ook risseleveere

reumatiek, rimmetiek, zelfstandig naamwoord, reumatiek Hij was stijf van de rimmetiek, ’s nachs sliep tie bekant zittende of z’n bêêne stakke de lucht in Hij was stijf van de reumatiek, ’s nachts sliep hij bijne zittend of zijn benen staken in de lucht

reumatiekhond, rimmetiekhoñdjie, zelfstandig naamwoord, rimmetiekhoñdjies, kleine bruine hond (reepincer) waarvan werd aangenomen dat hij de reumatiek van de baas overnam

reutemeteut, reutemeteut, zelfstandig naamwoord, de hele boel, de hele santekraam

revelaar, revelaer, zelfstandig naamwoord, revelaers, revelaertie, tweede gewas, eerste nagewas

revelaarskind, revelaerskind, zelfstandig naamwoord, revelaerskinders, revelaerskindjie, derde gewas, tweede nagewas

revolutiewerk, rivvelusiewerk, zelfstandig naamwoord, rivvelusiewerke, rivvelusiewerkie, haastwerk, knoeiwerk

rib, rub, zelfstandig naamwoord, rubbes, rubbechie, [veroud] 1. rib Hij had twêê rubbes gebroke 2. krabbetje van varkensvlees

ribstuk, ribbestik, zelfstandig naamwoord, ribbestikke, zwaar verlies; Die meñse hebbe een ribbestik an d’r lijf Die mensen hebben een zwaar verlies

richten, richten, werkwoord, richt, richtende, gericht, richten Toen richtende die voor de gaain op z’n zussie en schoot ze harstikke dôôd Toen richtte hij voor de lol op zijn zusje en schoot haar morsdood

riebel, riebel, zelfstandig naamwoord, riebels, [Hei, Zbl] kriebel De riebels gaon me over m’n rik De rllingen gaan me over mijn rug Krijg t’r de riebels van Krijg er de kriebels van

riedel, rietel, uitdrukking, Hij hette rietel van fietel Hij is erg onrustig

riek, riekie, uitdrukking, Op ’t riekie delleve Zittend aardappelen delven en tegelijkertijd rapen

riem, riem, zelfstandig naamwoord, rieme, riempie, lederen veter in werkschoenen Zie ook fetel, rijgsel

rieten dak, rieje dak, zelfstandig naamwoord, rieje daeke, rieten dak Rieje daeke Rieten daken

rietsnijder, rietsnijer, zelfstandig naamwoord, rietsnijers, rietsnijertie, griendwerker, speciale rietsnijder

rijden, rije, werkwoord, rij, ree, gereeje, 1. rijden 2. erg kwaad zijn Hij ree’ ‘m as een dief Hij was erg kwaad; Ze was niete rije of te lêêne Ze was niet te genieten

rijf, rijf, zelfstandig naamwoord, rijve, rijfie, hark

rijgen, gereege, bijwoord, rustig, kalm Houw ie een bietjie gereege Bedaar een beetje; Houwie gereege Bind wat in

rijgsel, rijsel, zelfstandig naamwoord, rijsels, rijseltie, veter, rijgsel Zie ook vetel

rijkeluisdood, rijkeluisdôôd, zelfstandig naamwoord, dood ten gevolge van een beroerte Hij’s een rijkeluisdôôd gesturreve

rijkeluiswens, rijkeluisweñs, uitdrukking, ’t is een rijkeluisweñs om een zeun en een dochter te hebbe

rijven, rijve, werkwoord, rijf, reef, gereeve, 1. harken De wurf mo’ nog gereeve worre Het erf moet nog geharkt worden (voor de zondag) 2. doorgaan Dut werrek is maor rijve Dit werk is gemakkelijk

ril, ril, zelfstandig naamwoord, rillingen van de honger Ook rilbibber

rilbibber, rilbibber, zelfstandig naamwoord, rillingen van de honger; Krijg te rilbibber! Krijg het nou! (verwensing) Zie ril

ring, ring, uitdrukking, Een ring om de maon, dat zel wel gaon, een ring om de zon, daer treure zêêmañsvrouw en kinders om Natuurverschijnsel (halo), waarbij het lijkt of er een ring om de zon zit en dat vaak door stormachtig en slecht weer gevolgd wordt

ringetje, riñchie, zelfstandig naamwoord, riñchies, ringetje Hij ziet er uit om deur een rinchie te hale Hij ziet er piekfijn uit

ringrijden, riñchierije, ringrije, werkwoord, rij rinchie, ree rinchie, riñchiegereeje / rij ring, ree ring, ringgereeje, ringrijden Ook ringsteeke, ringrije

ringsteken, ringsteeke, werkwoord, steek ring, stak ring, riñgestooke, ringrijden Zie riñchierije, ringrije

rinkink, rinkink, rinkinke, rinkinkel, zelfstandig naamwoord, directe omgeving Ook rinkinke, rinkinkel

ris-af, ris-of, bijwoord, helemaal eraf Hij sloog de peperkoek in êêne klap ris-of Hij sloeg de peperkoek in een klap in tweeën

rist, ris, zelfstandig naamwoord, risse, rissie, rits, lange rij

ristarwe, rijsterrow, zelfstandig naamwoord, [Ndp, Zbl] losse tarwe, die na het lossen in de wagen achterblijft

rister, rieselt, zelfstandig naamwoord, riesels, rieseltie, ploegrister (deel van de ploeg dat de aarde keert en in de vore werpt)

risteren, riesele, werkwoord, riesel, rieselde, gerieseld, moerig ploegen (ondergronds ploegen)

rit, reut, zelfstandig naamwoord, reute, reutjie, rit, ongeduld; Hij hette reut in z’n lijf Hij is erg onrustig en kan moeilijk op één plaats blijven Ook rit

rit, rit, zelfstandig naamwoord, ritte, ritjie, onrust Dat meñs het de rit in d’r reet, elleken dag is ze d’n hort op Die vrouw is erg onrustig, iedere dag is zij van huis Zie reut

Ritselaar, Risselaer, eigennaam, [Wms] Ritselaarsdijk (in de volksmond Appeldijk)

ritsen, ritse, werkwoord, rits, ritste, geritst, dekken (van vee) Ook trekke

robben, robbe, werkwoord, rob, robde/robbende, gerobd, het door jongens stelen van noten of fruit Ze waere in het Schinkeltie an ’t neute robbe

robberen, robbere, werkwoord, robber, robberde, gerobberd, ravotten Den hêêlen dag lôôpe die jonges maor te robbere

rochelpot, rochelpot, zelfstandig naamwoord, rochelpotte, rochelpotjie, kwispedoor (spuwpot) Bij sommegte meñse, vooral bij de zwingelaers, stong d’r een rochelpotjie op het bessteebord Bij sommige mensen, vooral bij de zwingelaars, stond de kwispedoor op het bedsteeboord (plank aan het voeteneind)

rodeo, rodeo, uitdrukking, Op rodeo Op krediet, op de pof

roef, roe, zelfstandig naamwoord, roeje, [veroud] lengteen oppervlaktemaat Hoewel een Rijnlááñse roe 3,7674 meter is, een Amsterdamse roe 3,6807 meter en as oppervlaktemaet 14 m2, is een Hoekschewaerdse roe as lengtemaet ruim 4 meter en as oppervlaktemaet 16,2 m2

roeftem, roeftem, bijwoord, bijzonder snel, als de bliksem En nou roeftem de deur uit! En nou als de bliksem de deur uit! Zie ook sakkeraozie

roekeloos, roekelôôs, bijvoeglijk naamwoord, roekeloos, wild

roemer, rôômer, zelfstandig naamwoord, rôômers, rôômertie, roemer, wijnglas

roepen, roepe, werkwoord, roep, roop, geroope, 1. wekken, thuis ophalen Hoe laet mo’k roepe? Hoe laat zal ik je wekken? 2. waarderen Ze roepe d’r over Ze hebben daar veel waardering voor 3. roepen De voerman heb geroope: ‘Overend hooooor!’

roertoom, roertôôm, roeitôôm, zelfstandig naamwoord, roertôôme, roeitôôme, roertôômpie, roeitôômpie, toom van het paardenbit tot aan de zwing (van een paard dat indirect geleid wordt)

roesten, roeste, werkwoord, roest, roeste, geroest, verblijven van kippen op stok

roesten, roeste, werkwoord, roest, roeste, geroest, roesten, oxyderen

roezen, roeste, werkwoord, roest, roeste, geroest, schatten, in de roest verkopen (van bijv. varkens), waarbij de koopwaar in één koop werd verkocht tegen een gemiddelde prijs, zonder op de individuele verschillen te letten

roken, rôôk, uitdrukking, Wie z’n geld wil zien schuive rôôk tebak en houw duive Geld uitgeven aan onnodige dingen

rol, rollechie, uitdrukking, Iemand voor een rollechie drop verraoie Iemand voor een kleinigheid verraden

rollaag, rollaog, zelfstandig naamwoord, rollaoge, rollaogchie, [O] de stenen die aan weerskanten van een goot zijn opgezet

rommelarij, rommelderij, zelfstandig naamwoord, rommelderije, knoeierij, van alles en nog wat Ik hou nie van soep uit een blikkie; ze doen d’r anderander rommelderij in Ik houd niet van soep uit een blik; er wordt allerlei troep in gedaan

rondje, rontenkie, zelfstandig naamwoord, rontenkies, [O] 1. rondje Wimme nog een rontenkie doen? Zullen we nog een rondje maken? 2. de helft van een naadje bij het breien van een kous

rondje, rondjie, zelfstandig naamwoord, rondjies, 1. cirkel 2. ommegang lopen (een akker één keer op en neer gaan bij wieden of ploegen) 3. tractatie ’t Volgende roñdjie is voor mijn Zie ook ommegang

rondom, rommetom, bijwoord, rondom, aan alle kanten We zatte in 1953 rommetom in ‘t waoter

ronduit, rondoit, zelfstandig naamwoord, rondoite, rondoitjie, [O] ronduit, wachthuis (op sommige plaatsen o.a. Oud-Beijerland langs de rivieren een huis dat oorspronkelijk als bewapend wachthuis heeft gediend)

ronniken, runneke, werkwoord, runnek, runnekte, gerunnekt, zacht hinneken De merrie runnikte toen ‘t heur vullen zag De merrie hinnekte zachtjes toen zij haar veulen zag

rood, rôôd, bijvoeglijk naamwoord, 1. rood Een kop zôô rôôd azzen brul Een erg rood hoofd Rôôd van binnene, rôôd van buitene, rôôd van zaddoek, rôôd van haer: zôô is de echte Sassenaer Rood van binnen, rood van buiten, rood van zakdoek, rood van haar, zo is de echte Sassenaar (rijmpje op de eigenschappen van de Sassenaar) 2. politieke kleur Nou wortie rôôd! Nu wordt hij links!

roodgrond, rôôdgrond, zelfstandig naamwoord, [O] roodvonk

roof, rôôf, zelfstandig naamwoord, rôôve, rôôffie, roof, diefstal

roof, rôôf, zelfstandig naamwoord, rôôve, rôôffie, korstje op een wond

rooie, rooie, zelfstandig naamwoord, rooiee, rooiechie, onvriendelijke benaming voor een roodharige, van wie een regionale dichter eens rijmde: Rôôd haer en elzehout is op gêên goeie grond gebouwd Hierop antwoordde de roodharige: Beter rôôd haer op kwaoie grond as zwart haer op een ezelskont; rooie en vaole biñ lamstraole Scheldwoord tegen mensen met rood haar of een grauwe kleur; Een mooie rooie is nie lillek Een mooi mens met rood haar is niet lelijk

rooie loop, rooie lôôp, uitdrukking, 1. menstruatie 2. muntgeld (vroeger de koperen halve centen, centen en 2½-centstukken)

rooien, rooie, werkwoord, rôôi, rôôide, gerôôid, 1. rooien Alle hooistoove langs d’n bôôgerd binne gerooid Alle knotwilgen langs de boomgaard zijn gerooid 2. doorstaan Ze rôôie het goed Ze redden zich best

rook, rôôk, uitdrukking, Van de waainege huize waer de rôôk teege de wind ingaot iste man de baos Van de weinige huizen waar de rook tegen de wind in gaat is de man de baas

rookvlees, rôôkvlaais, zelfstandig naamwoord, rookvlees

room, rôôm, zelfstandig naamwoord, 1. melkvet van tenminste 40% vet 2. het beste, het aantrekkelijke De rôôm ister of Het beste is er af

roomboter, rôômbutter, zelfstandig naamwoord, rôômbutters, rôômbuttertie, roomboter Vroeger was rôômbutter (goeie butter) te dier, maor nou de meñse ’t kenne betaole worrie deur de gezondhaaidsmaniakke wijsgemaokt dattut slecht voor ie zou weeze

rooms, rôôms, bijvoeglijk naamwoord, rooms-katholiek Allêên in Baaierland en op Pietershoek weunde vroeger rôômse meñse, die kwamme uit Braebant en wiere rôômse poepe genoemd Alleen in Oud-Beijerland en in Puttershoek woonden vroeger roomse mensen, die kwamen uit Noord-Brabant en werden roomse poepen genoemd

roomse boon, rôômse bôôn, zelfstandig naamwoord, rôômse bôône, rôôms bôôñtjie, tuinboon

rootbak, rôôtbak, zelfstandig naamwoord, rôôtbakke, rôôtbakkie, aanvankelijk een houten bak om vlas in stilstaand water te roten, later een betonnen bak voor het warmwaterroten

rootdam, rôôtdam, zelfstandig naamwoord, rôôtdamme, rôôtdammechie, [veroud] dam in de sloot waar geroot werd

roottijd, rôôttijd, zelfstandig naamwoord, rôôttije, rôôttijdjie, tijdsduur die een hoeveelheid vlas nodig heeft om gaar te worden

rootwater, rôôtwaoter, zelfstandig naamwoord, rôôtwaoters, rôôtwaotertie, afloopwater van de warmwaterroterij (stinkende bruine drab, die het milieu sterk verontreinigde)

rosmolen, rosmeule, zelfstandig naamwoord, rosmeules, rosmeuleñtjie, rosmolen (dorswerktuig voor het malen van meel, uit de tijd voor de dorsmachine, waarin paarden in cirkelgang liepen om het te laten draaien)

rot, rot, bijwoord, erg Rot voor-ie dajje zôô ziek bin Erg voor je dat je zo ziek bent Een gebakkie is rot lekker Een gebakje is erg lekker Dien êêne maaid is rot lillek en dien andere is rot mooi Die ene meid is erg lelijk en die andere is erg mooi (constructie gebruikt om de uitdrukking te versterken) Ook rotlekker Zie ook vrot

roten, rôôte, werkwoord, rôôt, rôôtende, gerôôt, het roten (eigenlijk het rotten) van vlas in koud of warm water (geldt niet voor dauwrôôt)

rotonde, rontonde, zelfstandig naamwoord, rontondes, rotonde

rotterd, rottert, zelfstandig naamwoord, rotterts, rotterttie, vervelend persoon, pestkop, rotvent

rottig, rotteg, bijvoeglijk naamwoord, beroerd, vervelend Da’s behoorlek rotteg Dat is heel vervelend

rottigheid, rotteghaaid, zelfstandig naamwoord, rottegheeje, rotteghaaidjie, 1. kattenkwaad Gêên rotteghaaid uithale, hoor! 2. narigheid D’r is toch gêên rotteghaaid an de hañd? Er is toch geen narigheid in het spel? ’t Is gêên rotteghaaid maor broerdeghaaid Het is geen voorwendsel maar een echt ziek gevoel (gezegd van een ziek persoon) Zie ook broerdeghaaid

rotzooi, rotzoo, zelfstandig naamwoord, rotzoochie, rotzooi, troep, bende

rouw, rouw, uitdrukking, rouw in de kerrek brenge Rouw in de kerk brengen (de in rouwkleding gestoken voltallige familie kwam naar de kerk en ging bij elkaar zitten, in tegenstelling tot het traditioneel gescheiden zitten van mannen en vrouwen)

rouwdouw, rauwdares, zelfstandig naamwoord, rauwdaresse, rauwdaresie, ruw, onverschillig persoon, meestal iemand die ruw is in zijn werk Je broertie is een echte rauwdares Je broertje is een echte wildebras

rouwig, rouweg, bijwoord, rouwig Ik bin d’r nie rouweg om Ik vind het niet heel erg

roven, rôôve, werkwoord, rôôf, rôôfde, gerôôfd, roven, stelen

rozijn, rezijn, zelfstandig naamwoord, rezijne, rezijntjie, rozijn

rug, rik, zelfstandig naamwoord, rikke, rikkie, 1. rug, lende ’k Heb pijn in m’n rik 2. de eerste vore bij het ploegen Een rik inschiete Een eerste vore ploegen 3. [O] iets hoger gelegen middengedeelte van een stuk land tussen greppels (mêêt) 4. op een rij bijeengerijfd gewas

rug, ruchie, zelfstandig naamwoord, ruchies, aangeaarde rug in het aardappelland (ruggetje) Zie ook anloete, anaerde, añrugge

ruggetjes wieden, ruchieswije, werkwoord, wij ruchies, wee ruchies, ruchies geweeje, aardappelen wieden

ruieren, ruiere, werkwoord, ruier, ruierde, geruierd, [Wms] eenden vangen in de ruitijd

ruif, reuif, zelfstandig naamwoord, reuive, reuifie, [sGr] ruif, getraliede voerbak Uit de grôôte reuif meëete Sociale ondersteuning genieten

ruifelen, roifele, werkwoord, roifel, roifelde, geroifeld, [O] rafelen van bijv. textiel

ruilen, ruile, werkwoord, ruil, rool, geroole, ruile In d’n oorlog van ’40-’45 wier d’r deur iederêên geroole; ’t geld was gêên cent waerd In de oorlog van 1940-1945 werd er door iedereen geruild; het geld was geen cent waard

ruimen, roime, werkwoord, roim, roimde, geroimd, [Obl] ruimen, ruimte maken voor een ander of voor iets anders

ruimschouw, roimschouw, zelfstandig naamwoord, roimschouwe, roimschouwchie, [Obl] opruiming ’k Zel is roimschouw houwe Ik zal eens opruimen Zie ook schouw-houe

ruïnatie, rinnewaosie, ruwienaosie, zelfstandig naamwoord, rinnewaosies, ruwienaosies, bende, troep, ruïne; Je hetter en ruwienaosie van gemaokt (van ruïneren)

ruïne, rewine, zelfstandig naamwoord, rewines, ruïne ’t Is een grôôte rewine, een verhabbezakt boeltie Het is een grote puinhoop, een verwaarloosde boel

ruïneren, rinneweere, werkwoord, rinneweer, rinneweerde, gerinneweerd, ruïneren, vernielen Zie ook verrinneweere

ruit, roit, ruit, uitdrukking, Een mooi gezicht voor een kepotte roit [O] Een beroerde vertoning; ’n Mooi petret voor een kepotte ruit Het mooier voorstellen dan het in werkelijkheid is

ruiten, roite, werkwoord, roit, roitende, geroit, [O] vellen uit vliet of sloot verwijderen

ruitenglas, roiteglas, ruiteglas, zelfstandig naamwoord, roiteglaeze, roiteglaesies, [Obl] vensterglas

ruitenspringer, ruitespringer, zelfstandig naamwoord, ruitespringers, ruitespringertie, priktol Zie ook pielepôôt

ruk, ruk, zelfstandig naamwoord, rukke, rukkie, stuk werk Zemme nog een rukkie doen? Zullen we nog een stuk werk doen?

runnen, runne, werkwoord, run, runde, gerund, [O] 1. rennen, hardlopen 2. jongensspel, gelijkend op kastiebal

rups, risp, rusp, rips, zelfstandig naamwoord, rispe, ruspe, ripse, rispie, ruspie, ripsie, rups Ook rusp, rips

rust, rust, uitdrukking, Nou bin’k hêêmel op rust Nu ben ik volledig gerustgesteld

rust-je-hoofd, russie-hôôd, tussenwerpsel, [Num] Russiehôôd een bietjie! Rustig aan, bedaar wat! (letterlijk: rust je hoofd een beetje)

ruw, rauw, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] ruw Rauwe praot Ruwe praat Ze is rauw in d’r mond, maor vast in d’r kont Ze spreekt weliswaar gewaagde taal, maar ze is feitelijk erg kuis

ruwdoes, rauwedoes, zelfstandig naamwoord, rauwedoeze, rauwedoesie, [Nbl, Msd] vieze, slecht geklede vrouw Ook onten del, onte kedee

ruwerd, rauwert, zelfstandig naamwoord, [veroud] half gezwingeld vlas Eerst wier ’t gebraekte vlas uit de rauwert geslooge Eerst werd het gebroken vlas uit het half gezwingelde vlas geslagen

ruwschoof, rauweschôôf, zelfstandig naamwoord, rauweschôôve, [veroud] keuter- of spaboer die bij een andere boer land huurt

ruwslager, rauwslaeger, zelfstandig naamwoord, rauwslaegers, rauwslaegertie, grove zwingelspaan voor het eerste of het ruwe werk, daarna werd het door de schoonslager afgewerkt

ruwweervorst, rauwweersvorsie, zelfstandig naamwoord, rauwweersvorsies, [Num] nachtvorst bij zuidenwind, waarop meestal slecht weer volgt; geen blijvende vorst

saamhorigheid, saomhooreghaaid, zelfstandig naamwoord, saomhooreghaaidtjie, saamhorigheid In d’n oorlog was de saomhooreghaaid grôôt, maor een hortie nae de bevrijding was ’t weer ieder voor z’n aaige In de oorlog was de saamhorigheid groot, maar een poosje na de bevrijding was het weer ieder voor zich

saampjes, saompies, bijwoord, samen Soampies messun baaichies Samen met zijn beiden Met z’n tweetjes

Saantje, Saontjie, eigennaam, Saantje

sabbatsmeisje, sabbatsmaaisie, zelfstandig naamwoord, sabbatsmaaisies, [veroud] sabbatsmeisje (een meisje dat meestel intern bij een joodse familie in dienst was en mede tot taak had om vrijdagsavonds het licht en de kachel aan te steken omdat joden op sabbat niet mochten werken)

sajet, sêêt, sjet, zelfstandig naamwoord, sêêtjie, [O] sajet, een goedkoop soort breiwol Kloentjie sêêt Kluwen sajet Kouse stoppe en sêêt toegeve Werken en er nog geld op toeleggen Ook sjet

sajetdraad, sêêtdraechie, zelfstandig naamwoord, sêêtdraechies, draadje sajet D’r zat een meulenaertie op ten blaaik an een sêête draedjie Er zat een meikever op het bleekveld aan een draadje sajet

sakerdanen, sakkerdaone, werkwoord, sakerdaon, sakkerdaonde, gesakkerdaond, [veroud] verven van een houten woonkamervloer; eerst met dorpelbruin, daarna met onregelmatige gele figuren versierd Zie ook blôôtevoetezaail

sakkerage, sakkeraozie, zelfstandig naamwoord, sakkeraozies, [Obl] als de bliksem Toen d’r brand op durp was bin’k as te sakkeraozie oi’ bed gekomme Toen er brand op het dorp was ben ik als de bliksem uit mijn bed gekomen

sakkeren, sakkere, werkwoord, sakker, sakkerde, gesakkerd, kankeren

santenkraam, santekraem, zelfstandig naamwoord, santekraeme, santekraempie, alles, de hele boel Neem te hêêle santekraem maor mee

sarren, sjarre, werkwoord, sjar, sjarde, gesjard, sarren, pesten, treiteren Je mot tien hond nie sjarre, anders zekkum is ophaste Je moet die hond niet pesten, anders zal ik hem eens agressief maken

Sas, Sas, eigennaam, Strijensas; Ik kom fan Sas en ik weet van niks Ik weet nergens van

Sassenaar, Sassenaer, eigennaam, Sassenaers, Sassenaertie, inwoner van Strijensas Een tweetal rijmpjes die aangeven dat de Sassenaars geduchte vechtersbazen waren zijn: 1. Azzie op Sas wil gaon vrije, mojje draege ‘n mes op zak, een mes om mee te snije, want te Sassenaers binne nie mak. Ze binne echt nie mak, want ze draege ‘n mes op zak 2. Rôôd van binne, rôôd van buite, rôôd van zaddoek, rôôd van haer, zôô iste echte Sassenaer; ik kom fan Sas en ‘k slikkie deur

Sassenblieken, Sassenbliek, eigennaam, Sassenblieke, Sassenbliekie, scheldnaam voor de Sassenaars

satinet, santinet, zelfstandig naamwoord, santinette, santinetjie, satinet, met heldere kleuren bedrukte, soms glanzende, katoen (gebruikt in de klederdracht tot omstreeks 1900)

scaramouche, schermoes, zelfstandig naamwoord, schermoeze, schermoesie, [sGr, Phk, veroud] speculaaspop

schaal, schael, zelfstandig naamwoord, schaele, schaeltie, [Obl] schaal Ook schuttel

schaal, schael, zelfstandig naamwoord, schaele, schaeltie, [Obl] weegschaal

schaaldeel, schaoldêêle, zelfstandig naamwoord, schaoldêêltie, ruwe houten planken waaraan de vorm van de boom nog is te herkennen

schaap, schaep, zelfstandig naamwoord, schaepe, schaepie, schaap Hij heb z’n schaepies op ‘t drôôge

schaapherder, schaephedder, zelfstandig naamwoord, schaephedders, schaepheddertie, schaapherder

schaar, schaer, zelfstandig naamwoord, schaere, schaertie, [O] schaar (jongensspel); Vaste schaer Kinderspel (al spelende maken de kinderen een sliert)

schaar, schaer, zelfstandig naamwoord, schaere, schaertie, 1. ploegschaar 2. schaar; Die heb nog meer laeke voor de schaer Die heeft nog volop werk

schaats, schaes, zelfstandig naamwoord, schaese, schaesie, schaats Hij heb al eerder ’n scheeve schaes gereeje Hij heeft zich al eerder slecht gedragen

schaatsenrijden, schaeserije, werkwoord, rij schaes, ree schaes, schaesegereeje, schaatsenrijden

schaatsenrijder, schaeserijer, zelfstandig naamwoord, schaeserijers, schaeserijertie, schaatsenrijder Keessie van Pleune was een klaain mannechie maor een grôôt schaeserijer Keesje van Pleun (Verkerk) was een klein mannetje maar een groot schaatsenrijder Ook schaeserije

schabelen, schaobele, werkwoord, schaobel, schaobelde, geschaobeld, vergaren

schade, schae, zelfstandig naamwoord, schaes, schade Mè schae en schande mojje ’t leere; Een blind paerd ken d’r geen schae lôôpe Er staat nauwelijks huisraad

schadelijk, schaedelek, bijvoeglijk naamwoord, 1. hatelijk Sta nie sôô schaedelek te lache 2. schadelijk

schaduw, schaof, zelfstandig naamwoord, schaove, schaofie, [veroud] schaduw Kom een bietjie in de schaof staon

schaft, schaft, zelfstandig naamwoord, schafte, schaffie, leren beenkap Opte brommer dee’k altijd m’n schafte an

schaft, schof, schoft, zelfstandig naamwoord, schoffe, schofte, schoffie, schoftie, 1. Het vierde deel van een werkdag, dat viel om ± 11:00 uur, als 2/4 dag of 2 maal een vierde deel van de werkdag voorbij was Nog êên schof en we binne daer klaor Ook schoft Zie ook half-schof 2. Schuif in een deur; schoft [O] het vierde deel van een werkdag; Houwie d’r rekening mee schoft dak al een te pakke heb Hou je er rekening mee dat ik al een vierde deel van de werkdag gewerkt heb Zie schof

Schans, Schááñs, eigennaam, ’t Schans te Klaaswaal; ’Houwie in, je stao nied op schááñs hoor!’ Houd je in, je staat niet op het Schans hoor! (gezegd tegen een hard pratende figuur. Het Schááñs is het knooppunt op Klaaswaal waar de Oud Cromstrijensedijk en de Molendijk samenkomen; vroeger stond hier veel volk en werden er de nieuwtjes verteld)

schans, schááñs, zelfstandig naamwoord, schááñze, schááñsie, schans

schap, schappie, zelfstandig naamwoord, schappies, leren schouderlap gevoerd met vilt, als schouderbescherming bij het dragen van zware balken

scharleminken, scharleminke, scherleminke, schiereminke, werkwoord, scharlemink, scharleminkte, gescharleminkt / schieremink, schiereminkte, geschiereminkt, rondneuzen Ook scherleminke; schiereminke [Num] loeren, gluren Dat meñs is altijd an ’t schiereminke

schede, schêê, zelfstandig naamwoord, schêêje, schêêchie, schede

schedemes, schêêmes, zelfstandig naamwoord, schêêmesse, schêêmessie, mes dat iedere boerenknecht in een schede in zijn rechter broekspijp droeg om in geval van nood de paarden los te snijden (niet: knipmes)

scheef, scheeve, zelfstandig naamwoord, houtachtig vlasafval verkregen na het zwingelen Zie ook limme, lieme

scheerhoed, scheerhoed, zelfstandig naamwoord, scheerhoeje, scheerhoetjie, [veroud] platte strohoed, panamahoed

scheerkei, scheerkaai, zelfstandig naamwoord, scheerkaaie, scheerkaaichie, scheersteen, platte steen die, mits horizontaal gegooid, herhaald op het water ketst Elleken biggel is nog gêên scheerkaai Elke steen is nog geen scheersteen Ook scheerstêên

scheersteen, scheerstêên, zelfstandig naamwoord, scheerstêêne, scheerstêêntjie, scheersteen Zie scheerkaai

scheerwinkel, scheerwinkel, zelfstandig naamwoord, scheerwinkels, scheerwinkeltie, salon van de dorpsbarbier Saeterdasaeves gonge me te scheere; ’n borrel, ’n segaor en ’t scheere was bij mekaor ‘n dubbeltie

scheet, scheet, uitdrukking, Voor een scheet en drie knikkers Voor een heel gering bedrag; Ze maoke van iedere scheet een donderslag Ze maken het altijd erger dan het is

schei, schêê, zelfstandig naamwoord, schêêje, schêêchie, 1. horizontale plank van een landhek Een vier schêês hekke Een hek van vier horizontale planken 2. trede van een menladder (de gek) van een houten boerenwagen

scheid, schaaid, zelfstandig naamwoord, schaaide, schaaidtjie, [O] afscheiding, grens Daer leg ’t schaaid Daar loopt de grens

scheiden, schaaie, werkwoord, schaai, schee, geschaaie, scheiden Ze binne al jaere gescheeje Ze zijn al jaren gescheiden Vroeger was ’t een zeldzaomhaaid aster een stel was gescheeje, nou is ’t lôôpenden bandwerrek geworre

scheidheining, schaaidhaaining, zelfstandig naamwoord, schaaidhaaininge, schaaidhaainingkie, [Msd] heining voor erfafscheiding

scheiding, schaaiding, zelfstandig naamwoord, schaaidinge, schaaidinkie, scheiding in het haar Zie ook naed, luizepaechie

scheldbrok, schelbrok, schellebrok, zelfstandig naamwoord, schelbrokke, schellebrokke, schelbrokkie, schellebrokkie, beschimper, berucht persoon vanwege zijn schelden op iedereen Ook schellebrok, schelsmoel

scheldsmoel, schelsmoel, zelfstandig naamwoord, schelsmoele, schelsmoeltie, beschimper Zie schelbrok

schelen, scheele, werkwoord, scheel, schouw, gescheeld, 1. schelen ’t Scheel een jas mè gistere De temperatuur is vandaag veel hoger (of lager) dan gisteren Ik schouw veertien jaer mè m’n broer Ik verschilde veertien jaar in leeftijd met mijn broer 2. mankeren Wa’ schouw d’r an? Wat mankeerde je?

schelf, schellefie, zelfstandig naamwoord, schellefies, [sGr] kleine schelf nog op het land staand bolvlas

schelp, schillep, schullep, zelfstandig naamwoord, schillepe, schullepe, schillepie, schullepie, schelp Van de schillepe van ’t strand maoke ze grit voor de kippe Ook schullep

schelven, schelleve, werkwoord, schellef, schellefde, geschellefd, schelven, het op kleine schelven zetten van de schranken die an d’n hôôp staan Zie ook schrank

schelver, schellever, zelfstandig naamwoord, schellevers, schellevertie, de vakman die (buiten) schelven bouwt Goeie schellevers gonge soms ôk buitenof om een beurtschip te laoie Zie ook taslegger

schenken, schinke, werkwoord, schink, schonk, geschonke, schenken Schink nogges in! Schenk nog eens in!

schepenbank, scheepiesbank, zelfstandig naamwoord, scheepiesbanke, scheepiesbankie, [veroud] schepenbank; een speciale bank in een kerk, speciaal voor de schepenen (het gemeentebestuur)

scheperij, scheeperije, zelfstandig naamwoord, [Zbl, Bmk] 1. landbouwproducten te koop aanbieden aan buurtbewoners 2. aflevering van producten aan een beurtschip

scheringhout, scheringhout, zelfstandig naamwoord, scheringhouters, scheringhoutjie, [O] dwarshout aan een stelling

scheuren, scheure, uitdrukking, ’t Verkôôp om te scheure Het verkoopt zeer goed

scheurfakkel, scheurfachel, scheurfakkel, zelfstandig naamwoord, scheurfachels, scheurfakkels, scheurfacheltie, scheurfakkeltie, [Gwd] vuil slordig gekleed vrouwspersoon Ook scheurfakkel Zie ook rouwdares, onten del

scheurkalender, scheurklender, zelfstandig naamwoord, scheurklenders, scheurklendertie, scheurkalender

scheut, op scheut, bijvoeglijk naamwoord, 1. klaar, gereed Ik kom t’r zôô an, want ik bin al een end op scheut Ik kom zo gauw mogelijk naar je toe, want ik ben bijna klaar 2. versleten Die jas ken wel in de lorre, die ’s al een end op scheut; We waere al een end op scheut We waren al een heel eind gevorderd

scheut, schot, zelfstandig naamwoord, [O] 1. lendepijn Ze hettet schot in d’r lende 2. in het zaad geschoten gewas Daer is schot in d’n terrow Zie ook schieten

schevenkachel, scheevekachel, zelfstandig naamwoord, scheevekachels, scheevekacheltie, kachel waarin scheven werden verbrand

schielijk, schierlek, schielek, bijvoeglijk naamwoord, schielijk, plotseling, onverwacht Ook schielek

schiem, schiem, zelfstandig naamwoord, schieme, schiempie, [Num] taai glimmend stuk klei

schiemen, schieme, werkwoord, schiem, schiemde, geschiemd, glad worden, glimmen Met ’t ploege schiemde de grond

schieten, schiete, werkwoord, schiet, schoot, geschoote, [O] 1. in het zaad schieten van gewas dat nog op het veld staat Mit al die reege is ’t koore geschoote en de erte zelle ôk wel gaon schiete 2. het afsteken van slootkanten Zie ook ofrêêje

schietkloten, siesklôôte, werkwoord, siesklôôt, siesklôôtte, gesiesklôôt, [veroud] klootschieten, spel met houten of platronde ijzeren schijven, meestal op het ijs gespeeld

schietschouw, schietschouw, schieschouw, zelfstandig naamwoord, schietschouwe, schieschouwe, schietschouwchie, schieschouwchie, [O] roeiboot met schenen (ijslopers) waarmee een rivier met onbetrouwbaar ijs kon worden overgestoken Ook schieschouw

schift, schiffie, zelfstandig naamwoord, schiffies, 1. zwakke plek ’t Spul was nog hêêmel gaef, d’r is nog gêên kweeltie of schiffie an ’t Spul was nog helemaal gaaf, er was nog geen beschadiging of zwakke plek te vinden 2. schiftjes in de melk (samenklontering) 3. vreemd reagerende persoon (iemand die ‘geschift’ is)

schiftig, schifteg, bijwoord, haastig, ongeduldig, driftig Je eet en je praot te schifteg, bing j’ aaige toch is wat in

schijf, schijf, zelfstandig naamwoord, schijve, schijfies, bos hoepels van griendhout

schijn, schijntjie, zelfstandig naamwoord, schijntjies, schijntje, beetje

schijnheilig, schaainhaaileg, bijvoeglijk naamwoord, schijnheilig (bij wijze van uitzondering dezelfde uitspraak voor ‘ij’ en ‘ei’)

schijten, schijte, uitdrukking, Ze schijte nie voor elleve en asset doen ist nog dun ôk Ze zijn gierig; Wa’ je zittende doet worrie schijtende belôônd Als je niet hard werkt zul je weinig verdienen

schijten, gescheete, uitdrukking, Hebbie in een waogespoor gescheete? Vraag aan iemand die een strontje op zijn oog heeft

schijtlijster, schijtlijster, uitdrukking, ’t Is een grôôte schijtlijster Het is een bang persoon (ook een laf persoon)

schik, schik, uitdrukking, Mit schik [O] bijna, haast Hij is mit schik al thois Hij is al bijna thuis Zie ook meschik

schil, schil, uitdrukking, ’t Is allemael kaokele om de schil maor nied om de pit Het is allemaal geklets dat de kern van het probleem niet raakt

schilletje, schillechie, zelfstandig naamwoord, schillechies, likeurtje schillenbrandewijn

schobbejak, schobbejak, schubbejak, zelfstandig naamwoord, schobbejakke, schobbejakkie, 1. overhemd, werkoverhemd; korte werkkiel van grof linnen 2. schurk, boef Ook schubbejak; Zie ook frokkie

schobberdebonk, schobberdebonk, uitdrukking, [Barg] 1. Hij lôôp op de schobberdebonk Hij probeert iets van een ander te krijgen 2. Hij lôôp voor schobberdebonk Hij loopt er erg slordig bij

schobberen, schobbere, werkwoord, [Barg] Op de bonnefooi slenteren en kijken of er iets te halen is

schoefhaak, schoefhaok, schoufhaok, zelfstandig naamwoord, schoefhaoke, schoufhaoke, schoefhaokie, schoufhaokie, rechte zeis met lange steel voor het afhakken van slootkanten bij het wateringen Ook schoufhaok, schrob, smakzaais

schoen, schoe, zelfstandig naamwoord, schoewe, schoentjie, [veroud] schoen M’n têê doe seer omda’ m’n schoe te klaain is Mijn teen doet pijn omdat mijn schoen te klein is

schoeven, schoeve, schouve, werkwoord, schoef, schoefde, geschoefd / schouf, schoufde, geschoufd, [Num, Zbl] wateringen; het met de schoefhaak schoon maken van slootkanten Ook schouve

