Documentatie en archieven

Al meer dan een halve eeuw verwerft het Meertens Instituut archieven, en worden er collecties gegenereerd. Dit unieke materiaal op het terrein van Nederlandse Etnologie en Variatielinguïstiek behoort tot het nationale erfgoed van Nederland. Vooral sinds de jaren zestig is de collectie sterk uitgebreid. Momenteel beheert het instituut plusminus 1000 archieven. Een gedeelte daarvan bestaat uit papier, met een lengte van 400 meter, daarnaast komt het steeds frequenter voor dat archieven in digitale vorm worden bewaard.

De documentatie van gegevens over taalvariatie en cultuur van het dagelijks leven in Nederland, behoort tot de centrale taken van het Meertens Instituut. Uitgangspunt voor het beleid ten aanzien van acquisitie, beheer en behoud van de archieven en collecties is dat documentatie in dienst staat van het (toekomstig) wetenschappelijk onderzoek. In 2009 is het Meertens archief verrijkt met diverse schenkingen:

•      het archief van J. Roelands, redacteur en presentator van “De taalshow”
•      het persoonlijk archief van J.A.A. Leechburch Auwers
•      de collectie inzendingen over straatroepen, naar aanleiding van een oproep in de NRC door P. van der Eijk
•      diverse liedboekjes, -bladen en -schriftjes van J.M. Groot, A. Vermaes-Banning, E. Meester en M. van Oostende-Tijsen

Schenkingen van min of meer losse archivalia of boeken zijn in dit overzicht buiten beschouwing gelaten.
Medewerkers: J.J. Schell (uitvoerder).

Informatieverstrekking

De documentaire informatieverstrekking is hoofdzakelijk gebaseerd op de collecties van Nederlandse Etnologie en Variatielinguïstiek op het Meertens Instituut. De persoonlijke expertise van de Meertens-documentalisten speelt daarbij een belangrijke rol. Vragen over familienamen en voornamen – veelal per e-mail naar aanleiding van de Nederlandse Familienamen Databank en de Nederlandse Voornamen Databank op de Meertens-website – worden beantwoord door de naamkundige staf. De dienstverlening is primair gericht op wetenschappers maar ze kan ook ondersteuning bieden aan journalisten, radio- en tvmakers, amateuronderzoekers en andere geïnteresseerden. De binnengekomen verzoeken en de daarvoor gevonden informatie worden opgenomen in een registratiesysteem dat een hulpmiddel vormt voor toekomstige informatieverstrekking. In 2009 er zijn in totaal 193 verzoeken om inlichtingen binnengekomen, waarvan 72 afspraken voor een bezoek aan de leeszaal gemaakt. In 2009 werden 90 familienaamverzoeken via NedFamData beantwoord.
Medewerkers: I. van Beersum (uitvoerder), B.L. van den Berg (uitvoerder), R. Boerrigter (uitvoerder), L.S.G.B. Brouwer (uitvoerder), E. Doelman (uitvoerder), D. Gerritzen (uitvoerder), E. van der Grijn-Santen (uitvoerder), J.J. Schell (coördinator), M.L.C. van Zuijlen (uitvoerder).

Projecten

Bedevaartplaatsen in Nederland on Line (BiN-on Line/BoL) (2006-2010)

Bewerking, onderhoud en uitbreiding van de online databank Bedevaartplaatsen in Nederland (BoL); Verwerving en beheer van data en documentatie inzake heilige en bedevaartplaatsen, t.b.v. de database en het materiële BiN-documentatiebestand. Stimulering van het gebruik van de BoL-database en vergroting van de kennis inzake de Nederlandse en Europese bedevaartcultuur ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoek alsmede voor een breder publiek. Deelproject van ‘Shrines and Pilgrimage’. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/bol. Deelproject van ‘Shrines and Pilgrimage’.
Resultaten in 2009: nieuwe lemma (662e) bedevaartplaats toegevoegd: ‘O.L. Vrouw van Tilligte’ Samenwerkingsproject met dagblad Trouw voor de ontwikkeling van een online kaart van bedevaartplaatsen, zie: http://indebuurt.trouw.nl/bedevaartplaatsen.Updating van centrale database E-publicatie: Maria: Icoon en Rolmodel (= Introduction to the exhibition ‘Liefde voor Maria in Noord-Holland’ in the Westfries Museum in Hoorn).
Medewerkers: P.J. Margry (projectleider/uitvoerder), C. Caspers (TBI Nijmegen), C.M. van der Peet (software-ontwikkelaar).

