Het Meertens Instituut onderzoekt en documenteert taal en cultuur in Nederland en Nederlandse taal en cultuur in de wereld. Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze samenleving vormgeven.

Op 26 augustus 2025 verdedigde Emmie Hoebens, tot dit jaar gastonderzoeker aan het Meertens instituut, haar proefschrift Taal als muur; een sociolinguïstisch onderzoek naar taal en cultuur van de mennonietengemeenschap Salamanca in Bacalar, Quintana Roo, Mexico op de Radboud Universiteit.

Antropoloog Markus Balkenhol ontvangt een NWO-subsidie voor onderzoek naar de doorwerking van het slavernijverleden. Centrale vraag: hoe kunnen voorouders een rol vervullen in het proces van heling en herstel?

Het Meertens Instituut, onderdeel van het KNAW Humanities Cluster, zoekt een historisch taalkundige (30,4 uur per week, 3 jaar) voor onderzoek naar Nederlandse taalverandering met digitale corpora en computationele methodes. Solliciteer voor 1 oktober 2025!

Hoe kan het dat de ooit populaire voornaam Henk zo snel verdwijnt? Henk en Henk van het Parool vroegen het aan naamkundige Gerrit Bloothooft.

Wie jarig is trakteert. Maar scholen schaffen deze traditie af door de grote hoeveelheden snoep die dan uitgedeeld worden. Irene Stengs spreekt met het Nederlands Dagblad over de traktatiestop en waarom veel ouders daar boos om zijn.

Wetenschappers zoals Leonie Cornips benadrukken al jaren dat de thuistaal een krachtige bron van leren is. Nu adviseert de Onderwijsraad dan ook om de talige diversiteit van leerlingen in te zetten op school, en thuistalen een plek te geven in het onderwijs.

Ton van der Wouden over het partikelwoordenboek

Taalkundige Ton van der Wouden neemt na bijna vijftien jaar afscheid van het Meertens Instituut, maar echt stoppen doet hij waarschijnlijk niet. Zijn fascinatie voor het Nederlands – en vooral partikels – is nog altijd groot. Hij werkt aan het partikelwoordenboek, een inventarisatie van woorden die weinig lijken te zeggen, maar ondertussen van alles betekenen, zoals toch, misschien, wel en maar.

Van stinkende grachten tot de zoete lucht van suikerraffinaderijen: geur is een vaak vergeten toegangspoort tot het verleden. Dankzij recent geuronderzoek weten we steeds beter hoe Amsterdam vroeger rook – en wat die geuren ons vertellen over het dagelijks leven van toen én nu.

Hoe kan de relatie tussen planten en mensen nieuwe inzichten bieden bij maatschappelijke vraagstukken? Een recent gestart onderzoek zet planten in de schijnwerpers en onderzoekt hun culturele en ecologische betekenis in verleden, heden en toekomst.

In de podcast Dat smaakt naar Meertens nemen podcastmakers Michiel van de Weerthof en Lot Broos je samen met onze onderzoekers mee op een zoektocht naar antwoorden op veelgestelde taal- en cultuurvragen vanuit de samenleving. De derde aflevering gaat over straattaal en jongerentaal en is vanaf nu te beluisteren.

Hoe breng je geesteswetenschappelijk onderzoek – in al haar facetten – in kaart? Tom Heerschop, artist in residence van het Meertens Instituut, waagde zich aan een antwoord op deze vraag. Hij sprak met medewerkers en liet zich inspireren door de archiefwetenschap en de collecties van het instituut. Het leidde tot het participatieve kunstwerk Tussenruimte.

In hoeverre trekt taal zich iets aan van landsgrenzen? Moet taal natuurlijk zijn of kan taal ook bedacht worden? En is de interactie tussen dier en mens ook taal? Zomaar een greep uit de vragen die in het Meertens nieuwjaarsboek van dit jaar worden beantwoord. In Grenze(n)loze taal: een veelzijdige blik op taalvariatie storten 19 wetenschappers zich op uiteenlopende ‘talige’ grenzen en grenzeloosheid.