schoft, schuft, zelfstandig naamwoord, schoft van paard of rund

schoftboom, schofbôôm, schoftbôôm, schuftbôôm, zelfstandig naamwoord, schofbôôme, schoftbôôme, schuftbôôme, schofbôômpie, schoftbôômpie, schuftbôômpie, houten balk boven de voorkant van de koeienstand in de stal Ook schoftbôôm; schoftboom, balk in de stal boven de nekken van de koeien, die voorkomt dat de koeien te ver door de staken naar voren kunnen komen In een ouwe stal zit te schuftbôôm boove de koestaoke In een oude stal zit de schoftboom boven de koeiepalen

schofttijd, schoftijd, zelfstandig naamwoord, schoftije, schoftijdjie, De schafttijd van 13.30-14.00 uur. Halfschoft 10.00-10.30 uur, zelfs nog eens om 20.00-21.00 uur (’as ten brijklok ha’ geluid’)

schollevaar, schollevaer, zelfstandig naamwoord, schollevaers, schollevaertie, aalscholver

schommel, schingel, zelfstandig naamwoord, schingels, schingeltie, [O] schommel

schommelen, schingele, werkwoord, schingel, schingelde, geschingeld, [O] schommelen

schompes, ’t schompes, bijwoord, naar, ellendig Je lôôp ie ’t schompes Je loop jezelf uit de naad Je werk je aaige ’t schompes Je werkt jezelf over de kop

schonen, schôône, werkwoord, schôôn, schôônde, geschôônd, schonen van graan of zaad, builen

schonk, schonk, zelfstandig naamwoord, schonke, schonkie, [O] schenkel, stuk vlees van de dij van een rund We zelle voor de zult maor een schonk kôôpe

schoof, schôôf, zelfstandig naamwoord, schôôve, schôôfie, [O] 1. schoof 2. het op het veld staande gewas D’r staot van ’t jaer een goeie schôôf

schooier, schooier, zelfstandig naamwoord, schooiers, schooiertie, [sGr] bos ongelijk ruw vlas, bestemd voor de lokkenboer (opkoper)

schoolmatres, schoolmetres, zelfstandig naamwoord, schoolmetresse, schoolmetressie, [Fra, maîtresse d’école] 1. onderwijzeres 2. de vrouw van de hoofdonderwijzer (de juffrouw)

schoolmeester, schoolmêêster, zelfstandig naamwoord, schoolmêêsters, schoolmêêstertie, onderwijzer

schoon, schôôn, bijvoeglijk naamwoord, 1. mooi 2. zindelijk ’t Is ter zôô schôôn bij die meñse, alles blink as ’n hondekullechie in de maneschijn

schoondochter, schôôndochter, zelfstandig naamwoord, schôôndochters, schôôndochtertie, schoondochter

schoonlichte dag, schôônlichtendag, bijwoord, klaarlichte dag Ze stonge op schôônlichtendag mè mekaor te vrije

schoonouwelui, schôônouwelui, zelfstandig naamwoord, schôônouweluitjies, schoonouders

schoonslager, schôônslaeger, zelfstandig naamwoord, zwingelspaan bij het handzwingelen (tot ± 1900) Zie ook rauwslaeger

schoontjes, schôôntjies, bijwoord, netjes

schoonzoon, schôônzeun, zelfstandig naamwoord, schôônzeuns, schôônzeuntjie, schoonzoon

schoorsteen, schoorstêên, zelfstandig naamwoord, schoorstêêne, schoorstêêntjie, schoorsteen

schoorsteenlijst, schoorstêênlijst, zelfstandig naamwoord, schoorstêênlijste, schoorstêênlijssie, schoorsteenmantel (kortweg de lijst genoemd)

schoot, schôôt, zelfstandig naamwoord, schôôte, schôôtjie, schoot

schootsvel, schôôsvel, zelfstandig naamwoord, schôôsvelle, schôôsvellechie, voorschoot van smid en schoenmaker Zie ook rêêpklêêchie

schop, schop, uitdrukking, Een schop teege de deur geeve Gezegd als er een zeer kort bezoek wordt afgelegd Zie ook taefel

schors, schos, zelfstandig naamwoord, schosse, schossie, 1. ijsschots ’t IJs is an schosse Het ijs is aan schotsen getrapt 2. schors De schos is van d’n bôôm De boom is zijn schors kwijt 3. grote hoeveelheid D’r staod een schos vuilt Er staat een grote hoeveelheid onkruid

schot, schot, zelfstandig naamwoord, driejarig vrouwelijk rund

schotel, schuttel, zelfstandig naamwoord, schuttels, schutteltie, schotel, in het algemeen bedoeld voor de schotel waaruit het hele gezin at Zie schael; Hij kon der gêên kwaod al scheetie in de schuttel Bevoorrecht persoon die geen kwaad kon doen

schoteltje, schutteltie, zelfstandig naamwoord, schuttelties, schoteltje voor kop en schotel, algemeen ‘kom en bak’ genoemd

schotsjebeuken, schossiebeuke, werkwoord, beuk schossie, beukte schossie, schossiegebeukt, ijs tot schotsen trappen Zie ook schossielôôpe

schotsjelopen, schossielôôpe, werkwoord, schossielôôp, liep schossie, schossiegelôôpe, gevaarlijk jongensspel; het van ijsschots naar ijsschots springen zonder in het water te vallen Zie ook koeklôôpe, dokke, schossiebeuke; schossie lôôpe Levensgevaarlijk jongensspel op het ijs door van de ene ijsschots op de andere te springen; ook snel over het (te dunne) ijs lopen om te voorkomen dat je er doorzakt

schotsjewiebelen, schossiewiebele, werkwoord, schossiewiebel, schossiewiebelde, schossiegewiebeld, schotsspringen Zie schossielôôpe

schouder, schoere, uitdrukking, Die maaid hè bêêne tot an d’r schoere Dat meisje heeft lange benen (letterlijk: tot aan haar schouders)

schouderblad, schoerblad, schouwerblad, zelfstandig naamwoord, schoerblaeje, schouwerblaeie, schoerblaetjie, schouwerblaechie, schouderblad Ook schouwerblad

schouderkussen, schoerkusse, zelfstandig naamwoord, schoerkusses, schoerkusseñtjie, [Num] leren schouderlap Ook schappie

schoudermantel, schoemantel, schoermantel, zelfstandig naamwoord, schoemantels, schoermantels, schoemanteltie, schoermanteltie, [O, veroud] korte schoudermantel of pelerine, omstreeks 1900 behorend tot de Hoekschewaardse klederdracht De rijke vrouwe drooge schoemantels, de geweune meñse een wollen omslagdoek Ook schoermantel

schoudermantelen, schoermantele, werkwoord, schoermantel, schoermantelde, geschoermanteld, [veroud] het op kegels zetten van nat en erg krom vlas, waarbij de kegel plat werd uitgespreid, maar niet omhoog werd getrokken

schoudermarsen, koeremassele, koeremarze, koeremarse, koeremasselemaoie, koerema, werkwoord, koeremassel, koeremasselde, gekoeremasseld, spel voor twee kinderen, waarbij de één de ander op de rug draagt Koeremassele wier gespeuld deur twêê kindere, nie te verwarre mè ‘kakkestoelemaoie’, want das een spel voor drie kindere Ook koeremarse, koeremasselemaoie, koeremastelemaoie; koeremarze [O] iemand op de schouders of rug dragen (hetzelfde als kastelemaoie), Opprel veronderstelt een verbastering van ’schoeremarse’, wat betekent ’iemand als een korf op de schouders dragen’)

schouw houden, schouw houwe, werkwoord, houw schouw, hieuw schouw, schouwgehouwe, opruimen Je mô mar nie naer de rommel kijke, ik mô nog schouw houwe Je moet maar niet naar de rommel kijken, ik moet nog opruimen

schrank, schrank, zelfstandig naamwoord, schranke, schrankie, [veroud] bos bolvlas, bestaande uit vijf handvolle In 1939 mosse me nog plokke voor nog gêên cent te schrank

schrap, schrap, zelfstandig naamwoord, [veroud] onvoldoende gezwingeld vlas vanwege ondeskundig roten

schrapelen, schrapele, schrabele, werkwoord, schrapel, schrapelde, geschrapeld / schrabel, schrabelde, geschrabeld, vergaren, bijeen schrapen Ook schabele

schrapje, schrappie, zelfstandig naamwoord, schrappies, korstje van licht aangebrand voedsel, bijv. pap, aardappelen Vooral de schrappies van de haevermoutepap vonge me erreg lekker Vooral de aangebrande korsten van de havermoutpap vonden we erg lekker

schreeuwen, schrêêuwe, werkwoord, schrêêuw, schrêêuwde, geschrêêuwd, 1. schreeuwen 2. huilen Da’ kind leg al hêêl d’n ochend te schrêêuwe

schreeuwend, schrêêuwende, bijvoeglijk naamwoord, klaaglijk loeiend Een schrêêuwende koe Een klaaglijk loeiende koe

schreeuwlelijk, schrêêuwlillek, zelfstandig naamwoord, schrêêuwlilleks, schreeuwlelijk, iemand met een grote bek Zie ook grôôtsmoel

schrepel, schreepel, zelfstandig naamwoord, schreepels, schreepeltie, [O] wiedijzer Ze waere mette schreepel ant wije Ze waren met het wiedijzer aan het wieden Zie ook houw, kôôlof; Watte man inbrengt mette schreepel ken een vrouw uitgeeve medden leepel Vrouwen zijn geneigd meer uit te geven dan mannen verdienen

schreuf, schreuf, zelfstandig naamwoord, schreuve, schreufie, sintel

schrob, schrob, zelfstandig naamwoord, schroppe, schroppie, handwerktuig om sloten en vaarten schoon te maken Zie ook waoteringe, smakzaais

schrooien, schrooie, werkwoord, schrooi, schrooide, geschrooid, wrikken, hard werken

schroom, schrôôm, zelfstandig naamwoord, schrôôme, schrôômpie, schroom

schruif, schruif, zelfstandig naamwoord, schruive, schruifie, brugplank voor bijv. een menbrug Een schruif is gemaokt van lange planke, zôôgenaomde slijpdêêle, die ammekaor zijn vastgeklampt Een brugplank voor een menbrug is gemaakt van lange planken, zogenaamde slijpdelen, die aan elkaar zijn verbonden met klampen

schruifje, schruifie, zelfstandig naamwoord, schruifies, oude vrouw, besje Zie ook bessie, ôôtjie

schuierwagen, schuierwaoge, zelfstandig naamwoord, schuierwaoges, schuierwaogetjie, [Nbl] kruiwagen met smal wiel

schuifelen, schoifele, werkwoord, schuifel, schuifelde, geschuifeld, [O] het over het water laten scheren van platte steentjes

schuiflok, schoiflok, zelfstandig naamwoord, schoiflokke, schoiflokkie, [O] smeerlap Kijk zôô’n gemêênen schoiflok daer nou is lôôpe Kijk zo’n gemene smeerlap daar eens lopen

schuilen, schuile, werkwoord, schuil, school, geschoole, schuilen We hebbe bekant een uur geschoole voor dien donderbui

schuilmakken, schoilemakke, werkwoord, schoilemak, schoilemakte, geschoilemakt, [O] spijbelen

schuins, schuins, schuint, bijvoeglijk naamwoord, onstuimig Serrestije kennet schuins weer weeze In de herfst kan het onstuimig weer zijn; ’t Is schuint weer Het is slecht weer

schuinsmarcheerder, schuinsmesjeerder, schuimpasseerder, zelfstandig naamwoord, schuinsmesjeerders, schuinsmesjeerdertie, dubieus persoon, waarschijnlijk iemand die door alcoholgebruik ‘schuin marcheert’

schuinsop, schuins-op, bijwoord, de kortste weg, bijv. dwars door de polder over sloten etc.

schulpen, schullepe, werkwoord, schulp, schulpte, geschulpt, [O] iets in de lengte doorzagen

schurken, schurreke, werkwoord, schurrek, schurrekte, geschurrekt, schuren, krabben Hij sting messun rug tege de deurpost te schurreke, want ’t jukte vrêêselek

schutkooi, schuskooi, zelfstandig naamwoord, schuskooie, schuskooitjie, schutkooi, schutstal, verzamelplaats voor gevonden koeien

schuurdeur, schuurdeur, uitdrukking, Ze hedden bek azzen schuurdeur Ze heeft een grote mond

schuurlokken, schuurlokke, werkwoord, schuurlok, schuurlokte, geschuurlokt, [O] zich schuren, schurken Die jonge het zeker ongediert, hij staot redduur te schuurlokke Die jongen heeft zeker ongedierte, hij staat steeds te schurken

Sebastianus, Besjaon, Mesjaon, eigennaam, Bastiaan D’r bin d’r veul in de Hoeksche Waerd die Besjaon hiete, maor d’n ouwen Besjaon in ’t Veld uit ’t Zwaonegat is te bekeñste Er zijn er veel in de Hoeksche Waard die Bastiaan heten, maar de oude Bastiaan in ’t Veld uit ’t Zwanegat (bij Sint Anthonypolder) is de bekendste

secretarie, sikketrie, zelfstandig naamwoord, gemeentesecretarie

sectie, seksie, sjerzie, zelfstandig naamwoord, seksies, sjerzies, seksietjie, [O] 1. in grote getale De appels viele mè seksies van de bôôme De meñse kwamme mè seksies anlôôpe 2. volop Ook sjerzie [O] menigte D’r wazzun hêêle sjerzie jonges op te bêên Zie ook berzie

Seije, Sijchie, eigennaam, Sijtje Is tut diñchie van Sijchies? Is dit dingetje van Sijtje?

selderie, selderie, silderie, zelfstandig naamwoord, selderies, silderies, selderij

sergeant, surzant, zelfstandig naamwoord, [Nbl] sergeant

servant, servent, uitdrukking, Iets servent geven Iets opgeven [Fra, servant] Hij konnet messun winkel nie bolwerreke en heb ‘t hêêle boeltie maor servent gegeeve Hij kon het met zijn winkel niet bolwerken en heeft de hele zaak maar opgegeven

shabby, sjebbie, bijwoord, [Eng, shabby] haveloos Hij lôôp ter sjebbie bij Hij zier er haveloos uit

shag, sjek, zelfstandig naamwoord, sjekke, sjekkie, shag tabak, waarvan men zelf sigaretten rolde, met de hand of met een speciaal rollertje

sierage, sieraozie, zelfstandig naamwoord, [Obl] sieraden

sigaar, segaor, zelfstandig naamwoord, segaore, segaortie, sigaar

sigaret, segret, zelfstandig naamwoord, segrette, segretjie, sigaret

sijsjeslijmer, sijsieslijmer, zelfstandig naamwoord, sijsieslijmers, sijsieslijmertie, [Nbl] sijsjeslijmer, flauwe flemerige kerel, (meestal) onbetrouwbare mooiprater Glôôf ’m maor niet, ’t is een grôôte sijssieslijmer

sik, sik, zelfstandig naamwoord, sikke, sikkie, geit De sik stong an een gaaitepin langs d’n dijk Ook gaait

sikkel, zeekel, zelfstandig naamwoord, zeekels, zeekeltie, sikkel Kôôlzaed wier vroeger met de hand met een zeekel gesneje; Zôô bot azzen zeekel Gezegd van alles wat bot is (geldt ook voor mensen)

sikkelbeen, zeekelbêên, zelfstandig naamwoord, zeekelbêêne, zeekelbêêntjie, zwakke poot Die koe heb zeekelbêêne

silk, silk, zelfstandig naamwoord, silkie, [Eng, silk] snoer voor vishengel

Simonshaven, Siemesaove, eigennaam, [Gwd] Simonshaven

sinds, suñs, sunt, bijwoord, sinds, sindsdien Suñs voreg jaer hekkum nie meer gezien Ook sunt

sint-jannen, sintjanne, werkwoord, sintjan, sintjande, gesintjand, [veroud] Op Sintjansdag (24 juni) gingen de vlasboeren het te velde staande gewas kopen Ze binne sintjanne Ze zijn vlas kopen

Sint-Margriet, Sunte-Megriet, Sinte Megriet, eigennaam, Sunte-Megriete, Sunte-Megrietjie, Sint Margriet (20 juli); Sunte-Megriet heb in d’r bed gepist, nou houwe me zes weeke lang reege, As Sinte Margriet in d’r nest zaaikt, dan regent ‘t zes weeke Als het op Sint Margriet regent dan houden we dat 40 dagen lang Ook As ‘t regent op Sinte Megriest , regent ‘t zes weeke dat ‘t giet

sinteren, sintele, werkwoord, sintel, sintelde, gesinteld, tintelen, prikkelend gevoel in ledematen Ik stôôtte m’n elleboog zôô hard dattie sintelde Zie ook tintel

Sinterklaas, Sunterklaos, Suntereklaos, eigennaam, Sunterklaoze, Sunterklaosie, Sint Nicolaas Ook Suntereklaos

sinterklaasje, suntereklaosie, sunterklaosie, zelfstandig naamwoord, sunterklaosies, speculaasje, gekruid koekje Ook sunterklaosie

sinterklaasmelk, suntereklaosmellek, sunterklaosmellek, zelfstandig naamwoord, sunterklaosmelleke, sunterklaosmellekie, melk van koeien die op Sinterklaas nog buiten lopen Ook sunterklaosmelk

sinterklaaspop, sunterklaospop, zelfstandig naamwoord, sunterklaospoppe, sunterklaospoppie, speculaaspop

sips, sips, zelfstandig naamwoord, sipse, sipsie, tips (gevlochten mandje van vijf pond) Een sipsie errebeeze Een tipsje aardbeien Ook tips

sjabloon, schááñspeljoen, zelfstandig naamwoord, schááñspeljoene, schááñspeljoentjie, [O, Fr, change patron] mal, patroon, matrijs Zie ook petrôôn

sjakes, sjakes, bijvoeglijk naamwoord, [O] stil, van de domme Ik hieuw me maor sjakes toen de pliesie me wa’ vroog: ’k weet nerges wa’ van Ik hield me maar van de domme toen de politie me wat vroeg: ik weet nergens van

sjappie, sjappie, zelfstandig naamwoord, sjappies, [Eng, chap] slecht of ordinair gekleed persoon Je lijkent wel een sjappie uit een weunwage

sjappietouwer, sjappietouwer, zelfstandig naamwoord, sjappietouwers, sjappietouwertie, [O] losbol

sjees, sees, bijwoord, [O] tot een eind, gereed Hij heb lang gezocht, maor hij kon nie’ makkelek sees komme Hij heeft lang gezocht, maar hij kon het niet tot een eind brengen

sjek, sjek, zelfstandig naamwoord, sjekke, sjekkie, 1. nachtjak voor vrouwen in de 19e eeuw Ze trok t’r sjekkie an en dook de koes in Ze trok haar nachtjak aan en dook het bed in 2. [O] boezeroen, kiel Azzie zôô in ’t meel werrekt mojje wel een wit sjekkie añhebbe Als je zodanig in het meel werkt moet je wel een witte boezeroen aan hebben

sjongejonge, sjong-jonge-jonge, tussenwerpsel, uitroep van verbazing Ook bel-bel

sjospringen, sjospringe, werkwoord, sjospring, sjosprong, sjogespronge, touwtjespringen (éénpersoons ) Zie touwchiespringe

sjouw, sjouw, zelfstandig naamwoord, sjouwe, sjouwtjie, mand die met een touw in een mast werd gehesen als teken voor de veerman dat iemand wilde worden overgezet. Het betreft het veer Nieuwendijk – Tiengemeten Zet de sjouw alvast mar op Hijs de mand vast maar op

sjouwen, sjouwe, uitdrukking, ’k Weet nie wasse an ‘t sjouwe waere Ik weet niet wat ze aan het doen waren; Wa’ kommie sjouwe? Wat kom je doen?

sla-de-rimpel, slaot-de-rimpel, werkwoord, [Gwd] bibberen van de kou

slaag, slaeg, zelfstandig naamwoord, slaag, een pak slaag Hij heb op Sas zôô’n pak slaeg gehad dattie bont en blauw zag

slaan, slaon, werkwoord, sla, sloeg, geslooge/gesleege, slaan De haainpaolties binne in de grond gesleege De paaltjes van de afrastering zijn in de grond geslagen Hij sloog t’r op los Hij sloeg erop los ’t Is in d’r bol geslooge Het is haar in het hoofd geslagen; Ze schrêêuw dal voor dasse geslooge wordt Ze reageert voorbarig

slaandertje, slaondertie, zelfstandig naamwoord, [Nbl] kinderspel waarbij wordt afgetikt met een stok

slaap, slaep, zelfstandig naamwoord, slaepe, slaepie, 1. slaap, zijkant van het hoofd Hij wier al grijs bij z’n slaepe 2. slaap

slaapberoerte, slaepbroerte, zelfstandig naamwoord, slaepbroertes, attaque Kees zee altijd da’ z’n vader een rijkeluisdôôd was gesturreve, an een slaepbroerte

slaapbol, slaepbol, zelfstandig naamwoord, slaepbolle, slaepbollechie, papaver- of blauwmaanzaad

slaapbollenthee, slaepbollethee, zelfstandig naamwoord, slaepbolletheetjie, aftreksel van papaverdoppen, nog begin 20e eeuw als slaapmiddel aan kinderen gegeven

slaatje, slaechie, slaochie, uitdrukking, Hij sloog ter altijd een slaechie uit Hij haalde er altijd een voordeeltje uit Ook slaochie; Hij sloog ter altijd een slaochie uit Hij sloeg er altijd een slaatje uit

slab, slap, zelfstandig naamwoord, slappe, slappie, slabbechie, slab, morsdoekje; slabbechie slabbetje Ze ha’n nog zôô’n klaain kind, het zat meddun slabbechie voor in de kasstoel Ze had nog een klein kind, het zat met een slabbetje voor in de kakstoel (een hoge kinderstoel voorzien van een potje, voor zindelijkheidstraining)

slabonje, slaboentjie, zelfstandig naamwoord, slaboentjies, [Obl] achterlijk persoon

slacht, slacht, zelfstandig naamwoord, slachte, huisslacht

slachten, slachte, werkwoord, slacht, slachtende, geslacht, slachten Ellek jaer in november slachtende me een verreke va’ meer as 300 pond Ook spekprijze Zie ook ongele

slag, slaechie, zelfstandig naamwoord, slaechies, [Nbl] slagje, beetje ’n Slaechie harder, vlugger

slager, slaeger, zelfstandig naamwoord, slaegers, slaegertie, slager

slagerij, slaegerij, zelfstandig naamwoord, slaegerije, slaegerijtjie, slagerij

slak, slakkie, zelfstandig naamwoord, slakkies, [Zbl] keerdammetje met uitlaat

slakkenstroop, slakkestroop, zelfstandig naamwoord, slakkestroope, slakkestroopie, huismiddel tegen hoest, gemaakt van de heemst (witte malve, Althea) en naaktslakken, die met keukenstroop gekookt werden

slang, slañchie, zelfstandig naamwoord, slañchies, slangetje

slap, slop, bijvoeglijk naamwoord, slap Den draed stong slop De draad hing slap

slapen, slaepe, werkwoord, slaep, sliep, geslaepe, slapen ’t Bin zukke ouferweste meñse; ze slaepe nog in de bestee

slaper, slaeper, zelfstandig naamwoord, slaepers, slaepertie, 1. slaper, hij die blijft slapen 2. oogvuil Azzie dat nie ziet hebbie zeker nog slaepers ijje ôôge

slaperdijk, slaeperdijk, zelfstandig naamwoord, slaeperdijke, slaeperdijkie, de eerste dijk achter de waterkerende dijk (wakerdijk)

slecht, slecht, uitdrukking, Er slecht añ zijn Iemand bedriegen

slee, slee, uitdrukking, Voor opte waoge en achter opte slee, dat rij verniks mee Als je weet hoe het moet dan is alles gemakkelijk; Voor opte waoge en achter opte slee neemie de zwaerste vrachte mee Als je weet hoe het moet dan is alles gemakkelijk

sleep, sleep, zelfstandig naamwoord, sleepe, sleepie, landbouwwerktuig; een houten plank voorzien van ribben waarmee een akker gesleept en gelijk gemaakt werd

sleepbrug, sleepbrug, zelfstandig naamwoord, sleepbruge, sleepbrugchie, menbrug, melkbrug (noodbrug, bestaande uit balken en vaste planken, die door een paard versleept kan worden)

sleepdeken, sleepdeeke, zelfstandig naamwoord, sleepdeekes, sleepdeekeñtjie, gierigaard (iemand die van alles verzamelt en vasthoudt)

sleetjerijden, sleechierije, werkwoord, rai, ree, gereeje, sleetje rijden Zie ook narre, buik(ie)narre, pieksleeje, kraoieschiete

sleg, sleg, zelfstandig naamwoord, slege, slegchie, [O] slegge, grote houten hamer; Een kop as een sleg Een erg dik hoofd

sleur, sluur, zelfstandig naamwoord, sluure, sluurtie, sleur

sleuren, slure, werkwoord, sluur, sluurde, gesluurd, [O] voortduren Het blijf mar sluure

slietenboek, slieteboek, zelfstandig naamwoord, slieteboeke, slieteboekie, boek met aantekeningen van klanten die op krediet kochten

slij, slij, bijvoeglijk naamwoord, gierig, krenterig Wadden slije vent, hij geef nooit een cent an d’n erreme; Een slijen bonk Een nors en gierig persoon

slijkdijk, slikdijk, zelfstandig naamwoord, slikdijke, slikdijkie, onverharde dijkweg

slijklap, sliklap, zelfstandig naamwoord, sliklappe, sliklappie, katoenen beenbeschermers met benen knopen, vroeger in gebruik om het binnendringen van slijk in de schoenen tegen te gaan

slijkslee, slikslee, zelfstandig naamwoord, sliksleeje, sliksleechie, houten slede zonder schenen, bestemd voor veldwerk Voor op de wage en achter op de slikslee, dat rij’ verniks mee

slijkweg, slikweg, zelfstandig naamwoord, slikwege, slikwechie, onverharde landweg Vroegerjaere waeren ’t aomel slikwege meddun paerdestraetjie in de midde van de pad

slijpplank, slijpplank, zelfstandig naamwoord, slijpplanke, slijpplankie, 1. onbetrouwbaar of minderwaardig paard 2. onbetrouwbaar persoon

slikgraaf, slikgraof, zelfstandig naamwoord, opzichter over de buitengorzen

slim, slim, bijvoeglijk naamwoord, scheef Da’ voer strôô is veuls te slim gelaoie, dat wor’ kalleve Dat voer stro is veel te scheef geladen, daar zullen stukken uitvallen

slinger, slinger, zelfstandig naamwoord, slingers, slingertie, 1. grote platte oorbel 2. afstand, omweg ’t Is nog een hêêle slinger, hiervandaen naer durp Het is nog een grote afstand naar het dorp; Z’n slinger hebbe [O] zijn draai hebben, veel plezier hebben

slingerdeslang, slingerdeslang, bijwoord, [O] spiraalsgewijs

slip, slip, zelfstandig naamwoord, [O] foute uitkomst, verkeerde afloop; Dat lôôp slip, letter maor op Dat loopt spaak, let er maar op

slippen, sloppe, werkwoord, slop, slopte, geslopt, [O] slippen M’n schoene binne te grôôt, ik lôôp redduur te sloppe Mijn schoenen zijn te groot; ik ben steeds aan het slippen

slobber, slobber, zelfstandig naamwoord, slobbers, slobbertie, 1. slap waterig voer 2. slappe koffie Een bakkie slobber 3. [Gwd] buitendijkse weidegrond Zie slobbegors

slobberdoek, slobberdoekie, zelfstandig naamwoord, slobberdoekies, slabbetje Ook slabbechie

slobbergors, slobbegors, zelfstandig naamwoord, slobbegorze, slobbegorsie, [Gwd] 1. buitendijkse weidegrond 2. gors dat tijdens hoog water vaak onderloopt Ook slobber

slobkousennat, slobkousenat, zelfstandig naamwoord, slobkousenatjie, 1. slappe koffie Neem t’r maor gerust nog êên, ’t is toch maor slobkousenat Neem er gerust nog één, het is toch maar slappe koffie 2. slappe drank (algemeen)

slof, slof, uitdrukking, In de slof blijve [O] Niet gedaan worden, achterwege blijven Azzie ’t vandaeg nie doet blijft ’t in de slof Als je t vandaag niet doet gebeurt het niet

slof, slof, zelfstandig naamwoord, sloffe, sloffie, bruinkoolbriket

slons, slôôñs, zelfstandig naamwoord, slôôñze, slôôñsie, 1. [O] onderste gedeelte van een rok of japon Ook bezemband 2. slons 3. slordige organisator

sloof, slôôf, zelfstandig naamwoord, slôôve, slôôfie, leren voorschoot Zie ook rêêpklêêchie

sloof, slôôfie, zelfstandig naamwoord, slôôfies, vrouw die veel werk verzet

sloom, slôôm, bijvoeglijk naamwoord, sloom

sloop, slôôp, zelfstandig naamwoord, slôôpe, slôôppie, kussensloop

sloot, slôôt, zelfstandig naamwoord, slôôte, slôôtjie, sloot; Blijf bij de slôôt vandaen, want d’n bullebak zit onder de stap Dreigement om kinderen bij een sloot weg te houden; Gao nied opte slôôt zitte Wees voorzichtig; Hij wier over de slôôt gezet Hij werd (door de boer) ontslagen

slootjespringen, slôôtjiespringe, werkwoord, spring slôôtjie, sprong slôôtjie, slôôtjiegespronge, slootjespringen Die snotaope zitte altijd op de slôôt; summers slôôtjiespringe en swinters koeklôôpe en steeds mè natte pôôters thuiskomme Die snotapen zijn altijd bij de sloot bezig; in de zomer slootjespringen en in de winter schotsjetrappen en steeds met natte voeten thuiskomen

slootkant, slôôskant, zelfstandig naamwoord, slôôskante, slôôskantjie, slootkant An de slôôskañt groeie paoseblomme, bladriet en broeinekels Aan de slootkant groeien dotterbloemen, riet en brandnetels

slootmaken, slôôtmaoke, werkwoord, maok slôôt, maokte slôôt, slôôtgermaokt, sloot maken Zie slôôte

slootplank, slôôsplank, zelfstandig naamwoord, slôôsplanke, slôôsplankie, loopplank over de sloot

slootroten, slôôtrôôte, werkwoord, slôôtrôôt, slôôtrôôte, geslôôtrôôt, [veroud] vlas roten in een afgedamde sloot Tot ‘tend van de twinteger jaere wier d’r nog in slôôte gerôôt. Eerst wier de slôôt ofgedamd en leeggeôôsd mett’n ôôsbak, dan wier de rôôt ingelege, klaaine bossies vlas (bôôte) mette gat-ende naer bove d’r op en zôô kon ’t vlas gaor worre Tot het einde van de twintiger jaren werd er nog in sloten geroot. Eerst werd de sloot afgedamd en leeggehoosd met de hoosbak, dan werd de root ingelegd, kleine bosjes vlas (bôôte) met de onderste einden naar boven met een schep modder er op met de laojik (modderschop) en zo kon het vlas gaar worden

slop, slop, zelfstandig naamwoord, sloppe, sloppie, smalle doorgang tussen twee huizen

slopen, slôôpe, werkwoord, slôôp, slôôpte, geslôôpt, afbreken, slopen

slot, slootjie, zelfstandig naamwoord, slootjies, slotje, klein slot (bijv. van een ketting)

sloten, slôôte, werkwoord, slôôt, slôôtte, geslôôt, [O] sloot maken De manne binne an ’t slôôte De mannen brengen de sloot op de juiste breedte en diepte Ook slôôtmaoke

slouw, slauw, zelfstandig naamwoord, slauwe, slauwchie, geul, nauw en ondiep slootje, greppel bij een mestput In die buurt gooie die onte honde alles in de slauw

sloven, slôôve, werkwoord, slôôf, slôôfde, geslôôfd, sloven, hard werken

sluif, sluif, sloif, zelfstandig naamwoord, sluive, sloive, sluifie, sloifie, 1. ruime linnen vingerbeschermer Iedere landerrebaaier had altijd een paor sluive bij ‘m voor klôôve en voor ’t snije met bladriet 2. losgestoten koeienhoorn Ook sloif; [O] 1. omhulsel (bijv. vingersluif) 2. pijpendop Van wies is die pijpesloif?

sluishaak, sluishaok, zelfstandig naamwoord, sluishaoke, sluishaokie, haakse drietand om een sloot te maken

Sluisje, Sluisie, eigennaam, Zwartsluisje, buurtschap onder Zuid-Beijerland en Piershil

sluisvoor, sluisveur, zelfstandig naamwoord, sluisveure, sluisveurtie, eerste spit- of ploegvore

sluiswachter maken, sluiswachter maoke, werkwoord, maok sluiswachter, maokte sluiswachter, sluiswachter gemaokt, jonge katten of honden verdrinken. (Vroeger werden overtollige pasgeboren honden en katten verdronken door ze in een jutezak onder water vast te binden, bijv. onder de stap, de vlonder boven de sloot, waarop gewassen en gespoeld werd met slootwater)

sluiten, sluite, werkwoord, sluit, sloot, gesloote, sluiten van de raamblinden (1. in verband met het invallen van de duisternis 2. in verband met een sterfgeval in de buurt); [Whw] Zouwe me nog motte sloite? Zouden we de vensterluiken nog moeten sluiten (in verband met een sterfgeval in de buurt)?