Beschermheiligen in Nederland (2009-2010)

Het doel van het project is om de collectie op een duurzame manier voor onderzoek via internet toegankelijk te maken. Op dit moment is de collectie beschikbaar als onderdeel van de gedrukte Volkskundige Atlas. Deze atlas bestaat uit kaarten met daarbij het commentaar in boekvorm. Het gaat wat betreft de beschermheiligen om 11 kaarten met commentaren van de volgende twee atlasdelen: P.J. Meertens en Maurits de Meyer, met medewerking van H. De Visser en J.J. Voskuil, Volkskundige Atlas voor Nederland en Vlaams- België, Commentaar, Aflevering II (Antwerpen 1965) en Maurits de Meyer,Volkskundige Atlas voor Nederland en Vlaams- België, Commentaar, Aflevering III (Antwerpen 1968). De originele vragenlijsten waarop de atlas is gebaseerd zijn ook nog beschikbaar en worden op dit moment gedigitaliseerd. Het is de bedoeling dat de vragenlijsten gekoppeld worden aan de digitale atlas zodat ook de originele bron kan worden geraadpleegd. De collectie is fysiek aanwezig in het Meertens Instituut. De beschermheiligen zullen, aangezien ze een plaatsnaam en een Kloekenummer hebben, ontsloten worden met behulp van een geografisch informatiesysteem (GIS). In de database staat dan naast informatie over de beschermheilige en een link naar de originele vragenlijsten ook een en geografische positie in Nederland. De digitale Beschermheiligen kaart en kan dan onder andere gecombineerd worden met de Databank Bedevaart en Bedevaartplaatsen in Nederland. In deze databank (waarvan op dit moment de database al via internet raadpleegbaar is en de digitale kaart nu gemaakt wordt) is de bedevaartcultuur in Nederland van de zesde eeuw na Christus tot heden in kaart gebracht. Deze databank bevat gegevens over 661 bedevaartplaatsen. Van elke heilige plaats is volgens een vast stramien, informatie over de topografie, de archiefbronnen en literatuur, het cultusobject, de materiële cultuur, de vereringsgeschiedenis en een pagina met beeldmateriaal. Een ander project waarbij de Beschermheiligenkaart direct kan aansluiten is Alfalab. De kaart en de database kunnen dan gecombineerd worden met andere ruimtelijke bronnen zoals microtoponiemen. Project in samenwerking met: DANS Den Haag.
Resultaten in 2009: projectopzet uitgewerkt; data geïdentificeerd; digitaal invoerscherm ontwikkeld voor invoer data.
Medewerkers: P.J. Margry (projectleider), R. Zeeman (software-ontwikkelaar), D. Zeldenrust (coördinator)

Conservering middels preservation imaging van de collecties Boekenoogen en Bakker (2008-2010)

Digitalisering van de collectie van de taal- en letterkundige Gerrit Jacob Boekenoogen (1868-1930) (archiefnummer 56). In de jaren 1892-1894 heeft hij in allerhande Nederlandse kranten en tijdschriften oproepen geplaatst om hem volksliedjes en volksverhalen op te sturen. Dit leverde een grote respons op. Een van zijn informanten was Cornelis Bakker (1863-1933), plattelandsarts in Broek in Waterland van 1891-1920. Op aansporen van Boekenoogen verzamelde hij ruim 500 sprookjes, sagen en anekdoten, liederen, raadsels, dialectzinnen en centsprenten. De stukken van Bakker zijn ooit uit de collectie Boekenoogen gelicht. Sindsdien is dat als een zelfstandige collectie beschouwd (archiefnummer 68). Herkomst van de collecties is de Maatschappij der Nederlandse letterkunde.
Resultaten in 2009: digitalisering van het materiaal door Karmac (Lelystad). Steekproefsgewijze kwaliteitscontrole door de Koninklijke Bibliotheek.
Medewerkers: J.J. Schell (projectleider).

Databank materiële cultuur (Boedelbank) (1987-2010)

De databank materiële cultuur van het Meertens Instituut bevat meer dan 5000 boedelbeschrijvingen uit twaalf verschillende Nederlandse dorpen en stadjes (Doesburg, Geldermalsen, Lichtenvoorde/Groenlo, Maasland, Maassluis, Medemblik, Oirschot, Rosmalen, Twisk, Weesp en Weesperkarspel). De boedelinventarissen dateren uit de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Circa 3000 beschrijvingen zijn integraal opgenomen in de digitale databank. De overige 2000 inventarissen worden in fotokopie of microfilm in het boedelarchief bewaard.
Resultaten in 2009: er is niet gewerkt aan de databank. Wel zijn de resultaten gebruikt voor het project Materiële cultuur in de 17de en 18de eeuw,.
Medewerkers: H.C. Dibbits (projectleider), E. Doelman (uitvoerder), H. Nijboer (uitvoerder), C.M. van der Peet (software-ontwikkelaar).

De Nederlandse Volksverhalenbank (1994-2010)

Een elektronische database met Nederlandse Volksverhalen waarin de reeds verzamelde volksverhalen in het Meertens-archief worden ontsloten, en waarin nieuwe volksverhalen worden opgeslagen en gedocumenteerd. De bank is opgezet als onderzoeksinstrument op het gebied van de Nederlandse etnologie en letterkunde, en wordt voortdurend uitgebreid. Sinds de aanvang van de Nederlandse Volksverhalenbank in oktober 1994 zijn er jaarlijks tussen de 1000 en 2000 verhalen toegevoegd. Na de millenniumwisseling is de invoer geïntensiveerd, waarvoor stagiaires en extra invoerkrachten zijn aangetrokken. De Nederlandse Volksverhalenbank bevat inmiddels meer dan 30.000 verhalen. Internet: http://www.verhalenbank.nl. Deelproject van ‘De Nederlandse Volksverhalenbank’.
Resultaten in 2009: de hoeveelheid in de Nederlandse Volksverhalenbank ingevoerde verhalen is gegroeid met 1000 verhalen en overstijgt nu de 40.000 verhalen inclusief meta-data. In 2009 is een operatie gestart om de verhalen nog genuanceerder te lokaliseren. Tot op heden werd steeds de plaats van vertellen in een apart veld opgenomen. Vanaf 2009 wordt met terugwerkende kracht ook gewerkt aan het invoeren van het veld: plaats van handeling. Door de verhalen op deze manier te lokaliseren (inclusief Kloekenummers) wordt het mogelijk om op een kaart te visualiseren welke verhalen er over een bepaalde plaats zijn, of op een bepaalde plaats worden toegeëigend. Vanaf 2009 gaat de Nederlandse Volksverhalenbank ook participeren in het Europese project CLARIN, dat een infrastructuur gaat scheppen voor taal- en cultuuronderzoek. De Volksverhalenbank heeft ook dit jaar weer veel gegevens geleverd bij het schrijven van het Lokale Verhalen-boek (te verschijnen in 2010), en bij verschillende artikelen. Nagenoeg geheel op basis van materiaal uit de Volksverhalenbank schreef een collega het volgende artikel: Eric Venbrux: ‘Spoken op het kerkhof: verhalen rond de dood uit de Friese Wouden’, in: John Exalto and Fred van Lieburg (ed.): Spoken op het kerkhof. Verkenningen van protestantse vertelcultuur. Jaarboek voor de geschiedenis van het Nederlands Protestantisme na 1800, jrg. 17, 2009, 121-134. Over de Nederlandse Volksverhalenbank en een te bouwen International Folktale Database heeft Th. Meder een lezing gehouden op het internationale congres van de ISFNR in Athene.
Medewerkers: R.A. Koman (projectleider DOC Volksverhaal), Th. Meder (coördinator), M. van Zuijlen (beheerder Volksverhalenbank).

Digitalisering en ontsluiting Collectie Harrie Franken (2007-2009)

De belangrijke collectie volksliederen in Brabant opgetekend door Harrie Franken (1937-2003) is in 2007 overgedragen aan het Meertens Instituut, inclusief de bijbehorende documentatie. Het Meertens Instituut digitaliseert en ontsluit deze, dat wil zeggen brengt de magneetbanden over in digitaal formaat en verwerkt de documentatie in de Nederlandse Liederenbank. Deelproject van ‘Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding’, in samenwerking met: Stichting Harrie Franken.
Resultaten in 2009: in de beschikbare tijd werden bijna 2000 tracks beschreven in de Nederlandse Liederenbank en van de bijbehorende papieren transcripties werd een digitale versie toegevoegd (ruim 2900 scans). Helaas werd er geen nieuwe subsidie verworven en dat betekent dat het project niet volledig kan worden voltooid.
Medewerkers: I. van Beersum (documentalist), M.J. de Bruin (software ontwikkelaar / coördinator), C.A.M Grijpink (audiotechnicus), M. Kaptein (informatie-/collectiespecialist), M. Keurentjes (informatie-/collectiespecialist), I. Muller (informatie-/collectiespecialist), L. Grijp (coördinator / adviseur).