sluitgatten, sluitgaetere, sluitgatte, werkwoord, sluitgaeter, sluitgaeterde, gesluitgaeterd, lepeltjesgewijs bij elkaar slapen Asse de hááñsop en nachtpon añgedaen hadde ginge de meñse vroeger sluitgaetere Als ze de hansop en de nachtpon aangedaan hadden gingen de mensen vroeger lepeltjesgewijs slapen Ook sluitgatte

slurpen, slurrepe, werkwoord, slurrep, slurrepte, geslurrept, slorpen, opslorpen ’t Is een ouwe viezek; hij zit altijd mar te slurrepe en te smekke Hij is een oude viezerik: hij zit steeds te slurpen en te smakken

smakken, smekke, werkwoord, smek, smekte, gesmekt, smakken Hij zit redduur te smekke, ’t is net een verreke Hij zit steeds te smakken, hij is net een varken

smakzeis, smakzaais, zelfstandig naamwoord, smakzaaise, smakzaaisie, werpzeis, gebogen zeis aan lange stok, gebruikt bij het wateringen Zie schrob, schoefhaok, schoufhaok

smeerzooi, smerzie, zelfstandig naamwoord, smerzies, [Wms] 1. de hele boel 2. smeerboel, vieze troep Je krijg ter zôô’n smerzie van

smeu, smeu, smij, smeui, smoeg, bijvoeglijk naamwoord, zacht, smeuïg Ook smij, smeui [sGr], smoeg [O]; De butter is lekker smij Zie ook zolt

smoel, smoel, smuil, smaail, uitdrukking, smoel hebbe op Een oogje op iemand of iets hebben Ze had al jaere een bietjie smoel op ’m Ze had al jaren een beetje een oogje op hem Ook smuil, smaail; Hij hetter wel smuil op Hij heeft er wel zin in, ook: hij heeft er een oogje op Ook smaail; [Phk] smaail hebbe op Een oogje hebben op, zin hebben in

smoes, smoesie, zelfstandig naamwoord, smoesies, uitvlucht, praatje Allemael smoesies Allemaal uitvluchten

smoezen, smieze, werkwoord, smies, smiesde, gesmiesd, smoezen

smoezen, smoeze, werkwoord, smoes, smoesde, gesmoesd, [O] vatten, begrijpen Hebbie dat nou nô’ nie gesmoesd

smoken, smôôke, werkwoord, smôôk, smôôkte, gesmôôkt, [O] motregenen Regene doet ’t niet, maor ’t smôôk een bietjie Ook smorrel

smook, smôôk, zelfstandig naamwoord, smôôke, motregen

smoorloos, smoorlôôs, bijvoeglijk naamwoord, smoor Gooi effe een raom oop want tis hier smoorlôôs hêêt

smoorpot, smoorpot, zelfstandig naamwoord, smoorpotte, smoorpotjie, vuurpot om in te stoven, een ijzeren maar meestal een stenen pot, waarin dop (verkoolde scheven) of krikke (verkoolde turf) gloeide. In de jaren 1943-45 veel gebruikt wegens brandstofgebrek

smorrel, smorrel, zelfstandig naamwoord, smorrels, smorreltie, [Num] 1. motregen 2. Een bakkie koffie Een bakkie smorrel Ook smôôk

smousham, smousham, zelfstandig naamwoord, smoushamme, smoushammechie, [veroud] spek van de nek van het varken

snaar, snaor, bijwoord, [O] vinnig, levendig, vlug D’r ôôchies staon d’r weer snaor bij

snaar, snaortie, zelfstandig naamwoord, snaorties, [veroud] schoonzuster

snap, snappie, zelfstandig naamwoord, snappies, poosje

snaptijd, snaptijd, zelfstandig naamwoord, snaptije, snaptijdjie, [Num] korte tijd In een snaptijd hattie de vracht gelaoie

snee, snee, zelfstandig naamwoord, sneeje, sneechie, boterham Hij haddin z’n stikkezak zes sneeje mè kaes Ook boo, stik; Hij hadden snee in z’n neus Hij was dronken

sneeuw, snêêuw, zelfstandig naamwoord, sneeuw Ik heb veul zwarte snêêuw gezien Ik heb veel ellende meegemaakt; snêêuw op hal, dooi overal, snêêuw op slik, binne drie daege ijs, dun of dik (Als het sneeuwt op de bevroren grond volgt meestal dooi, sneeuwt het echter op de natte grond dan is de kans op vorst aanwezig. Als het met een westenwind sneeuwt, dan gaat de wind naar het oosten, sneeuwt het echter met een oostenwind, dan draait de wind naar het westen; boerenweerkunde); Zwarte snêêuw Armoede Ze hebbe daer veul zwarte snêêuw gezien Ze hebben daar veel armoede gekend

sneeuwblind, snêêuwblind, uitdrukking, Z’is altijd ziek, zwak of snêêuwblind Ze mankeert altijd wat

sneeuwploeg, snêêuwploeg, zelfstandig naamwoord, snêêuwploege, snêêuwploegie, sneeuwploeg

sneeuwpop, snêêuwpop, zelfstandig naamwoord, snêêuwpoppe, snêêuwpoppie, sneeuwpop

sneeuwstorm, snêêuwsturrem, zelfstandig naamwoord, snêêuwsturreme, snêêuwsturrempie, sneeuwstorm

sneeuwwater, snêêuwwater, uitdrukking, snêêuwwater van maert is een goed middel tege zeere ôôge

sneezeef, sneezeef, zelfstandig naamwoord, sneezeeve, sneezeefie, zeef of wan om zaad te schonen Zie ook zaeddraoie

snerken, sniereke, werkwoord, snierk, snierkte, gesnierkt, 1. zachtjes braden Ook sniezele Zie ook seutere 2. [Hei] zagen

snerkijzer, snierekijzer, zelfstandig naamwoord, snierekijzers, snierekijzertie, [Hei] zaag

snierzen, snierze, werkwoord, sniers, sniersde, gesniersd, [Gwd] zeer hard rijden

sniezelen, sniezele, werkwoord, sniezel, sniezelde, gesniezeld, langzaam bakken of braden Ook sniereke Zie ook seutere

snijden, snije, werkwoord, snij, snee, gesneeje, 1. snijden 2. castreren Een gesneejen haaiñst is een ruin Een gecastreerde hengst is een ruin Ook snije, lubbe, preutesnije

snijder, snijer, zelfstandig naamwoord, snijers, snijertie, snijder Rietsnaijers en bandsnaijers binne griendwerkers Rietsnijders en bandsnijders zijn griendwerkers

snijdersgat, snijersgat, zelfstandig naamwoord, snijersgaeters, snijersgaetjie, [O, veroud] split, rechts in een vrouwenrok, waardoor de kootzak (zak in de onderjurk) of de keurszak (zak in het rijglijf) bereikbaar was

snijwerk, snijwerk, zelfstandig naamwoord, snijwerke, snijwerkie, broodbeleg, gesneden vleeswaren, fijne vleeswaren

snikkeren, snikkere, werkwoord, snikker, snikkerde, gesnikkerd, snipperen, doelloos afsnijden van kleine stukjes van bijv. een stok; Zit niette snikkere Zit niet te niksen

snip, snip, zelfstandig naamwoord, snippe, snippie, witte plek

snoeier, snoeier, zelfstandig naamwoord, snoeiers, snoeiertie, fruitliefhebber

snoek, snoek, zelfstandig naamwoord, snoeke, snoekie, [O] woord, gebruikt bij het najouwen door een groep jongens van een jongen die in de sloot was gevallen: Snoek, snoek, snoek, borrel ijje broek

snoekenbek, snoekebekkie, zelfstandig naamwoord, snoekebekkies, tang met spitse bek

snok, snok, snuk, zelfstandig naamwoord, snokke, snukke, snokkie, snukkie, ruk Meddun snok overend komme Met een ruk gaan staan Ook snuk

snokken, snokke, werkwoord, snok, snokte, gesnokt, rukken, hortend bewegen De waoge ging snokkende vooruit

snor, snor, zelfstandig naamwoord, snorre, snorrechie, [O] soort omnibus, door twee paarden getrokken rijtuig

snor, snorre, uitdrukking, Oit de snorre [O] zwaar, heel erg Oit de snorre ziek zijn Zwaar ziek zijn Hij heb oit de snorre de koors Hij heeft heel hoge koorts

snorren, snorre, werkwoord, snor, snorde, gesnord, [Str] stelen van fruit uit een boomgaard, stropen Ook robbe, klippele, bôôgerde

snorziek, snorziek, bijvoeglijk naamwoord, zwaar ziek

snotkoker, snotkoker, zelfstandig naamwoord, snotkokers, snotkokertie, 1. vieze neus, snotpijp Dat jong liep altijd meddun gele snotkoker rond 2. snotaap Snotkoker! Snotaap! (scheldwoord)

snotkoker, snotkoker, zelfstandig naamwoord, snotkokers, snotkokertie, aardappel die afkookt ’t Biñ goeie aaigenhaaimers, maor wel snotkokers, ze binne goed voor de errepels mè kerremellek

snotvel, snotvel, zelfstandig naamwoord, snotvelle, snotvellechie, [Gwd] drijvende algmassa ’t Borste van de snotvelle in de slôôt

snotwork, snotwoerk, snotwork, zelfstandig naamwoord, snotwoerke, snotwoerkie, snotaap, brutale lummel Wat weet jij daer nou van, lilleke snotwoerk Ook snotwork

snotzuurdistel, snotzuudessel, zelfstandig naamwoord, snotzuudessels, snotzuudesseltie, soort molsla

snubbeken, snubbeke, werkwoord, snubbek, snubbekte, gesnubbekt, snuffelen in andermans zaken, rondneuzen

snufje, snuffie, zelfstandig naamwoord, snuffies, snuifje, geringe hoeveelheid

snuit, snuit, zelfstandig naamwoord, snuite, snuitjie, [O] witte plek aan de bovenlip bij sommige paarden; ’n Snuitmerrie Merrie met een witte plek aan de bovenlip

snuit, snuit, zelfstandig naamwoord, [veroud] fijn afval van gezwingeld vlas De jonges haolde voor heulie klapbusse een dotjie snuit bij de zwingelaers De jongens haalden voor hun proppenschieters een beetje vlasafval bij de zwingelaars

snuitmerrie, snoitmerrie, zelfstandig naamwoord, snoitmerries, [O] merrie met een witte plek aan de bovenlip

snurken, snurreke, werkwoord, snurrek, snurrekte, gesnurrekt, snurken Hij sliep as een os en snurrekte as een verreke, want hij was sôô moe as een hond

soebatten, soebatte, werkwoord, soebat, soebatte, gesoebat, smekend vragen Hij heb d’n hêêlen dag lôôpe soebatte hij heeft de hele middag lopen smeken

soft, zoft, bijvoeglijk naamwoord, [veroud] zacht, week De butter is erg zoft met dut werme weer.

sok, sok, uitdrukking, Ouwe sok Liefkozende benaming voor een oude man of oud huisdier

sokklomp, sokklomp, zelfstandig naamwoord, sokklompe, sokklompie, [Str] klompen voorzien van lederen sokken met zachte zool

solfer, solver, zelfstandig naamwoord, [Num, veroud] zwavel Een luciferskop is mè solver gemaokt

sollen, solle, uitdrukking, ’t is goed solle medden dôôd kallef De verzekering dekt de schade

sollicitant, stollestant, zelfstandig naamwoord, stollestante, stollestañtjie, sollicitant

solliciteren, stollesteere, werkwoord, stollesteer, stollesteerde, gestollesteerd, solliciteren

sommige, sommegte, onbepaald voornaamwoord, sommigen

somtemets, somtemet, bijwoord, [veroud] soms, somtijds

somtijds, somtije, bijwoord, [Wm] soms

somwijlen, somwijle, bijwoord, [veroud] soms, somtijds

Sophia, Fijchie, eigennaam, Hoekschewaards verkleinwoord van Fija (Sophia); fijchie de voorste [O] Haantje de voorste

sopje, soppie, zelfstandig naamwoord, soppies, [Wms] veulenmilt, vleesachtig koekje dat een veulen bij de geboorte in de bek heeft

soppen, soppe, werkwoord, sop, sopte, gesopt, [sGr] zuigen

sopper, sopper, zelfstandig naamwoord, soppers, soppertie, dovenetel ’k Motte errepels nog een keer deurlôôpe om de soppers d’r uit te haole Ik moet de aardappelen nog een keer doorlopen om de dovenetels er uit te halen

sou, sjoe, zelfstandig naamwoord, sjoes, [Sas, Fr sou] halve stuiver, 2½ centstuk Ook kluut, vierduitestik, vierduitelstik

spa, spao, uitdrukking, Hij heb z’n spao (of schop) meegebrocht Gezegd van een dominee van wie werd verwacht hem nooit meer kwijt te raken

spaak, spêêk, zelfstandig naamwoord, spêêke, spêêkie, wielspaak

spaarboer, spaoboer, spaorboer, zelfstandig naamwoord, spaoboere, spaorboere, spaoboertie, spaorboertie, [Num] keuterboer, boer met weinig land Zie ook kanthooiboer Ook spaorboer

spaarpot, spaorspot, zelfstandig naamwoord, spaorspotte, spaorspotjie, spaarpot

spanjool spelen, spanjotspeule, werkwoord, speul spanjot, speulde spanjot, spanjotgespeuld, [Hei] verstoppertje spelen Zie ook wegkruipertie speule

spansel, spááñsel, zelfstandig naamwoord, spááñsels, spááñseltie, [O] kaft of omslag van een boek

spanselen, spááñsele, werkwoord, spááñsel, spááñselde, gespááñseld, een losse omslag om een boek doen (niet gelijk aan kaften)

spantouw, spantouw, zelfstandig naamwoord, spantouwe, spantouwchie, [O] touw waarmee de achterpoten van een koe tijdens het melken worden vastgebonden

sparrels, sparrels, zelfstandig naamwoord, geld

spartelen, sparrele, werkwoord, sparrel, sparrelde, gesparreld, [O] spartelen, pruttelen Koke dattut sparrelt Ook seutere

spatje, spatjie, zelfstandig naamwoord, spatjies, [O] borreltje Aoi, geef mijn nog een spatjie Arie, geef me nog een borreltje

speculaasje, spikkelaosie, zelfstandig naamwoord, spikkelaosies, speculaasje

speculeren, spikkeleere, werkwoord, spikkeleer, spikkeleerde, gespikkeleerd, speculeren, gokken

speelgoed, speulgoed, zelfstandig naamwoord, speulgoetjie, speelgoed

speelkind, speulkind, zelfstandig naamwoord, speulkinders, speulkindertie, [veroud] buitenechtelijk kind Tegewoordeg hiettat een onecht kind, vroeger hiette dat een speulkind (als de moeder later tròuwde heette zo’n kind een vóórkind)

speelplaats, speulplaes, zelfstandig naamwoord, speulplaese, speulplaesie, speelplaats, schoolplein

speeltuin, speultuin, zelfstandig naamwoord, speultuine, speultuintjie, speeltuin Mettut schoolraaisie binne me naer een speultuin geweest

speelwagen, speulwaoge, zelfstandig naamwoord, speulwaoges, speulwaogentjie, brik; een overkapte vierwielige wagen, met lederen riemen aan de veren en met een linnen kap Ze wiere mette speulwaoge ofgehaold

speit, spêêt, zelfstandig naamwoord, spêête, spêêtjie, spat ’t Regent niet hard, d’r valle maor een paor spêêtjies 2. druppel De eerste druppels melk, de zogenaamde vermaalde melk, moeten buiten de emmer worden gemolken

speiten, spêête, werkwoord, spêêt, spêêtte, gespêête, spatten, spetteren Maaid, kijk ’n bietjie uit, je spêêt alles onder

spek, spek, uitdrukking, Dat geef spek oppet bord Daar zit voordeel in; Zôô zat as gespooge spek Er schoon genoeg van hebben

spek, spek-en-bôône, uitdrukking, Niet volwaardig M’n klaaine broertie dee’ voor spek-en-bôône mee Mijn kleine broertje deed niet volwaardig mee Ook spot-in-bôône

spek, spek-mè-pere, zelfstandig naamwoord, van ouds bekend zondagsmaal met aardappelen, ongeschilde stoofperen (gieserwildeman), gekookt met vet spek, tegenwoordig feestmaal met doorregen spek

spekje, spekkie, zelfstandig naamwoord, spekkies, dobbelsteentje gebakken spek, bekend van de maaltijd met sla, aardappelen, gekookte eieren en dobbelsteentjes spek

spekkoper, spekkôôper, uitdrukking, Je bin een hêêle spekkôôper Zie speksnijer

spekprijzen, spekprijze, werkwoord, prijs spek, prees spek, spekgepreeze, [veroud] het uitbundig prijzen door buren van het bij huisslacht geslachte op de leer hangende varken, wat een borrel opleverde Zie ook prijze

speksnijder, speksnijer, uitdrukking, Je bin een hêêle speksnijer Je hebt het goed gedaan Ook spekkôôper

speld, spelle, werkwoord, spelden, mutsspelden (mustespelle behoorden tot de klederdracht) Zie ook mustespel

speldenkop, speldekoppie, zelfstandig naamwoord, speldekoppies, zeer klein visje, bijv. stekelbaarsje

spelen, speule, werkwoord, speul, speulde, gespeuld, 1. muziek maken Hij ken goed urgel speule 2. spelen Hij wil altijd d’n eerste viool speule Hij wil altijd de eerste viool spelen Kom maor opte wurf speule Kom maar op het erf spelen

spelig, spilleg, bijvoeglijk naamwoord, [Hei] bronstig (alleen gezegd van een geit)

speren, speere, werkwoord, speer, speerde, gespeerd, 1. hard lopen Ik zag de buuvrouw vôôbij speere, die hassôô te zien veul haest 2. spannen ’t Zel d’r om speere om op tijd klaor te weeze Het zal er om spannen om op tijd klaar te zijn 3. schaatsen; ’t Hettem daer behoorlek gespeerd Het heeft daar heel erg gespannen

spie, spie, zelfstandig naamwoord, geld Hej jij spie? Heb jij geld bij je?

spiernaakt, spiernakend, bijvoeglijk naamwoord, moedernaakt

spijspoken, spiesspooke, spiespooke, werkwoord, spiesspook, spiesspookte, gespiesspookt, [O] met lange tanden eten; Den êêne lus van ’t hêêle verreke, maor d’n andere zit altijd te spiespooke De één is gemakkelijk terwijl de ander altijd tegenwerpingen maakt (letterlijk: de één lust alles, terwijl de ander altijd met lange tanden eet)

spijspook, spiesspook, zelfstandig naamwoord, spiesspooke, spiesspookie, iemand die met lange tanden eet Zie ook viezepetiet

spinde, spin, zelfstandig naamwoord, spinne, spinnechie, [veroud] muur- of kelderkast, meestal tussen de twee bedsteden

spinrag, spiñrag, zelfstandig naamwoord, spiñrage, spiñrachie, spinrag

spintmand, spiñsmaochie, zelfstandig naamwoord, spiñsmaochies, fruitmandje (inhoud 1 spint = 5 kop = twintigste deel van een hectoliter)

spinzen, spiñze, werkwoord, spiñs, spiñsde, gespiñsd, loeren Hij zatter d’n hêêlen aevend op te spiñze

splitsen, splisse, werkwoord, splis, spliste, gesplist, (touw)splitsen Hij kon touw splisse as een schipper

spons, spôôñs, zelfstandig naamwoord, spôôñze, spôôñsie, spons

sponzendoos, spôôñzedôôs, zelfstandig naamwoord, spôôñzedôôze, spôôñzedôôsie, sponzendoos Toen ik op de laegere school zat schreve me nog med d’n griffel op een laai, je mos zellef een spôôñzedôôs meebrenge

spot, spot, uitdrukking, Voor spot en bôône [O] voor spek en bonen Hij moch’ voor spot en bôône meespeule Zie spek-en-bôône

spotvrij, spotvrij, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] vrij van spot, op orde Gistere zattik in de rommel maor nou bink weer spotvrij Gisteren zat ik in de rommel maar nu ben ik geen onderwerp van spot meer

spraak, spraek, zelfstandig naamwoord, spraeke, spraekie, spraak, taal Je kompter wel want je weet de weeg en je ken de spraek

sprant, sprant, zelfstandig naamwoord, sprante, sprantjie, [O] spruit van een gewas

spreeuw, sprêêuw, zelfstandig naamwoord, sprêêuwe, sprêêuwchie, spreeuw In België worre sprêêuwe gegete

spreiden, sprêêje, werkwoord, sprêê, sprêêde, gesprêêje, over het land uitspreiden van mest of peeblad Ze binne an ’t mis sprêêje Ze zijn de mest over het land aan het uitspreiden

spreken, spreeke, werkwoord, spreek, sprak, gesproke, spreken We sprakke op Strien netjiester as op andere durpe; De zieke was goed te spreeke De zieke maakt het ondanks zijn ziekte goed

springbeer, springbeer, zelfstandig naamwoord, springbeere, springbeertie, dekbeer (mannetjesvarken ter dekking) In de krant stong d’r een afferteñsie datter op Sillersoek een springbeer beschikbaor was voor breemstege zogge In de krant stond een advertentie dat er op Cillaarshoek een dekbeer beschikbaar was voor bronstige zeugen

springensgereed, springesgerêêd, bijvoeglijk naamwoord, startklaar

springwipper, springwipper, zelfstandig naamwoord, springwippers, springwippertie, [Obl] mager springerig meisje

sproet, sproetel, zelfstandig naamwoord, sproetels, sproeteltie, sproet D’r is mar êên middel tege sproetels; paerdemellek d’r op smeere

spruit, sprot, zelfstandig naamwoord, uitschot van fruit

spruitenplukker, spruiteplokker, zelfstandig naamwoord, spruiteplokkers, spruiteplokkertie, spruitenplukker

spruw, sprauw, zelfstandig naamwoord, [veroud] spruw, monduitslag (voornamelijk) bij kinderen

spugen, spoege, spouge, werkwoord, spoeg, spoog, gespooge / spoug, spoog, gespoge, 1. overgeven Ik mos t’r van spoege ‘k Bin ’t zôô zat as gespooge spek Ik heb er heel erg genoeg van 2. spuwen Hij heb ‘m in z’n gezicht gespooge Ook spouge

spuger, spoegers, uitdrukking, Kwijers zijn dijers, of spoegers zijn groeiers Morsers gaan dood, of spuwers zijn groeiers Gezegd van zuigelingen die veel spugen

spuien, speuie, werkwoord, speui, speuide, gespeuid, [sGr] spuien, water door een sluis laten weglopen

spuit, spuit, uitdrukking, spuit ellef geef ok nog wat, modderwaoter Gezegd tegen iemand op wiens commentaar men op dat moment beslist niet zit te wachten

spul, spul, zelfstandig naamwoord, spulle, spullechie, [O] 1. spel 2. woning, huis met schuur Hij heb een nieuw spul laete zette Zie ook stelling; spullechie, [meervoud] spullechies boerderijtje Ze weune an d’n dijk in een klaain spullechie Zie ook boerespul; spullechies huisraad, sieraden, etc. Ze heb mooie spullechies

spuug, spoeg, spoug, zelfstandig naamwoord, spoegie, speeksel Azzie deur langpôôte gestoke bin mot jie d’r een bietjie spoeg op doen Ook spoug [O]

staal, stael, zelfstandig naamwoord, staele, staeltie, monster, staal, voorbeeld Ik heb vast ‘n staeltie voor ie meegebrocht, zee de lappiesjood Ik heb alvast een monstertje voor je meegebracht, zei de de jood die met textiel loopt te venten; Hij lôôp met staele van reegewaoter en hard vet Het werk dat hij doet heeft niet veel om het lijf (levert niet veel op)

staal, stael, zelfstandig naamwoord, staele, staeltie, onderste laag voor schelf of tas, bestaande uit takkenbossen, oud stro of korte rietstengels uit de rivier (aangespoelde dêêk). De eerste werkelijke taslaag heette de neukel of neukellaog (staande laag of stootlaag)

staal, stael, zelfstandig naamwoord, staal (metaal)

staalaantrekker, staelantrekker, zelfstandig naamwoord, staelantrekkers, staelantrekkertie, magneet

staan, staon, werkwoord, staot, sting/stong, gestaon, staan We stonge nog effe nae te praote We stonden nog even na te praten Ik sting hier en heulie stonge nan d’n ááñdere kááñt me uit te lache en mè vrotte peere te gooie Ik stond hier en zij stonden aan de andere kant me uit te lachen en met rotte peren te gooien

staande wagen, staondewage, zelfstandig naamwoord, staondewages, staondewagetjie, 1. onbespannen wagen (een op het land staande reservewagen die men al kon gaan laden voordat de voerman met de lege wagen terug was) 2. wachtruimte Deurlôôpe, ’t is hier gêên staonde waoge! Doorlopen, ’t is hier geen wachtkamer!

staanswil, stááñswil, staoñswil, uitdrukking, Om stááñswil Fatsoenshalve, voor de uiterlijke schijn Hij dee ’t om stááñswil Hij deed het voor zijn fatsoen; Om staoñswil iets doen Meewerken omdat je er niet onderuit kan, ook: om zich een houding te geven

staart, staert, zelfstandig naamwoord, staerte, staertie, staerechie, staart Hij droop of mette staert tusse z’n bêêne Hij verdween bedremmeld; staerechie, [meervoud] staerechies staartje

staat, staet, zelfstandig naamwoord, staete, staetjie, 1. staat, rijk Staetsdomaaine en Staetsspoorwege 2. toestand Ze motte alles in d’n ouwe staet trugbrenge

stalbok, stalbok, zelfstandig naamwoord, stalbokke, stalbokkie, stalknecht die ’s zondags het vee verzorgt

stalboter, stalbutter, zelfstandig naamwoord, stalbutters, stalbuttertie, [O] stalof hooiboter, hard van structuur en bleek van kleur

stalenboek, staeleboek, zelfstandig naamwoord, staeleboeke, staeleboekie, stalenboek (verzameling voorbeelden van behang of textiel)

stallantaarn, stallantaeren, zelfstandig naamwoord, stallantaerens, stallantaerentjie, stallantaarn (stormlamp)

stallen, stalle, werkwoord, stal, stalde, gestald, In de winter bij buren of bekenden het op stal staande vee gaan bekijken en daarna binnen koffie drinken Zie ook blooke

stamperij, stamperij, zelfstandig naamwoord, [veroud] tweede soort lijnzaad (oorspronkelijk bestemd voor de olieslagerij (stampzaad), maar meestal verkocht als veevoer)

stangen, stange, werkwoord, stang, stangde, gestangd, pesten Ik zellum wel is effe stange Ik zal hem wel eens even pesten, op stang jagen

stap, stap, zelfstandig naamwoord, stappe, stappie, [O] houten vlonder boven vliet of sloot, algemeen gebruikt voor boenwerk; Mokkies onder de stap douwe? Zal ik je eens onder de boentree stoppen? (uitdrukking waarmee Puttershoekers werden uitgejouwd); stappie, [meervoud] stappies stapje Kom is een stappie op Kom eens wat naderbij

stap, step, zelfstandig naamwoord, steppe, steppie, 1. stap Dat zieke schaep doe gêên step, al daege nie Dat zieke schaap heeft al dagen geen stap gedaan We binne nog gêên step vedder gekomme Een steppie d’r bij doen 2. staande voet Da’ kon nie wachte, dat mos en zou op een steppie beure Dat kon niet wachten, dat moest en dat zou op staande voet gebeuren

stapallemachtig, stapallemachteg, zelfstandig naamwoord, resoluut stappende persoon, dragonder

statenbijbel, staetenbijbel, zelfstandig naamwoord, staetenbijbels, staetenbijbeltie, statenbijbel Ze hañ nog een staetenbijbel uit 1700, gedrukt bij Pieter en Jakob Keur in Dordt

stedenaap, stee-aop, zelfstandig naamwoord, stee-aope, stee-aopie, minachtende benaming voor een stedeling

stee, stee, zelfstandig naamwoord, steeje, steechie, [O] (boeren)hofstee, boerenwoning Hij heb een aaige stee mit land; stee van [O] In plaats van Eet vet stee van butter

steeg, steeg, zelfstandig naamwoord, steege, steegie, [Num] traag, lui (voornamelijk gezegd van paarden) Da’ paerd is maor steeg

steen, stêên, zelfstandig naamwoord, stêêne, stêêntjie, 1. steen 2. pop van gezwingeld vlas, door de opmakers gemaakt 3. [O] steen (Eng stone), gewichtseenheid voor gezwingeld vlas; een steen vlas woog 2,85 kg

steen, stêêne, uitdrukking, Azzie geld heb kejje huize bouwe, hebbiet niet, dan maggie stêêne sjouwe Het is ongelijk verdeeld in de wereld

steendik, stêêndik, bijvoeglijk naamwoord, steendik, ter dikte van een steen ’t Heb in êêne nacht een stêêndik gevroore

steenhard, stêênhard, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] keihard

steenkool, stêênkool, zelfstandig naamwoord, stêênkoole, stêênkooltie, steenkool

steenkoud, stêênkoud, bijvoeglijk naamwoord, steenkoud

steenrijk, stêênrijk, bijvoeglijk naamwoord, steenrijk

steil, staail, bijvoeglijk naamwoord, stailer, stailst, 1. steil Een staaile stoep 2. volkomen, totaal Ik bin staail deurgezwêête

steildoorwaternat, staaildeurwaoternat, bijvoeglijk naamwoord, kletsen kletsnat Ook stront-deur-water-nat

stek, stek, zelfstandig naamwoord, [O] uitschot van vruchten (vooral krieken en kersen)

stekel, stekel, zelfstandig naamwoord, stekels, steekels, stekeltie, steekeltie, distel Steekels plokke Distels uit de grond trekken

stekelbaars, stekelbaers, zelfstandig naamwoord, stekelbaerze, stekelbaersie, stekelbaars Zie ook speldekoppie

stekeltrekker, stekeltrekker, zelfstandig naamwoord, stekeltrekkers, stekeltrekkertie, houten tang om distels in het weiland uit de grond te trekken

steken, steke, zelfstandig naamwoord, [O] jongensspel, vroeger gespeeld met pijpenstelen, later met centen (ceñtjiesteke)

stekkeren, stekkere, werkwoord, stekker, stekkerde, gestekkerd, 1. [Nbl] wandelen We liepe te stekkere Ook kuiere 2. snel lopen Hij stekkerde mar deur 3. priksleeën Ook pieksleeje

stekkerslee, stekkerslee, zelfstandig naamwoord, stekkersleeë, stekkersleetjie, [Nbl] prikslee Zie ook piekslee

stellage, stellaozie, zelfstandig naamwoord, stellaozies, stellaozietjie, bouwsel

stelling, stelleng, zelfstandig naamwoord, stellenge, stellenkie, stelliñkie, [O] woning, huis met schuur; stelliñkie, [meervoud] stelliñkies boerderijtje Hij weunde op een klaain stellinkie achter op durp. Zie ook spul

stellinghout, stellenghout, zelfstandig naamwoord, stellenghouters, stellenghoutjie, 1. [O] rechtopstaande paal van een stelling 2. hout voor stellingbouw

stelpen, stollepe, werkwoord, stolp, stolpte, gestolpt, [Str] stelpen Hij ha’z’n aaige in z’n hand gesneeje, ’t bloeie was bekant nie meer te stollepe

stelslee, stelslee, zelfstandig naamwoord, stelsleeje, stelsleechie, [O] prikslee

stenig, stêêneg, bijvoeglijk naamwoord, heel erg ’t Was stêêneg koud

sterrenkers, sterrekes, zelfstandig naamwoord, tuinkers, sterkers

sterven, sterreve, werkwoord, sterref, stierref, gesturreve, sterven Nae een lange laaidesweg istie uitaaindelek an aids gesturreve

stieravond, stieraevend, zelfstandig naamwoord, stieraevende, stieraevendjie, vrijen op woensdagavond (de meisjes zeiden de week deurzage, de jongens waren directer en zeiden gewoon stieraevend)

stijfsel, stijsel, zelfstandig naamwoord, stijsels, stijfsel

stijl, stijl, zelfstandig naamwoord, stijle, stijltie, ontsteking van het ooglid: strontje Hebbie een stijl op ie ôôg? Hebbie in de plee gekeke of hebbie in een wagespoor geschete?

stikdoormidden, stikdeurmidde, bijvoeglijk naamwoord, [Msd] dwarsdoormidden

stilletje, stillechie, zelfstandig naamwoord, stillechies, verplaatsbaar gemak voor binnenshuis

stilletjes, stillechies, bijwoord, stil Hij dee ’t erreg stillechies

stink, stink, bijvoeglijk naamwoord, [O] 1. bedorven Die aaiers binne stink 2. af (bij een spel) Azzie verkeerd rijdt biñje stink Als je verkeerd rijdt ben je af; Je bin stink Je bent af (bij een kinderspelletje)

stinken, stinkt, uitdrukking, ’t Is nie van de grond dat ’t waoter stinkt Hij/zij is erfelijk belast

stippel, stippel, zelfstandig naamwoord, stippels, stippeltie, stip Ik zag ‘m gunterwijd as een klaain stippeltie ankomme

stoep, stoebechie, zelfstandig naamwoord, stoebechies, stoepje

stoepmeid, stoepmaaid, zelfstandig naamwoord, stoepmaaide, stoepmaaidjie, dienstbode of werkster op de boerderij Ze hadde een stoepmaaid en een maaid om te melleke

stoepschijter, stoepeschijter, zelfstandig naamwoord, stoepeschijters, stoepeschijtertie, stedeling (scheldwoord)

stoffen, stovve, werkwoord, stof, stofte, gestoft, stof afnemen, stoffen [Zbl] Ik mô nog stovve en glaezewasse

stofkoorts, stofkoors, zelfstandig naamwoord, stofkoorse, koorts veroorzaakt door stof bij dorsen of zwingelen Veural de meñse die in een vlaskêêt werkte hadde iedere maondag last van stofkoors, daerom atte ze smaondes juin, dat hielp een bietjie

stokje, stokkie, uitdrukking, Vajje stokkie gaon Flauw vallen, bezwijmen

stokken, stokke, werkwoord, stok, stokte, gestokt, [O] schudden van speelkaarten

stollen, stalle, werkwoord, stal, stalde, gestald, stollen ’t Vet was gestald Het vet was gestold

stolpen, stollepe, werkwoord, stolp, stolpte, gestolpt, [Zbl] klosje breien (met behulp van een garenklos met vier spijkertjes een koord breien) Zie ook kulleke, tôômpie braaie, brobbele

stom alevenwel, stom-alleevel, tussenwerpsel, uitroep van teleurstelling

stomen, stôôme, werkwoord, stôôm, stôômde, gestôômd, [O] walmen of roken van een petroleumlamp of kooktoestel Kijk die lamp is stôôme, draoit ‘m is wat laeger

stommel, stommel, zelfstandig naamwoord, stommels, stommeltie, boomstronk

stomp, stompie, zelfstandig naamwoord, stompies, werkperiode bij het vlasplukken van 30 tot 40 minuten Zie ook vlassies leeze

stonde, vañstondenofan, bijwoord, van meet af aan Vañstondenofan hebbik die vent nie vertrouwd Van meet af aan heb ik die man niet vertrouwd

stoomfiets, stôômfiets, zelfstandig naamwoord, stôômfietse, stôômfietsie, [veroud] motorfiets Vroeger hajje hier een post en die ree op een stôômfiets Vroeger had je hier een postbode die op een motorfiets reed

stoop, stôôp, zelfstandig naamwoord, stôôpe, stôôpie, [Phk] stoop (inhoudsmaat van 2,2 liter) Effe bij d’n tummerman een stôôp teer hale

stoot, stôôt, zelfstandig naamwoord, stôôte, stôôtjie, stoot

stoot, stôôtjie, zelfstandig naamwoord, stôôtjies, 1. stootje 2. musketon- of karabijnhaak (met een riempje verbonden aan de leidsels en aan het bit van een paard) De kinketting an ’t hôôfstel van een paerd maok ie vast meddun stôôtjie onder de kin deur De kinketting aan het hoofdstel van een paard maak je vast met een musketonhaak onder de kin door

stootdraf, stôôtdraefie, stôôtdraffie, stôôtdraofie, uitdrukking, Op een stôôtdraefie [Str, Nbl] Hals over kop Ook stôôtdraffie, stôôtdraofie Hij ging op ’n stôôtdraofie naer huis

stootkant, stôôtkant, zelfstandig naamwoord, stôôtkante, stôôtkantjie, zoom aan lange rok of broekspijp Ook bezemband

stop, stoppie, zelfstandig naamwoord, stoppies, 1. korte pauze, een blaesie Zie ook blaesie 2. korte torn (korte werkperiode), traject bij het vlasplukken. De werktrajecten begonnen meestal met 45 minuten, waarna een stoppie volgde, in de loop van de dag werden de stoppies steeds frequenter, omdat de mensen het op het laatst niet langer dan 15 tot 20 minuten volhielden

stop, stop-is-op, uitdrukking, kreet van de voorman bij het vlasplukken (stop is pauze, na 10 minuten rust roept de voorman stop-is-op, waarna ieder zich naar zijn zwad begeeft, tot de voorman roept: Pak ze maor beet hoor)

stopgat, stopgat, zelfstandig naamwoord, stopgaeters, stopgaetjie, laatste keus Bij gebrek an beter wortie as stopgat gebruikt

stoppen, stoppe, werkwoord, stop, stopte, gestopt, schaften

stoptijd, stoppestijd, zelfstandig naamwoord, stoppestije, stoppestijdjie, rusttijd, schafttijd, etenstijd die niet de schafttijd van 08:00 uur hoefde te zijn

stopverf, stokvurrew, zelfstandig naamwoord, stokvurrewe, [O] stopverf Ook stokvurrow

storen, store, werkwoord, stoor, stoorde, gestoord, [Obl] nalezen na de pluk van de achtergebleven appels of peren

storm, sturm, sturrem, zelfstandig naamwoord, sturme, sturmpie, storm; Een maondese maon zel sturrem in regen en vergaon Als volle maan op maandag valt krijg je slecht weer

stormen, sturreme, werkwoord, sturrem, sturremde, gesturremd, stormen ’t Had snachs zôô hard gesturrremd dat te schuur d’n anderen ochend an d’n andere kant van d’n dijk stong

stormgroeien, sturmgroeie, werkwoord, sturmgroei, sturmgroeide, sturmgegroeid, hard groeien van vee of gewas Die pink is sturmgegroeid Dat eenjarige kalf is hard gegroeid

stoten, stôôte, werkwoord, stôôt, stôôtte/stôôtende, gestôôte, 1. stoten Waer hejje dat uit de lappe gestôôte? Waar heb je dat op de kop getikt? Ook uit de lappe gestoord, uit de lappe gestoole 2. zwaar ademen De koe lag zwaer te stôôte

stoter, stôôter, zelfstandig naamwoord, stôôters, stôôtertie, paardenvlieg, horzel

Stougje, Stouchie, uitdrukking, ’t Lêêpe Stouchie Werd gezegd van het buurtschap Stougjesdijk/Greup

straat, straet, zelfstandig naamwoord, straete, straetjie, straat; straetjie, [meervoud] straetjies 1. boen- of schrobstraatje direct bij het huis Waterlaaiding waster nied en een geutstêên of een añrecht hadde de mêêsten ôk nie Waterleiding was er niet en een gootsteen of een aanrecht hadden de meesten ook niet Verdeur lag ter een klaain straetjie, veulal van gele waalklinkerties, daer wier de vaet gewasse Buiten lag een klein straatje, vaak van gele waalklinkertjes, waar de vaat werd gewassen 2. straatje (algemeen); ’t straetjie holde uit Iedereen kwam kijken

straatdeun, straetdeun, zelfstandig naamwoord, straetdeune, straetdeuntjie, straatlied, smartlap

straatmeid, straetmaaid, zelfstandig naamwoord, straetmaaides, straetmaaidjie, straatmeid, del

straatschouw, straetschouw, zelfstandig naamwoord, straetschouwe, straetschouwtjie, gemeentelijke controle tegen Kerstmis op het verplicht schoonhouden van de straten

straf, straf, bijwoord, erg Straf zonneg Erg zonnig

strakjes, strakkies, bijwoord, straks Ook demee, daolek

strater, straeter, zelfstandig naamwoord, straeters, straetertie, straatmaker

streektaal, streektaol, zelfstandig naamwoord, streektaole, streektaoltie, dialect, streektaal

streen, streen, zelfstandig naamwoord, streene, streentjie, streng Een streen wol, sêêt of touw; Iemand achter z’n streene zitte Iemand opjagen in zijn bezigheden, iemand achter zijn vodden zitten

streng, streng, zelfstandig naamwoord, strenge, strengchie, touw van de haam naar de zwing bij een bespannen werkpaard

strepen, streepe, werkwoord, streep, streepte, gestreept, lijnen trekken op een leeg aardappelveld Ze binne met het streephekke an ‘t streepe, op de streepe worre de errepels gepoot mè pootzak en pootspaochie

strijden, strije, werkwoord, strij, stree, gestreeje, strijden, partij kiezen Ik strij foor ie Ik vecht voor je