Digitalisering en ontsluiting Collectie Pol Heyns (2009)

Ver voor Ate Doornbosch in Nederland zijn veldwerkopnames van ballades maakte, was er in Vlaanderen al Pol Heyns (1906-1960). Deze radiopionier nam in de jaren 30 van de twintigste eeuw vele tientallen liederen op, welke recentelijk werden teruggevonden in de archieven van de VRT. In samenwerking met de VRT en Heyns-kenner Wim Bosmans worden de opnames van Heyns nu geïntegreerd in de Nederlandse liederenbank. Deelproject van ‘Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding’, in samenwerking met: VRT.
Resultaten in 2009: stagiair F. de Vries digitaliseerde samen met research assistent A. Arendsen en projectleider M.J. de Bruin het papieren bronmateriaal van deze collectie en maakte een begin met de ontsluiting ervan. Wegens de slechte verstaanbaarheid van de opnames en ziekte kon hij dit niet afronden – er wordt in 2010 een tweede stagiair gezocht.
Medewerkers: M.J. de Bruin (software ontwikkelaar).

Digitalisering tot database van de Taalatlas van Noord- en Zuid-nederland (2009-2010)

Studentenproject Department of Information and Computing Sciences waarbij de symbolen op de symboolkaarten van de Taalatlas van Noord- en Zuid-nederland worden gelokaliseerd én herkend aan de hand van de legenda zodat een lijst ontstaat van plaatsen plus hun legenda-items, per kaart. Project in samenwerking met: Universiteit Utrecht.
Resultaten in 2009: ons verzoek helder gemaakt, onderlinge afstemming, bestaande scans van de kaarten overgedragen.
Medewerkers: S. Barbiers (senior onderzoeker), B.L. van den Berg (onderzoeksmedewerker).

Dutch Folksongs as Musical Content (2007-2009)

Melodieën uit de volksliedcollectie Onder de groene linde worden ingevoerd volgens het formaat van WITCHCRAFT (zie aldaar), zodat ze op zuiver muzikale inhoud opzoekbaar worden. Ook wordt muzikale context ingevoerd, dat wil zeggen eerdere optekeningen van dezelfde melodieën. De presentatie van de melodienotaties geschiedt op het internet via de Nederlandse Liederenbank. Er wordt een online editor gebouwd zodat op termijn ook vrijwilligers aan dit project kunnen bijdragen.
Resultaten in 2009: dit project werd in februari 2009 afgerond. Het projectdoel was toen bereikt: de pilot innovatieve technieken was uitgevoerd en in totaal werden 4861 melodieën gecodeerd. Hiervan werden er c. 3100 ingevoerd door het projectteam, dat daarnaast de overige invoer door studenten en stagiairs begeleidde en deze nakeek. De laatste maanden stonden in het teken van systematische controle van zowel eigen invoer als die door vrijwilliger en stagiairs. Ook dit is binnen de projecttermijn afgerond.
Medewerkers: M.J. de Bruin (projectleider), A. Arendsen (bibliotheek-technisch medewerker), E. van der Grijn Santen (coördinator).

Dutch Songs On Line (2009-2013)

Met dit project moet het probleem worden opgelost dat de Nederlandse Liederenbank weliswaar metadata van zeer veel liederen bevat, maar weinig volledige teksten. In Dutch Songs On Line worden zo’n 100.000 liedteksten toegevoegd uit de periode tot 1900, zo veel mogelijk in gedigitaliseerde vorm. Om die adequaat te kunnen doorzoeken wordt een ingrijpende aanpassing van de database-applicatie doorgevoerd, die nu op XML-leest wordt geschoeid. Het nieuwe onderzoeksinstrument wordt beproefd in een werkgroep onderzoekers die zich bezighouden met problemen rond de identiteit van zingende groepen uit de vroeg-moderne periode. Deelproject van ‘Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding’, in samenwerking met: Universiteit Utrecht, DBNL.
Resultaten in 2009: de structuren van Liederenbank (database in MySQL) en DBNL (XML) werden samengevoegd in een datawarehouse t.b.v. de nieuwe zoekmachine. Hiertoe werd de data van beide systemen vergeleken en waar mogelijk gematcht. Research assistent A. Arendsen (UU, gedetacheerd MI) maakte diverse selecties van de te digitaliseren bronnen en voerde diverse voor dit project nodige verrijkingsslagen uit in de Nederlandse Liederenbank (zie ook ‘Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding’). Voorbereidingen werden getroffen voor de startbijeenkomst van de Werkgroep van het Nederlandse lied in 2010 en voor een subsidie-aanvraag bij NWO voor een onderzoeksproject naar liederen en jeugdcultuur.
Medewerkers: M. de Bruin (projectleider digitalisering), C. Arends (zelfstandige), A. Arendsen (UU, gedetacheerd MI), L.P. Grijp (wetenschappelijk leider), M. Houben (UU, gedetacheerd MI), D. van der Poel (Universiteit Utrecht, Fac. GW, Nederlands), R. van Stipriaan (DBNL), E. Stronks (Universiteit Utrecht, Fac. GW, Nederlands).