Strijen, Strien, eigennaam, Strijen

Strijenaar, Strienenaer, eigennaam, Strienenaere, Strienenaertie, inwoner van Strijen Strienenaere binne vullejagers (bijnaam: Veulenjagers)

strijk-en-zet, strijkgezet, bijvoeglijk naamwoord, [Nbl] strijk en zet, precies Hij is altijd strijkgezet op tijd

strijker, strijker, zelfstandig naamwoord, strijkers, strijkertie, alternatieve genezer, magnetiseur

strijkrokken, strijkrokke, werkwoord, [Msd] flikflooien Zie ook flêême

strilt, strilt, zelfstandig naamwoord, strilte, striltie, gezond persoon Z’is veul ziek, z’is niessôô’n strilt

strokken, strokke, werkwoord, strok, strokte, gestrokt, [Num] strippen Bij een vaars, die voor de eerste keer moet kalven, melken tussen wijsvinger en duim; er komt dan een soort lijm uit de spenen

stront, stront, uitdrukking, stront wie hebbie gescheete? Terechtwijzing van een brutaal kind dat zich aanstelt Zie ook drol; ’t Is me een stront Het is me er eentje; ’t Is praot van stront Het is waardeloze praat; Aaige stront stink niet Het bloed kruipt waar het niet gaan kan; Duivemelleke is geld in dstront e lucht en op ’t dak Het kost meer dan het opbrengt; Een paerd en een hond die hinke om een stront Niemand durft de zaak aan te pakken; Hebbie stront añ je klauwe? Gezegd als iemand iets uit zijn handen laat vallen

strontdoorwaternat, strontdeurwaoternat, bijvoeglijk naamwoord, kletsnat, strontnat Ook staail-deur-water-nat

strontkar, strontkar, uitdrukking, Je wor nooit deur een koes overreeje, maor altijd deur een strontkar Bij mensen die veel kritiek hebben op anderen valt vaak op henzelf meer aan te merken

strookjuffrouw, strôôkjuffrouw, zelfstandig naamwoord, strôôkjuffrouwe, strôôkjuffrouwtjie, [Mhk] kakmadam, verwaande vrouw

stroophappen, stroophappe, werkwoord, hap stroop, hapte stroop, stroopgehapt, [veroud] volksvermaak tijdens dorpsfeesten De stroophappers mosse eerst in een bord mè stroop en daernae in een taail mè veere happe om metter mond een geldstuk uit te taail te hale

stroopvet, stroopvet, stroopiesvet, zelfstandig naamwoord, stroopvette, stroopvetjie, boterhamsmeersel van stroop, vermengd met vet of reuzel Ook stroopiesvet Zie ook keuchiesbutter

strootje, strôôchie, zelfstandig naamwoord, strôôchies, strootje, kleinigheid Eet mar mee, je eet toch mar ‘n strôôchie

strop, strop, uitdrukking, Ik koch’ ter vast gêên strop an Ik miskocht me er niet aan

stropen, strôôpe, werkwoord, strôôp, strôôpte, gestrôôpt, stropen, jagen of vissen zonder vergunning

stroper, strôôper, zelfstandig naamwoord, strôôpers, strôôpertie, stroper

stropertje, stroperties, zelfstandig naamwoord, [veroud] snoepgoed voor kinderen, gemaakt onder toevoeging van zuur en ingedikte keukenstroop, verpakt in blaadjes uit oude schriften

stroppen, stroppe, werkwoord, strop, stropte, gestropt, punniken Zie stollepe Zie ook brobbele, kulleke, tôômpie braaie

strot, stroot, zelfstandig naamwoord, stroote, strootjie, [O] strot Ik heb net een kip de stroot ofgesneeje

struikelen, struikele, werkwoord, struikel, strokel, gestrokeld, struikelen Hij strokel over iets watter nie was

studdy aan, studie-an, bijwoord, [Eng, steady on] regelmatig, onophoudelijk Je kennet ‘m nog zôôveul keere vertelle, hij blijf ’t studiean fout doen

stug, stug, bijvoeglijk naamwoord, stugger, stugst, [Wms] stevig, flink ’t Was amel grôôt stug volk Het was allemaal flink volk

stuifpoeder, stuifpoeier, zelfstandig naamwoord, stuifpoeiers, stuifpoeiertie, talkpoeder

stuik, stuik, zelfstandig naamwoord, stuike, stuikie, stapel D’r zat een bôôñsem onder een stuik stommels Er zat een bunzing onder een stapel boomstronken

stuiken, stuike, stoike, werkwoord, stuik, stuikte, gestuikt / stoik, stoikte, gestoikt, stuiken, het glad of gelijk maken van het ondereind van bossen stro of vlas door met de bos op de vloer te stampen; stoike [O] stuiken van wasgoed: het polsen, het uit de kuip optrekken en het weer onder water duwen

stuiksel, stuiksel, zelfstandig naamwoord, stuiksels, stuikseltie, [Num, veroud] gespreide laag koren voor het dorsen

stuikwater, stoikwaoter, zelfstandig naamwoord, [Zbl] was- of spoelwater

stuip, stuipte, zelfstandig naamwoord, stuiptes, stuipie, stuip Je joog oñs de stuiptes op ’t lijf Je joeg ons de stuipen op het lijf Vroeger gonge d’r veul kindere dôôd an de stuiptes Vroeger gingen veel kinderen dood aan stuipen

stuk, stik, uitdrukking, stik over de huize Helemaal kapot (variant op kuis en kuis vrot) Zie ook kuis en kuis

stuk, stik, zelfstandig naamwoord, stikke, stikkie, 1. boterham Vroeger zeeje ze stikke, laeter wieren ’t booë en nou zegge ze boterhamme, ’t ken nie netjiester Hij haddin z’n stikkezak drie dubbelde stikke mè zure zult, vier stikke mè soetekoek en zes stikke mè kaes en nog hattie nie genog 2. stuk ’t Is een stikkie dat iewestaer ofgezaogd is Het is een stukje dat ergens afgezaagd is 3. stuk land

stukkendief, stikkedief, zelfstandig naamwoord, stikkedieve, stikkediefie, laatste kind (stik = boterham), het kind dat de boterhammen van de anderen steelt

stukkenzak, stikkezak, zelfstandig naamwoord, stikkezakke, stikkezakkie, boterhammenzak Die kaerel at mè schofftijd z’n stikkezak al leeg

stult, stult, zelfstandig naamwoord, stulte, stultie, [Ndp] sterk mens

sturen, stiere, werkwoord, stier, stierde, gestierd, sturen Hij stierde een briefkaort mette booschop dattie in ’t bestier was gekoze Ik heb ze allemael een kaort gestierd

stuw, stouw, zelfstandig naamwoord, stouwe, stouwchie, [Hei] 1. stapel 2. hoeveelheid D’r lag toch een stouw spulle in de schuur 3. stuw

stuwdam, stouwdam, zelfstandig naamwoord, stouwdamme, stouwdammechie, [Zbl] waterkerende dam, stuwdam

stuwen, stouwe, werkwoord, stouw, stouwde, gestouwd, 1. [O] vee drijven De bêêste opte mart stouwe De koeien op de markt plaatsen 2. veel eten en drinken Hij ken hêêl wat stouwe 3. stuwen, opstapelen

stuwer, stouwer, zelfstandig naamwoord, stouwers, stouwertie, veedrijver (door de gemeente aangesteld om het vee op de veemarkt te plaatsen)

subiet, sebiet, bijwoord, subiet, direct, spoorslags Ik moster sebiet naer toe Ook hôôd-overbol

succereren, gesuccereerd, uitdrukking, Overal op gesuccereerd zijn Overal erg in hebben

sudder, seuter, zelfstandig naamwoord, seuters, seutertie, 1. pofaardappel 2. bijnaam voor een ‘s Gravendeler

sudderavond, seuteraeventjie, zelfstandig naamwoord, seuteraeventjies, [sGr] seuteravond; een gezellige bijeenkomst waarbij geseuterd werd, bier gedronken, verhalen verteld en natte spelletjes gedaan (folklore in ’s Gravendeel)

sudderen, seutere, werkwoord, seuter, seuterde, geseuterd, [O] 1. braden van kleine krielaardappeltjes in vet of olie 2. een sissend geluid maken (zoals bij koken en smelten van vet)

suikerbeest, suikerbêêst, zelfstandig naamwoord, suikerbêêste, suikerbêêssie, fondant in dierenfiguurvorm

sukkelen, sukkele, werkwoord, sukkel, sukkelde, gesukkeld, tobben met de gezondheid Hij is al jaere sukkelend met tie kwaol

surrogaat, suregaot, surregaot, zelfstandig naamwoord, suregaote, surregaote, surrogaat Ook surregaot

suspenderen, sussendeere, werkwoord, sussendeer, sussendeerde, gesussendeerd, sussen, bijleggen We motte die kerèl een bietjie sussendere We moeten die ruzie een beetje sussen Ze hadde eerst de grôôste ruzie, maor ’t is nou weer gesussendeerd

swiet, zwiet, zelfstandig naamwoord, [O] praats, beweging Ze hebbe wel een hôôp zwiet, maor gêên cente. Zwiet slaon Praats hebben, de grote meneer uithangen

syllabe, silabel, uitdrukking, [Fra, syllabe lettergreep] ’t Help gêên silabel Het helpt niets

synthetisch, seetisch, bijvoeglijk naamwoord, synthetisch ’k Bin aogeerisch voor seetische weefsels Ik ben allergisch voor synthetische weefsels

taai, taoi, bijvoeglijk naamwoord, [sGr] taai Het is zôô taoi as geelhaer Het is zo taai als de oneetbare gele pezen in vlees

taartje, taorechie, zelfstandig naamwoord, taorechies, gebakje, taartje

taats, taes, zelfstandig naamwoord, taeze, taesie, taats, punaise; Hij hattem bij z’n taes Hij had hem te pakken; Hij is zôô op z’n taes getrapt Hij is snel op zijn teentjes getrapt; taeze handen, voeten Kijk uit, bran’ je taeze niet! Kijk uit, brand je handen niet! Hij liet de schop op m’n taeze valle Hij liet de schop op mijn voeten vallen

tabak, tebak, zelfstandig naamwoord, tebakke, tebakkie, tabak Een pakkie pruimtebak Een pakje pruimtabak Wie z’n cente wil zien schuive rôôk tebak en houw duive Wie zijn geld wil zien schuiven rookt tabak en houdt duiven

tachtig, tachenteg, telwoord, tachtig Hij wor’ vande zummer tachenteg Hij wordt deze zomer tachtig jaar

tafel, taefel, zelfstandig naamwoord, taefels, taefeltie, tafel Een taefel heb vier taefelpôôte en een taefelblad Een tafel heeft vier tafelpoten en een tafelblad D’n taefel stong vroeger altijd onder de lamp De tafel stond vroeger altijd onder de lamp; An taefel Aan het Heilig Avondmaal De mêêste kerrekgangers ginge an taefel De meeste kerkgangers namen deel aan het Heilig Avondmaal; Teege de taefel lôôpe [sGr] Op bezoek komen, even blijven en snel weer vertrekken Zie ook schop

tafelbroer, taefelbroer, zelfstandig naamwoord, taefelbroers, taefelbroertie, stiefbroer, zoon uit een huwelijk van een weduwe met kinderen en een weduwnaar met kinderen Jouw kindere en mijn kindere hebbe ruzie med ôõñze kindere Jouw kinderen en mijn kinderen hebben ruzie met onze kinderen Zie ook taefelzus

tafellaken, taefellaeke, zelfstandig naamwoord, taefellaekes, taefellaekentjie, tafellaken Hij wier zôô wit azzen taefellaeke Hij werd zo wit als een tafellaken

tafelzus, taefelzus, zelfstandig naamwoord, taefelzusse, taefelzussie, stiefzuster, dochter uit een huwelijk van een weduwe met kinderen en een weduwnaar met kinderen Zie ook taefelbroer

taille, tallie, zelfstandig naamwoord, tallies, talliechie, [Fra, taille] taille, vrouwenmiddel Zie ook keuteprie

Takkenbossen, Takkebos, zelfstandig naamwoord, Takkebosse, Takkebossie, bijnaam voor inwoners van Numansdorp (ontleend aan het feit dat de soldaten van Napoleon, vanuit Brabant komend, niet konden landen omdat de bewoners van Numansdorp alle kreken hadden gebarricadeerd met takkenbossen uit de grienden) Zie ook Buitesluis

talud, taluu, zelfstandig naamwoord, taluus, taluutjie, talud, helling Het taluu van d’n dijk is slecht ofgewerrekt Het talud van de dijk is slecht afgewerkt

tambour-maître, tamboer-maatre, zelfstandig naamwoord, tamboer-maatres, tamboer-maatretjie, [Fra tambour-maître] tamboer-maître, eerste trommelaar van een corps trommelaars

tamp, tamp, zelfstandig naamwoord, tampe, tampie, penis in erectie, fallus D’n hingst van Klaoze heb een tamp van zôôwat een halleve meter De hengst van Klaas heeft een fallus van ongeveer een halve meter

tandarts, tandars, zelfstandig naamwoord, tandarts

tandenpoets, tandepoes, zelfstandig naamwoord, tandepoese, tandepoesie, tandpasta

tandenpoetsen, tandepoese, werkwoord, poes tande, poeste tande, tandegepoest, tanden poetsen

tang, tang, uitdrukking, Hij is met gêên tang an te pakke Hij is te vies om aan te pakken

tantezegger, tantezegger, zelfstandig naamwoord, tantezeggers, tantezeggertie, neef Zie ook muizegger, nôômzegger

tarwe, terrow, tarrow, terw, zelfstandig naamwoord, terrowe, terrowchie, tarwe Ook tarrow, terw

tarwebrood, terrewebrôôd, zelfstandig naamwoord, terrewebrôôje, terrewebrôôtjie, tarwebrood

tarwepikken, terrowpikke, werkwoord, pik terrow, pikte terrow, terrowgepikt, tarwe maaien met de zicht Terrow pikke was een zwaer werrek, de leste tijd worre allêên de veurhôôn gepikt, de rest doet te kooremaoier Tarwe maaien met de zicht was een zwaar werk, de laatste tijd worden alleen de wendakkers gepikt, de rest doet de korenmaaimachine

tasjeskruid, tassieskruid, zelfstandig naamwoord, tassieskruie, tassieskruidjie, herderstasje

taslegger, taslegger, zelfstandig naamwoord, tasleggers, tasleggertie, taslegger, iemand die vakkundig een tas van koren of vlas kan leggen Een goeie taslegger leg eerst een stael opte grond, daeroverheene de neukel of de neukellaog en dan pas begin tie met taslegge (as ’t werrek in de oope lucht gedaen wordt hêêt ’t nie meer taslegge, maor schelleve) Een goede taslegger legt eerst een staal op de grond, daar overheen de neukel of neukellaag en dan begint hij pas met tasleggen (als het werk in de open lucht gedaan wordt heet het geen tasleggen meer, maar schelven)

tatewaal, taotewaol, zelfstandig naamwoord, taotewaole, taotewaoltie, kletsgrage vrouw, kromprater

tatewalen, taotewaole, werkwoord, taotewaol, taotewaolde, getaotewaold, bazelen, kletspraat uitkramen

tazel, taozel, zelfstandig naamwoord, taozels, taozeltie, treuzelaar

tazelen, taozele, werkwoord, taozel, taozelde, getaozeld, [Num] treuzelen

te, te, voorzetsel, te, ter Te kerrek gaon Ter kerke gaan Te begraefs gaon Te begraven gaan Te scheere gaon bij d’n barrebier Te scheren gaan bij de barbier

te flusjes, teflus, bijwoord, zojuist, daarnet Te flus wastie nog hier Daarnet was hij nog hier

te ja, tejao, uitdrukking, tejao of tenêê? Ja of nee?

te vat, tevat, bijwoord, toe D’r was zôô’n anlôôp vandaeg, da’k an m’n werk nie tevat kon komme Ik kreeg vandaag zoveel aanloop, dat ik niet aan mijn werk toe kon komen

te veel, teveul, bijwoord, teveel Ho maor, ’t is al veuls teveul

teems, teemus, teems, temes, zelfstandig naamwoord, teemusse, teemse, temese, teemussie, teemsie, temesie, teems, melkzeef Ook temes; [O] teems, haarzeef voor melk

teen, têên, têê, zelfstandig naamwoord, têêne, têêje, têêntjie, têêchie, teen Ik hè’ toen m’n grôôten têên gestôôte Ik heb toen mijn grote teen gestoten Ook têê; [veroud] ’k Heb jok amm’n têê, omda’ m’n schoe te klaain is Ik heb jeuk aan mijn teen, omdat mijn schoen te klein is; Ze zagge liever z’n hiele assen têêne Hij was niet welkom

teerton, teerton, uitdrukking, Hij is zôô vlug azzen slak op ‘n teerton Hij is zeer traag

tegel, teegel, uitdrukking, Ze staon ’n uur op ‘n teegel Ze praten erg lang en doen niets; uur-op-een-tegel langdurig praten Ze staod een uur-op-een-tegel Ze staat eindeloos te kletsen Zie ook kleskont

tegen, teege, bijwoord, tegemoet Ze kwamme mekaor teege Ook tegoe; Hij zel zôô wel komme; ik gaot ‘m vast teege Hij zal aanstonds wel komen; ik ga hem vast tegemoet

tegen, teege, uitdrukking, Alles heb z’n mee en z’n teege Er zit overal vooren nadeel aan

tegen, teuge, bijwoord, [veroud] tegen Toen die in de gemêênteraed zat wistie niks anders te zegge as: ik bin d’r teuge omdakker teuge bin Toen hij in de gemeenteraad zat wist hij niets anders te zeggen dan: ik ben er tegen omdat ik er tegen ben

tegen de avond, teegestenaevend, bijwoord, tegen den avond

tegen de draad, teege-d’n-draed, bijvoeglijk naamwoord, tegendraads

tegenaan, teegenan, uitdrukking, Daer viel nie teegenan te ploege Daar konden we niet tegenop met ploegen

tegengif, teegegift, zelfstandig naamwoord, teegegifte, teegegiffie, tegengif

tegensporrelen, teegesporrele, werkwoord, teegesporrel, teegesporrelde, teegegesporreld, tegenspartelen, tegenstribbelen

tegensporrelig, teegesporreleg, bijvoeglijk naamwoord, tegendraads

tegenwoordig, teugeswoordeg, tervooreg, bijwoord, [veroud] tegenwoordig ’t Is toch wat mettie jeugd van teugeswoordeg Het is toch wat met die jeugd van tegenwoordig Ook tervooreg [Sch]

tegenzolder, teegezolder, zelfstandig naamwoord, teegezolders, teegezoldertie, plafond

tegoed, tegoe, bijwoord, 1. tegoed Ik ha’ nog een borrel tegoe van ‘t kaorte 2. tegemoet [Phk] Ik zellie wat tegoe komme in de prijs Ik zal je wat tegemoet komen in de prijs Zie teege

teil, taail, zelfstandig naamwoord, taaile, taailtie, teil, wasteil Bij ôôñs gonge de kinders vrijdagsaeves in de taail Bij ons thuis gingen de kinderen vrijdagsavonds voor een wasbeurt in de teil

teken, taaike, zelfstandig naamwoord, taaikes, taaikentjie, [veroud] teken, voorteken Da’s een goed taaike

tekort, tekort, uitdrukking, Hij heb z’n aaige tekort gedaen Hij heeft zelfmoord gepleegd

temet, demee, temee, temet, bijwoord, straks, bijna, zo meteen Opschiete, demee kom ie nog te laet, om hallef acht gaot ’t an Opschieten, straks kom je nog te laat, om half acht begint het Ook demeeverdan; demee verdan Later als het zover is, ergens in de toekomst

temptatie, temtaosie, zelfstandig naamwoord, temtaosies, temtaosietjie, temptatie, kwelling, plaag ’t Was een hêêlen temtaosie mettie scheve-kachels Het was een kwelling met die schevenkachels

ten einde, tende, bijwoord, aan het eind(e) Tende werrek Aan het einde van het werk, werkloos Tende durp Aan het einde van het dorp; tende de voete Aan het voeteneinde van bed of ledikant Hij lag snachs zôô te jakke da’ soches de deekes tendedevoete lagge Hij lag ’s nachts zo tekeer te gaan dat de dekens ’s ochtends aan het voeteneind lagen; tende geld, tende maet Men kan niet meer kopen dan men geld heeft

ten einde aan, tendenan, bijwoord, aan het einde Hij weunt tendenan d’n dijk Hij woont aan het eind van de dijk Een hengellat houwie tendenan vast Een hengel houd je aan het einde vast

ten einde elkaar, tendemekaor, bijwoord, in elkaars verlengde De bôôme an d’n dijk staon tendemekaor De bomen aan de dijk staan in elkaars verlengde

ten einde geleerd, tendegeleerd, bijwoord, volleerd

ten einde lang, tendelang, bijwoord, languit

ten einde raad, tenderaed, bijvoeglijk naamwoord, radeloos, ten einde raad

ten einde reiken, tenderaaike, werkwoord, tenderaaik, tenderaaikte, tendegeraaikt, buiten bereik aangeven Zie ook raaike

ten einde reiks, tenderaaiks, bijwoord, buiten bereik Kom is een bietjie dut-op en stao alles niessôô tenderaaiks an te geeve Kom eens een beetje hierheen en sta alles niet zo buiten bereik aan te geven

ten einde slop, tendeslop, bijwoord, aan het eind van het slop (nauwe doorgang tussen huizen)

tengel, tengel, zelfstandig naamwoord, tengels, tengeltie, 1. [O] angel van bij of wesp 2. vinger Ofblijve mejje tengels Blijf af met je vingers; tengels [Zbl] kafnaalden van gerst

tengelen, tengele, werkwoord, tengel, tengelde, getengeld, [O] steken van een bij of wesp Hedden bie jou zôô getengeld? Heeft een bij jou zo gestoken?

tenminste, temeñste, bijwoord, tenminste

tenten, tente, werkwoord, tent, tente, getent, tasten, peilen Effe tente ovvik al ver genog bin

tenter, tenter, zelfstandig naamwoord, tenters, tentertie, marktkoopman

tentwagen, tentwaoge, zelfstandig naamwoord, tentwaoges, tentwaogentjie, [Zbl] vierwielig Utrechts wagentje met portieren met schuiframen aan de zijkanten

tergouwenaar, tergouwenaer, zelfstandig naamwoord, tergouwenaers, tergouwenaertie, doorroker Een tergouwenaer was een deurrôôker Zie ook deurrôôker

terpentijnzeiker, terpentijnzaaikert, zelfstandig naamwoord, terpentijnzaaikerts, terpentijnzaaikerttie, sarcastische zaniker Zie ook zemelzaaikert, fenijnschijter

terugkomen, trugkomme, werkwoord, kom trug, kwam trug, truggekomme, terugkomen Zie ook vromkomme

tetsig, tetseg, bijvoeglijk naamwoord, klef, niet doorbakken Tetseg brôôd Niet doorbakken brood

tetter, tettertie, zelfstandig naamwoord, tetterties, beschermd opgevoed persoon die zonder werken maar wel netjes door het leven gaat (dandyachtig persoon)

tetteren, tettere, werkwoord, tetter, tetterde, getetterd, drinken (eigenlijk borstvoeding, maar ook algemeen gebruikt bij drinkgelag) Ze zatte flink te tettere Ze zaten flink te zuipen

teutkont, teutkont, zelfstandig naamwoord, teutkonte, teutkontjie, treuzelaar

tevreden, tevreeje, bijvoeglijk naamwoord, tevreden Wees tevreeje mejje lot, ôk al mojje bij een boer werreke Wees tevreden met je lot, ook al moet je bij een boer werken

theorieman, teejerieman, zelfstandig naamwoord, teejeriemanne, teejeriemannechie, [Hei] kamergeleerde, theoreticus

thermometer, terremeeter, zelfstandig naamwoord, terremeeters, terremeetertie, thermometer Asten terremeter hôôg staot en d’n berremeter stao laeg en d’r zitte al koppe an de lucht, dan zel ‘t wel op omweer uidraoie

Thijsselingswaard, thijsselingswaerd, zelfstandig naamwoord, thijsselingswaerds, [Zwg] oude naam voor Hoeksche Waard

Thor, torrechie, zelfstandig naamwoord, torrechies, [sGr] het veerbootje op Dordt, dat de naam ‘Thor’ droeg Bram Utrecht was kaptein op ’t torrechie Bram Utrecht was kapitein op het bootje dat op Dordt voer

thuis, tois, bijwoord, thuis Da’ kenk nie goed tois brenge Dat kan ik me niet goed herinneren

thuisbrengen, toisbrenge, werkwoord, breng thois, broch thois, thoisgebrocht, [Whw] 1. herinneren, voor de geest halen 2. een meisje naar huis begeleiden Zekkie toisbrenge? Zal ik je naar huis brengen?

thuiskomen, thuiskomme, tuiskomme, werkwoord, kom thuis, kwam thuis, thuisgekomme, 1. thuiskomen, naar huis terugkeren 2. als in de verkeringstijd de jongen bij het meisje thuis mocht komen (in de familie werd opgenomen) Ze liepe al een paor jaer voordattie d’r moch’ thuiskomme Ze hadden al een paar jaar verkering voordat hij daar mocht thuiskomen

thuislegger, thuislegger, zelfstandig naamwoord, thuisleggers, thuisleggertie, kostganger, commensaal

thuisplek, toisplak, zelfstandig naamwoord, toisplakke, toisplakkie, [Whw] kosthuis M’n zeun haddun goed toisplak Mijn zoon had een goed kosthuis Zie thuislegger

tiend, tiendes, zelfstandig naamwoord, tienden, pachtsom

tiendbaar, tiendbaor, bijvoeglijk naamwoord, [O] tiendplichtig, waarover tiendrecht wordt geheven (een advertentie sprak destijds van ‘met tiendbare vruchten bezaaide gronden’)

tiendbloker, tiendblooker, zelfstandig naamwoord, tiendblookers, tiendblookertie, [O] door de notaris aangesteld persoon om de tienden op te nemen en inlichtingen te geven aan de tiendkopers

tiendboer, tiendboer, zelfstandig naamwoord, tiendboere, tiendboertie, boer die een tiende van de pacht moest afstaan

tiendkoper, tiendkôôper, zelfstandig naamwoord, tiendkôôpers, tiendkôôpertie, opkoper van tienden

tiendvrij, tiendvrij, bijvoeglijk naamwoord, [O] vrij van tiendrecht (de tiendrechten zijn in 1909 afgeschaft)

tiendvrucht, tiendvrucht, zelfstandig naamwoord, tiendvruchte, tiendvruchtchie, [O] tiendplichtig gewas

tierebus, tierepes, tierpes, bijwoord, woedend Ook tierpes

tiet, tet, tiet, zelfstandig naamwoord, tette, tiete, tetjie, tietjie, borst Ze zattut kind net d’n tet te geeve Ze zat het kind juist de borst te geven Ook tiet; vrouwenborst Zie tettere; ’t Lôôp azzen tiet Het loopt heel goed

tietenkast, tettekast, tietekast, zelfstandig naamwoord, tettekaste, tietekaste, tettekassie, tietekassie, corselet (corset en bustehouder aaneen) D’r waere d’r vroeger maor een paor die een tettekast drooge; laeter wier ‘t algemêên Ook tietekast

tietenpet, tettepet, zelfstandig naamwoord, tettepette, tettepetjie, bustehouder Kijk taer is een grôôte tettepet an d’n haaining hange; Besjaon heb zeker een nieuwe huishouwster Kijk daar eens een grote bustehouder aan de heining hangen; Bas heeft zeker een nieuwe huishoudster

tijd, tijd, uitdrukking, Mè passe en meete wor’ tijd veul versleete Door ergens veel over te praten wordt de beslissing vaak vertraagd, een goede voorbereiding kost veel tijd; Uitte tijd Overleden Meu Añtjie is al jaere uitte tijd Oud-tante Antje is al jaren overleden; Alle tije hebbe d’r weertije Alle tijden hebben hun weertijden, alle dingen veranderen door de tijd

tijd genoeg, tijsgenog, bijwoord, tijdig genoeg, op tijd Je hoef nou nog gêên jas an; tijsgenog as ‘t koud is Je hoeft nu nog geen jas aan; je hebt tijd genoeg als het koud is

tijdtafel, tijdtaefel, zelfstandig naamwoord, tijdtaefels, tijdtaefeltie, rij jaartallen van de vaderlandse geschiedenis

tijl, tijl, zelfstandig naamwoord, tijle, tijltie, 1. rij graanhopen op een bouwland tijdens het oogsten 2. rij gerooide bieten

tijsloot, tijslôôt, zelfstandig naamwoord, tijslôôte, tijslôôtjie, tijsloot (sloot die in open verbinding staat met het buitenwater en onderhevig is aan eb en vloed)

tikje, tikkie, zelfstandig naamwoord, krijgertje (kinderspel) Zie tikkertie

tikken, tikke, werkwoord, tik, tikte, getikt, tikken Iemand hassôô’n goeie verrekijker; astie d’r mee naer d’n toore keek kon die de klok hoore tikke Iemand had zo’n goede verrekijker; als hij ermee naar de toren keek kon hij de klok horen tikken (Hoekschewaardse humor)

tikker, tikker, zelfstandig naamwoord, tikkers, tikkertie, [O] arreslee voor twee personen, die kleiner is dan de gebruikelijke slee

tikkeren, tikkere, werkwoord, tikker, tikkerde, getikkerd, [O] met de arrenslee sleeën

tikkertje, tikkertie, zelfstandig naamwoord, krijgertje (kinderspel) Ook tikkie

til, til, zelfstandig naamwoord, tille, tillechie, [O] 1. zolder in een boerenschuur, meestal boven een andere zolder (vliering) 2. zolder boven een koeienstal

tilbury, tilbrie, zelfstandig naamwoord, tilbries, tilbriechie, tilbury, licht rijtuig op twee wielen

timmeren, tummere, werkwoord, tummer, tummerde, getummerd, timmeren Hij tummer nie hôôg Hij is verre van intelligent

timmerman, tummerman, zelfstandig naamwoord, tummerlui, tummermannechie, timmerman

timmerwinkel, tummerwinkel, zelfstandig naamwoord, tummerwinkels, tummerwinkeltie, timmermanswerkplaats

tintel, tintel, zelfstandig naamwoord, [O] tinteling Ik heb d’n tintel in m’n hande Mijn handen tintelen Zie ook sintele

tippelen, tippele, werkwoord, tippel, tippelde, getippeld, [O] met korte haastige schreden lopen

tips, tips, zelfstandig naamwoord, tipse, tipsie, gevlochten aardbeienmand

tjilpen, tjielepe, werkwoord, tjielep, tjielepte, getjielept, tjilpen (vogelgeluid)

tjonken, tjonke, werkwoord, tjonk, tjonkte, getjonkt, [O] holklinkend geluid maken bij vriezend weer Asset saeves erreg stil is kejje ’t ijs een kertier ver hoore tjonke Als het erg stil is kun je het ijs een kwartier ver horen knallen

tobbe, tob, zelfstandig naamwoord, tobbe, tobbechie, wastobbe Saeterdassaeves gonge ze omstebeurt in d’n tob, dat wil zegge de schoolgaonde kindere. De wat ouwere waste nog allêên maor d’r voete in een taailtie ’s Zaterdagsavonds gingen ze na elkaar in de wastobbe, dat wil zeggen de schoolgaande kinderen. De wat oudere kinderen wasten nog alleen hun voeten in een teiltje

tobberage, tobberaozie, zelfstandig naamwoord, tobberaozies, tobberij

tobnagel, tobnaegel, zelfstandig naamwoord, tobnaegels, tobnaegeltie, tobber, zielepoot, ziekelijk persoon

tocht, tochie, zelfstandig naamwoord, tochies, tochtje, zuchtje wind ’t Was zôô vrêêselek hêêt, de mosse viele dôôd van dak en d’r stong gêên tochie Het was zo verschrikkelijk heet, de mussen vielen dood van het dak en er stond geen zuchtje wind

tochtig, tuchteg, bijvoeglijk naamwoord, tochtig, bronstig (gezegd van koeien)

toddik, taddek, toddek, zelfstandig naamwoord, taddeke, toddekke, taddekie, toddekkie, slonzige vrouw Ook toddek; vieze slonzige vrouw Z’is een toddek, een onten del Ze is een slonzige vrouw, een vieze slons

toe, toeje, bijvoeglijk naamwoord, toe, dicht Een toeje deur ken nied oope gaon Een dichte deur kan niet open gaan

toebroek, toeje broek, zelfstandig naamwoord, toeje broeke, toeje broekie, [Sch] damespantalon, directoire Zie ook frááñsmedel

toehout, toehout, zelfstandig naamwoord, [Sas] exporthout

toeleg, toeleg, zelfstandig naamwoord, extra schoven op een voer voor stevigheid bij het aantrekken van het bindtouw (d’n bing) De <u>vooru>toeleg kwam bij de gek (menladder) te legge en de <u>achteru>toeleg op ’t end van ’t voer, om d’n polderbôôm mette bing steeveg te verankere De extra schoven aan de voorkant van het voer kwamen bij de gek of menladder te liggen en de extra schoven aan het einde van het voer om de ponderboom met het aantrektouw stevig te verankeren

toentertijd, toendertijd, toendiedertijd, bijwoord, toentertijd, toen, destijds, in die tijd Hij is toendertijd naer Indië gegaon Hij is destijds naar Nederlands Indië gegaan

toer, toertie, zelfstandig naamwoord, toerties, lokje zwart haar dat boven het voorhoofd onder de keuvel uitkomt

toeslaan, toeslaon, werkwoord, slao toe, sloog toe, toegesloge, beslaan, condenseren De glaeze slaon toe De ruiten beslaan

toesturen, toestiere, werkwoord, stier toe, stierde toe, toegestierd, toezenden, toesturen

toeter-met-pap, toetermèpap, zelfstandig naamwoord, roomhoorntje (gebak), omdat het hoorntje gevuld was met banketbakkersroom noemde men het een toeter met pap, ook wel genoemd ’poep van broerties’

toeteren, tuutere, werkwoord, tuuter, tuuterde, getuuterd, tuiten, fluiten, roepen, toeteren De tillefoon dee nied anders as tutere De telefoon deed niets anders dan rinkelen

toetmem, toutmem, zelfstandig naamwoord, [Fra, tout de même] hetzelfde Ze binne daer allemael êênder, ’t is êên toetmem Ze zijn daar allen eender, het is één pot nat; ’t Is altijd êên toet mem Het is altijd hetzelfde

toffel, toffel, zelfstandig naamwoord, toffels, toffeltie, pantoffel

tollen, tolle, werkwoord, tol, tolde, getold, op hopen zetten (van vlas, mosterdzaad, karweizaad, spinaziezaad)

Tollenaar, Tollenaer, zelfstandig naamwoord, Tollenaers, Tollenaertie, [sGr] dialectuitdrukking voor een inwoner van Tweede Tol, buurtschap ten zuiden van ‘s Gravendeel

ton, tonnechie, zelfstandig naamwoord, tonnechies, klein vaatje bier van 1/8 hectoliter Zie ook achie, kinnechie

toneel, tenêêl, zelfstandig naamwoord, tenêêle, tenêêltie, toneel D’r waere vroeger zukke goeie tenêêlspeulers op durrep; asse ’t tenêêl op kwamme lachte de zaol al Er waren vroeger zulke goede toneelspelers op het dorp; als ze op toneel kwamen lachte de zaal al

tonen, tôône, werkwoord, tôôn, tôônde, getôônd, tonen Het tôônt daer glad niet, het ôôgt zôôgezaaid niet Het komt daar helemaal niet goed uit, het oogt zogezegd niet

tongblaar, tongblaer, zelfstandig naamwoord, mond en klauwzeer bij vee

tonnenband, tonneband, zelfstandig naamwoord, soort griendhout, speciaal geschikt voor banden om haringtonnen, e.d.