Etnologisch beeldarchief (1995-2010)

De ontsluiting en conservering van de (historische) etnologische fotocollectie (circa 3900 foto’s), grafiek, film- en videomateriaal van het Meertens Instituut.
Resultaten in 2009: er zijn in 2009 geen foto’s toegevoegd.
Medewerkers: J.J. Schell (uitvoerder).

Geluidsmarkering Goeman-Taeldeman-Van Reenen data middels Praat (2009-2010)

Het aanbrengen van markeringen bij de digitale opnames ten behoeve van koppeling van de audio aan de bestaande transcripties. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/mand/database.
Resultaten in 2009: ontwikkeling protocol en hulpmiddelen. Audio-ontsluiting van 15 opnames.
Medewerkers: B.L. van den Berg (onderzoeksmedewerker), P.Th. van Reenen (emeritus, vrijwilliger), A. van Reenen-Jongkind (vrijwilliger).

GTR-project Databank Dialectdata, gebaseerd op geluidsopnamen (2000-2010)

Onderhoud en verrijking van de database van fonetische transcripties uit het veldwerkproject ‘Fonologie en Morfologie van de Nederlandse Dialecten op basis van veldwerk’ (1983-1990). Het betreft gedetailleerde fonetische transcripten van steeds 1876 items uit 364 plaatsen in Nederland (366 opnames), 58 Friese, 179 Vlaamse plaatsen en 10 plaatsen in Noord-Frankrijk. De databank van het GTR(Goeman, Taeldeman en van Reenen) -project vormt de basis voor de Morfologische Atlas van Nederlandse Dialecten (MAND) en de Fonologische Atlas van Nederlandse Dialecten (FAND, Gent). Project in samenwerking met: VU, Fryske Akademy, RUG, Katholieke Universiteit Leuven, Rijksuniversiteit Gent.
Resultaten in 2009: datacorrecties.
Medewerkers: A.C.M. Goeman (projectleider), B.L. van den Berg (uitvoerder), J-.P. Kunst (software-ontwikkelaar), P. Th. van Reenen (VU).

Knipselarchief (2000-2010)

De opbouw van een verzameling kranten- en tijdschriftknipsels op het gebied van de Nederlandse etnologie, op basis van een corpus van regionale dagbladen. De verzameling is in eerste instantie gericht op lopende projecten, daarnaast is zij bedoeld om nieuwe trends te signaleren.
Resultaten in 2009: toevoeging van ongeveer 200 knipsels.
Medewerkers: T. Tegelaers (uitvoerder), M.L.C. van Zuijlen (documentalist).

Metadata-invoer bij de Soundbites (2008-2010)

Ontwikkeling van invoer-database en invoer-protocol. Feitelijk deel van de werkcolleges bij Randstad-master cursus van Hans. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/soundbites. Deelproject van ‘Soundbites uit vervlogen tijden’.
Resultaten in 2009: verwerking van de invoer van 460 persoonsrecords bij 371 opnames. Onderhoud database.
Medewerkers: B.L. van den Berg (onderzoeksmedewerker), E. Boef (promovendus), F. Wesseling (onderzoeksmedewerker).

Naambestanden uit de Gemeentelijke Basisadministratie gereedmaken voor onderzoek en documentatie (2006-2010)

Naambestanden uit de Gemeentelijke Basisadministratie worden geschikt gemaakt voor onderzoek en voor integratie met de Nederlandse Familienamen Databank en de Nederlandse Voornamen data bank. De voornamenselectie (van 1 juli 2006) omvat ca 18 miljoen volledige voornamen van personen die na 1994 leefden, en ca 2 miljoen namen van personen die eerder overleden. De laatste groep kan meerdere malen voorkomen en moet opgeschoond worden. Daarnaast komt er software om per voornaam een verspreidingskaart over Nederland te maken (per geboorteplaats), en een populariteitsdistributie vanaf 1900. Per naam wordt deze informatie als eerste naam en als volgnaam beschikbaar gesteld, en kan – indien beschikbaar – gekoppeld worden aan de achtergrondbeschrijving uit de NVD. Voor familienamen is de selectie op 4 september 2007 uitgevoerd, en van ca 18 miljoen personen is de familienaam bekend. Ook hier kan een verspreidingskaart (van woonplaats) per naam worden gegeneerd, en is integratie met de NFD doel. Bij publicatie wordt streng gelet op privacy aspecten. Deelproject van ‘DOC Namen’, in samenwerking met: Utrecht institute of Linguistics, Universiteit Utrecht.
Resultaten in 2009: voornamendatabank geheel opgeschoond. Afgeleide data uit de familiennamendatabank geproduceerd t.b.v. de nieuwe versie van de Nederlandse Familienamenbank op de site van het Meertens (http://www.meertens.knaw.nl/nfb).
Medewerkers: G. Bloothooft (Medewerker), J.P. Kunst (software-ontwikkelaar), C.M. van der Peet (software-ontwikkelaar).