tonzaad, tonzaed, zelfstandig naamwoord, lijnzaad, uit Riga (Estland) ingevoerd

toom, tôôm, zelfstandig naamwoord, tôôme, tôômpie, haarvlecht Ze ha’ tôômpies in d’r haer gebreeje Ze had vlechtjes in heur haar gebreid; tôôme leidsels Zie ook laaie

toompjebreien, tôômpiebraaie, werkwoord, koord breien met behulp van een garenklos, naald en wol Zie ook kulleke

toon, tôôn, zelfstandig naamwoord, tôône, tôôntjie, toon Hij gaf daer d’n tôôn an Hij gaf daar de toon aan

toonbank, tôômbank, zelfstandig naamwoord, tôômbanke, tôômbankie, toonbank Den tôômbank stong vol suikerbêêste en andere suntereklaosrommelderij De toonbank stond vol suikerbeesten en andere sinterklaasspulletjes

toot, toot, zelfstandig naamwoord, toote, tootjie, haarwrong, knot De mêêste vrouwe drooge d’r haer in een toot toen ze gêên krullemuste meer drooge De meeste vrouwen droegen hun haar in een knot toen ze geen keuvels meer droegen

top, toppie, zelfstandig naamwoord, toppies, uiterste, in elkaar gedraaide, punt van een opgemaakte pop van gezwingeld vlas Hij spoog altijd in z’n hande voordattie ’t toppie an een stêên draoide Hij spuwde altijd in zijn handen voordat hij het puntje aan een vlaspop draaide

toppen, toppe, werkwoord, top, topte, getopt, 1. onkruid maaien op dijken en bermen De schaephedders hadde de ‘guñst’ van ’t polderbestier om de schaepe langs de polderweege te laete graeze, maor ze hadde de plicht om te toppe De schaapherders hadden de ‘gunst’ van het polderbestuur om de schapen langs de polderwegen te laten grazen, maar ook de plicht om het onkruid te maaien 2. te zwaar opgroeiend graan zodanig aftoppen dat de vrucht niet geraakt werd

topzeis, topzaais, zelfstandig naamwoord, topzaaise, topzaaisie, zeis voor het aftoppen van distels in grasland

torn, torn, zelfstandig naamwoord, torne, torntjie, krachtsinspanning

tornen, torrene, werkwoord, torren, torrende, getorrend, tornen

torntoffel, toorentoffel, zelfstandig naamwoord, toorentoffels, toorentoffeltie, [O] lastig, verward vrouwspersoon Die maaid, da’s toch zôô’n toorentoffel, daer kejje niks mee beginne

torren, torre, werkwoord, tor, torde, getord, kriebelen in de keel Het zit maor te torre Het blijft maar in de keel kriebelen

tout à fait, toetefekt, bijvoeglijk naamwoord, [Obl, Fra tout à fait] precies, correct Zie ook krek

tout à fait, toetelefek, uitdrukking, ’t Is êên toetelefek [sGr] Het is om het even, het is één pot nat‘ ’t Is êên toetelefek’ zeeje de ouwe meñse op ’s-Graevendêêl, laeter zeeje ze ‘êên pot nat’

touw, touwchie, zelfstandig naamwoord, touwchies, touwtje De zakke waere met touwchies dichebonge De zakken waren met touwtjes dichtgebonden

touwbaander, touwbaonder, zelfstandig naamwoord, touwbaonders, touwbaondertie, [O] touwslager

touwtjespringen, touwchiespringe, werkwoord, touwtjespringen

toveren, tôôvere, werkwoord, tôôver, tôôverde, getôôverd, toveren Azzie je koffie koud lae worre dan gao je tôôvere Als je je koffie koud laat worden ga je toveren

traan, traen, zelfstandig naamwoord, traene, traentjie, 1. traan, oogvocht 2. traan, onderhoudsvet voor tuig en vetleren schoenen

tram, tremmechie, zelfstandig naamwoord, tremmechies, stoomtram RTM

tranen, traene, werkwoord, traen, traende, getraend, tranen Z’n ôôge traende van de kou Zijn ogen traanden van de kou

transporteren, trááñsperteere, werkwoord, trááñsperteer, trááñsperteerde, getrááñsperteerd, transporteren

trapmolen, trapmeule, zelfstandig naamwoord, trapmeules, trapmeulentjie, [sGr, veroud] zwingelmolen die met de voet draaiend wordt gehouden Tottut end van d’n eersten oorlog hebbe me nog meddun trapmeule gezwingeld; ’t was net een schaeresliep, je mos mejje voet trappe en mè allebaai je hande zwingele Tot het einde van de Eerste Wereldoorlog hebben we nog met een trapmolen gezwingeld; het was net een verrijdbare scharensliep, je moest met je voet trappen en met beide handen zwingelen

trapperen, trappeere, werkwoord, trappeer, trappeerde, getrappeerd, [O] betrappen

travailler, trabbeljee, uitdrukking, Op trabbeljee gaon [Fra, travailler] Op karwei gaan Jan is op trabbeljee gegaon Jan is op karwei gegaan (algemeen: weggegaan)

travalje, tromvalie, zelfstandig naamwoord, tromvalieje, tromvalietjie, [Fra, travail] travalje, noodhoefstal (waarin paarden worden beslagen met nieuwe hoefijzers)

treden, treeje, werkwoord, tree, trad, getreeje, paren van vogels, kikkers, e.d. Zie ook hanetree

treebrug, treebrug, zelfstandig naamwoord, treebrugge, treebruchie, [veroud] dorsmachine waarin een paard tegen een schuine brug op liep om de machine te laten draaien

treeft, treef, zelfstandig naamwoord, treeve, treefie, treeft, rooster van gietijzer of gevlochten ijzerdraad Oppet oliestel lag een treefie Op het petroleumstel lag een treeftje

treiteren, traaitere, werkwoord, traaiter, traaiterde, getraaiterd, treiteren Hij is altijd al zôô geweest, op school zattie de mêêster ôk al hêêl d’n dag te traaitere Hij is altijd al zo geweest, op school zat hij de meester ook al de hele dag te treiteren

trek, trekkie, uitdrukking, Een hêêl trekkie wind Aardig wat wind

trekken, trekke, werkwoord, trek, trok, getrokke, 1. dekken van een koe ’t Bêêst is vorege maond getrokke De koe is vorige maand gedekt Hij ken trekke as een pinkstier Hij kan trekken als een pinkstier (uitdrukking bij het biljarten, als een speler goed de trekstoot kan uitvoeren) De stier is gekomme om de Alie III te trekke De stier is gekomen om de Alie III (derde generatie Alie) te dekken Zie ritse 2. herinneren Ik ken ‘m nog goed voor me trekke Ik kan me hem nog goed herinneren 3. gelijken op Hij trek’ op z’n grôôtvaoder Hij lijkt op zijn grootvader 4. tochten ’t Trek hier aste hel Het tocht hier vreselijk

trekker, trekker, zelfstandig naamwoord, trekkers, trekkertie, achillespees Van te klaaine schoene hattie zeere trekkers gekreege Van te kleine schoenen had hij pijnlijke achillespezen gekregen

trekkerig, trekkereg, bijvoeglijk naamwoord, tochtig ’t Is een trekkereg huis, dat raom is een trekgat Het is een tochtig huis, dat raam is een tochtgat

trekstier, trekstier, zelfstandig naamwoord, trekstiere, trekstiertie, fokstier Hij’s meddun tuchteg bêêst naer de trekstier om d’r te laete trekke Hij is met een tochtige koe naar de fokstier om haar te laten dekken

trentelen, trantele, werkwoord, trantel, trantelde, getranteld, drentelen, onrustig van het ene been op het andere gaan staan Toen ’t bêêst mos kalleve stong die anhoudend te trantele Toen de koe moest kalven ging zij aanhoudend van de ene poot op de andere staan

triem, treem, triem, zelfstandig naamwoord, treeme, trieme, treempie, triempie, [O] 1. boom van een wagen 2. burrie van een kruiwagen 3. sport van een stoel 4. arm van een hanglamp Ook triem

trippen, trippe, werkwoord, trip, tripte, getript, [O] jongensspel met bal en tripplank Zie ook runne

troel, troel, zelfstandig naamwoord, troele, troeltjie, troelechie, uitdrukking van genegenheid (gezegd van een meisje of vrouw)

troes, troes, zelfstandig naamwoord, troeze, troessie, [sGr] vagina Dat meñs heb zôô’n grôôten troes, daer ken een paerd uit zuipe; leg je pet maor opte kááñt, dan kenne ze zien waer ie verzoope bin; jao, een half mud errepels d’r in en de leste zeg nog ‘plôôñs’ Die vrouw heeft zo’n grote vagina, daaruit kan een paard zuipen; leg je pet maar op de kant, dan kunnen ze zien waar je verdronken bent; ja, een half mud aardappels er in en de laatste zegt nog ‘plons’

troon, trôôn, zelfstandig naamwoord, trôône, trôôntjie, troon

troost, trôôst, zelfstandig naamwoord, trôôste, trôôsie, 1. troost 2. koffie Een bakkie trôôst Een kop koffie (troost voor de armen, de rijken dronken wijn)

trutten, trutte, werkwoord, trut, truttende, getrut, treuzelen, aarzelen, teuten Zit niessôô te trutte, schiet is waddop Loop niet zo te treuzelen, schiet eens wat op

truweel, trêwêêl, zelfstandig naamwoord, trêwêêle, trêwêêltie, troffel De messelaer heb messun trêwêêl op z’n duim geslooge De metselaar heeft met zijn troffel op zijn duim geslagen

tuf, tuf, zelfstandig naamwoord, tuffe, tuffie, [Str] motorfiets Wa’ bimme geschrokke toen ie meddun tuf añkwam Wat zijn we geschrokken toen hij met een motorfiets kwam aanzetten Zie ook stôômfiets

tuien, tuie, werkwoord, tui, tuide, getuid, [Num] met een ketting een achterwiel van een boerenwagen afremmen

tuighok, tuighok, zelfstandig naamwoord, tuighokke, tuighokkie, 1. tuighuis 2. (puntige) houten kap waaronder tijdens het ploegen ’s avonds het tuig van de paarden werd opgehangen

tuigmak, tuigmak, bijvoeglijk naamwoord, gewend aan het tuig (een jong paard moet eerst aan het tuig wennen voor het voor een wagen gespannen kan worden)

tuin, d’n toin, zelfstandig naamwoord, [Gwd] ruimte rond een preekstoek Zie ook den bôôgerd

tuinland, tuiland, zelfstandig naamwoord, tuilandjie, tuinland, volkstuin

tuitel, tuitel, bijvoeglijk naamwoord, wankel

tuitelachtig, tuitelachteg, bijwoord, wankel Zie tuitel

tuitenpoetser, tuitepoeser, tuitepoester, zelfstandig naamwoord, tuitepoesers, tuitepoesters, tuitepoesertie, tuitepoestertie, tuitenrager (langwerpige, ronde borstel om flessen inwendig schoon te maken) Ook tuitepoester

tuiteren, tuitere, werkwoord, tuiter, tuiterde, getuiterd, het leggen van bonen, met een apparaat dat aan een draagriem aan de schouders werd gedragen waarbij de bonen met de hand in een pijp werden gegooid

tule, tulie, zelfstandig naamwoord, tulies, [veroud] tule Een keuvel was van tulie en kant Een krullenmuts was gemaakt van tule en kant

turbine, tribuun, zelfstandig naamwoord, tribuunes, tribuuntjie, vlasturbine, volautomatische zwingelmachine

turf, turref, uitdrukking, As is verbrañde turref As is verbrande turf (uitdrukking gebruikt om iemand, die altijd ’als’ zegt, de mond te snoeren)

turken, turreke, werkwoord, turrek, turrekte, geturrekt, pesten Zie ook stange, neegere

tussenbeentje, tussebêêntjie, bijwoord, schrijlings Ze zat tussebêêntjie oppet paerd Ze zat schrijlings op het paard

tussenbeide, tussebaaie, bijwoord, af en toe, zo nu en dan ’t Lijkent tussebaaie wel of ze ’t hêêle huis ofbreeke Het lijkt af en toe wel of ze het hele huis afbreken

tussenbeidepak, tussebaaiepak, zelfstandig naamwoord, tussebaaiepakke, tussebaaiepakkie, kostuum voor de zaterdag (tussen werkkleding en het zondagse pak)

tussensloot, tusseslôôt, tusslôôt, zelfstandig naamwoord, tusseslôôte, tusslôôte, tusseslôôtjie, tusslôôtjie, kavel- of scheidingsloot Ook tusslôôt [Klw] D’r binne dijkslôôte, wegslôôte, tusslôôte en dwarsgrippe Er zijn dijksloten, wesloten, tussensloten en dwarsgreppels

tuten, tuute, werkwoord, tuut, tuutende, getuut, [Obl] toeteren, claxonneren Hij tuutende toen die verbij ree Hij toeterde toen hij voorbij reed

tuur, tuur, zelfstandig naamwoord, tuure, tuurtie, [Klw] kippigheid Daer kijk ik me een tuur an Daar word ik kippig van

twee, twêê, telwoord, twee Op twêê bêêne staon Zelfstandig zijn

tweedehands, twêêdehááñs, bijvoeglijk naamwoord, tweedehands

tweeds, twêêdes, twêêjes, telwoord, tweede Hij was twêêdes en ik derdes Hij was (de) tweede en ik (de) derde Ook twêêjes

tweehuis, twêêhuis, zelfstandig naamwoord, twêêhuize, twêêhuisie, [veroud] tweescharige ploeg

tweeling, twêêling, zelfstandig naamwoord, twêêlinge, twêêlinchie, tweeling

tweeteller, twêêtelder, zelfstandig naamwoord, twêêtelders, twêêteldertie, grote knikker (die voor twee telt) Dat jong heb alle twêêtelders vamme gewonne Dat kind heeft alle grote knikkers van mij gewonnen

tweetjes, twêêchies, uitdrukking, Messun twêêchies Samen, met z’n tweeën Zie ook met z’n baaichies

tweewas, twêêwas, zelfstandig naamwoord, twêêwasse, twêêwassie, ongelijk rijpend graan

twijfelen, twijfele, werkwoord, twijfel, tweefel, getweefeld, twijfelen Ik tweefel d’r an, maor ’t viel mee Ik twijfelde er aan, maar het viel mee

twijn, twien, zelfstandig naamwoord, twiene, twientjie, [Hei] lange jas Ik trek m’n lange twien an Ik trek mijn lange jas aan

twijndraad, twijndraed, zelfstandig naamwoord, twijndraeje, twijndraechie, twijndraad, draad naaigaren De knoop hong nog med êên twijndraechie an z’n jas De knoop hing nog met één draadje naaigaren aan zijn jas

uier, uur, zelfstandig naamwoord, uure, uurtie, uier De uur van die gaait hangt bekant opte grond De uier van die geit hangt bijna op de grond D’r is een bêêst meddun zeer uur bij Er is een koe bij met uierontsteking (letterlijk: een pijnlijk uier)

uieren, uure, werkwoord, uur, uurde, geuurd, opzwellen van de uier van koe, geit of paard op het eind van de dracht Da’ bêêst begint al aerdeg te uure De uier van die koe begint al aardig op te zwellen

uilengareel, uilegerêêl, tussenwerpsel, sufferd, stommeling (scheldwoord)

uilengeschreeuw, uilegeschrêêuw, zelfstandig naamwoord, uilengekras Uilegeschrêêuw betekent een dôôie in de buurt Uilengekras betekent een dode in de buurt (19e eeuws bijgeloof)

uit, uit, bijvoeglijk naamwoord, gedoofd Een uite kachel meddun toeje schuif Een gedoofde kachel met een gesloten aslade (toe, dicht)

uit de hutten, uitehutte, bijwoord, vervormd, uit het lood Dien dikke vent liep teege de taefel en die was toen finaol uitehutte Die dikke man liep tegen de tafel die daarna helemaal vervormd was

uit de tijd, uittetijd, bijwoord, overleden Ik doch dattie vrouw allang uittetijd was Ik dacht dat die vrouw allang overleden was

uit de weg, uiteweeg, bijwoord, 1. opzij, uit de weg Gaod is uiteweeg, want ik motter langs Ga eens opzij, want ik moet passeren 2. uit de voeten Ik ken nie meer zôô goed uiteweeg as vroeger Ik kan niet meer zo goed uit de voeten als vroeger

uit-en-ter-na, ternae, bijwoord, uitvoerig Daer hemme ‘t uit en ternae over gehad

uitbenen, uitbêêne, werkwoord, bêên uit, bêênde uit, uichebêênd, 1. uitbenen, vlees van het been snijden De slaeger was hamme an ’t uitbêêne 2. iemand benadelen

uitblazen, uitblaeze, werkwoord, blaes uit, blies uit, uicheblaeze, 1. uitblazen 2. onderbreken Je ken ’t nachlichie of ’t kookstel uitblaeze, maor effe stoppe mè’ werreke is ôk uitblaeze; soms zegge me dan ôk wel ‘een blaesie neeme’ Je kunt het nachtlichtje of het kookstel uitblazen, maar even stoppen met werken is ook uitblazen; soms zeggen we ook wel ‘een blaasje nemen’

uitboezeroenen, uitboezeroene, werkwoord, uitboezeroen, uitboezeroende, uitgeboezeroend, [Nbl] de huid vol schelden Iemand uitboezeroene Iemand de huid vol schelden

uitbreiden, uitbraaie, werkwoord, braoi uit, braoide uit, uichebraoid, uitbreiden Een rol-end mojje uichebraoid braeje Een rollade moet langdurig gebraden worden

uitbroeden, uitbroeie, werkwoord, broei uit, broeide uit, uichebroeid, 1. eieren uitbroeden Hij zette een kip op twaolef aaiers en nae ’t uitbroeie waere d’r dertien kuikes Hij zette een kip op twaalf eieren en na het uitbroeden waren er dertien kuikens 2. uitzieken Werrem houwe en effe uitbroeie Warm houden en even uitzieken 3. een kwalijk plan uitwerken

uitdoden, oitdooje, werkwoord, dooi oit, dooide oit, oitchedooid, [O] (iemand) afmaken bij het knikkeren Doe jij nog mee? Ik doch dajje allang oitchedooid was! Doe je nog mee? Ik dacht dat je al lang af was!

uitdorpelen, uitdurpele, werkwoord, durpel uit, durpelde uit, uichedurpeld, vakterm bij het ploegen, het laatste stuk grond uit de eindvore zodanig ploegen dat bij de laatste vore de ploeg steeds ondieper (luchter) wordt gezet, zodat de eindvore niet te diep is

uitdoven, uitdôôve, werkwoord, dôôf uit, dôôfde uit, uichedôôfd, doven, uitdoven ’t Heb nog daege geduurd voor d’n brand uichedôôfd was Het heeft nog dagen geduurd voor de brand gedoofd was Nae ‘t kersfêêst gonge ze de kaerse uitdôôve met een natte spôôns an een hengellat Na het kerstfeest gingen ze de kaarsen met een natte spons die aan een vishengel was bevestigd

uitdrogen, uitdrôôge, werkwoord, drôôg uit, drôôgde uit, uichedrôôgd, uitdrogen Da’ brôôd is hêêlemael uichedrôôgd Dat brood is helemaal uitgedroogd Die man was zôô maeger geworre, ’t was net een uichedrôôgden bokkem Die man was zo mager geworden, hij was net een uitgedroogde bokking

uitduiden, uitduie, werkwoord, dui uit, duide uit uicheduid, omschrijven, uitleggen, duidelijk maken Ik zellet je wel is uitduie waer ’t is Ik zal je wel uitleggen waar het is

uitdweilen, uitdwaaile, werkwoord, dwaail uit, dwaailde uit, uichedwaaild, dweilen Een gang uitdwaaile Een gang dweilen

uiteendoen, uitêêndoen, werkwoord, doe uitêên, dee uitêên, uitêêngedaen, [Hei] uiteenzetten

uiteraard, uiteraerd, bijwoord, uiteraard, vanzelfsprekend

uiteren, uitere, werkwoord, uiter, uiterde, geuiterd, een gestikte naad onzichtbaar wegwerken (kleermakersuitdrukking)

uiterwaard, uiterwaerd, zelfstandig naamwoord, uiterwaerde, uiterwaertie, uiterwaard Een uiterwaerd is een stik land tusse d’n buitendijk en ’t zummerkaochie Een uiterwaard is een stuk land tussen de rivierdijk en de zomerkade

uitgeren, uitgeere, werkwoord, geer uit, geerde uit, uichegeerd, vakterm bij het ploegen: een schuin toelopend stuk grond ploegen

uitgeslapen, uicheslaepe, bijwoord, slim, uitgekookt Een grôôt verstand hebbe ze nie, maor ze binne wel uicheslaepe Ze weten niet zo veel, maar ze zijn wel uitgekookt

uitgetuut, uichetuut, bijwoord, uitgepraat (alleen gebruikt als voltooid deelwoord) Bin je zôô langzamerhááñd uichetuut? Ben je zo langzamerhand klaar met argumenteren?

uitgraven, uitgraeve, werkwoord, graef uit, groef uit, uichegraeve, uitgraven Ze waere doende met ’t uigraeve van een engelsen bom uitte twêêde wereldoorlog Ze waren bezig met het uitgraven van een engelse bom uit de WO II

uitkleden, uitklêêje, werkwoord, klêê uit, klêêde uit, uicheklêêd, uitkleden, opofferen Ze hetter leeve lang d’r aaige voor de kinders uicheklêêd en nog stront voor dank Ze heeft zich haar leven lang voor de kinderen opgeofferd en nog krijgt ze stank voor dank

uitkramen, uitkraeme, werkwoord, kraem uit, kraemde uit, uichekraemd, uitkramen, rondbazuinen

uitlaat, uitlaet, zelfstandig naamwoord, uitlaete, uitlaetjie, uitlaat, knalpot van auto Den uitlaet van dien auto is lek De uitlaat van die auto is lek

uitleggen, uitgleeje, werkwoord, glee uit, gleede uit, uichegleeje, gelijk verdelen ’t Lange strôô uitten dorskast wier as winterdek uitchegleeje teege d’n errepelpit Het lange stro uit de dorsmachine werd als winterdek gelijkelijk verdeeld tegen de aardappelkuil

uitloper, uitlôôpertie, zelfstandig naamwoord, uitlôôperties, schone kleren om mee naar buiten te gaan

uitlozen, uitôôze, werkwoord, ôôs uit, ôôzde uit, uicheôôsd, uithozen, water uit een boot scheppen

uitmandje, uitmechaochie, zelfstandig naamwoord, uitmechaochies, [veroud] reismandje, klapmandje Zie ook mao

uitmesten, uitmisse, werkwoord, mis uit, miste uit, uichemist, uitmesten, de stal uitmesten

uitplatten, uitplatte, werkwoord, plat uit, platte uit, uicheplat, [Msd] egaliseren, vlak maken

uitponden, uitponde, werkwoord, pond uit, ponde uit, uichepond, vlees van een noodslachting verkopen (veelal met flinke hoeveelheden per klant)

uitreden, oitrêêje, werkwoord, rêê oit, rêêde oit, oitgerêêd, [O] haar van dieren met de roskam kammen Je mottet haer van de paerde nog oitrêêje Je moet het haar van de paarden nog roskammen Zie ook rêêkam

uitrijden, uitrije, werkwoord, rij uit, ree uit, uichereeje, uitrijden van geroot vlas uit sloot of rootbak voor het verspreiden over de droogweide, ook het uitrijden van mest As we voor d’n oorlog op zaeterdagaevend een bak mosse uitrije dan kreë me een kwartie premie Als we voor de oorlog op zaterdagavond een bak geroot vlas moesten uitrijden kregen we een kwartje premie

uitscheiden, uitschaaie, werkwoord, schaai uit, schee uit, uichescheeje, ophouden, stoppen Schaai t’r nou is uit! Stop er nu eens mee! Ze binne toch allang d’r mee uichescheeje? Ze zijn er toch al lang mee opgehouden? Jonges je mot uitschaaie met rotzoo maoke Jongens jullie moeten eens ophouden met troep maken

uitschilderen, uitschildere, werkwoord, schilder uit, schilderde uit, uicheschilderd, 1. uittekenen Je ken ‘m in die plunje wel uitschildere Hij heeft altijd de zelfde kleren aan 2. portretteren Ik bin mè vaoders en moeders nae Dordt geweest en daer binne me bij Hameter uicheschilderd Ik ben met mijn vader en moeder naar Dordt geweest en daar zijn we bij Hameter geportretteerd; Je kon ‘m daer wel uitschildere Hij stond meestal op dezelfde plaats

uitslaan, uitslaon, werkwoord, slao uit, sloog uit, uicheslooge, bedekt vragen, informeren Ik zel is effe voor je uitslaon Ik zal eens even langs mijn neus weg voor je informeren

uitslapen, uitslaepe, werkwoord, slaep uit, sliep uit, uicheslaepe, uitslapen

uitsliepen, uitsliepe, oitsliepe, werkwoord, sliep oit, sliepte oit, oitgesliept, uitjouwen (bij kinderen; gepaard gaand met een handgebaar van over elkaar strijkende wijsvingers) Sliep uit, sliep uit Uitroep bij uitjouwen; oitsliepe [O] bespotten (bij kinderen onderling) Sliep oit, sliep oit! Eigen schuld!

uitsloven, uitslôôve, werkwoord, slôôv uit, slôôvde uit, uicheslôôfd, uitsloven, zich bijzonder inspannen

uitsluizen, uitsluize, werkwoord, sluis uit, sluisde uit, uichesluisd, 1. uitwateren Vroeger sluisde d’n Êêndrachspolder bij de Kaoi op ’t Hollañs Diep uit Vroeger waterde de Eendrachtspolder bij Hitserse Kade op het Hollands Diep uit 2. watergeul graven om overtollig water af te voeren 3. een geul graven naast de slootkant, bestemd voor de eerste geploegde vore

uitsperen, uitspeere, werkwoord, speer uit, speerde uit, uichespeerd, uitleven Laet de jonges maor buite speule, dan kenne ze lekker uitspeere Laat die jongens maar buiten spelen, dan kunnen ze zich lekker uitleven

uitspreiden, uitspraaie, werkwoord, spraai uit, spraaide uit, uichespraaid, uitbreiden Hij heb uichespraaide connecties Hij heeft een uitgebreid netwerk van relaties

uitspugen, uitspoege, uitspouge, werkwoord, spoeg uit/spoug uit, spoog uit, uichespooge, braken D’r bliif niks in bij da’ kind, nou hettie weer alles uichespoge Er blijft bij dat kind niets binnen, nu heeft het weer alles uitgebraakt Ook uitspouge spuwen

uitsterven, uitsterreve, werkwoord, sterref uit, sturref uit, uichesturreve, uitsterven ’t Dialect in de Hoeksche Waerd is bekant uichesturreve Het dialect is in de Hoeksche Waard bijna uitgestorven

uittuilen, uittuile, werkwoord, tuil uit, tuilde uit, uichetuild, uitrazen, tot rust komen Laet ‘m maor uittuile Laat hem maar uitrazen

uitvloeien, uitvloeie, werkwoord, vloei uit, vloeide uit, uichevloeid, ophouden met werken in een griend vanwege de opkomende vloed Me binne d’r uichevloeid We zijn door het hoge getij gestopt met werken

uitwaaien, uitwaoie, werkwoord, waoi uit, waoide uit, uichewaoid, uitwaaien

uitweiden, uitwaoie, werkwoord, waoi uit, waoide uit, uichewaoid, uitweiden Hij zat zôô vol over dat ongeluk dattie d’r teege iederêên uichewaoid over zat te vertelle

uitwonen, uitweune, werkwoord, weun uit, weunde uit, uicheweund, 1. uitwonen ’t Binne rauwe onte donders, in êên jaer tijd hadde ze ’t hêêle huis uicheweund Het zijn ruwe vieze rotzakken, in een jaar tijd hadden ze het gehele huis uitgewoond 2. uitputten ’k Bin hêêmel uicheweund Ik ben totaal uitgeput

unster, ulster, uister, zelfstandig naamwoord, ulsters, uisters, ulstertie, uistertie, unster, veerbalans Vroeger wiere de kindere deur de baoker meddun ulster gewooge Vroeger werden de pasgeboren kinderen door de kraamhulp (oudere vrouw) met een veerbalans gewogen Ook uister; ’t Is nied in d’n uister Het is niet precies

vaak, vaok, zelfstandig naamwoord, slaap, vaak; slaap Ik rol om van de vaak Ik val om van de slaap

vaar, vaer, bijvoeglijk naamwoord, [O] niet drachtig Een vaere koe Een guste koe

vaars, vaers, zelfstandig naamwoord, vaerse, vaersie, jonge koe, die nog nooit gekalfd heeft

vaart, vaert, zelfstandig naamwoord, vaertie, veedrinkplaats (soms bestraat)

vaart, vaert, zelfstandig naamwoord, vaertie, 1. vaart, snelheid Ik ree d’r meddun vaertie naer toe 2. roulatie Hij is al een tijdjie uit te vaert 3. scheepvaart De grôôte vaert is de de zêêvaert

vaartuig, vaertuig, zelfstandig naamwoord, vaertuige, vaertuichie, vaartuig, schip, pont

vaarwater, vaerwater, zelfstandig naamwoord, vaerwatere, vaerwatertie, vaarwater, directe omgeving Blijf een bietjie uit m’n vaerwater Blijf een beetje uit mijn buurt Ook rinkinke

vaat, vaet, zelfstandig naamwoord, vaete, vaetjie, de vaat, afwas, vaatwas

vaatdoek, vaedoek, zelfstandig naamwoord, vaedoeke, vaedoekie, vaatdoek Veeg de geutstêên effe uit mette vaedoek

vaatje, vaetjie, zelfstandig naamwoord, vaetjies, vaatje Een vaetjie bier; een kinnechie of een achie Zie ook kinnechie, achie

vaatkwast, vaetekwast, zelfstandig naamwoord, vaetekwaste, vaetekwassie, katoenen of kunststof vatenkwast

vakantie, fekááñsie, zelfstandig naamwoord, fekááñsies, fekááñsietjie, vakantie

Van der Heiden, van der Haaide, eigennaam, dialectuitspraak van de naam Van der Heiden

Van Ewijk, van Eêwijk, eigennaam, van Ewijk naam met dialectuitspraak

van mij, vamme, (samentrekking; zie grammatica) van mijn van mij

vanachter, vanachtere, uitdrukking, vanachtere bekeeke Achteraf bekeken Vanachtere kijk ie een koe in z’n kont Achteraf is alles gemakkelijk te verklaren

vanachtermiddag, vanachtemiddag, bijwoord, namiddag

vanavond, vanaevend, bijwoord, vanavond, hedenavond

vandaag, vandaeg, bijwoord, vandaag, heden; vandaeg an d’n dag [Nbl] tegenwoordig Zie ook tegeswoordeg

vandaan, vandaen, bijwoord, vandaan, waar vandaan Waor kommie vandaen?

vandoor, vandeur, bijwoord, vandoor, er van door zijn Hij ister mette cente vandeur Hij is er met het geld vandoor

vaneiges, vanaaiges, bijwoord, vanzelf ’t Kom nie veul voor, maor dut gaot vanaaiges Het komt niet veel voor, maar dit gaat vanzelf

vanmiddag, vemiddag, bijwoord, vanmiddag

vanochtend, vanochend, venochend, bijwoord, vanochtend Die koe was van de bêên, maor vanochend rees tie op Die koe bleef lang liggen, maar vanochtend kwam hij overeind (een vrouwelijk dier wordt in het algemeen mannelijk aangeduid) Ook venochend

vanvoordemiddag, vanvooremiddag, bijwoord, voor de middag Vanvooremiddag bin’k nog naer De Noord geweest

vanzelf, vañzellevers, bijwoord, [Gwd] vanzelf(sprekend)

varen, vaere, werkwoord, vaer, voer, gevaere, varen

varent, vaerent, zelfstandig naamwoord, vaerente, vaerentjie, fistel bij een paard

varken, verreke, zelfstandig naamwoord, verrekes, verrekentjie, 1. varken 2. stoffer ’t Verreke leg opt beertie De stoffer ligt op het gemetselde steunbeertje; Een verreke leer nog nae z’n dôôd Je bent nooit te oud om te leren (het varken werd nadat het was doodgestoken op een leer (ladder) gehangen); Hoe kompet vuil ant verreke Gezegd van iemand die veel verbeelding heeft; Ik lus van ’t hêêle verreke Ik lust alles; Zôô lomp ast achterend van een verreke Uitermate dom; We krijge reege, de verrekes lôôpe mè strôô in d’r bek Gezegd van een dikdoenerige boer met een sigaar in zijn mond; verrekentjie, [meervoud] verrekentjies varkentje, big

varken en blik, verke en blik, zelfstandig naamwoord, verkes en blik, vloerveger en blik Ook vloerverke

varkenprijzen, verrekeprijze, werkwoord, prijsverreke, preesverreke, verrekegepreeze, bij buren of bekenden het pas geslachte varken gaan ophemelen, met het doel een traktatie voor thuis te krijgen

varkensvader, verrekesvaoder, uitdrukking, M’n vaoders vaoder verrekesvaoder was een beer [Wms] humoristische opmerking als men sprak over voorgaande generaties

vast, váást, tussenwerpsel, waarschuwingscommando ten teken dat de trekdieren de hooiof graanwagen op gang moeten brengen en dat de voerlegger zich aan de menladder moet vasthouden

vastenavonden, vastelaevende, werkwoord, vastelaevend, vastelaevende, gevastelaevend, [O] minimaal 1 avond logeren in de winter bij vriend of kennis

vastigheid, vasteghaaid, zelfstandig naamwoord, vastegheeje, vasteghaaitjie, zekerheid

vastknopen, vastknôôpe, uitdrukking, Ik ken der gêên touw an vastknôôpe Ik begrijp er niets van

vaststaan, vaststaon, werkwoord, staot vast, stong vast, vastgestaon, nog niet geoogst ’t Vlas staot nog vast Het vlas is nog niet geoogst; Daer ken die wellis an vaststaon Daar kan hij wel eens een langdurig karwei aan hebben

vat, vat, uitdrukking, Ik ken nie te vat komme Ik kom er niet aan toe

vatbaar, vatbaer, bijvoeglijk naamwoord, vatbaar [Obl] Zie ook bevattelek

vee, vêê, zelfstandig naamwoord, vee Het vêê wier deur de vêêas ingespoote Het vee werd door de veearts ingespoten; Azzie vêê heb, binje huie wachtende Het risico van het veehoudersbedrijf: als een dier sterft brengt alleen de huid nog geld op Zie ook huie

veearts, vêêas, zelfstandig naamwoord, vêêasse, vêêassie, veearts, dierenarts

veek, vêêk, zelfstandig naamwoord, [Whw] aanspoelde rommel langs de hoogwaterlijn (riet, kort spul) De vêêk lag nog op d’n overspoelden grond Zie ook dêêk

veekoper, vêêkôôper, zelfstandig naamwoord, vêêkôôpers, vêêkôôpertie, [Hei] veehandelaar Een vêêkôôper in vêê en paerde die heb een hemeltie op aerde, maor astie komp te sterreve dan valt er niks te erreve Een handelaar in vee en paarden die heeft een hemeltje op aarde, maar als hij komt te sterven dan valt er niets te erven (Hoekschewaards rijm)

veel, veul, onbepaald voornaamwoord, veel Hij hatter veul werk an Zij lijkent veul opter moeder

veel, veule, onbepaald voornaamwoord, vele, velen

veel dikwijlser, veuldikkelster, bijwoord, vaker, meermalen ’t Is al veuldikkelster voorgekomme dattie te laet was Het is al vaker voorgekomen dat hij te laat was Zie ook dikkelszat

veelpraats, veulpraos, zelfstandig naamwoord, veulpraoze, veulpraosie, brutaal persoon Het is een onten veulpraos, je motter gêên ruzie mee krijge Hij is een onnet en brutaal persoon, je moet er geen ruzie mee krijgen

veels, veuls, bijwoord, (te) veel Dat boek is veuls te langdraejeg Dat boek is veel te langdradig Hij is veuls te schifteg Hij is veel te impulsief; veuls te veul veel te veel Gistere gaf ze me veul(s) te veul mellek in de koffie en nou weer veul(s) te waaineg Gisteren gaf ze me te veel melk in de koffie en nu weer veel te weinig

veemarkt, vêêmart, zelfstandig naamwoord, vêêmarte, vêêmartie, veemarkt Diñsdes zatten tram vol mè boere die naer de Rotterdamse vêêmart gonge Op dinsdag zat de tram vol met boeren die naar de Rotterdamde veemarkt gingen

veertiger, veerteger, zelfstandig naamwoord, veertegers, veertegertie, melkbus van veertig liter

veilen, vaaile, werkwoord, vaail, vaailde, gevaaild, geveele, veilen Hij was ten eersten tuinder die zijn temaote vaailde metten ooto en nie meer mette schuit Hij was de eerste tuinder die zijn tomaten met de auto naar de veiling bracht en niet meer met de schuit

veiler, vaailer, zelfstandig naamwoord, vaailers, vaailertie, producent, die zijn produkten naar de veiling brengt

veilig, vaaileg, bijvoeglijk naamwoord, veilig

veiligheid, vaaileghaaid, zelfstandig naamwoord, vaaileghede, vaaileghaaitjie, veiligheid

veiligheidsspeld, vaaileghaaidspel, vaaileghaaidspeld, zelfstandig naamwoord, vaaileghaaidspelle, vaaileghaaidspelde, vaaileghaaidspeltie, vaaileghaaidspeldtie, veiligheidspeld Ook baoksterspel, vaaileghaaidspeld

veiling, vaailing, zelfstandig naamwoord, vaailinge, vaailinkie, [Obl] veiling Op te vaailing iste slao gevaaild en binne de gevaailde bôône deurgedraoid

veinzen, vaainze, werkwoord, vaains, vaainsde, gevaainsd, veinzen, Een kind vaains niet Een kind doet zich niet anders voor dan het is

veken, vêêke, werkwoord, vêêk, vêêkte, gevêêkt, [Whw] aangespoelde rommel opruimen Ze bin’ an ’t vêêke Ze zijn de rommel aan het opruimen Zie ook dêêke

vel, velle, zelfstandig naamwoord, slootvuil (waterpest) De waoteringers trekke de velle opte kant De slootmakers trekken het slootvuil op de kant

veld, velde, uitdrukking, Hij is in gêên velde of weege te zien Hij is nergens te zien

vellenhandel, vellehandel, zelfstandig naamwoord, vellehandels, vellehandeltie, huidenhandel In Baaierland zatter de vellehandel van de Boersies

venijn, fenijn, zelfstandig naamwoord, [O] 1. venijn 2. insectenplaag D’r zit veul fenijn in de bôôme Er zitten veel kleine insecten (ongedierte) in de bomen

venijnschijter, fenijnschijter, zelfstandig naamwoord, fenijnschijters, fenijnschijtertie, lasteraar In Dordt hêêt zôô iemand een terrepentijnzaaiker, en bij ôôñs hiettie dikkels ok zôô

venster, vaiñster, vaaiñster, veñster, zelfstandig naamwoord, vaiñsters, vaaiñsters, veñsters, vaiñstertie, vaaiñstertie, veñstertie, vensterluik As te vaiñsters dicht gaon mojje thuis weze Als de blinden dicht gaan moet je thuis zijn Ook veñster; vaaiñster [Gwd]

vent, venters, zelfstandig naamwoord, mannen D’r wier deur drie grôôte venters an gewerrekt Er werd door drie volwassen mannen aan gewerkt

ver, verne, bijwoord, van verre Ik zaggie van verne al ankomme

veraffronteren, veraffronteere, werkwoord, veraffronteer, veraffronteerde, veraffronteerd, beledigen

veranderen, veraore, werkwoord, veraor, veraorde, veraord, [veroud] veranderen

verarmen, vererreme, werkwoord, vererrem, vererremde, vererremd, verarmen

verbaal, verbael, zelfstandig naamwoord, verbaele, verbaeltie, [Obl] proces-verbaal, bekeuring

verbakken, verbakke, werkwoord, verbak, verbakte, verbakke, verbeteren Je ken ’t hum nie verbakke Je kunt het niet beter doen dan hij Zie ook deurdoen

verbeelden, verbeele, werkwoord, verbeel, verbeelde, verbeeld, verbeelden

verbergen, verberrege, werkwoord, verberreg, verburreg, verburrege, verbergen Ze hieuwe d’r aaige verburrege Het was goed verburrege

verbieden, verbieje, werkwoord, verbieje, verbôôj, verbôôje, verboden Ik heb ’t ze verbôôje

verbleken, verblaaike, verblaike, werkwoord, verblaaik, verblaaikte, verblaaikt / verblaik, verblaikte, verblaikt, [Obl] verbleken Hij stong te liege zonder te verblaaike of te verblooze Hij stond met een stalen gezicht te liegen Ook verblaike [Num]

verbruggen, verbrugge, werkwoord, verbrug, verbrugde, verbrugd, verleggen van smalle menbruggen met behulp van brugplanken

verdagen, verdaege, werkwoord, verdaeg, verdaegde, verdaegd, verdagen, uitstellen De zaek is verdaegd

verdelen, verdêêle, werkwoord, verdêêl, verdêêlde, verdêêld, verdelen

verdemelen, verdêêmele, werkwoord, verdêêmel, verdêêmelde, verdêêmeld, vertrappen ’t Nieuwe zaail is al hêêlemael verdêêmeld Het nieuwe zeil is al helemaal vertrapt Zie ook dêêmele

verder, vedders, verders, bijwoord, 1. verder ’t Lag niedop z’n plak, maor verders hebbik nie gekeeke Het lag niet op zijn gebruikelijke plaats, maar verder heb ik niet gekeken; 2. (bw) voorts

verdestrueren, verdestrueere, verdisteleweere, werkwoord, verdestrueer, verdestrueerde, verdestrueerd / verdisteleweer, verdisteleweerde, verdisteleweerd, [O, Fra, destruction] vernielen, kapot maken Ook verdisteleweere [Nbl]

verdifferentiatie, verdiffendaosie, verdifferendaosie, zelfstandig naamwoord, verandering Ook verdifferendaosie; Ik heppet voor de verdifferendaosie gedaen

verdijd, verdait, tussenwerpsel, [Nbl] bastaardvloek Verdomd Ook verdaie

verdije, verdaie, tussenwerpsel, [Nbl] bastaardvloek Verdomme

verdominateuren, verdommeleteure, werkwoord, verdommeleteur, verdommeleteurde, verdommeleteurd, [veroud] op een overdadige wijze doorbrengen

verdoven, verdôôve, werkwoord, verdôôf, verdôôfde, verdôôfd, verdoven Den dokter trok vroeger kieze zonder te verdôôve

verdoving, verdôôving, zelfstandig naamwoord, verdôôvinge, verdôôvingkie, verdoving

verdraaien, verdraoie, werkwoord, verdraoi, verdraoide, verdraoid, verdraaien Ik heb m’n nek verdraoid

verdragen, verdraege, verdreege, werkwoord, verdraeg, verdroog, verdrooge / verdreeg, verdroog, verdreege, verdragen Hij konnet foetere van z’n vrouw nie langer verdraege Hij kon het mopperen van zijn vrouw niet langer verdragen Ook verdreege

verdrogen, verdrôôge, werkwoord, verdrôôg, verdrôôgde, verdrôôgd, verdrogen De blomme staon te verdrôôge

verduitenstuk, vierduitelstuk, zelfstandig naamwoord, vierduitelstukke, vierduitelstukkie, vierduitenstuk Zie vierduitestik

verduwen, verdouwe, werkwoord, vedouw, verdouwde, verdouwd, wegduwen Laeme die waoge effe verdouwe dan kenne me d’r langs Laten we die wagen even wegduwen dan kunnen we er langs

vereelt, verheelt, zelfstandig naamwoord, verheelte, verheelttie, eelt Hij heb verheelt op z’n kont vant zitte

verenigen, verêênege, werkwoord, verêêneg, verêênegde, verêênegd, verenigen

vereniging, verêêneging, zelfstandig naamwoord, verêêneginge, verêêneginchie, vereniging Hij is lid van de gaaitefokverêêneging

verf, verrow, vurf, vurref, vurrow, vurrew, zelfstandig naamwoord, verrowe, vurfe, vurreve, vurrowe, vurrewe, verrowchie, vurfie, vurrefie, vurrowchie, vurrewch, verf Ook vurf [Zbl] Ook vurref, vurrow, vurrew

verfsoppen, vurfsoppe, werkwoord, sop vurf, sopte vurf, vurfgesopt, [Phk] schoonmaken van iets wat geverfd is

vergeven, vergeeve, werkwoord, vergeef, vergaf, vergeeve, verstoten van een jong door een moederdier Ook verstôôte

verglaas, verglaesd, zelfstandig naamwoord, glazuur En nou zaaike, kreng, ’t verglaesd van de pot! En nu zeiken kreng, het glazuur van de pot!