Namen en Naamkunde in Nederland en elders (NNN) (2002-2010)

Online versie van de Onomastische Literatuur Service (OLS), een documentatiesysteem dat de ontsluiting verzorgt van naamkundige en overige literatuur over namen en naamkundige onderwerpen. Internet: http://www.meertens.nl/nnn. Deelproject van ‘Onomastische Literatuur Service (OLS’.
Resultaten in 2009: nieuwe invoer: 360 records, totaal: 17.408.
Medewerkers: L.S.G.B. Brouwer (uitvoerder).

Namenportaal (2009-2010)

Het Namenportaal is een website die een algemeen toegankelijke ingang verschaft op naamkundige databestanden, teksten en gedigitaliseerde literatuur. De website houdt rekening met een gevarieerde doelgroep die bestaat uit onderzoekers, het onderwijs, journalisten en het brede publiek. Momenteel verkeert het project in de voorbereidende fase.
Resultaten in 2009: opstellen van een ontwerp, zowel inhoudelijk als grafisch.
Medewerkers: D. Gerritzen (Projectleider), R. Boerrigter (Uitvoerder), L. Brouwer (Uitvoerder), I. Meijer (DTP’er).

Nederlandse Familienamen Databank (NedFamData) (2000-2010)

De Nederlandse Familienamen Databank verschaft informatie over de familienamen in Nederland met betrekking tot hun ontstaansgeschiedenis, taalkundige kenmerken en landelijke verspreiding. Op basis daarvan zijn naamsverklaringen geformuleerd. De onderlinge samenhang van varianten en naamtypen wordt met behulp van tekstschakels (‘links’) tot uitdrukking gebracht. Internet: http://www.meertens.nl/nfd.
Resultaten in 2009: totaal van het bestand van NFD/NFB dd. 31-12-2009: 96079 records/namen; aanvulling van 5958 records/namen. Er heeft een herstructurering plaatsgevonden met de vernieuwde Nederlandse Familienamenbank (NFB) als resultaat. Naast het hiervoor genoemde moederbestand is het namenbestand uit de GBA anno 2007 in een geïntegreerde database verwerkt.
Medewerkers: L.S.G.B. Brouwer (uitvoerder/redacteur).

Nederlandse Liederenbank: actualisering, verrijking en uitbreiding (1990-2010)

De Nederlandse Liederenbank bevat metadata (beginregel, refrein, wijsaanduiding etc.) van meer dan 125.000 Nederlandse liederen, vanaf de Middeleeuwen tot in beginsel het heden. Van een aantal liederen zijn ook de volledige teksten en/of de muziek opgenomen. De database is sedert 1990 veel geraadpleegd door wetenschappers en publiek en moet ook in de toekomst duurzaam beschikbaar blijven als onderzoeksinstrument. De invoer van de gegevens is voornamelijk geschied, en geschiedt nog steeds, via tijdelijke, meest extern gefinancierde projecten. Daarnaast worden bestaande beschrijvingen verrijkt, bijvoorbeeld door gegevens en/of volledige teksten en melodieën toe te voegen. Los van invoer en dataverrijking vergt de database ook onderhoud: aanpassingen, verbeteringen en aanvullingen in zowel content als software. Project in samenwerking met: Universiteit Antwerpen, Digitale Bibliotheek Nederland, Koninklijke Bibliotheek.
Resultaten in 2009: in 2009 werden ruim 4000 liedbeschrijvingen toegevoegd aan de Nederlandse Liederenbank, de meeste in het kader van de projecten ‘Digitalisering en ontsluiting Collectie Harrie Franken’, ‘Dutch Songs On Line’, ‘Achttiende-eeuwse bellenspeelklokmuziek in Nederland’ en ‘Digitalisering en ontsluiting Collectie Pol Heyns’ (zie aldaar). De infrastructuur van de liederenbank werd in het kader van de verschillende deelprojecten aangescherpt en uitgebreid (zie ‘Software-ontwikkeling t.b.v. online Nederlandse Liederenbank’). Verder werden door E. van der Grijn, M. Kaptein, M. Klein en anderen (stagiairs, studenten) enkele honderden melodieën gecodeerd t.b.v. het WITCHCRAFT-project (zie ook het in 2009 afgeronde ‘Dutch Folksongs as Musical Content’). I.e van Beersum voegde 400 zangersbiografieën toe aan het deelbestand ‘Onder de groene linde’ en begeleidde stagiaire A. de Jonge bij het maken van ruim 400 zangersbiografieën. A. Arendsen voegde 265 nieuwe bronbeschrijvingen toe en werkte 500 bronbeschrijvingen op tot het vereiste bibliografische niveau. Er werden 150 vragen uit het land beantwoord.
Medewerkers: A. Arendsen (bibliotheektechnisch medewerker), I. van Beersum (informatiespecialist), M. de Bruin (technisch ontwikkelaar), E. van der Grijn Santen (informatiespecialist), L.P. Grijp (onderzoeker), M. Klein (informatiespecialist).