verglaasd, verglaesd, bijvoeglijk naamwoord, uitdrukkingsloos starend Verglaesde ôôge Uitdrukkingsloos starende ogen

verglazen, verglaeze, werkwoord, verglaes, verglaesde, verglaesd, glazuren, met glazuur bedekken

vergooien, vergooie, werkwoord, vergooi, vergooide, vergooid, 1. verwerpen 2. miskraam bij vee De merrie heppet vulle vergooid

vergraven, vergraeve, werkwoord, vergraef, vergroef, vergraeve, vergraven, verleggen De bocht in de slôôt is vergraeve en nou istie recht geworre De bocht in de sloot is verlegd en nu is hij recht geworden

vergulden, vergulle, werkwoord, vergul, vergulde, verguld, vergulden Een vergulle olielamp

verhapscheren, verhapschaere, werkwoord, verhapschaer, verhapschaerde, verhapschaerd, smoezen, bekonkelen, verhapstukken

verharen, verhaere, werkwoord, verhaer, verhaerde, verhaerd, verharen D’n hond is an ’t verhaere; Je ken verhaere Verwensing (Je kunt verharen)

verheen, verheen, bijwoord, [Num] 1. op sterven Hij leg op z’n verheen Hij ligt op sterven 2. boven aarde staan Hij staot verheen Hij is opgebaard

verhoeden, verhoeie, uitdrukking, Op je verhoeie zijn Op je hoede zijn Toen ik effe nied op m’n verhoeie was gaf ’t paerd mijn een trap

verhogen, verhôôge, werkwoord, verhôôg, verhôôgde, verhôôgd, 1. verhogen, bevorderen op school M’n zeuntjie naer de zesde klas verhôôgd Mijn zoontje is overgegaan naar de zesde klas 2. ophogen Ze heñ d’n dijk verhôôgd Zij hebben de dijk opgehoogd

verhouten, verhoute, werkwoord, verhout, verhoutende, vehout, [Phk] geverfde meubelen opknappen (imitatie van de houtstructuur)

verinteresten, verintereste, werkwoord, verinterest, verintereste, verinterest, vergaan (letterlijk: geen rente opbrengen) Da’ ding wor’ nooit gebruikt, dat leg maor te verintereste

verjaardag, verjaerdag, verjaersdag, zelfstandig naamwoord, verjaerdaege, verjaersdage, verjaerdaechie, verjaersdaechie, verjaardag Ook verjaersdag

verjaren, verjaere, werkwoord, verjaer, verjaerde, verjaerd, 1. jarig zijn Je verjaer’ vandaeg; nou gefilisteerd! 2. verjaren (bijv. straf)

verkniezen, verknaize, werkwoord, verknais, verknaisde, verknaisd, verkniezen, verlammen

verkoevereerd, verkuvereerd, uitdrukking, Ze waster nogal verkuvereerd op Ze wilde het graag hebben; Ze waster nogal verkuvereerd mee Ze was er nogal mee in haar nopjes

verkoeveren, verkurvereere, werkwoord, verkurvereer, verkurvereerde, verkurvereerd / verduvereer, verduvereerde, verduvereerd, [Num, Eng to recover] herstellen, vooruitgaan bij ziekte; verduvereere [Sas] herstellen, opknappen na ziekte

verkoevereren, verkeuvereere, verkuvereere, werkwoord, verkeuvereer, verkeuvereerde, verkeuvereerd / verkuvereer, verkuvereerde, verkuvereerd, [veroud] verrassen, blij maken Metta kedoochie wazzik erreg verkeuvereerd Met dat cadeautje was ik erg verrast

verkoudenigheid, verkouweneghaaid, zelfstandig naamwoord, verkouwenegheeje, verkouweneghaaidjie, verkoudheid

verlaat, flet, zelfstandig naamwoord, flette, fletjie, verlaat, doorlaat in watergang (verlet komt van verlaot en is verhaspeld tot flet)

verlamd, verlamd hoor!, tussenwerpsel, [Zbl] bevestigend tussenwerpsel (vergelijkbaar met ‘en ja hoor’) En verlamd hoor! Daer lee dien brief voor mijn, vlak onder m’n neus

verlamme, verlamme, tussenwerpsel, verdorie (bastaardvloek) Potverlamme! Potverdorie!; verlamme nog an toe! Uitroep van afkeuring

verlammen, verlamme, werkwoord, verlem, verlamde, verlamd, weigeren, vertikken Hij verlamt ‘t om ’t spellechie mee te speule Hij vertikt het om het spelletje mee te spelen

verleden, verleeje, bijvoeglijk naamwoord, verleden Verleeje week hekkum nog zien grubbere Verleden week heb ik hem nog met de cultivator het land zien bewerken

verleden jaar, vleejaer, bijwoord, verleden jaar

verleden week, vleeweek, bijwoord, verleden week, vorige week Zie ook verschene week

verlegenheid, verleegeneghaaid, zelfstandig naamwoord, verleegenegheeje, verleegeneghaaitjie, [sGr] schroom, verlegenheid Hij wis z’n aaige van verleegeneghaaid gêên houding te geeve Hij wist zich van verlegenheid geen houding te geven

verleggen, verlaaie, werkwoord, verlaai, verlaaide, verlaaid, verleggen, op een andere plaats leggen Hebbie d’r dan verlaaid? Nêênt, ze lag gelijk goed! Heb je haar dan verlegd (woordspeling: verleid)? Welnee, ze lag direct goed!

verleiden, verlaaie, werkwoord, verlaai, verlaaide, verlaaid, verleiden Hij liet z’n aaige verlaaie om de kroeg binne te gaon Hij liet zich verleiden om het café binnen te gaan

verlenen, verlêêne, werkwoord, verlêên, verlêênde, verlêênd, verlenen Het Rooie Kroois verlêênde hulp

verliezen, verlierze, werkwoord, verliers, verloor, verlore, verliezen Ik hettet spellechie motte verlierze

verliggen, verlegge, werkwoord, verleg, verlee, verleege, doorliggen

verloop, verlôôp, zelfstandig naamwoord, verloop Nae verlôôp van tijd kwam die hêêlemael verlôôpe trug Na verloop van tijd kwam hij helemaal verlopen terug

verlopen, verlôôpe, werkwoord, verlôôp, verliep, verlôôpe, verlopen, verwaarloosd

verluchten, verluchte, werkwoord, verlucht, verluchtte, verlucht, luchten, afwisselen Effe je gat verluchte Even een luchtje scheppen (het achterwerk luchten)

vermanen, vermaene, werkwoord, vermaen, vermaende, vermaend, [Obl] vermanen De ouderlinge zijn ‘m weeze vermaene omdattie een zondag naer de voebal geweest is

vermiezeld, vermiezeld, bijvoeglijk naamwoord, [O] miezerig, klein

vermiezelen, vermiezele, werkwoord, vermiezel, vermiezelde, vermiezeld, [O] miezerig zijn, klein zijn ’n Vermiezeld ventjie

vermoorden, vermoore, werkwoord, vermoor, vermoorde, vermoord, vermoorden ’t Is zukke zwaere grond, je zou je aaige vermoore Die grond is zo zwaar, daarop werk je jezelf kapot

vernagelen, vernaegele, werkwoord, vernaegel, vernaegelde, vernaegeld, 1. vernagelen 2. hoefnagels in het leven slaan bij het beslaan van een paard

verneuken, verneuke, werkwoord, verneuk, verneukte, verneukt, beetnemen Hij wou me bij d’n beer nemen, maor ik liet m’n aaige nie’ verneuke Hij wou me een loer draaien, maar ik liet me niet beetnemen

verninken, verninkt, bijvoeglijk naamwoord, [O] oneetbaar De errepels zijn verninkt van ’t zout De aardappelen zijn door het zout oneetbaar geworden

vernotenbomen, verneutebôôme, werkwoord, verneutebôôm, verneutebôômde, verneutebôômd, iets door opnieuw verven op notenhout laten lijken

verongelukken, verongelukke, werkwoord, verongeluk, verongelukte, verongelukt, niet dodelijk verongelukken

verontrieven, verontrieve, werkwoord, verontrief, verontriefde, verontriefd, ongelegen komen

verpaft, verpaft, bijvoeglijk naamwoord, [O] uitgeteld na te veel eten We zatte allemael verpaft op ôôñze stoel nae zôôveul eete We zaten allemaal uitgeteld op onze stoel na zo veel eten

verpanjeren, verpañjere, werkwoord, verpañjer, verpañjerde, verpañjerd, [Gwd] verpanden Waer izzie nieuwe jas? Die hebbie toch zeker nie verpañjerd?

verraden, verraoie, werkwoord, veraoi, verraoide, verraoie, verraden

verrot, vrot, bijvoeglijk naamwoord, 1. verrot De brug is kuis en kuis vrot De brug is door en door verrot 2. kapot Hij heb ’t plankie vrot geslooge 3. zeer, bijzonder Vrot mooi, vrot lillek, vrot lekker, vrot waaineg Erg mooi, erg lelijk, erg lekker, erg weinig ; Zôô vrot azzen mispel Erg verrot

verrotje, verrotjie, zelfstandig naamwoord, verrotjies, [Hei] totaal verrot en onbruikbaar voorwerp of bouwsel

verrotslaan, vrotslaon, werkwoord, sla vrot, sloog vrot, vrotgeslooge, kapot slaan

verrotten, verrotte, werkwoord, verrot, verrotte, verrot, weigeren, vertikken Ik verrot ’t om dat te doen Ik weiger het om dat te doen Ik verrotjie lekker Ik vertik het toch echt

verruïneren, verrinneweere, werkwoord, verrinneweer, verrinneweerde, verrinneweerd, vernielen, ruïneren De veugels hebbe d’n hêêlen tuin verrinneweerd

vers, versie, zelfstandig naamwoord, versies, bijbeltekst, versje Voor de krisselekke school en voor de zondasschool mozzie altaid versies leere Voor de christelijke school en voor de zondagschool moest je altijd bijbelteksten leren

vers, vors, bijvoeglijk naamwoord, vers; vorse melk, [verkleinvorm] vors melkie, melk van een nieuwmelkse koe die bij koken nog kan schiften; vorse koe, [meervoud vorse koeie, [verkleinvorm] vors koechie, nieuwmelkse koe, koe die nog niet lang geleden gekalfd heeft Ook vorskalfde koe Zie ook oubakke koe

verschandaliseren, verschandelezeere, werkwoord, verschandalezeer, verschandelezeerde, verschandelezeerd, verknoeien

verscheiden, verschaaie, telwoord, verscheidene, diverse Ik bin d’r verschaaie keere geweest Vroeger vergroeide de meñse van ’t harde werreke; je hatter verschaaie die harstikke krom liepe; verschaaie is twêêjenseventeg Gezegd als iemand het woord verschaaie – verscheidene – steeds gebruikt en een ander wil het precies weten, dan krijgt hij deze uitdrukking te horen

verschelen, verscheele, werkwoord, verscheel, verscheelde, verscheeld, schelen, onverschillig blijven ’t Ken me niks verscheele Het kan mij niets schelen

verschenen, verscheene, bijvoeglijk naamwoord, jongstleden, vorige Verscheenen diñsdag isset gebeurd Jongstleden dinsdag is het gebeurd Verscheene week Vorige week

verschieten, verschiete, werkwoord, verschiet, verschoot, verschoote, vergooien (door miskraam verliezen) Die koe heb gistre een kallef verschoote; Effe m’n ôôge verschiete Even een uiltje knappen, even een dutje doen

verschonen, verschôône, werkwoord, verschôôn, verschôônde, verschôônd, 1. verontschuldigen Je hoef je aaige nie zitte te verschôône 2. verschonen, schone kleren aantrekken

verschoning, verschôôning, zelfstandig naamwoord, verschôôninge, verschôôninkie, 1. verontschuldiging Een verschôôning is nied op z’n plaes Een verontschuldiging is niet op zijn plaats 2. verschoning, schone kleren

verskalfd, vorskalfde koe, zelfstandig naamwoord, vorskalfde koeie, vorskalfd koechie, nieuwmelkse koe Zie vorse koe Zie ook oubakke koe

verslapen, verslaepe, werkwoord, verslaep, versliep, verslaepe, verslapen (bij te laat op het werk komen door verslapen riep men ’Hebbie vrouw oppie hemd geleege’, waarop het slachtoffer reageerde met ’Is ’t hêêl de nacht al zukke weer?’)

verspelen, verspeule, werkwoord, verspeul, verspeulde, verspeuld, verspelen, kwijtraken

verspenderen, verspandeere, werkwoord, verspandeer, verspandeerde, verspandeerd, spenderen, kosten maken Je motter nie te veul an verspandeere Je moet eraan niet te veel kosten maken

verspocht, verspocht, bijvoeglijk naamwoord, het weer komt in wasgoed ’k Heb ’t wasgoed te lang in het wasmesien laete legge, nou isset verspocht Ik heb het wasgoed te lang in de wasmachine laten liggen, nu is het weer erin gekomen

verstaan, verstaen, werkwoord, verstae, versting, verstaen, [Obl] verstaan Ik verstaet ’t niet, hij versting het niet, we verstonge ’t gêêns van alle

verstoten, verstôôte, werkwoord, verstôôt, verstôôte, verstôôte, verstoten De merrie heb ’t vulle verstôôte, nou wordt ’t een flessepaerechie of een papkind

vertransporteren, vertrañsperteere, werkwoord, vertrañsperteer, vertrañsperteerde, vertrañsperteerd, [Sas] transporteren

vertrek, vertrek, zelfstandig naamwoord, vertrekke, vertrekkie, woning (niet woonvertrek) Van de straet of zaggie faaitelek maor êên huis met een lange wurf. Dat noemde ze een ’lange buurt’ of een ‘slop’. Het huis was in drie stikke verdêêld die apart an hêêle gezinne wiere verhuurd. Mêêstal hadde ze gêên naome zôôas de hoffies in de stad en de stoepsies in Sliedrecht. Een huis met drie vertrekke betekende dus niet een huis met veul kamers, maor het betekende datter drie huishouwes in weunde Zie lange buurt Zie slop

vervatten, vervatte, werkwoord, vervat, verattende, vervat, [Num] hervatten, herhalen Ik hoop m’n bezoek nog is te vervatte

verven, verrewe, vurreve, vurrewe, werkwoord, verrew, verrewde, geverrewd / vurref, vurrefde, gevurrefd / vurrew, vurrewde, gevurrewd, [Nbl] verven Ook vurrewe, vurreve Zie varreve

verver, vurrewer, zelfstandig naamwoord, vurrewers, vurrewertie, schilder (verver)

verwapperd, verwapperd, bijvoeglijk naamwoord, verslaafd aan Zie verslaefd

verwapperen, verwappere, werkwoord, verwapper, verwapperde, verwapperd, [sGr] verslaafd raken Z’is hêêlemael verwapperd an medicijne

verweiden, verwaaie, werkwoord, verwaai, verwaaide, verwaaid, verweiden Azzie een grôôte koppel koeie had mozzie veul verwaaie Als je een grote groep koeien had moest je het vee vaak naar een verse wei brengen (verweiden)

verwennen, verwenne, werkwoord, verwen, verwon, verwonne, verwennen Da’ kind is harstikke verwonne; ’t is deur d’r opoe totaol bedurreve

verwonen, verweune, werkwoord, verweun, verweunde, verweund, verwonen Hij verweunt driehonderd euro in de maond Hij verwoont driehonderd euro per maand (hij betaalt driehonderd euro huur per maand)

verworden, verworre, werkwoord, verwor, verwier, verworre, verworden, verwaarlozen; ’t Is taer een verworre boeltie Het is daar een verwaarloosde boel

verzeggen, verzegge, werkwoord, verzeg, verzee, verzaaid, toezeggen

verzeilen, verzaaile, werkwoord, verzaail, verzaailde, verzaaild, verzeilen Hoe bin je daerin verzaaild gerocht?

verzorgen, verzurrege, werkwoord, verzurreg, verzurregde, verzurregd, verzorgen Hij was doende ’t vêê te verzurrege Ze heb t’r ouwe moeder jaere verzurregd Ze heeft haar oude moedertje jarenlang verzorgd

verzorging, verzurreging, zelfstandig naamwoord, verzurreginge, verzorging

verzuren, verzuur, uitdrukking, Wat in ’t vat zit verzuur nie bepaalde zaken blijven bestaan

verzwabberen, verzwabbere, werkwoord, verzwabber, verzwabberde, verzwabberd, voorkeur hebben voor, verslingerd zijn aan Vroeger mozzik altijd bier, maor nou bink verzwabberd an frááñse kejak Vroeger wilde ik altijd bier, maar nu ben ik verzot op franse cognac

verzwaren, verzwaere, werkwoord, verzwaer, verzwaerde, verzwaerd, verzwaren, ophogen Ze zijn d’n dijk an ’t verzwaere Ook verhôôge, ophôôge

vest, vessie, zelfstandig naamwoord, vessies, vestje Hij voelde z’n aaige op z’n vessie gespooge Hij voelde zich ruw terechtgewezen; Iemand op z’n vessie spoege Iemand stevig terechtwijzen; Je ken d’r weer een vessie voor uittrekke Dat gaat weer veel geld kosten (gezegd bij gezinsuitbreiding of bij het ‘doorleren’ van een kind, want dat kost geld in plaats van dat het kind gaat werken en verdienen)

vetdot, vetdot, zelfstandig naamwoord, vetdotte, vetdotjie, vies persoon

veter, feetel, vetel, zelfstandig naamwoord, feetels, vetels, feeteltie, veteltie, veter De feetel van m’n schoe is gebrooke Mijn schoenveter is gebroken

vetlok, vetlok, zelfstandig naamwoord, vetlokke, vetlokkie, haarbos aan de onderbenen van een paard Zie viltlok

vetneus, vetneus, zelfstandig naamwoord, vetneuze, vetneusie, [Num] stokje in textiel gewikkeld waarmee vroeger de koekenpan werd ingevet voor het bakken van pannenkoeken (koekebakke)

vetweider, vetwaaier, zelfstandig naamwoord, vetwaaiers, vetwaaiertie, 1. boeren die koeien weiden voor de slacht 2. slachtkoeien D’r lôôpe vetwaaiers op ’t klaaine waaichie Er lopen slachtkoeien in het kleine weitje; Om vetwaaier te worre mojje eerst zellef vet zijn Om goed te leven als je oud bent, moet je in je werkzame leven voldoende geld hebben verdiend om dat waar te kunnen maken (gezegd van renteniers die het goed hadden)

veulen, vulle, zelfstandig naamwoord, vulles, vullechie, veulen

veulenhuid, vulleshuid, zelfstandig naamwoord, vulleshuie, vulleshuijie, [Hei] huid van een veulen

Veulenjagers, Vullejagers, zelfstandig naamwoord, Vullejagerstie, veulenjagers, bijnaam voor de inwoners van Strijen

veulenpaard, vullepaerd, zelfstandig naamwoord, vullepaerde, vullepaerdtie, drachtige merrie Je spant gêên vullepaerd voor een lijkwaoge, want dan kompter een dôôd vulle

vierdaagse, vierdaegse, zelfstandig naamwoord, vierdaagse, vierdaagse wandeltocht

vierduitenstuk, vierduitestik, vierduitelstuk, verdoitestik, verdoitelstik, zelfstandig naamwoord, vierduitestikke, verdoitestikke, verdoitelstikke, vierduitestikkie, verdoitestikkie, verdoitelstikki, vierduitenstuk, halve stuiver of 2½ cent Een halve stuiver, oorspronkelijk vier duiten, werd op ’s Gravendeel een ‘kluut’ genoemd, op Strijensas een ’sjoe’ en in Nieuw Beijerland een ’verdoitelstik’ Ook vierduitelstuk; verdoitestik [Nbl, veroud] vierduitenstuk, geldstuk van 2½ cent Zie ook kluut en sjoe

vierendelen, vierendêêle, werkwoord, vierendêêl, vierendêêlde, gevierendêêld, vierendelen (oorspronkelijk lijfstraf waarbij een misdadiger door aan armen en benen verbonden paarden in stukken werd getrokken), pak slaag geven Kom is hier azzie ’t hart heb, dan zekkie vierendêêle Kom eens hier, dan zal ik je een pak slaag geven

vierjarig hout, vierjaereghout, zelfstandig naamwoord, [Phk] rijshout van minstens 4 jaar (een eis omdat het anders te dun is)

vierling, vierling, zelfstandig naamwoord, vierlinge, vierlinchie, [Sas] hoepelmakerswerktuig om hout overlangs in vieren te delen

vierscheishek, vierschêêshekke, zelfstandig naamwoord, vierschêêshekkes, vierschêêshekkentjie, landhek van vier planken hoog De hokkelingers spronge over een vierschêêshekke De éénjarige kalveren sprongen over een vier planken hoog hek

viezepetiet, viezepetiet, zelfstandig naamwoord, viezepetiete, viezepetietjie, spiespook, kieskeurig persoon

vigileren, figeleere, werkwoord, figeleer, figeleerde, gefigeleerd, streven, loeren, hopen Hij figeleerde al jaere opta baontjie Hij hoopte al jaren op dat baantje

vijf, vaif, telwoord, [Obl] vijf Vaiftienhonderdvaif en vaifteg: Karel de Vaifde doet ofstand

vijf pik, vijfpik, zelfstandig naamwoord, [Klw] korte pauze, vijf minuutjes Stoppe jonges, me neeme vijfpik van de baos Stoppen jongens, we nemen vijf minuutjes pauze

vijfje, vaifie, zelfstandig naamwoord, vaifies, [Obl] vijfje (munt), of een vijfde lot uit de loterij

vijgendadel, vijgedaole, zelfstandig naamwoord, dadels

vijlen, vaaile, werkwoord, vaail, vaailde, gevaaild/geveele, [Obl] vijlen, met een vijl bewerken

vilderspaard, vilderspaerd, vilnispaerd, zelfstandig naamwoord, vilderspaerde, vilnispaerde, vilderspaererechie, vilnispaerrechie, mager oud paard, bestemd voor de slacht Ook vilnispaerd [Hei] paard voor de slacht

viltlok, viltlok, zelfstandig naamwoord, viltlokke, viltlokkie, [O] haarbos aan de onderbenen van een paard Zie vetlok

Vincent, Cent, eigennaam, Vincent

vinden, vinge, werkwoord, ving, vong, gevonge, vinden En ik vingt dajje die gevonge portemenee bij de pliesie mot brenge Ik vind dat je die gevonden portemonnee bij de politie moet brengen Ik heb de rotteklem al daege gezet maor ik heb nog gêên dôôie rot gevonge Ik heb de rattenklem al dagen gezet maar ik nog geen dode rat gevonden

vinken, vinke, uitdrukking, Bij meñse die visse en vinke zel ’t spek in de kuip nooit stinke Mensen die alleen voor hun plezier leven komen niet aan de kost (ook gezegd van een precieze boer die nooit risico’s durft te nemen)

violet, flet, zelfstandig naamwoord, flette, fletjie, muurbloem (benaming ontleend aan de oorspronkelijk violette kleur van de bloem)

virtuut, fetute, zelfstandig naamwoord, futiliteiten

vis, vis, uitdrukking, De vuilste vis wil in ’t schôôñste waoter zwemme Het zijn zelf de besten niet die op een ander kritiek hebben

visblaas, visblaes, uitdrukking, Hij geef ter de visblaes an Hij geeft er de brui aan

visserman, vissersman, zelfstandig naamwoord, vissersmanne, vissersmannechie, visser, visserman

vlaag, vlaege, uitdrukking, Uitten hôôgen hoek regentet nie met vlaege maar met hêêle daege Als het regent met een noordwesten wind dan is die regen vaak langdurig

vlaai, vlaoi, zelfstandig naamwoord, vlaoije, vlaoichie, vallei, laagte in bouwof weiland

vlaam, flem, zelfstandig naamwoord, [O] gestreepte wollen stof voor vrouwenrokken (mogelijke herkomst van flem: Vlaams, Vlaming) Een mooi stik goekôôpe flem

Vlaamse reus, vlaomsereus, zelfstandig naamwoord, vlaomsereuze, vlaomsereusies, konijnenras (vlaamse reus) ’t Dekgeld van de ram van de vlaomsereus was voor d’n oorlog drie stuivers

vlakbij, flakbij, bijvoeglijk naamwoord, dichtbij ’t Is hier flakbij, maor wel een endjie gun-op Het is hier dichtbij, maar wel een eindje die kant op Zie ook ducht, duchbij, duchterbij, kortbij

vlamen, flemme, bijvoeglijk naamwoord, wollen Een flemme rok Zie ook flem

vlasbaard, vlasbaerd, zelfstandig naamwoord, vlasbaerde, vlasbaerdrtjie, 1. eerste baardharen 2. geringschattende benaming voor jongeman

vlasjeslezen, vlassies leeze, werkwoord, lees, las, geleeze, het vlasplukken gebeurde in zogenaamde stompies van dertig tot veertig minuten. In de tussenliggende rustpauzes van 10 minuten was men verplicht tot vlassies leeze, het oprapen van losliggende of verloren vlasstengels Zie ook stompies

vlaskeuren, vlaskeure, werkwoord, keur vlas, keurde vlas, vlas gekeurd, [sGr, Phk, Msd] 1. beoordeling van strovlas dat in de root of in de rootbak zit As het vlas lôôpt, dat wil zegge as ’t lint loslaet van de scheef, is het gaor en mottet er uit 2. kwaliteitsbeoordeling door vlasopkopers, een proef met de nagel op de sterkte van het lint

vlaskoper, vlaskôôper, zelfstandig naamwoord, vlaskôôpers, vlaskôôpertie, vlaskoopman

vlasplukken, vlasplokke, werkwoord, plok vlas, plokte vlas, vlas geplokt, trekken of plukken van te velde staand vlas (begin juli) ’t Was stil op durp, bekant iederêên was van huis om vlas te plokke Zie ook ploktijd

vlasvlo, vlasvlooi, zelfstandig naamwoord, vlasvlooie, vlasvlooichie, [O] aardvlo

vlaswieden, vlaswije, werkwoord, wij, wee, geweeje, vlas wieden, het trekken van onkruid uit opgroeiend vlas

vleermuis, vleeremuis, vlêêmois, zelfstandig naamwoord, vleeremuize, vlêêmoize, vleeremuisie, vlêêmoisie, vleermuis Ook vlêêmois [Whw]

vlees, vlaais, zelfstandig naamwoord, vlaaize, vlaaissie, [veroud] vlees Hij had ôk liever het vlaais as de bêêne Hij had ook liever het vlees dan de botten Ik zellie slaon as berevlaais Ik zal je slaan als berespek

vleet, vleet, zelfstandig naamwoord, vleete, vleetjie, feeks, helleveeg

vleet, vlêêt, zelfstandig naamwoord, vleet In de Binnenmaes wiere met de vlêêt braesems gevange In de Binnenmaas werden met de vleet brasems gevangen; bij de vlêêt volop

vleugje, vleuchie, zelfstandig naamwoord, vleuchies, vleugje, zuchtje, korte opleving Vleuchie wind Een zuchtje wind; Een vleuchie voor de dôôd Een korte opleving voor het einde

vliegmachine, vliemesien, zelfstandig naamwoord, vliemesienes, vliemesienchie, vliegtuig Zie vliegtoig

vlijt, vlijt, uitdrukking, Zuineghaaid en vlijt bouwt huize as molshôôpe Streekuitdrukking

vlimmen, flimme, werkwoord, flim, flimde, geflimd, toppen van gewas, bijv. van te zwaar graan (Dit gebeurde vroeger ook met behulp van een kudde schapen)

vlo, vlooi, zelfstandig naamwoord, vlooie, vlooichie, vlo; Hij vloog op as een bossie met vlooie Hij reageerde fel/driftig; Hoe kom een aop an vlooie Antwoord op een vraag, waar je geen antwoord op wil geven Zie ook luize

vloeibord, vloeibord, zelfstandig naamwoord, vloeiborde, vloeibordtie, vloedplank voor een lagere doorgang op een dijk en voor deuren van buitendijks gebouwde huizen, bijv. aan de Havendam te Oud Beijerland Bij hôôg waoter worre de vloeiborde gezet Bij hoog water worden de vloedplanken aan gebracht

vloeihaar, vloeihaer, zelfstandig naamwoord, vloeihaere, vloeihaertie, haar met scheiding Eerst hattie een kale kop, toen een kuifie en nou hebbe ze’m vloeihaer geknipt

vloeihoek, vloeihoek, uitdrukking, De wind kom uit de vloeihoek De wind zit in het noordwesten, met veel regen

vloer, vloer, zelfstandig naamwoord, vloere, vloertie, [O, sGr] 1. werkvloer waar vlas werd gerepeld en gerôôt Ze gong alle jaere op de vloer 2. dorsvloer; ’t Natte vloertie Voormalig café in Oud-Beijerland op de hoek van de Beneden Molendijk en de Nobelstraat

vloerblik, vloerblik, zelfstandig naamwoord, vloerblikke, vloerblikkie, vuilblik

vloervarken, vloerverreke, vloerverke, zelfstandig naamwoord, vloerverrekes, vloerverkes, vloerverrekentjie, vloerverkentjie, stoffer, vloerveger Zie verreke en blik; vloerverke [O]

vlooien, vlooie, uitdrukking, Gao d’n aop maor vlooie Tegen een kind dat zich verveelt; Hij zit d’n aop te vlooie Nutteloos werk verrichten

vlotdeel, vlotdêêl, zelfstandig naamwoord, vlotdêêle, vlotdêêltie, ruwe plank om schuur te potdekselen

vlotgras, vlotgras, zelfstandig naamwoord, gras in de sloot (schapen proberen daar overheen te lopen waardoor ze verdrinken); [Zbl] Hij hangt an ’t vlotgras Hij staat op het punt failliet te gaan

vocht, de vocht, zelfstandig naamwoord, [O] vochtigheid Die boeke binne oitgeslooge van de vocht Die boeken zijn uitgeslagen van de vochtigheid

voed, voed, uitdrukking, Je mottem gêên voed geve Je moet hem niet aanmoedigen

voeden, voeie, werkwoord, voeit, voeide, gevoeid, voedzaam zijn Biest voeit erreg Biest is zeer voedzaam

voedster, voester, zelfstandig naamwoord, voesters, voestertie, voedster, vrouwelijk konijn M’n vader had knijne waorbij hij de voesters nie’ bij de ramme mos laete Mijn vader had konijnen waarbij hij de voedsters niet bij de rammen moest laten

voeg, voeg, zelfstandig naamwoord, voege, voegie, broekvouw

voer, voer, zelfstandig naamwoord, voere, voertie, lading graan, hooi of stro op landbouwwagen

voergoot, voergeut, zelfstandig naamwoord, voergeute, voergeutjie, voedergoot

voermanstaal, voermañstaol, zelfstandig naamwoord, voermañstaole, voermañstaoltie, de commando’s van de beroepsvoerman om paarden te mennen

voerpeen, voerpee, zelfstandig naamwoord, voerpeeje, voerpeechie, voederbieten Zie ook mangels

voet, voet, zelfstandig naamwoord, voete, voetjie, 1. ondereind van gezwingeld vlas Da’ vlas heb bekant gêên voet meer omdat ’t mettut zwingele vrotgesloge is 2. [O] een kwart van een geslacht dier

voet-op-gat, voet-op-gat, bijwoord, manier van besturen van een boerenwagen met een kromme dissel zonder rem. Om af te remmen hield de voerman zijn linkervoet op de kont van het voetpaard, zijn rechtervoet stak hij in de voetgreep van de kromme dissel (het linker voorwiel van een boerenwagen is een centdikte kleiner dan het rechter voorwiel, daardoor trekt de wagen naar links. De voerman kon de dissel besturen omdat hij dan met zijn rechtervoet de dissel van zich af kon duwen en zodoende de wagen in bedwang kon houden) Ook voetpaerd

voetbal, voebal, zelfstandig naamwoord, voeballe, voeballechie, voetbalspel

voetbalweide, voebalwaai, zelfstandig naamwoord, voebalwaaie, voebalwaaichie, voetbalveld

voeteneind, voet-end, zelfstandig naamwoord, voet-endes, voet-endjie, voeteneinde van een bed Voet-end en hôôfd-end Het voeteneinde en het hoofdeinde van het bed Het is zôô’n grôôte jakstaert; soches leg tie met z’n hôôd an ’t voet-end Hij is zo’n grote woelwater; ’s ochtends ligt hij met zijn hoofd aan het voeteneind van het bed

voetijzer, voetijzer, zelfstandig naamwoord, voetijzers, voetijzertie, hoefijzer

voetpaard, voetpaerd, zelfstandig naamwoord, voetpaerde, voetpaerechie, Bij-de-handspaard, het linker paard van een tweespan voor een zuidhollandse boerenwagen. Een voetpaard was belangrijk voor het mennen van een boerenwagen met kromme dissel Zie voet-op-gat

voets, voes, tussenwerpsel, commando aan een paard om het been op te tillen waartegen getikt wordt

voetstraat, voetstraet, zelfstandig naamwoord, voetstraete, voetstraetjie, [O] stenen straat

vogel, veugel, zelfstandig naamwoord, veugels, veugeltie, vogel; veugelties die vroeg zinge binne voor de poes Te veel praatjes of beloften maken vaak dat je dat later moet bezuren; ’t Komt altijd uit, al moñ de veugelties ’t uitzinge Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel (al moeten de vogeltjes het uitzingen)

vogelnest, veugelnest, zelfstandig naamwoord, veugelneste, veugelnessie, vogelnest Alle veugels binne begonne met ‘t bouwe van d’r veugelnessies, behalleve ik en jij. Waar wachte we nou op? Hebban olla vogala nestas hagunnan, hinase hic anda thu? (waarschijnlijk de oudste middelnederlandse tekstregel, 12e eeuw)

vogeltjeshooi, veugeltieshooi, zelfstandig naamwoord, veugeltieshooie, veugeltieshooichie, vogeltjeshooi (naam ingevoerd na het ontstaan van het natuurgebied in het Ouweland van Strijen; waar geldt: eerst de nesten leeg, daarna pas maaien, met als gevolg hooi van slechte kwaliteit: veugeltieshooi)

vogelvrij, veugelvrij, bijwoord, vogelvrij

vol, vol, zelfstandig naamwoord, volle, vollechie, ploeggang in bouwland Ze liepe schuinsop over de volle van de wurf tot an ’t schaaid Ze liepen dwars over de ploeggangen van het erf tot aan de grenssloot; ’t Land leg an de volle Het land is geploegd; Dwars over de volle Dwars over het land

voldaan, voldaen, bijvoeglijk naamwoord, voldaan ’k Bin erreg voldaen over m’n werrek

volgerland, volgeland, zelfstandig naamwoord, volgelande, volgelandjie, volgerland, minder goed land (nadat de Hoekschewaardse polders waren ingepolderd werd het gewonnen land uitgegeven in hoofdland – de goede stukken – en volgerland – de minder goede stukken – dat bij dijkdoorbraak werd afgegraven om de dijk te dichten) Hij huurt een stik in ’t volgeland Hij huurt een stuk land in het volgerland

volk, vollek, zelfstandig naamwoord, volleke, vollekie, 1. roep (aan de open deur) 2. visite ’k Mô gauw nae huis want ik krijg temee vollek Ik moet gauw naar huis want ik krijg straks visite; aaige vollek eigen personeel Hij kennet zôô goekôôp doen omdattie med aaigevollek werrekt Hij kan het zo goedkoop doen omdat hij met eigen personeel werkt

vollemaansgezicht, vollemaonsgezicht, zelfstandig naamwoord, vollemaonsgezichte, vollemaonsgezichtie, kinderlijk rond gezicht Zie ook blôôtekontegezicht

volslagen, volslaege, volsleege, bijvoeglijk naamwoord, volslagen, volwassen Ook volsleege; Die vaers is bekant al een volsleege koe

voor de deur, verdeur, bijwoord, [veroud] buiten, voor de deur Ik bin al in acht daege nie verdeur geweest Ik ben al acht dagen niet buiten geweest

voor niks, verniks, bijwoord, voor niets Het is gratis en verniks Het is gratis en voor niets Gelukkeg dat de knijn d’r nog êên over had, anders hattie verniks gejongd Gelukkig had het konijn nog één jong over, anders had hij voor niets gejongd (typische streekhumor, gezegd als het konijn naast doodgeboren jongen ook nog een levend jong heeft)

voor-de-voet-op, voor-de-voet-op, uitdrukking, regelmatig en in de juiste volgorde Je mot een bietjie voor-de-voet-op werke en d’r nie’ sôôn rauwen troep van maoke Je moet een beetje regelmatig en in de juiste volgorde werken en er niet zo’n rotzooi van maken Zie ook huissie-ruim-op

voorbakje, voorbakkie, zelfstandig naamwoord, voorbakkies, kop koffie om 08.30 uur, halfweg tussen ontbijt van 07.00 uur en koffiedrinken van 10.00 uur

voorbehouden, voorbehouwe, werkwoord, behou voor, behieuw voor, voorbehouwe, [Hei] voorbehouden

voorbij, verbij, vurbij, bijwoord, voorbij, langs Ook vurbij; Hij zel nooit gendag zegge; hij gao vurbij ast waoter vurbij Dordt

voordragen, voordraege, voordreege, werkwoord, draeg voor/dreeg voor, droog voor, voorgedrooge, voordragen Voordraege ken die ok al niet, hij lees alles koekoek-êênen-deun (-dreun) op Voordragen kan hij ook al niet, hij leest alles monotoon op Ook voordreege

voorhoofd, veurhôôd, veurrôôd, zelfstandig naamwoord, veurhôôn, veurrôôn, veurhôôtjie, veurrôôtjie, 1. wendakker, het gedeelte van het bouwland aan het einde van de ’mêêt’ waar de ploeg wordt gekeerd Toen die vroog ‘hoe nae bin je’, zee die ‘ik mo’ nog twêê ommegange en ôk ‘t veurhôôd nog ploege’ 2. voorhoofd Hij voog ’t zwêêt van z’n veurhôôd Hij veegde het zweet van zijn voorhoofd Ook veurrôôd; Errepels van ‘t veurhôôd en sop uit de grip De grootste armoede (aardappels van de wendakker en jus uit de greppel)

voorkind, voorkind, zelfstandig naamwoord, voorkinders, voorkindjie, onecht kind van een moeder die later trouwde

voorkomen, voorkomme, zelfstandig naamwoord, boezem Die vrouw heb een grôôt voorkomme

voorloop, voorlôôp, zelfstandig naamwoord, voorlôôpe, voorlôôpie, hulp in de huishouding

voorloper, voorlôôper, zelfstandig naamwoord, voorlôôpers, voorlôôpertie, stoker van de RTM-locomotief (in het begin moest binnen de bebouwde kom van Oud Beijerland iemand met een rode vlag voor de stapvoets rijdende locomotief lopen om het publiek te waarschuwen en om ongevallen te voorkomen) Van de meule opte Meulendijk tot an de Koninginneweg moste voorlôôper altijd vooran links van de lokemetief meebêêne Van de molen op de Molendijk tot de Koninginneweg moest de voorloper altijd vooraan links van de locomotief meelopen Zie ook meebêêner

voormiddag, voremiddag, bijwoord, voormiddag Kom van voremiddag maor effe an

voorraad, voorraed, zelfstandig naamwoord, voorraede, voorraedjie, voorraad ’t Ken nooit kwaod om voorraedjies van eerste levesbehoefte an te legge Het kan nooit kwaad om van eerste levensbehoeften voorraadjes aan te leggen

voorst, voorst, zelfstandig naamwoord, voorste, voorstsie, [O] neus van een schoen Je mot op die schoene maor is nieuwe voorste laete zette

voorste, voorste, zelfstandig naamwoord, [O] voorpoten; Iets in voorste, ’t legge Iets voor het grijpen neerleggen

voorstel, voorstel, zelfstandig naamwoord, voorstelle, voorstellechie, [Gwd] voorbeeld

voos, voors, vôôs, bijvoeglijk naamwoord, 1. voos, sponzig 2. opgeblazen Ook vôôs; 1. voos (bijv. radijs) 2. slecht uiterlijk (mensen) Het was een grôôte, opgeblaeze, bolle en vôôze vent

voren, vanvoores, van voores, vanvoorne, bijwoord, 1. van te voren Da’ kejje vanvoores nie wete Dat kan je van te voren niet weten 2. vooraan Hij lôôp vanvoores Hij loopt vooraan Ook vanvoorne

voren, van voorne of an, van voores of an, van vores of an, uitdrukking, van voren af aan, opnieuw En toen begonne ze weer van voorne of an Ook van voores of an; van voor af aan, vanaf het begin Van vores of an kreeg tie de wind van voore Vanaf het begin werd hij op zijn nummer gezet; Ook oppenieuw

voren, voore, uitdrukking, Hij kreeg de wind van voore Hij kreeg hevige kritiek

vork, vurk, vurrek, zelfstandig naamwoord, vurke, vurkie, vork, hooivork; Hij het teveul hooi op z’n vurrek genoome Hij dacht meer te kunnen dan hij machtig was

vorken, vurreke, werkwoord, vurrek, vurrekte, gevurrekt, opsteken van hooi, stro met behulp van een hooivork

vorm, vurm, vurrem, zelfstandig naamwoord, vurme, vurreme, vurmpie, vurrempie, vorm Ook vurrem

vorst, vorsie, zelfstandig naamwoord, vorsies, lichte nachtvorst Boerekôôl is pas lekker aster een vorsie over gelôôpen is

vraag, vraeg, zelfstandig naamwoord, vraege, vraechie, vraag ’t Was maor een onnôôzele vraeg Het was maar een onschuldige vraag

vracht, vrachie, zelfstandig naamwoord, vrachies, vrachtje; Alle vrachies lichte zee de schipper en hij gooide z’n vrouw overboord Alle beetjes helpen

vragen, vraege, werkwoord, vraeg, vroog, gevroge, vragen Vraeg ‘t dan effe, of hebbie ’t al gevroge?

vragenboek, vraegeboekie, zelfstandig naamwoord, vraegeboekies, vragenboekje over de catechismus We hadde een vraegeboekie, dat ‘Kort begrip’ hêêtende We hadden een vragenboekje dat ‘Kort begrip’ heette

vreemde, vreemd, zelfstandig naamwoord, vreemde, 1. vreemdeling, onbekende, buitenstaander De bêêste zien ’t gauw as ter een vreemd in de stal komt De koeien zien het direct als er een onbekende in de stal komt Z’is meddun vreemd getrouwd Ze is getrouwd met iemand die niet van dit dorp komt 3. buitenstaander Daer heb een vreemd nie mee te make Daar heeft een buitenstaander niets mee te maken

vreselijk, vrêêselek, bijvoeglijk naamwoord, vreselijk

vreten, freete, vreete, werkwoord, freet, frat, gefreete / vreet, vrat, gevreete, vreten Ook vreete

vrezen, vrêêze, werkwoord, vrêês, vrêêsde, gevrêêsd, vrezen

vriendelijk, vrindelek, uitdrukking, Zôô vrindelek azzen errem vol jonge katte Erg vriendelijk

vriezen, vrieze, werkwoord, vries, vroor, gevrore/gevrooze, [veroud] vriezen

vrijen, vrije, uitdrukking, vrije int hooi is mooi, maor trouwe in de kerrek is je leevelang werrek Dorpswijheid; Wie vrijt met spijt die slijt, wie vrijt messin worter dik teegen in Dingen die je graag doet gaan gemakkelijk; dingen die je niet graag doet gaan moeizaam

vrijhouden, vraihouwe, werkwoord, houw vrai, hieuw vrai, vraigehouwe, [Obl] vrijhouden, de vertering betalen We wiere mè z’n alle deur ‘m vraigehoue We werden allemaal door hem vrijgehouden

vroeg, van vroeg, uitdrukking, voor 8 uur ‘s morgens, voor de schafttijd

vroeger jaren, vroegerjaere, bijwoord, vroeger, destijds Ook toentertijd

vrol, vrol, zelfstandig naamwoord, vrolle, vrollechie, [Num] verwarde rol Het lag op een vrol Het was verward opgerold

vrouw, vrouwe, uitdrukking, Vrouwe houwie mak met grof geld en fijn kachelhout Veel geld en een goed onderkomen zijn het beste voor een vrouw, dat houdt haar tevreden; Fluitende vrouwe en loeiende koeie binne zelde goeie Mensen die teveel praatjes hebben en op willen vallen zijn meestal niet de besten; Voor knijne en vrouwe mojje je hêêle leeve sjouwe Voor je hobby en je vrouw moet je je hele leven veel extra’s geven

vrouwlui, frullie, vrullie, zelfstandig naamwoord, vrouwvolk, vrouwen In d’n vorigen êêuw zeeje ze frullie en mallie In de vorige eeuw zei men vrouwvolk en manvolk

vrouwmens, frommes, vrommes, zelfstandig naamwoord, frommeze, vrommesse, frommesie, vrommessie, vrouwspersoon Het is een knap frommes Zie ook vrommes; [O] vrouwmens, vrouw Het is een hêêl vrommes geworre Het wordt een knap vrommes Ook vrullie

vuil, vuil, uitdrukking, ’t Lôôp as vuil vet Het loopt gesmeerd; Hij ziet ‘r uit as vuil vet Hij ziet er grauw (slecht) uit

vuilnis, vulles, zelfstandig naamwoord, vuilnis

vuilpruim, vuilpruim, voilproim, zelfstandig naamwoord, vuilpruime, voilproime, vuilpruimpie, voilproimpie, smerig persoon (oorspr. iemand die het vieze sap van zijn pruimtabak overal uitspuugt); voilproim [Obl] smerig persoon Dat meñs is een echte voilproim

vuilte, vuilt, zelfstandig naamwoord, vuilte, vuiltie, onkruid (verzamelnaam)

vuiltje, vuiltie, uitdrukking, D’r is gêên vuiltie an de lucht Er is geen enkel probleem

vuilvet, voilvet, bijwoord, [Obl] 1. oud vuil Den hond leg voor vuilvet voor de kachel De hond ligt als oud vuil voor de kachel 2. zeer vaak Ze komp taer over de vloer as voilvet Ze komt daar zó vaak over de vloer alsof het haar thuis is

vuren, viere, werkwoord, vier, vierde, gevierd, [veroud] vuren, weerlichten ’k Gelôôf damme een donderbui krijge, ’t vier al

vuur, vier, zelfstandig naamwoord, viere, viertie, [veroud] vuur Iemand het vier uit z’n ôôge slaon Het vier gaot ter nooit uit Energiek persoon ’t Hemelvier was nie van de lucht Het hemelvuur was niet van de lucht In de drôôghuisies wier het vlas bove ’t vier gedrôôgd In de drooghuisjes werd het vlas boven het vuur gedroogd; ’t Is taer pik en vier Er is altijd ruzie daar; Hij lôôpet vier uit z’n sloffe Hij is erg ijverig/gedreven; Z’n vier is nooit uit Hij is niet moe te krijgen

vuurkruidbos, vierkruiebos, zelfstandig naamwoord, vierkruiebosse, vierkruiebossie, vuurkruid (de wortels van het vuurkruid werden gebruikt om het miltvuur bij koeien te genezen. Er werd een gat in de huid gemaakt, waarin de wortels werden vastgezet. Sommige koeien kregen op die plek een dkke bult, waarop ‘het vuur’ uitwerkte. Als een boer verhuisde nam hij altijd het vuurkruid mee om het in zijn nieuwe tuin te planten)

vuurogen, vierôôge, werkwoord, vierôôg, vierôôgde, gevierôôgd, [Obl] begerig kijken (letterlijk: met vurige ogen van begeerte ergens naar kijken) Hij wou dat graeg hebbe, hij vierôôgde d’r naer

waaibomenhout, waoibôômehout, zelfstandig naamwoord, hout ongeschikt voor timmerhout Net nog goed genog voor brandhout

waaien, waoie, werkwoord, waoi, woei, gewaoid, waaien Het waoit hard, ’t is bekant sturrem

waan, waon, bijvoeglijk naamwoord, [O] niet gaaf (in ‘t bijzonder van planken, waaraan de bast nog te zien is) An die waone dêêle kejje d’n bast nog zien zitte

waar, waer, bijwoord, waar, op welke plaats

waar, waer, zelfstandig naamwoord, waere, waar, spullen De martkôôpman hassun waer uichespraaid op de grond legge De marktkoopman had zijn koopwaar op de grond uitgespreid

waar, waere, bijvoeglijk naamwoord, ware Toen tôônde die z’n waeren aerd Toen toonde hij zijn ware aard

waar, waere, tussenwerpsel, Net waere! Ik geef je gelijk Okke waere! ’t Is toch wat! (meewarig)

waarachtig, verachteg, waerachies, tussenwerpsel, waarachtig, warempel En verachteg, daer stong die weer voor de deur En warempel, daat stond hij weer voor de deur

waaraf, waerof, uitdrukking, Hij weet z’n waerof en waeran Hij heeft verstand van de materie (ook: hij maakt goede afspraken)

waarborg, waerburg, zelfstandig naamwoord, waerburge, waerburchie, waarborg

waarborgen, waerburge, werkwoord, waerburg, waerburgde, gewaerburgd, waarborgen

waarde, waerde, zelfstandig naamwoord, waerdes, waarde

waardebon, waerdebon, zelfstandig naamwoord, waerdebonne, waerdebonnechie, waardebon, noodgeld In d’n eerste wereldoorlog kreege me waerdebonne omdatter gêên geld meer was In de eerste wereldoorlog kregen we waardebonnen omdat er geen geld meer was Ok bij ’t errembestuur gavve ze waerdebonne om te verkomme dajje ’t ging verzuipe Ook bij het armbestuur gaven ze waardebonnen om te voorkomen dat geld in drank werd omgezet

waardeloos, waerdelôôs, bijvoeglijk naamwoord, waardeloos ’t Is een waerdelôôze vent

waardevast, waerdevast, bijvoeglijk naamwoord, waardevast Die andêêle binne glad nie waerdevast Die aandelen zijn helemaal niet waardevast

waarheid, waerhaaid, zelfstandig naamwoord, waerheeje, haaidjie, [Obl] waarheid Ik glôôf nooit dattie de waerhaaid zee

waarmaken, waermaeke, werkwoord, maek waer, maekte waer, waergemaekt, [Obl] waarmaken Dat mojje waermaeke Dat moet je waarmaken

waarmee, waermee, bijwoord, waarmee?

waarom, waerom, bijwoord, waarom Waerom dee’ je dat? Nou, daerom!

waarschuwen, waorschouwe, werkwoord, waorschouw, waorschouwde, gewaorschouwd, waarschuwen Je bin gewaorschouwd Je bent gewaarschuwd Ik waorschouw nie meer! Ik waarschuw niet meer! De femilie is ’s nachs gewaorschouwd De familie werd ‘s nachts aan het bed geroepen omdat de zieke spoedig zou overlijden

waarschuwing, waorschouwing, zelfstandig naamwoord, waorschouwinge, waorschouwingchie, waarschuwing

waarzo, waeroo, waerzôô, bijwoord, waar, op welke plaats Ook waerzôô; Waerzôô? Waar?

wachten, wachte, werkwoord, wacht, wachtende, gewacht, 1. [O] hoeden Koeie wachte 2. vrij houden, beschermen tegen vogels Kore en krieke wachte Koren en krieken beschermen tegen vogels

wachtend, wachtende, bijwoord, verwachtend Ik bin ze wachtende Ik verwacht hen Dat biñ je ôk nog wachtende Dat kun je ook nog verwachten

wafel, waofel, zelfstandig naamwoord, waofels, waofeltie, waffel, mond Hou je grôôte waofel nou is eeve want m’n oore tuite d’r van

wagen, waoge, uitdrukking, ’t Is hier gêên staonde waoge! Doorlopen, opschieten!; Hij stao kort voor de waoge Hij is snel driftig; Voor opte waoge, achter opte slee, neemie de zwaerste vrachte mee Als je weet hoe het moet dan is alles gemakkelijk; Voor opte waoge, achter opte slee, rijd verniks mee Als je weet hoe het moet is alles gemakkelijk

wagenkeet, waogekêêt, zelfstandig naamwoord, waogekêête, waogekêêtjie, bergruimte voor wagens Den tilburrie stong in de waogekêêt

wal, wal, zelfstandig naamwoord, [O] modder uit de sloot die over het land wordt gespreid

walschot, walschot, wanschot, wanschoft, zelfstandig naamwoord, walschotte, wanschofte, wanschotte, walschotjie, wanschoftjie, wanschotjie, volksnaam voor bitterzoet (solanum dulcamara) Ook wanschoft Zie ook elfrank; ; wanschoft [O] bitterzoet, walschot (familie der nachtschaden) De jongere kauwe veul op wanschoft om wat te doen te hebbe; de ouwere doen ‘t tege de verkoudhaaid De jongeren kauwen veel op walschot om wat te doen te hebben, de ouderen doen het tegen de verkoudheid

wambuis, wammes, zelfstandig naamwoord, wammesse, wammessie, 1. houten huis Planke wammes 2. hommeles ’t Is wammes 3. klap Hij kreeg een wammes voor z’n harses

wandbeer, wambeer, zelfstandig naamwoord, wambeere, wambeertie, wandluis Zie ook wêêgluis, weerluis

wanraad, wanraed, zelfstandig naamwoord, wanraede, wanraedjie, [O] onraad

wantenwever, wantewever, zelfstandig naamwoord, wantewevers, wantewevertie, [O] woelwater, iemand die altijd met handen en voeten beweegt

war, war, zelfstandig naamwoord, warre, warrechie, kruin in het haar bij mens of dier (kruisborstel)

warhoofd, warhôôd, warhôôfd, zelfstandig naamwoord, warhôôde, warhôôfde, warhôôdjie, warhôôffie, persoon met verwarde geest Ook warhôôfd

warm, werm, werrem, bijvoeglijk naamwoord, warm Ook werrem; Hij hieuw de pad werrem Hij kwam hier regelmatig; werrem ete middagmaal We ginge om acht uur schofte, om êên uur werm ete en om vijf uur koffie drinke Zie ook prakkie

warmen, werreme, werkwoord, werrem, werremde, gewerremd, warmen, opwarmen ’k Heb de tintel in m’n vingers, ken ‘k me hier een bietjie werreme?

warmpjes, wermpies, bijwoord, warmpjes Hij zitter wermpies bij Hij heeft behoorlijk veel geld

warmwaterroten, werremwaoterrôôte, werkwoord, werremwaoterrôôt, werremwaoterôôtende, gewerremwaoterrôôt, Het sinds 1920 roten van vlas in betonnen bakken met warm water, hetgeen een onvoorstelbare stank veroorzaakte, het vlas was echter in vier dagen geroot

warspook, warspook, zelfstandig naamwoord, warspooke, warspookie, [Nbl] tegendraads persoon

was, was, uitdrukking, Z’n vuile was wier buite gehange Zijn doen en laten werd in het openbaar afkeurend besproken

waskaars, waskaers, zelfstandig naamwoord, waskaerse, waskaersie, waskaars Eerst stonge d’r vetkaerse in de straetlamptaerens, daernae waskaerse, toen wier ’t bronolie, laeter gas en tegewoordeg is ’t elektries Eerst stonden er vetkaarsen in de straatlantaarns, daarna waskaarsen, toen werd het petroleum, later gas en tegenwoordig is het elektrisch

wat, watte, tussenwerpsel, wat Watte? Wat zeg je?

wat dat aangaat, wattattegaot, (samentrekking; zie hoofdstuk Samentrekkingen) wat dat betreft, wat dat aangaat Ik heb een beste vent; wattattegaot maggik nie klaoge Ik heb een goede man; wat dat betreft mag ik niet klagen

wat jij, wasjij, (samentrekking, zie hoofdstuk Samentrekkingen) wat zeg jij ervan? ’t Is altijd al wa’ geweest op de wereld en ’t zel wel wa’ blijven ôk, wasjij? Het is altijd al wat geweest op de wereld en het zal wel wat blijven ook,wat zeg jij er van?

wat voor een, waffere, vragend voornaamwoord, welke, wat voor één Op wafferen dag was dat? Op welke dag was dat? Waffere momme neeme? Welke moeten we nemen?

wat zij, wañze, (samentrekking, zie hoofdstuk Samentrekkingen) wat zij Ik verstong nie wañze zeeje Ik verstond niet wat ze zeiden

water, waoter, uitdrukking, Geen hand waoter Niets vergeleken met ’t Heb gêên hand waoter met voreg jaer Het is niets vergeleken met vorig jaar; Nou kompet waoter voor d’n dokter Nu wordt alles duidelijk

waterdruk, waoterdruk, zelfstandig naamwoord, [O] gewone drukletters in boeken, in tegenstelling tot gotische letters, zoals die vroeger in de bijbel gebruikelijk waren

waterhoofd, waoterhôôd, zelfstandig naamwoord, waoterhôôde, waoterhôôdjie, waterhoofd

wateringen, waoteringe, werkwoord, waotering, waoteringde, gewaoteringd, het verplicht verwijderen van waterplanten uit sloten en vlieten

wateringer, waoteringer, zelfstandig naamwoord, waoteringers, waoteringertie, aannemer bij openbare aanbesteding om de watergangen schoon te maken met schrob, schoefhaok en smakzeis

wateringspul, waoteringspul, zelfstandig naamwoord, bij reiniging van de sloot verwijderde waterplanten (werd gebruikt als afdekmateriaal voor de mangelkuil, ook om de knieën van de koeien in de stal te beschermen) Zie ook slôôtvuil, watervuilt

waterkijker, waoterkijker, zelfstandig naamwoord, waoterkijkers, waoterkijkertie, piskijker, kwakzalver die diagnose stelt uit urine Ga maor mejje pis naer Bijstervelde Ga maar met je urine naar piskijker Bijsterveld (vroeger alom bekend en woonachtig in Rotterdam)

waterkont, waoterkont, zelfstandig naamwoord, waoterkonte, waoterkoñtjie, kippenziekte (dikke kont); bij een kuiken hangt de dooier er nog uit Zie ook doorkont

watermachine, waotermesien, zelfstandig naamwoord, waotermesienes, waotermesientjie, stoomgemaal, motorgemaal Tegewoordeg wor ten Eêndrachspolder bemaole deur een grôôt watermesien opte Nieuwendijk Tegenwoordig wordt de Eendrachtspolder bemalen door een groot motorgemaal op de Nieuwendijk

watersnood, waotersnôôd, zelfstandig naamwoord, waotersnôôde, waotersnôôdjie, watersnood De watersnôôd van 1953 heb in Zêêland veul meñseleves gekost

watjekouw, matjekol, matjekouw, zelfstandig naamwoord, matjekolle, matjekouwe, matjekollechie, matjekouwchie, [O] watjekouw, oorveeg Ook matjekouw

wedden, wette, werkwoord, wet, wettende, gewet, wedden Wimmis wette? Zullen we eens wedden?

wedstrijd, wesstrijd, zelfstandig naamwoord, wesstraie, wesstrijdjie, wedstrijd

weduwnaar, weedunaer, weduwnaer, wêêuwenaer, zelfstandig naamwoord, weedunaere, wêêuwenaers, weedunaertie, wêêuwenaertie, weduwnaar; wêêuwenaer [veroud] weduwnaar; Een onbesturreve weduwnaer 1. Iemand die weinig interesse in vrouwen heeft 2. Man wiens vrouw tijdelijk elders verblijft

weduwvrouw, weeduvrouw, weduwvrouw, zelfstandig naamwoord, weeduvrouwe, weeduvrouwchie, weduwe Hij is nog in ’t hartie mettat weduvrouwchie getrouwd Hij is nog net op tijd met die weduwe getrouwd; Het pas azzen fluit in een weduwvrouw Antwoord op de vraag of iets past (b.v. moer of bout)

weeg, wêêg, zelfstandig naamwoord, wêêge, wêêgchie, houten wand, schutting Hij sloog ‘m zôô hard teege de wêêg datte planke kraokte Hij sloeg hem zo hard tegen de houten wand dat de planken kraakten Hij vluchtte over de wêêg naer d’n tuin van de buuman weg Hij vluchtte over de schutting weg naar de tuin van de buurman

weegblad, wegeblad, zelfstandig naamwoord, wegeblaere, wege-blaertie, weegbreeblad (bloedstelpend middel)

weegluis, wêêgluis, zelfstandig naamwoord, wêêgluize, wêêgluissies, wandluis Zie wambeer, wêêglois

weegscheet, wêêgscheet, zelfstandig naamwoord, wêêgscheete, wêêgscheetjie, [Sas] strontje op het oog Zie ook staail, stijl

week, wêêk, zelfstandig naamwoord, de week, het weken Bôône in de wêêk zette Bonen in water zacht laten worden

weekgeld, weechellechie, weekgellechie, weergellechie, zelfstandig naamwoord, weechellechies, weekgellechies, w, weekgeldje Ook weekgellechie, weergellechie; Vroeger mozzie je aaige ’t schompes werreke voor een klaain weekgellechie Vroeger moest je je rot werken voor een kein weekloontje

weeks, weeks-ter-nae, bijwoord, een week daarna Ook weeks-ter-op

weeks, weeks-ter-op, bijwoord, een week daarna, na een week Zie weeks-ter-na

weer over, verover, bijwoord, [O] opnieuw

weeraal, weerael, zelfstandig naamwoord, weeraele, weeraeltie, donderaal, barometervis As de weerael borrelt krij’ me regen

weerga, weergao, uitdrukking, ’t Is kwantjies weergao In uiterlijk lijken op

weerhaak, weerhaok, zelfstandig naamwoord, weerhaoke, weerhaokie, winkelhaak (rechthoekige scheur in kleding) Ik heb een weerhaok in m’n broek

weerlander, weerlander, zelfstandig naamwoord, weerlicht, bliksem; Aste weerlander Als de bliksem Ga jij is aste weerlander naer bed, want je bin al veuls te lang op Ga jij eens als de bliksem naar bed want je bent er al veel te lang uit

weerlands, weerlanderse, weerlááñse, bijvoeglijk naamwoord, bliksemse Weerlanderse maaid, wat hebbie nou weer uitgespookt Ook weerlañse

weerlicht, weerlucht, zelfstandig naamwoord, weerluchte, weerluchtie, [Nbl] weerlicht, bliksem

weerom, vrom, from, verom, veurom, berom, bijwoord, weerom, terug Ook from; Ik mot effe weg, maor ik bin zôô from; verom, veurom [Msd] Hij’s weer verom gekomme Hij is weer terug gekomen

weeromkomen, vromkomme, veuromkomme, werkwoord, kom vrom, kwam vrom, vromgekomme / kom veurom, kwam veurom, veuromgekomme, terugkomen Ook veuromkomme; Ik kom demee weer veurom Ik kom dadelijk terug

weeromstomp, weeromstomp, zelfstandig naamwoord, weeromstompe, weeromstompie, terugtraprem (van een fiets)

weeromstuit, vromstuit, zelfstandig naamwoord, [veroud] weeromstuit, reactie

weerseinden, an weersende, zelfstandig naamwoord, an weersendes, an weersentjie, aan beide uiteinden An weersende van ’t gewent mosse de erte nog gepikt worre Aan beide einden van het stuk land moesten de erwten nog met de zicht gemaaid worden

weersem, weersem, tussenwerpsel, [O] bliksems (basterdvloek) Wel weersem nogantoe!

weershoofd, weershôôd, zelfstandig naamwoord, weershôôje, weershôôdjie, weershoofd, stukje regenboog Een weershôôd an de lucht betekent rauw weer

weerszijden, weersaie, bijwoord, weerskanten, weerszijden An weersaie hajje dan die hooistove Aan beide kanten van de weg had je dan die knotwilgen

weerwolf, weerwolf, zelfstandig naamwoord, weerwolve, weerwollefie, boze geest Ook bullebak Zie ook boeman

weerzon, weerzon, zelfstandig naamwoord, weerzonne, weerzonnechie, weerschijn van de zon, dubbele zon aan de lucht, halo

wees, wêês, zelfstandig naamwoord, wêêze, wêêssie, weeskind

weeshuis, wêêshuis, zelfstandig naamwoord, wêêshuize, wêêshuisie, weeshuis

weeuw, wêêuw, zelfstandig naamwoord, wêêuwe, wêêuwtjie, [veroud] weduwe

weg, weeg, wegt, zelfstandig naamwoord, weege, wegte, weechie, wegtie, weg Gaot uit de weeg! Ga opzij!; wegt [Gwd]; weechie, [meervoud] weechies weggetje Een weechie is faaitelek maor een paechie Een weggetje is feitelijk maar een paadje

wegduwen, wegdouwe, werkwoord, douw weg, douwde weg, weggedouwd, verstoppen, kwijt raken Het is nerreges te vinge, ze heb ’t zôô goed weggedouwd

wegen, wêêge, werkwoord, wêêg, wêêgde, gewêêgd, met planken betimmeren

wegge, weg, zelfstandig naamwoord, wege, wechie, [O] fijn, langwerpig tarwebroodje dat aan beide einden spits toeloopt (wigvormig, vandaar de naam wegge), de korseweg was zo’n broodje voor het kerstmaal, met krenten en sucade

wegjagen, wegjaoge, werkwoord, jaog weg, joog weg, weggejoge, wegjagen

wegkomen, wegkomme, werkwoord, kom weg, kwam weg, weggekomme, terechtkomen Hij is nog goed weggekomme Hij is nog goed terecht gekomen

wegkruipertje, wegkruipertie, uitdrukking, wegkruipertie speule Verstoppertje spelen

wegleggen, weglegge, werkwoord, leg weg, lee weg, weggeleege, [Zbl] het bouwland op wintervoren ploegen

wegsmokkelen, wegsmokkele, werkwoord, smokkel weg, smokkelde weg, weggesmokkeld, stiekem wegnemen, achterhouden

wei, waai, zelfstandig naamwoord, waaies, waaichie, weiland De bêêste lôôpe in de waai De koeien lopen in de wei; Vroeg in de waai en laet vet Ondanks het vroege begin weinig werk verricht

weiden, waaie, werkwoord, waai, waaide, gewaaid, weiden, grazen De hokkelingers lôôpe nog te waaie De éénjarige koeien lopen nog te grazen

weiderij, waaierij, zelfstandig naamwoord, waaierije, waaierijchie, weiland (een plek om vee te weiden) Hij zoek nog waaierij voor z’n hokkelingers Hij is nog op zoek naar een plek om zijn éénjarige kalveren te weiden

weiderijfsel, waairijfsel, zelfstandig naamwoord, waairijfsels, waairijfseltie, het van de droogweide bijeengeharkte vlas Zie ook schooier

weidewachter, waaiwachter, zelfstandig naamwoord, waaiwachters, waaiwachtertie, weiwachter, veehoeder van andermans vee

weinig, waaineg, bijwoord, weinig Wat zeggie waaineg? Zie ook bietjie, dotjie

weiwachteren, waaiwachtere, werkwoord, waaiwachter, waaiwachterde, gewaaiwachterd, vee van een andere veehouder hoeden

weken, wêêke, werkwoord, wêêk, wêêkte, gewêêkt, weken

wel, bel, tussenwerpsel, wel Bel, bel, ist toch echt waer? Wel, wel, is het toch echt waar? Welja, meid!; bel donderdag! Donders (het voorvoegsel bel komt vaak in uitroepen terug; bijv. bel allemachtig, bel nêênt, bel jaot)

welen, wêêle, weele, werkwoord, wêêl, wêêlde, gewêêld / weel, weelde, geweeld, vlas, hooi, etc. in de zon laten indrogen Ook weele [O] in de zon laten indrogen In Vlaondere laete ze ‘t vlas niessôô lang weele as bij ôôñs In Vlaanderen laat men het vlas niet zo lang drogen als in onze streek

welja, beljaot, tussenwerpsel, wel ja Beljaot meñs, je doe maor wajje nie laete ken Wel ja vrouw, je doet maar wat je niet laten kan Beljaot maaid!

welnee, belnêênek, tussenwerpsel, welnee, eigenlijk: ‘wel nee ik’ Ook belnêênt

welnee, belnêênt, tussenwerpsel, welnee Belnêênt maaid, je bin d’r glad neffe Welnee meid, je zit er volkomen naast

welput, welpit, zelfstandig naamwoord, welpitte, welpitjie, bronput, regenput Bij ôôñs perbeerde ze jonge katte te verzuipe in de welpit Bij ons probeerden ze jonge katten te verdrinken in de regenput

welterusten, truste, bijwoord, welterusten Truste hoor! Welterusten, hoor!

welzeker, belzeker, tussenwerpsel, wel zeker

wemel, wiemel, zelfstandig naamwoord, [O] pak slaag Wiemel krijge Een pak slaag krijgen

wemelen, wiemele, werkwoord, wiemel, wiemelde, gewiemeld, wiebelen Jôh, leg nie zôô te wiemele

wemelstaarten, wiemelstaerte, werkwoord, wiemelstaert, wiemelstaerte, gewiemelstaert, kwispelen

wenden, wenne, werkwoord, wen, wende, gewend, wenden of keren van bijv. hooi

wenen, wêêne, werkwoord, wêên, wêênde, gewêênd, [Gwd] jammeren, klaaglijk huilen

wenkbrauw, wenksbrauw, wijnsbrauw, zelfstandig naamwoord, wenksbrauwe, wijnsbrauwe, wenksbrauwchie, wijnsbrauwchie, [veroud] wenkbrauw Ook wijnsbrauw [O]

wenken, wenke, werkwoord, wenk, wenkte, gewenkt, wenken

wennen, wenne, werkwoord, wen, wende, gewend, wennen

wereld, waereld, wereld, zelfstandig naamwoord, waerelde, waereldjie, [Obl] wereld Zôô de waereld zegt Zoals men zegt; Zôô de wereld zegt [Num] Naar men zegt

werf, wurref, wurreft, wurf, wurft, zelfstandig naamwoord, wurreve, wurrefte, wurve, wurfte, wurrefie, wurreftjie, wurfie, wurftjie, erf, werf De wurref is añgereeve Het erf is aangeharkt Ik heb de jonges van de wurref gejooge Ook wurreft, wurf, wurft; De jonges waere al d’n hêêle middag op de wurft an ’t jakke De jongens waren al de hele middag op het erf aan het donderjagen

werfjongen, wurrefjonge, zelfstandig naamwoord, wurrefjonges, wurrefjongentjie, [Bmk] jongste knecht op de boerderij De wurrefjonge breng vorse paerde bij de ploeger, motte wurref schôônhouwe en de stal uitmisse De jongste knecht brengt verse paarden bij de ploeger, moet het erf schoonhouden en de stal uitmesten

werk, werrek, uitdrukking, Net zukke werrek Precies wat ik dacht; Nieuw werrek, nieuwe pijn Elk werk kost moeite

werkdag, werrekendag, zelfstandig naamwoord, werrekendaege, werrekendachie, [O] werkdag Hij gaod altijd maor deur, zondag en werrekendag, om de koeie te melleke

werkje, werrekie, zelfstandig naamwoord, werrekies, handwerkje (meestal haakof breiwerk)

werkloos, werrekelôôs, bijvoeglijk naamwoord, werkloos Biñ je werkelôôs? Ben je werkloos? Lôôp ie leeg? Ben je werkloos? (bekende vraag aan iemand die werkloos was)

werkspade, werrekspao, zelfstandig naamwoord, werrekspaje, werrekspaochie, spade om normaal diep te spitten Zie ook pootspao, peespao, rêêspao

werpen, werrepe, wurrepe, werkwoord, werrep, wierrep, gewurrepe / wurrep, wierrep, gewurrepe, werpen De merrie heb vannacht een dôôd vulle gewurrepe De merrie heeft vannacht een dood veulen geworpen Ook wurrepe

wervel, wurvel, zelfstandig naamwoord, wurvels, wurveltie, 1. wervel 2. houten blokje als deursluiting ’t Wurveltie is van de pleedeur of Het sluitblokje van de wc-deur is er af 3. vlinderdasje Hij was defteg añgeklêêd in een overhemd met een wurveltie d’r op Hij was deftig gekleed in overhemd en vlinderdasje; Spijkers motten ’t houwe, zee d’n tummerman, en hij sloog t’r twêê in een wurvel Te degelijk werken (want met twee spijkers erdoor kan het sluitklosje niet meer draaien)

wesp, weps, zelfstandig naamwoord, wepse, wepsie, wesp Omdatte wepse zôô stakke he’k maor een must opgezet Omdat de wespen zo staken heb ik maar een muts opgezet

wezen, weze, zelfstandig naamwoord, wezes, notie ’k Hatter gêên weze over Ik had er geen erg in Ik had er geen notie van

wie, wies, onbepaald voornaamwoord, wiens Van wies ister dat êêntjie? Wiens zoon of dochter is dat?

wieden, waie, wije, wooie, werkwoord, wij, wee, geweeë/geweeje / wooi, wooide, gewooid, wieden Ze waere an ’t errebeeze waie Ook wije; Ze binne bijna klaor mè wije, allêên ’t veurhôôd nog Ze zijn bijna klaar met wieden, alleen de wendakker moet nog gebeuren; wooie [Bmk, Zbl]

wieder, waaier, wijer, zelfstandig naamwoord, waaiers, wijers, waaiertie, wijertie, (onkruid)wieder Ook wijer

wiedersgang, waaiersgang, waiersgang, zelfstandig naamwoord, waaiersgange, waaiersgangchie, slenteren, op het gemak lopen (enigszins schommelende gang van een wieder ’waaier’) In ’t algemêên lôôpe ouwere meñse sondes waaiersgang naer de kerrek Over ’t algemeen lopen oudere mensen ’s zondags met een schommelende gang naar de kerk Je lôôp waaiersgang Je loopt op een schommelende manier Ook waiersgang; de karakteristieke manier van lopen van een wieder

wiep, wiep, zelfstandig naamwoord, wiepe, wiepie, bosje stro om de lading vast te leggen bij laden of tassen

wiewouw, wiewouw, bijwoord, [Phk] horendol Da’ gezeur, daer worrie wiewouw van Dat gezeur, daar word je horendol van

wij, me, persoonlijk voornaamwoord, we Gaome naer huis? Gaan we naar huis?