Nederlandse Toponiemen Databank (2008-2010)

De Nederlandse Toponiemen Databank zal de basis gaan vormen van de toponymische documentatie. Ook zal deze databank dienen als een raamwerk voor de digitale ontsluiting van de collectie microtoponiemen van het Meertens Instituut (circa 225.000 systeemkaarten en circa 1750 topografische kaarten). Voor de verdere ontsluiting van de collectie microtoponiemen wordt ingezet op technieken waarmee lokale experts de verzameling gegevens kunnen verrijken.
Resultaten in 2009: van de meer dan 200.000 fiches met daarop de veldnamen en van de meer dan 2000 bijbehorende geografische kaarten zijn scans gemaakt. Deze scans worden gebruikt in de microtoponiemen pilot van Alfalab. In deze pilot zullen GIS tools ontwikkeld worden om webbased de collectie te ontsluiten.
Medewerkers: H. Nijboer (medewerker onderzoek), D. Zeldenrust (coördinator externe samenwerking).

Nederlandse Voornamen Databank (2000-2010)

De Nederlandse Voornamen Databank is het databestand behorend bij het boek ‘Prisma Voornamen’. Het bestand bevat ruim 20.000 voornamen met naamsverklaring. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/voornamen/vnb/.
Resultaten in 2009: beantwoorden van e-mails van bezoekers van de website; incidentele wijzigingen naar aanleiding hiervan. Dit bestand wordt alleen nog onderhouden als tijdelijke voorziening, totdat de nieuwe Nederlandse Voornamenbank gereed is.
Medewerkers: D. Gerritzen (uitvoerder/redacteur).

Onomastische Literatuur Service (OLS) (1989-2010)

Gedetailleerd ontsloten bibliografisch databestand, uitgebreid met diverse zoekmogelijkheden, gebaseerd op het voormalige kaartsysteem. Het bestand bevat vooral toponymische informatie; meer dan 55.000 records.
Resultaten in 2009: nieuwe invoer OLS: 367 records.
Medewerkers: L.S.G.B. Brouwer (projectleider/uitvoerder).

PLAntennamen in de Nederlandse Dialecten (2000-2010)

De PLAND biedt een inventarisatie van de volksnamen van planten in het Nederlandse taalgebied. Het materiaal omvat inmiddels ruim 300.000 records en is opgebouwd uit monografische, mondelinge en schriftelijk verzamelde data en gaat terug tot 1800. De toegang ertoe is op de website zowel taalkundig als botanisch. De PLAND presenteert de data per plant in de vorm een taalkaart (met de 11 meest frequente benamingen) en het materiaal in de vorm van een soort (dialect-)woordenboek met opgave van de bronnen, datering, lokalisatie plus illustraties en via een link de secundaire taalkundige literatuur. Daarnaast biedt de database de mogelijkheid taalkaarten op te roepen die laten zien voor welke planten bepaalde volksnamen gebruikt worden. Op 16-02-2006 is de website PLAND officieel in gebruik genomen. De database wordt echter doorlopend uitgebreid mmv Dr. J. Kruijsen en andere vakgenoten. Naast de gegevens uit vragenlijsten (80%) zijn ook de grote dialectwoordenboeken opgenomen, zoals het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (WVD), het Woordenboek van de Overijsselse Dialecten (WOD) en het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (WBD) en het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD). De PLAND is aangesloten bij Netherlands Biodiversity Information Facility (NLBIF) en is in zijn soort de grootste collectie ter wereld. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/pland. Deelproject van ‘PLAND’, in samenwerking met: R.U. Nijmegen, afdeling Taalwetenschap, R.U. Gent, afdeling Nederlandse Taalkunde en Vlaamse Dialectologie.
Resultaten in 2009: uitbreiding van de database, o.a. met het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten. 2 artikelen. In 2009 is de PLAND 3.952.853 keer geraadpleegd.
Medewerkers: H.J.T.M. Brok (uitvoerder), J. Kruijsen (uitvoerder).

Soundbites uit vervlogen tijden (2008-2009)

Op 1 september is het Meertens Instituut samen met DANS (Data Archiving and Networked Services) begonnen aan het Soundbites uit vervlogen tijden project. Het Meertens Instituut beschikt over een grote hoeveelheid geluidsopnamen met gesproken dialect, die in de loop van de (tweede helft van de) twintigste eeuw zijn gemaakt. Het doel van het Soundbites uit vervlogen tijden project is om de volledige collectie (ruim duizend uur) op een duurzame manier voor onderzoek via internet, onder andere met de sprekende kaart, toegankelijk te maken. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/soundbites. Project in samenwerking met: DANS.
Resultaten in 2009: het doel van het Soundbites uit vervlogen tijden project was om de volledige collectie (ruim duizend uur) op een duurzame manier voor onderzoek via internet, onder andere met de sprekende kaart, toegankelijk te maken. Daarnaast is in 2009 nog in e-data door Douwe Zeldenrust geschreven over Soundbites. Het project is met succes afgerond. Tenslotte heeft de lancering van de site veel aandacht in de pers getrokken.
Medewerkers: K. Grijpink (audio-technicus), J.P. Kunst (software-ontwikkelaar), D. Zeldenrust (coordinator), M. van Oostendorp (wetenschappelijk adviseur).

Volkskundige Trefwoorden Databank (VTB) (1984-2010)

De Volkskundige Trefwoordenbank, de voortzetting van de Volkskundige Trefwoordencatalogus (VTC), is een systematische elektronische databank op etnologische thema’s en onderwerpen. De databank is gebaseerd op inhoudelijke ontsluiting van Nederlandse en buitenlandse boeken en tijdschriftartikelen, brieven, geluidsbanden, sagenboeken et cetera. Internet: http://www.meertens.knaw.nl/vtb.
Resultaten in 2009: er zijn 1832 records toegevoegd Er is een zoekfunctie toegevoegd op auteur en trefwoord.
Medewerkers: J.P. Kunst (software-ontwikkelaar), J.J. Schell (coördinator), M.L.C. van Zuijlen (uitvoerder).

Website Netwerk Naamkunde (2006-2010)

Het Netwerk Naamkunde is een platform voor naamkundigen en naamkundig geïnteresseerden in Nederland en Vlaanderen. De website van het netwerk beoogt zowel de communicatie tussen naamkundige onderling als de voorlichting over namen aan een breed publiek te bevorderen. Internet: http://www.naamkunde.net. Deelproject van ‘Netwerk Naamkunde’.
Resultaten in 2009: nieuwsvoorziening (doorlopend). Omgebouwd naar WordPress.
Medewerkers: R. Boerrigter (onderzoeksmedewerker DOC Namen), H. Nijboer (onderzoeksmedewerker DOC Namen).

WITCHCRAFT-plus (2009-2011)

In het programma CATCH-plus worden de prototypes en demo’s uit acht van de afgeronde deelprojecten omgezet in bruikbare tools. In het CATCH-project WITCHCRAFT werd een melodieënzoekmachine ontwikkeld die deel zal uitmaken van de Nederlandse Liederenbank (www.liederenbank.nl). Met deze webgebaseerde zoekmachine kunnen zowel onderzoekers als het grote publiek een groeiende verzameling gecodeerde melodieën doorzoeken door gebruik te maken van zuiver muzikale kenmerken. Tot dusver was een aantal experimentele gereedschappen ontwikkeld voor de codering en het doorzoeken van de liederen, alsmede een aantal componenten voor het gebruikersinterface. Deze zijn echter nog niet robuust en gebruikersvriendelijk genoeg om ze na afloop van het WITCHCRAFT-project betrouwbaar en efficiënt te kunnen blijven inzetten. Het beoogde resultaat van WITCHCRAFT-plus is een suite van componenten waaruit een robuuste, effectieve en bruikbare webgebaseerde zoekmachine voor melodieën kan worden samengesteld, met bijbehorende gereedschappen voor dataproductie en -management. Deelproject van ‘Software-ontwikkeling t.b.v. online Nederlandse Liederenbank’.
Resultaten in 2009: voltooid werd een MySQL-database muzikale data (versie 1.0) met in- en uitleesscripts, bedoeld voor interactie met te bouwen online muziek-editor; inclusief systematische evaluatie data WITCHCRAFT zoals opgebouwd in de diverse stadia van dat project. Bovendien werd er een eerste testfase uitgevoerd betreffende de methoden voor het indexeren en segmenteren van grote hoeveelheden muzikaal materiaal.
Medewerkers: M. de Bruin (Projectleider), B. Versteegh (software-ontwikkelaar).