wijd, waid, bijvoeglijk naamwoord, ver Ik bin nôniessôô waid Ik ben nog niet zo ver

wijdwagen, waidwaoge, wijdwaoge, bijwoord, wagenwijd De inrijdeure stonge waidwaoge oope De inrijdeuren stonden wagenwijd open Ook wijdwaoge [O] wagenwijd De deur stong wijdwaoge oop De deur stond wagenwijd open

wijlieden, wijlie, persoonlijk voornaamwoord, [Obl, veroud] wij, wijlieden Wijlie, wij kijke wel oit, laete heulie ’t maor doen Wij, we kijken wel uit, laten zij het maar doen Zie ook vrullie, mallie, heulie

wilde wilg, wilde wilg, zelfstandig naamwoord, wilde wilge, wilde wilgchie, onkruid (perzikkruid, glaskruid)

wildgras, wildgras, zelfstandig naamwoord, wildgrasse, wildgrassie, zigeunerkoren

willen, wille, werkwoord, wil, wou, gewild, willen Willie vanaevend effe langskomme? Dan hoor ie ’t rechstreeks van Wimme Wil je vanavond even op bezoek komen? Dan hoor je het van Wim zelf

wilsje, wilsie, zelfstandig naamwoord, wilsies, [O] soort vroege kriek Zie ook klerreke

winde, wing, zelfstandig naamwoord, winge, wiñchie, 1. akkerwinde, heggewinde Mêêstal noemde de kindere ’t pispotjies 2. windas, lier, dommekracht Meddun kelderwing kejje een zwaer ding opkrikke Met een windas kan men zware dingen omhoog krikken 3. takelinrichting bij hooiberg met in hoogte verstelbaar dak

windei, windaai, zelfstandig naamwoord, windaaiers, windaaichie, windei, ei zonder kalkschaal met alleen het breekbare binnenvlies als bescherming Da’ zaekie heb ’m gêên windaaiers geleege Die zaak heeft hem flink geld opgebracht

winden, winge, werkwoord, wing, wong, gewonge, winden

windmolen, windmeule, zelfstandig naamwoord, windmeules, windmeuletjie, windmolen, wanmolen

winter, winters, zelfstandig naamwoord, [O] wintervoeten, winterhanden

wip, wippie, zelfstandig naamwoord, wippies, wipje ’t Is maor een wippie ’t Is maar een kleine afstand

wipkul, wipkul, zelfstandig naamwoord, wipkulle, wipkullechie, [Barg] advokaat Zie ook prakkezaain

wis, wis, zelfstandig naamwoord, wisse, wissie, plukje hooi of stro Hij pakte een wissie strôô om het of te veege

wit, wit, uitdrukking, ’t Is nogal wit tussie heulie Ze vinden elkaar wel heel erg aardig

witbloem, witblom, bijvoeglijk naamwoord, bloeiwijze van vlas Ook blauwblom

witbrood, wittebrôôd, zelfstandig naamwoord, wittebrôôje, wittebrôôdtjie, witbrood Een hallefie wittebrôôd en een poñdjie terrew

withart, withart, zelfstandig naamwoord, witharte, witharttie, [Num] witfront met stijf boord Ook kraochie

witscheet, witscheet, zelfstandig naamwoord, witscheete, witscheetjie, bleekscheet (scheldwoord voor iemand die zeer bleek is)

woerd, waerd, zelfstandig naamwoord, waerde, waerdtie, woerd, mannetjeseend

wonen, weune, werkwoord, weun, weunde, geweund, wonen Ze weunt al jaere op durp Ze woont al jaren op het dorp Hij weunde nog op z’n aaige Hij woonde nog op zichzelf Ze hebbe d’r leve lang in een oud huisie an d’n dijk geweund Ze hebben hun leven lang in een oud huisje aan de dijk gewoond

woning, weuning, zelfstandig naamwoord, weuninge, weuninkie, woning

woonhuis, weunhuis, zelfstandig naamwoord, weunhuize, weunhuisie, woonhuis

woonkamer, weunkamer, zelfstandig naamwoord, weunkamers, weunkamertie, woonkamer

woonwagen, weunwage, zelfstandig naamwoord, weunwages, weunwagetjie, woonwagen Ook fantekast, karrekiek

worden, worre, werkwoord, wor, wier, geworre, worden Hij wier angenome Hij werd aangenomen Hij wier het gewaor Hij kreeg het in de gaten D’r wier saterdas nog gewerkt Er werd ’s zaterdags nog gewerkt Hij wier naer ’t ashok gebrocht Hij werd naar de cel van het dorp gebracht Het wier tijd Het moest nu maar gebeuren We worre d’r te oud voor We worden er te oud voor Hij is verscheene herrest tnegenteg geworre Hij is voorbije herfst negentig geworden

work, woerek, zelfstandig naamwoord, woereke, woerekie, 1. groene kikker 2. [O] kikvors, pad (zo genoemd naar het geluid dat het dier voortbrengt)

worm, wurm, zelfstandig naamwoord, wurme, wurmpie, worm, wormsteken D’r zit veul wurm in die appels Er zit veel wormsteek in die appels Ook wurmsteek

wormendokter, wurmendokter, zelfstandig naamwoord, wurmendokters, wurmendoktertie, prutser Die wurmendokter denkt dattie alles zellef wel ken maor hij bakter niks van Die prutser denkt dat hij alles zelf wel kan maar hij presteert niets

wormsteek, wurmsteek, bijvoeglijk naamwoord, wormstekig ’t Waere slechte peere, êên en al wurmsteek Het waren slechte peren, de hele boel wormstekig Zie wurm

Worstenbakkers, worstebakker, zelfstandig naamwoord, worstebakkers, worstebakkertie, bijnaam voor een inwoner van Heinenoord

worstmachine, worsmesien, zelfstandig naamwoord, worsmesienes, worsmesientjie, gehaktmolen

wrat, vrat, zelfstandig naamwoord, vratte, vratjie, wrat Hij doch nog ‘nou ja, een vratjie’, maor ’t was net offet vratjie grôôter wier Hij dacht nog ‘nou ja, een wratje’, maar het leek net of het wratje groter werd (naar Toon Hermans)

wrattenvrouw, vrattevrouchie, zelfstandig naamwoord, vrattevrouchies, [Gwd] wrattengenezeres Vroeger waster op durp een vrouw die je van vratte of kon hellepe en die ’t vrattevrouwchie wier genoemd

wreed, vrêêd, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, 1. (bn) wreed 2. (bw) erg Ze hattet wrêêdbenauwd Ze had het spaans benauwd Dat verlies is vrêêd voor die meñse Dat verlies is bijzonder erg voor die mensen

wreef, vreef, zelfstandig naamwoord, vreeve, vreefie, wreef Hij had zukke hôôge vreeve dat de klompemaker d’r rekening mee hieuw Zie ook vricht

wreken, vrêêke, werkwoord, vrêêk, vrêêkte, gevrêêkt, [O] 1. loswrikken 2. enorm hard werken ’k Heb d’n hêêlen godgááñseleken dag staon te vrêêke, maor ‘k bin aailek nie veul opgeschoote Ik heb de hele dag enorm hard gewerkt, maar ik ben eigenlijk niet veel opgeschoten

wreken, vrêêke, werkwoord, vrêêk, vrêêkte, gevrooke, wreken Hij lôôp altijd maor bezwêête naer buite; da’ sel z’n aaige opte langen duur wellis vrêêke Hij loopt altijd maar bezweten naar buiten; dat zal zich op de lange duur wel eens wreken

wreker, vrêêker, vrêêkert, zelfstandig naamwoord, vrêêkers, vrêêkerts, vrêêkertie, vrêêkertie, [O] harde, ruwe werker ’t Is een echte vrêêker, nooit genog Hij is een enorme rauwdouwer, hij heeft nooit genoeg Zie ook rêêuwer

wricht, vricht, zelfstandig naamwoord, vrichte, vrichie, wreef Ik ken hêêlemael nied op klompe lôôpe deur m’n hôôge vrichte Ook vreef

wringen, vringe, werkwoord, vring, vrong, gevronge, wringen

wroeten, vroete, werkwoord, vroet, vroete/vroetende, gevroet, wroeten D’r heb een mol in d’n tuin zitte vroete

wrokken, vrokke, werkwoord, vrok, vrokte, gevrokt, 1. wrokken, verbitterd zijn 2. wrokken, peristaltiek in de slokdarm bemoeilijkend We hañ zôô’n honger datte errepels vrokte We haddden zo’n honger dat de doorgang van de aardappelen in de slokdarm werd bemoeilijkt

wrong, vrong, zelfstandig naamwoord, vronge, vroñchie, wrong, haarwrong Een vrouw draeg een toot, maor in een paerd z’n staert leggie een vrong

wuit, woit, zelfstandig naamwoord, woite, woitjie, [O] wuit, vooruitstekende kin ’t Is een knappe maaid, maor ze heb jammer genog wel een grôôte woit Ze is een knappe meid,maar ze heeft jammer genoeg wel een grote wuit

zaad, zaed, zelfstandig naamwoord, zaeje, zaedjie, zaad; Op zwart zaed zitte Geen geld meer hebben

zaadbuil, zaedbuul, zelfstandig naamwoord, zaedbuule, zaedbuulechie, toestel om zaad te schonen

zaaddraaien, zaeddraaie, zaeddraaoie, werkwoord, zaaizaad schonen (met behulp van een zgn. sneezeef; door de draaiende beweging hoopten onkruidzaden en andere ongerechtigheden zich op in het midden van de draaiende massa) Ook zaeddraaoie

zaadje, zaedjie, zelfstandig naamwoord, zaedjies, [O] inzet bij ‘t spel, fiche ’k Heb m’n zaedjie trug gewonne Ik heb mijn inzet weer teruggewonnen

zaadkleed, zaedklêêd, zelfstandig naamwoord, zaedklêêje, zaedklêêdjie, groot kleed van zeildoek, gebruikt bij het dorsen van lijnen koolzaad

zaadzak, zaedzak, zelfstandig naamwoord, zaedzakke, zaedzakkie, linnen of jute zak voor het verpakken van lijnzaad (inhoud 80 kilogram)

zaaien, zaoie, werkwoord, zaoi, zaoide, gezaoid, zaaien

zaailaken, zaailaeke, zelfstandig naamwoord, zaailaekes, zaailaekentjie, zaaikleed (kleed dat om de schouders werd geslagen en gebruikt voor het breedwerpig zaaien van wintertarwe en het strooien van kunstmest)

zaaiviool, zaaiviool, zelfstandig naamwoord, zaaivioole, zaaiviooltie, zaaitoestel met strijkstok (gebruikt voor het gelijkmatig verspreiden van fijne zaadsoorten zoals vlas-, klaver- of koolzaad)

zaak, zaek, zelfstandig naamwoord, zaeke, zaekie, zaak, bedrijf Zaeke gaon voor ’t maaisie Zaken gaan voor; ’t Is nie veul zaeks Het stelt weinig voor

zaakje, zaekie, zelfstandig naamwoord, zaekies, 1. zaakje (in ongunstige betekenis) Dat is een vuil zaekie, daer zit een luchie an Dat is een vuil zaakje, daar zit een luchtje aan 2. balzak, scrotum Hij viel messun zaekie opte stang van z’n fiets; toen kondie z’n lache wel houwe Hij viel met zijn balzak op de stang van zijn fiets; toen verging het lachen hem wel

zachtjes, zachies, bijvoeglijk naamwoord, zachtjes; zachies an Rustig aan (dit werd als antwoord gegeven op de vraag hoe het met iemand ging na diens ziekte) De zieke ga vooruit Ook zêêchies-an, zeechies-an [O]

zadel, zaodel, zaol, zelfstandig naamwoord, zadel; verouderd zaol, zaole, zaoltie; uitdrukking Hij rijdt op meer zaodels Hij heeft niet alles op één kaart gezet

zagen, zaoge, werkwoord, zaog, zaogde, gezaogd, 1. zagen 2. reutelen Hij is nog zô verkouwe dajje z’n borst ken hore zage

zak, zak, uitdrukking, zak over mijn kop en gêên man gezien (Op het land werkende mannen grepen soms een vrouw, deden haar een zak over het hoofd zodat zij geen dader herkende, en misbruikten haar. Daarop duidt deze uitdrukking) Zie ook burregemêêster maoke

zakdoek, zaddoek, zelfstandig naamwoord, zaddoeke, zaddoekkie, zakdoek, neusdoek

zakelijk, zaekelek, bijvoeglijk naamwoord, zakelijk, nuchter Hij is mijns te zaekelek

zakje, zakkie, zelfstandig naamwoord, (collecte)zakje Hij lôôp mettet zakkie in de kerk Hij gaat in de kerk met de collectezak rond

zakjelopen, zakkielôôpe, werkwoord, zaklopen (volksvermaak op nationale feestdagen)

zakjesplakker, zakkiesplakker, zelfstandig naamwoord, zakkiesplakkers, zakkiesplakkerties, boef, iemand die (vaker) achter de tralies heeft gezeten, waar werkzaamheden moesten worden verricht zoals het maken van zakjes, enveloppen en knijpers

zandhok, zandhok, zelfstandig naamwoord, zandhokke, zandhokkie, [Num] ruimte onder de bedstee

zandsteen, zandstêên, zelfstandig naamwoord, zandstêêne, zandstêêntjie, zandsteen As slijpstêên mojje zandstêên gebruike

zarerdagsochtens, zaeteressoches, bijwoord, ’s zaterdagsochtends Zie ook saeteressoches

zat, zadder, bijwoord, [O] genoeg, voldoende Ik heb genogt, ik heb zadder

zat, zat, bijvoeglijk naamwoord, bijwoord, 1. (bw) vaak, veel, dikwijls Ik heb ‘t zat gehoord en ôk dikkelszat meegemaokt 2. (bn) beu, zat, verzadigd Ik bin ‘t zô zat as gespoge spek. Ik mô niks meer, ik heb zat

zaterdags, zaeterdags, zaeteres, saeteres, bijwoord, (’s) zaterdags Vroeger gonge me allêên maor zaeterdags te schere bij de barbier Hij was op z’n ‘s zaeterdags (niet in werkkleding, maar ook niet op z’n zondags) Ook zaeteres,saeteres; Saeteres gonge me allemael te scheere ’s Zaterdags lieten we ons allemaal scheren

zaterdagsavonds, saeteressaeves, zaeressaeves, bijwoord, ’s zaterdagsavonds Ook zaeteressaeves

zaterdagsochtends, saeteressoches, bijwoord, ’s zaterdagsochtends Zie ook zaeteressoches

zee, zêê, zelfstandig naamwoord, zêêje, zêêchie, zee

zeegras, zêêgras, zelfstandig naamwoord, zêêgrasse, zêêgrassie, zeegras, zostera (goedkoop vulmateriaal voor kinderbedjes) Zêêgras was beterder as haeverkaf

zeel, zeel, zelfstandig naamwoord, zeele, zeeltie, [O] houten zeef voor aardappels (Vierkante bak met bodem van op gelijke afstand van elkaar gelegen latten; werd aan vier handvatten opgetild en geschud; de herrep was een schuinstaande zeef die niet werd bewogen, waarover de bovenop uitgestorte aardappels vanzelf naar beneden gleden)

zeel, zêêl, zelfstandig naamwoord, zêêle, zêêltie, 1. zeel, touw, kruislings over de schouders gehangen draagriemen Hij had een zêêl om z’n schoere bij ‘t kruie Hij had een zeel om zijn schouders bij het kruien Zie ook helpzêêl en hermzêêl

Zeeland, Zêêland, eigennaam, provincie Zeeland

zeem, zêêm, zelfstandig naamwoord, zêême, zêêmpie, zeem Zie zêêmelap

zeemeermin, zêêmarremin, zelfstandig naamwoord, zêêmarreminne, zêêmarreminnechie, [‘sGr] zeemeermin

zeemlap, zêêmelap, zelfstandig naamwoord, zêêmelappe, zêêmelappie, zeem Ik heb zô’n dorst, m’n tong lijkent wel een zêêmelap Ook zêêm

zeemuier, zêêm-uur, zelfstandig naamwoord, zêêm-uure, zêêm-uurtie, grote uier met weinig melk

zeep, zêêp, zelfstandig naamwoord, zêêpe, zêêpie, zeep Vroeger waste ze met olie en loog, daernae met groene zêêp en nog laeter met zêêppoeier

zeepkist, zêêpkist, zelfstandig naamwoord, zêêpkiste, zêêpkissie, zeepkist (van Sunlightzeep) Je koch bij de kruienier een zullegzêêpkist voor een kwartie; twêê douwwagewiele d’r onder en twêê panlatte as burrie en je hadden zêêpkist

zeeppoeder, zêêppoeier, zelfstandig naamwoord, zêêppoeiers, zêêppoeiertie, zeeppoeder

zeepsop, zêêpsop, zelfstandig naamwoord, zêêpsoppe, zêêpsoppie, zeepsop Ook figuurlijk: ’t Lijkent wel oftie zêêpsop in z’n harses heb

zeer hoofd, zeerhôôd, zelfstandig naamwoord, hoofdzeer (tinea), kletskop Hij heb een leve as een luis op een zêêr-hôôd Zie ook kleskop

zeerover, zêêrôôver, zelfstandig naamwoord, zêêrôôvers, zêêrôôvertie, zeerover

zeet, zeet, zelfstandig naamwoord, zeete, zeetjie, 1. onderste deel van de walkant in sloot of vliet 2. zit, zetel Z’n zeet neme Ergens gaan zitten Neem een zeet! Ga zitten

Zeeuw, Zêêuw, zelfstandig naamwoord, Zêêuwe, Zêêuwchie, Zeeuw

Zeeuws, Zêêuws, bijvoeglijk naamwoord, Zeeuws Domenee Jan de Labadie wong z’n aaige op over de dikke blôôte erreme van de Zêêuwse vrouwe Dominee Jan de Labadie wond zich op over de dikke blote armen van de Zeeuwse vrouwen

zegensteen, zeegestêên, zelfstandig naamwoord, zeegestêêne, zeegestêêntjie, steen om een zegen (verticaal net) mee te verzwaren

zeggen, zegge, werkwoord, zeg, zee, gezaaid, zeggen; Iets voor het zegge hebben Iets in te brengen hebben Hij heb nie veul meer voor z’n zegge Hij heeft niet veel meer in te brengen

zeik, zaaik, zelfstandig naamwoord, zeik, urine

zeikbak, zaaikbak, zelfstandig naamwoord, zaaikbakkie, zaaikbakke, waterplaats, pisbak

zeikbloem, zaaikblom, zelfstandig naamwoord, zaaikblomme, zaaikblommechie, paardebloem Zie ook zoidessel, zuudissel, zuurdissel

zeiken, zaaike, werkwoord, zaaik, zeek, gezeke, zeiken, urineren Hij hieuw effe op met ploege want d’r mos een paerd zaaike

zeiker, zaaiker, zelfstandig naamwoord, zaaikers, zaaikertie, lekke schoen

zeikerd, zaaikert, zaikert, zelfstandig naamwoord, zaaikerts, zaikerts, zaaikertie, zaikertie, zaniker, zeurpiet Ook zaikerd Zie ook zemelaer, zemelknooier, zemelknôôper, zemelpreut, zemelzaaikert; zaikert [O]

zeiknest, zaaiknest, zelfstandig naamwoord, zaaikneste, zaaiknessie, zeurkous (gezegd van meisje) Zie ook zemelpreut

zeil, zaail, zelfstandig naamwoord, zaaile, zaailtie, zeil; Alle zaaile bijzette Je uiterste best doen

zeiljacht, zaailjachie, zelfstandig naamwoord, zaailjachies, zeiljacht

zeilschuit, zaailschuit, zelfstandig naamwoord, zaailschuite, zaailschuitjie, zeilschip

zeis, zaais, zelfstandig naamwoord, zaaise, zaaissie, zeis

zeldzaam, zelsaam, bijwoord, [Sas] zelden Dat kom nog zeldzaom voor.

zelf, zellevers, aanwijzend voornaamwoord, zelf Ik heb ‘t zellevers gezien.

zemelaar, zeemelaer, zelfstandig naamwoord, zeemelaers, zeemelaertie, zaniker, zeurpiet Zie zaaikert

zemelappig, zêêmelappeg, bijvoeglijk naamwoord, 1. zenuwachtig 2. niet fit, slap Zie ook zeninge

zemelen, zeemele, werkwoord, zemel, zemelde, gezemeld, zeuren, zaniken Jonge, wat leggie toch te zeemele

zemelknooier, zeemelknôôier, zelfstandig naamwoord, zeemelknôôiers, zeemelknôôiertie, [Zbl] zaniker, zeurpiet Ook zeemelknôôper Zie zaaikert

zemelknoper, zeemelknôôper, zelfstandig naamwoord, zeemelknôôpers, zeemelknôôpertie, [Zbl] zaniker, zeurpiet Zie zeemelknooier Zie zaaikert

zemelpreut, zeemelpreut, zelfstandig naamwoord, zeemelpreute, zeemelpreutjie, zeurkous (gezegd van meisjes) Zie zaaiknest

zemelzeikerd, zeemelzaaikert, zelfstandig naamwoord, zeemelzaaikerts, zeemelzaaikertie, zaniker, zeurpiet Niks gêên wonder dattie weggelôôpe is; dat meñs is zôô’n verschrikkeleke zeemelzaaikert, daer is nie mee te leve Zie zaaikert

zemen, zêême, werkwoord, zêêm, zêêmde, gezêêmd, zemen Ik mot de glaeze nog zêême

zenuw, zeeninge, zelfstandig naamwoord, zenuwen Hij hep redduur last van zeeninge Hij heeft voortdurend last van zenuwen Zie ook zinkes

zenuwachtig, zeeningachteg, bijvoeglijk naamwoord, zenuwachtig Doe toch nie zôô zeeningachteg

zestig, sesteg, uitdrukking, Bî je sesteg! Ben je zestig! Uitroep van verbazing

zeug, zog, zelfstandig naamwoord, zoge, zochie, zeug, vrouwelijk varken De zog is breemsteg De zeug is bronstig; Een boer en een zog hebbe nooit genog Gezegd tegen iemand die overvraagt

zeulen, sjeule, werkwoord, sjeul, sjeulde, gesjeuld, zeulen Ze liep d’n godgááñsen dag metta kind te sjeule Ze liep de hele dag met dat kind te zeulen

zeven, zêêve, werkwoord, zêêf, zêêfde, gezêêfd, [Ndp] zeven, ziften Hai is bezig graon te zêêve.

zeverig, zevereg, bijvoeglijk naamwoord, duizelig, draaierig

ziek, ziek, zelfstandig naamwoord, zieke, ziekie, [Phk] dienstbode op een boerderij

ziek, ziek, uitdrukking, Z’is altijd ziek of onderweg Ze is er bijna nooit

ziel, ziel, uitdrukking, Hettet hart in je ziel niet Wee je gebeente als je het doet

zielement, zielement, zelfstandig naamwoord, zielemente, zielementjie, [sGr, veroud] kort hemd

zielhond, zielhond, zelfstandig naamwoord, zielhonde, zielhoñtjie, [Hei, veroud] zielverkoper; iemand die zich in de 19e eeuw bezighield met het werven van remplaçanten; iemand die was uitgeloot voor militaire dienst kon tegen een vergoeding de dienstplicht van iemand anders overnemen als remplaçant (plaatsvervanger).

zigeuner, segeunder, zelfstandig naamwoord, segeunders, segeundertie, zigeuner, woonwagenbewoner Zie ook fantekast

zijgen, zeegene, werkwoord, zeegen, zeegende, gezeegend, zijgen, instorten Mettie sturm zeegende de hêle schuur immekaor; je zachum immekaor zeegene

zijn, zijn, werkwoord, bin, was, geweest, zijn We wazze messen twêêje toeme zagge datte twêê andere d’r nie waere We waren met z’n tweeën toen we zagen dat de twee anderen er niet waren; geweest gebeurd, voorgekomen Het is wel geweest dattut twinteg graeje vroor Het is wel voorgekomen dat het trwintig graden vroor

zijn, zijn, persoonlijk voornaamwoord, hem Binne die spulle van zijn? Zijn die spullen van hem? Zie ook hum

ziltig, zulteg, bijvoeglijk naamwoord, zout- of salpeteruitslag op muren Nog jaere nae de watersnôôd waere de mure nog zôô zulteg datter nie behange kon worre

zilver, zullever, zulver, zelfstandig naamwoord, [veroud] zilver Ze is zôô schôôn as zullever Ook zulver

zinger, zinger, zelfstandig naamwoord, zingers, zingertie, geëmailleerde pot

zinking, zinkes, zelfstandig naamwoord, zenuwpijn Je ken zôôwel zinkes in je hôôd as in je kies hebbe Je kunt zenuwpijn zowel in je hoofd als in je kies hebben

zo, zôô, bijwoord, zo ’t Is maor zôô-zôô met z’n gezondhaaid Het is niet erg goed gesteld met zijn gezondheid (meestal gepaard gaande met een draaiende beweging van de hand)

zo meteen, sommeddêên, zommeddêên, bijwoord, zo meteen, straks; zo dadelijk Dat zel ik je zommedêên wel is zegge

zode, zod, zos, zelfstandig naamwoord, zodde, zoddes, zosse, zoddechie, zossies, [Nbl] graszode Ook zoddes [Nbl], zos

zoel, zoel, bijvoeglijk naamwoord, zwoel ’t Is zoel; we krij’ een donderbui Het is zwoel; we krijgen een onweersbui

zoete koek, zoetekoek, zelfstandig naamwoord, zoetekoeke, zoetekoekie, ontbijt- of snijkoek Ook figuurlijk: Da slikkeme nie voor zoetekoek Dat nemen we niet voetstoots aan

zoetigheid, zoeteghaaid, zelfstandig naamwoord, zoeteghedes, zoeteghaaidjie, zoetwaren, suikerwerk, zoet broodbeleg Ik hou nie zôô van die zoeteghaaid; geef mijn maor wat harteleks. Ik ben niet zo gesteld op zoetwaren, geef mij maar iets hartigs

zoetjes, zoetjiester, bijvoeglijk naamwoord, [Obl] zachter Zet de radio is wat zoetjiester

zog, zog, zelfstandig naamwoord, moedermelk; ’t Is goed voor ‘t zog Het is goed voor de productie van moedermelk (gezegd tegen iemand, die een drankje afslaat)

zogezegd, zôôgezaaid, tussenwerpsel, zogezegd

zolder, zoldertie, uitdrukking, Pepiere zoldertie Dun laagje ijs op sloot of vliet

zolderslag, zolderslag, zelfstandig naamwoord, zolderslaege, zolderslachie, zolderluik, luik boven het trapgat

zomer, zummer, zeumer, zelfstandig naamwoord, zummers, zeumers, zummertie, zeumertie, zomer Een drôôge zummer Zummertijd; Omweer in ’t dorre hout wordt een zummer nat en koud Onweer in het dorre hout geeft een zomer nat en koud (als het ’s winters onweert dan wordt het een koude natte zomer); In maoi over zeeve zummers Nooit (in mei over zeven zomers); zummer [‘sGr, veroud] Een hêête zeumer met veul donderbuije

zomerdek, zummerdek, zelfstandig naamwoord, zummerdekke, zummerdekkie, zomerdek van aardappelen in de pit (dunner dan het winterdek van 55 cm klei en een dikke laag stro ter bescherming tegen vorst)

zomerhoos, zummerhoosie, zelfstandig naamwoord, zummerhoosies, zomerse windhoos

zomerkade, zummerkaochie, zummerkaotjie, zelfstandig naamwoord, zummerkaochies, zummerkaotjies, zomerkade (lage dijk die alleen in de zomer bescherming biedt tegen hoog water) Ook zummerkaotjie

zomers, seumers, bijwoord, [veroud] des zomers Ook summers

zomertarwe, zummerterrow, zummertarrow, zelfstandig naamwoord, zomertarwe Van blom van zummerterrow worre koekies gebakke gêên wittebrôôd; ’t heb te waaineg glute Van bloem van zomertarwe worden koekjes gebakken, geen witbrood; het bevat te weinig gluten Ook zummertarrow [‘sGr] Van d’n blom van zummertarrow is nie zôô goed brôôd te bakke as van wintertarrow

zon, zon, uitdrukking, Ring om de zon reegen in de ton, ring om de maon dan zel ’t nog wel gaon Volkswijsheid; Voor niks kompte zon op Ik doe niets voor niets

zondags, zondas, zondes, bijwoord, ‘s zondags Ook zondes Zie ook sondes

zondags, sondes, bijvoeglijk naamwoord, ’s zondags Een sondese steek die houw gêên week Een zondagse steek houdt geen week (werk op zondag is gedoemd te mislukken want daar rust geen zegen op)

zonde, sonde, uitdrukking, ’t Is sonde en jammer Het is erg jammer

zonnetje, zonnechie, zelfstandig naamwoord, zonnetje; Iemand int zonnechie kruie Iemand bedriegen; Ze ken ‘t zonnechie niet int waoter zien schijne Ze is jaloers

zoom, zôôm, zelfstandig naamwoord, zôôme, zôômpie, zoom

zoon, zeun, zelfstandig naamwoord, zeuns, zeuntjie, zoon Hij is zôôgezaaid een zeun van heur, maor nie van zijn, want ze hattem al voor d’r trouwe. Laeter hebbe ze nog drie zeuns gekreege en hij zee altijd: ‘Ik hebter drie van m’n aaige en êên van de Klokzêêp’ Hij is zogezegd een zoon van haar, maar niet van hem, want ze had hem al voor haar trouwdag. Later hebben ze nog drie zoons gekregen en hij zei altijd: ‘Ik heb er drie van mijzelf en één van de Klokzeep’ (vroeger werd de zevende zoon genoemd naar de koning en de zevende dochter naar de koningin, maar dat kwam niet zo veel voor)

zootje, zoochie, zelfstandig naamwoord, zoochies, 1. maaltje Een zoochie errepels, pere, of vis 2. zootje, troep, bende ’t Is me daer een zoochie, alles leg grieks en dwars deur mekaor Het is me daar een bende, alles ligt schots en scheef door elkaar; zoochies loon in natura bij het aardappels rooien (er werd bijvoorbeeld 25 cent per mud (hectoliter) betaald met daarenboven het 10e, 11e of 12e mud voor de rooier (den delvert), al naar gelang de afspraak. Naast het loon verdiende de rooier zodoende zijn wintervoorraad aardappelen. Dit gebruik verdween bij de komst van de CAO’s

zorg, zurreg, zelfstandig naamwoord, zurrege, zurrechie, 1. zorg Hij zat zwaer in de zurrege 2. vaders armstoel Asten domenee in huis kwam mochtie in de zurreg zitte Als de dominee op bezoek kwam mocht hij in vaders armstoel zitten Zie zurregstoel

zorgeloos, zurregelôôs, bijvoeglijk naamwoord, zorgeloos, onbezorgd

zorgstoel, zurregstoel, zelfstandig naamwoord, zurregstoele, zurregstoeltie, armstoel, meestal voorbehouden aan vader

zoutnat, zoutnat, zelfstandig naamwoord, afkookwater van aardappelen

zoveel, zôôveuls, voegwoord, des Help hum maor gauw, zôôveuls te eerder istie weg Help hem maar gauw, des te eerder is hij weg

zowat, zôôwat, bijwoord, zowat

zozo, zôô-zôô, bijwoord, tussenwerpsel, 1. (bw) bedenkelijk ’t Is maor zôô-zôô messun gezondhaaid Het is maar bedenkelijk met zijn gezondheid 2. (tussenw) Zôô-zôô! Uitroep van verbazing

zuchtje, zuchie, zelfstandig naamwoord, zuchtje, zachte luchtstroming ’t Was een snikhêêten dag, d’r stong gêên zuchie wind

zuiden, zuie, zelfstandig naamwoord, zuiden; Aste reege komt uit ‘t zuie betekent ‘t datte lente añ kom kruie Regen bij een zuidenwind wordt vaak gevolgd door zacht weer in het voorjaar

Zuidland, Sland, eigennaam, Zuidland

zuinigheid, zuineghaaid, uitdrukking, zuineghaaid met vlijt bouwt huize as kasteele, maor die z’n aaige nie verschôônt krijg luize as kameele Je moet altijd blijven opletten met wat je doet (typisch Hoekschewaardse humor)

zuivel, zuivel, uitdrukking, zuivel op zuivel das van d’n duivel Brood met boter en kaas is verkwisting

zulk, zukke, sukke, aanwijzend voornaamwoord, zulke Hij ha zukke grôôte gaeters in z’n kouse Hij had zulke grote gaten in zijn kousen; Da’ binne zukke mooie dingers Dat zijn zulke mooie dingen; Mè sukke weer? Met dit weer? Sukke betekent in samenstellingen zulk; andere voorbeelden: sukke meñse, sukke dingers, etc.

zullen, zelle, werkwoord, zel, zou, zouwe, zullen We zelle nog is kijke wattie doen zel We zullen nog eens kijken wat hij zal doen

zullie, zullie, persoonlijk voornaamwoord, zij Zullie hebbe altijd wat an te merreke Zie ook heulie, wijlie

zuur, zuur, bijvoeglijk naamwoord, guur ’t Is nou kwaod weer mit zôô’n zure mist Het is nu slecht weer met zo’n gure mist

zuurdistel, zoidessel, zuudessel, zuudissel, zuurdessel, zuurdissel, suud, zelfstandig naamwoord, zoidessels, zuudessels, zuudissels, zuurdessels, z, zoidesseltie, zuudesseltie, zuudisseltie, zuurdess, paardenbloem, molsla (het melkachtige sap werd gebruikt als middel tegen zomersproeten) Zoidessels wiere gestooke voor knijnevoer Ook soidessel, suudissel, sudessel, zuurdissel, zuurdessel, zudessel, zudissel, zuurdissel Zie ook paerdeblom, zaaikblom, molsla; zuurdissel paardenbloem (enigszins bitterzure eetbare bladeren; de mol bedekt die met aarde – molshoop – om de smaak minder bitter te maken) Zie zaaikblom Zie ook paerdeblom

zuursmoel, zuursmoel, zelfstandig naamwoord, zuursmoele, zuursmoeltie, stuurs persoon

zuursop, zuursop, zelfstandig naamwoord, [Str] saus van boter en azijn Amme gêên tijd hadde om errepels met groente klaor te maoke, atte me aaiers met zuursop Als we geen tijd hadden om aardappelen met groente klaar te maken aten we eieren met botersaus

zwaantje, zwaontjie, uitdrukking, ’t zwaontjie steeke Flauw vallen

zwaar, zwaer, bijvoeglijk naamwoord, 1. zwaar Het woog zôô zwaer as lôôd Peesteke was een zwaer kerrewaai 2. rechtzinnig in de leer In die kerk waere ze nogal zwaer op de hand 3. stinkend In de loos hing een zwaere, bedurreve lucht

zwaar lopen, zwaer lôôpe, werkwoord, lôôp zwaer, liep zwaer, zwaergelôôpe, zwanger zijn Zie ook dik lôôpe

zwaard, zwaerd, zelfstandig naamwoord, zwaerde, zwaertie, zwaard Hij viel in z’n aaige zwaerd Hij loopt in zijn zelf opgezette val

zwachtel, zwachel, zwassel, zelfstandig naamwoord, zwachels, zwassels, zwacheltie, zwasseltie, zwachtel D’n dokter hetter bêên gezwacheld Ook zwassel

zwachtelen, swachele, werkwoord, swachel, swachelde, geswacheld, zwachtelen Den dokter hatter bêên geswacheld Zie ook zwachele

zwad, zwaechie, zelfstandig naamwoord, zwaechies, zwad, strook land die binnen een armlengte bewerkt kan worden Ieder had zôô z’n aaige zwaechie bij ‘t wije Ieder had een eigen strook land om te wieden

zwaluw, zwaoveltie, zelfstandig naamwoord, zwaovelties, [Wms] zwaluwtje

zwaluwstaart, zwaluwstaert, zelfstandig naamwoord, zwaluwstaerte, zwaluwstaertie, 1. zwaluwstaart (houtverbinding) 2. [O] scharnier met bladen in de vorm van een zwaluwstaart

zwarigheid, zwaerighaaid, zelfstandig naamwoord, zwaerigheeje, zwaerighaaidjie, narigheid, problemen

zwavelstok, zwaovelstok, uitdrukking, Een borrel inêêns, maor een zwaovelstok in vijve Zuinig leven, behalve wanneer het om alcoholische drank gaat

zweep, zwêêp, zwiep, zelfstandig naamwoord, zwêêpe, zwiepe, zwêêpie, zwiepie, zweep Hij lee d’r de zwêêp over Ook zwiep [Nbl] 1. zweep 2. onbetrouwbare paardenhandelaar

zweet, zwêêt, zelfstandig naamwoord, zweet

zweetzeem, zwêêtzêêmpie, zelfstandig naamwoord, zwêêtzêêmpies, [sGr] [Fra, sousbras] sousbras (stukje met stof overtrokken rubber om de kleding onder de armen te beschermen tegen inwerking van zweet)

zweten, zwêête, werkwoord, zwêêt, zwêêtte/zwêêtende, gezwêête, zweten ’t Was zôô werm daddik zwêêtende as een otter; ik was voor schofttijd al staaildeurgezwêête Het was zo warm, dat ik zweette als een otter; ik was vóór schafttijd al drijfnat van het zweten

zwing, zwing, zelfstandig naamwoord, zwinge, zwingechie, 1. [O] aan de burrie bevestigd dwarshout, waaraan de strengen van de paarden werden vastgemaakt 2. los dwarshout, dat aan een slee of ploeg kon worden gehaakt om er een paard voor te spannen

zwingelaar, zwingelaer, zelfstandig naamwoord, zwingelaers, zwingelaertie, man of vrouw die vlas zwingelt (het met behulp van zwingelspanen verwijderen van de houtachtige stukjes – scheven of limen – uit gebraakt vlas)

zwingelaarshoest, zwingelaershoest, zelfstandig naamwoord, zwingelaershoessie, beroepsziekte bij zwingelaars (het fijne vlasstof dat bij het werken in de zwingelkeet werd ingeademd bestond grotendeels uit kleine onoplosbare vezeldeeltjes; men hield er een kwaaoie borst aan over) Zie ook stofkoors

zwingelbeen, zwingelbêên, zelfstandig naamwoord, zwingelbêêne, zwingelbêêntjie, krom been (beroepsziekte bij mensen die omstreeks 1900 aan de zwingelmachine stonden; vooral bij hen die nog in de groei waren kreeg dat been een verkeerde stand omdat daarmee steeds het zwingelbord dicht tegen de ronddraaiende spanen moest worden gedrukt; de afwijking was zichtbaar aan het lopen)

zwingelbord, zwingelbord, zelfstandig naamwoord, zwingelborde, zwingelbortie, houten, verticaal staande plank met een horizontale opening – de kraag – waarin het te zwingelen vlas werd geschoven

zwingelen, zwingele, werkwoord, zwingel, zwingelde, gezwingeld, zwingelen

zwingelkeet, zwingelkêêt, zelfstandig naamwoord, zwingelkêête, zwingelkêêtjie, schuur waarin het vlas gebraakt en gezwingeld werd Ook zwingelkooi

zwingelkooi, zwingelkooi, zelfstandig naamwoord, zwingelkooie, zwingelkooichie, zwingelschuur Zie zwingelkêêt

zwingelmolen, zwingelmeule, zelfstandig naamwoord, zwingelmeules, zwingelmeulentjie, zwingelmolen (aanvankelijk door trappen met de linkervoet en later machinaal bewogen, begin 20e eeuw vaak bij particulieren thuis gebruikt om te zwingelen als huisnijverheid)

zwingelspaan, zwingelspaon, zelfstandig naamwoord, zwingelspaone, zwingelspaoñtjie, losse spaan om met de hand vlas te zwingelen (in gebruik tot circa 1900) Zie ook rauwslaeger, schôônslaeger; zwingelspaone houten spanen aan een ronddraaiend rad voor het zwingelen van gebraakt vlas (bij het lokken -afval zwingelenwerd soms gebruik gemaakt van ijzeren spanen)

zwoerd, zwaerechie, zwoertie, zelfstandig naamwoord, zwaerechies, zwoerties, spekzwoerdje We waere gek op de zwaerechies van gebakke spek Ook zwoertie